Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

(16) Van zuster Griete van Borken. († 1412)

Dese guede zuster Griete was sonderlinge mynlick in der vermaninge ende enen anderen treckende totten doechden. Ende alsoe vlijtich was si in desen punte, dattes oer gien verdriet aen en genck²⁾. Seer groetelike [17a] voelde si vanden zusteren³⁾, ende altoes plach si wat guedes van enen anderen achter sijnen rugge te seggen. Ende plach die dinge, die si hoerde of vernam, altoes te vergueden ende te verbeteren⁴⁾, ende sprac altoes totten vrede, als waerachtige dienren Gods plegen^c). Ende als hem yement ontgaen hadde⁵⁾ of tonvreden was⁶⁾: alsoe lange, plach si te seggen, solde hi dien onvrede van bijnnen gevoelen, hent hijt onsen lieven Heren opgedragen hadde, ende haddet mit Hem vercalt⁷⁾. Si gaf oer seer tot enen stervenden leven, ende pijnde mit alre vlijticheit te schuwen, soe wat een myddel^d) mochte maken tusschen onsen lieven Heren ende oer. Si plach al meestelick in den wierckhuys te weren, ende mit alsulker vuericheit gaf si oer daer tot onsen lieven Heren, dat si alden an[17b]deren zusteren een exempel der doechden was. Sij plach wal biwilen te bidden, datmen oer sommighe punten, die oer tegen weren ende die si noede dede, vaeke wolde heyten doen; ende si plach oer oeck in som-

2) dat zij den last ervan niet telde.

3) zij stelde de zuster zeer hoog (verg. 11b groet voerstaen).

4) vergoelijken, in goeden zin uitleggen; verg. ook de volgende uitdrukkingen: iet vergueden ende ten besten trecken 28b; die dinge vergueden ende op dat beste vercallen 56b; tegenover verbeteren staat een anders bedrijf ten quaetsten trecken 104c; verg. ook nog 87d en 88a.

c) Verg. de woorden van Johannes Brinckerinck: ‘Want een devoot, innich mensche scuwet altoes crancheit te horen van enen anderen. Siet hi se, of hoert hi se, hi pijnt se hem te ontsculdighen ende besculdicht hem selven altoos.’ (Coll. Kerkhist. Arch. 4, p. 123).

5) hem ontgaen (verg. ons: zich te buiten gaan) een misslag begaan.

6) zijn gemoedsrust verloren had (83 bonvredich of gepassyt).

7) vereffenen, in orde brengen (praten).

d) Zie Brinckerinck's uitspraak (l.c., p. 148): ‘Dan kieren wi ons tot onsen lieven Heer, als wi ons pinen die ghebreken uut ons te doen, die een middel maken tusschen onsen lieven Here ende ons.’ Onder middel heeft men te verstaan: hinderpaal; op godsdienstig gebied elke belemmering, welke scheidt van God. In dienzelfden zin heet het bij van Iterson 112: ‘ende wederstaen alle die ghebreken, die een middel maken tusschen God ende ons.’ Verg. ook het w.w. middelen, o.a. bij Ruusbroec I, 123, VI, 23.

[p. 40]

megen punten die oer tegen weren, alsoe te bewisen, datmen van buten niet en conde gemercken, dat si daer enich contrary in voelde¹⁾. Doe moder Salamee ten Diepen-veen mater was geordinyert^a), doe was zuster Griete noch niet ontfangen; mer wanttet alsoe²⁾ rechte stichtigen mensche was, soe nam sie onse vader her Iohan Brinckerinck buten tijde^b) an, ende wolde si³⁾ moder maken in moder Salamen stede. Ende als si dat int heymelike vernam, was si seer quelke te vreden, soedat si binae weder toe Borken hadde getoegen int zusterhuys^c), opdat sij [17c] onsen lieven Heren daer in sympelheit ende eenvoldicheit hadde moegen dienen. Ende als si dan aldus mit desen dingen becummert was, soe voerquam sie onse lieve Here ende begavede si mitter pestelenciën. Ende daer voer⁴⁾ si mede hene tot oeren hemelschen Brudegom^d), dien si altoes mit alre vliticheit hadde pijnen te behagen. Seer vlitich was si in den arbeide, beide inwendich ende uutwendich. Nochtan wasset een teder mensche van natueren ende cleynlick van leden, soedat die zusteren bescheemt ende confuus worden in hemselven, doe si sie doot segen ende oren arbeit overdachten, ende oer oetmodige, mynlike zeden ende wanderinge. Ende alsoe mynlick ende zedich ende devoet als si was in oeren leven, desgelikes was si oec in oere ziecte ende doot.

1) contrary voelen in, niet aangenaam vinden.

a) Deze benoeming vond plaats in 1412; Diepenveen 205.

2) voor alsoe is w weggekrabd.

b) Zie voor deze plaats en 77c de inl. § 5.

3) boven den regel bijgeschreven.

c) Het zusterhuis Mariënbrink te Borken werd in 1400 gesticht door Hendrik Loder, prior van het Windesheimer klooster Frendeswege bij Nordhorn en Hendrik van Ahaus, rector van het Fraterhuis te Munster en broeder van Jutte van Ahuis (D 59-83). Zie K. Löffler, Heinrich von Ahaus u. die Brüder vom gemeinsamen Leben in Deutschland, in Hist. Jahrb. Görres Ges. 30, p. 775, 782-783, 786, 787.

4) voor voer is voer(eind regel) geschrapt.

d) De mystieken stellen gaarne de verhouding van de ziel tot den Christus voor als die van bruid en Bruidegom. Cantica was daarbij het voorbeeld, gelijk ook onder de Duitsche mystieken het Hooglied, dat in Williram's vertaling in elk klooster aanwezig was, van grooten invloed werd. Blijkens den door H.G. Kleyn uitgegeven catalogus der boekerij van de abdij van Egmond kwam de paraphrase van Williram ook in deze bibliotheek voor. (Cf. A K G, 2, p. 149 en Katholiek 93 (N R 5), p. 349.) Deze beeldspraak wordt telkens gebruikt; zie b.v. Coll. A K G, N S 3, p. 246; D passim; Ruusbroec III, 239, IV, 6 en vooral VI, 1: ‘Dese brudegom is Christus, ende menschelike nature is die bruut.’ Ook blijkt die invloed uit de geestelijke liederen, en in het bijzonder uit het exempel: ‘Van een Soudaens dochter’, gepubliceerd in Texte 161, De Vooys 146, Marialeg. II, 30, 153, 156, 217. Deze Sultansdochter kiest den Christus tot bruidegom en gaat in een klooster. Dit exempel werd een eeuw geleden te Keulen nog mondeling overgeleverd: E. Weyden, Cöln's Vorzeit. Cöln 1826, p. 272.