Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

[p. 29]

(12) Van zuster Hille Vriesen. († 1421)

Dese guede zuster Hille was een alten gueden, vuerigen, stichtigen maget. Twientwintich jaer hadde si toe Doesburch, dat nu dat¹⁾ oelde convent^a) heytet, moder geweest. Ende daer regierde si oer²⁾ seer doegentlick ende goddenstelick, soedat si bijnnen huys ende daer buten van geestelick ende werlick seer ge[11d]mynnet ende ontsien³⁾ was. Ende het gevyel dat si overmids gehorsomheit⁴⁾ weder te huys quam. Ende doe gaf si oer tot soe groeter oetmodicheit, alsof si nye niet verheven en hadde geweest. Nochtan was si alsoe gemynnet van oeren zusteren, ende hadden si⁵⁾ in alsulker weerdicheit, dat sijs niet liden en wolden, dat si enen schorteldoeck⁶⁾ moste dragen. Mer doe sij weder toe meister Gerijts huys quam, conde si oer daer wal toe veroetmodigen, dat si des heiligen dages⁷⁾ enen smeerigen keymkedel⁸⁾ droech, ende sat oetmodelike mitten smeerigen kedel, ende at op die eerde^b). Si en waert niet verheven, noch oer en worden giene groete officiën weder bevaelen, mer oer waert heyten doen⁹⁾, dat si der zuster potkens die si te besigen plegen, schoene solde maken. Ende dit dede si seer goddienstelick sonder mormeracie of weder seggen, dat men [12a] van buten mercken conde. Mer lichte hadde si¹⁰⁾ dat fondement van oere geesteliker tymmeringe^c) in oere yoeget op dat sant gesat, het solde lichte in deser veroetmodynge neder gevallen hebben, want si en waert niet allene veroetmodicht in dien dingen, die hier voer van oer gesecht sin, mer si moste al oer beste cleder die si mede gebracht hadde, overgeven^d).

1) boven den regel bijgeschreven.

a) A. Huygen, Beschrijving van Doesburg. Nym. 1761, p. 10 spreekt van het kleine convent of S. Catharina op den Berg, en het groote of S. Maria op den Graeve; verg. A. van Slichtenhorst, Geldersse geschiedenissen. Arnhem 1654, Boek I, 72; Oudh. v. Dev. II, 427. Jac. de Voecht 86 aant. 2 vermeldt den ‘conventus sororum S. Catherine’ in Doesburg. Volgens Oudh. v. Dev. II, 430 waren deze conventen na de komst der Broeders des Gemeenen Levens te Doesburg, d.i. na 1425, gesticht. Waarschijnlijk heetten de conventen, die in G als het oude en het nieuwe worden onderscheiden, ook het groote en het kleine.

2) hem regieren, zich gedragen, zich betoonen.

3) geëerbiedigd.

4) verg. in gehorsomheit uutsenden 8c.

5) accusatief; het subject (zusters) moet uit den vorigen zin worden gehaald.

6) voorschoot.

7) heilige dach, godsdienstige feestdag; in de eerste plaats Zondag; meermalen tegenover werkeldach gesteld, b.v. 6a.

8) kedel, kiel; werkjak dus hier.

b) Zooals hier blijkt, leggen de devoten zich de kloosterstraf ‘eten op die eerde’ ook vrijwillig op als bewijs van grooten ootmoed; verg. 45a en de aant.

9) opgedragen.

10) maar had zij bijgeval; gesteld eens dat zij... had; het volgende lichte is allicht.

c) Term der devoten naar Mt. 7:26, Lc. 6:48. Verg. D 18: ‘een guet fondament leggen eens geesteliken tymmers.’ Verwant zijn de uitdrukkingen: ‘in der oetmoedicheit timmeren,’ ‘op dat fondement der oetmoedicheit tymeren,’ A A U, 10, p. 347.

d) Verg. inl. § 10.

[p. 30]

Ende desgelikes waert oer oec oer tijdeboeck^a) genoemen. Ende hier leet si oer al guedertierlick ende oetmodelick in, ende gaft over, soeals oer oversten van oer begeerden. Ende als si aldus overal veroetmodicht ende vernedert waert, ende in voertijden ander dinge gewoene was, soe vragede oer op een tijt een zuster, hoe dat si oer in deser vernederinge geliden¹⁾ conde. Doe antwoerde si weder ende segede: ‘Dede²⁾ my die passie ende dat lijden ons lieven Heren, ende dat [12b] ic daer mijn toevlocht toe make, ic en soldes nergent coenen gebrengen’³⁾. Dese guede zuster, die aldus ghepruevet was, oftet⁴⁾ oec een waerachtich monick^b) weer, hadde hier binae mitten alreniersten in den huyse gewoent, ende hadde oec mede dat ierste fondement der doechden helpen leggen; want si woende hier alsoe vroe, dat sijt alre ierst opbrachte, dat die zusteren soe sympelick ende eenvoldelick oer hoefdoeke achter ende voer mit éénre spelden steken, ende niet meer.

a) Boek met gebeden voor de kanonieke uren (16c, 62a); verg. als voorbeelden ‘Ghetiden Boec’ en ‘Dietsce Rime’, ed. K de Gheldere, Gent, Brugge 1893-96. Zie nog de verhandeling van Pater Fr. Bonaventura Kruitwagen O.F.M., Het Breviarium Windeshemense. Antwerpen 1488, in Het Boek 3, p. 193 v., die naast bibliographische ook liturgische gegevens bevat.

1) hem connen geliden in, zich kunnen schikken in, het kunnen uithouden.

2) lett.: als de passie het niet deed; dus: als ik die niet had, als die er niet was; de negatie en ontbreekt hier; dergelijke constructies met weggelaten negatie vindt men 65d, 77d; zie ook D 144 en 347; met en (dus en dede mi) wordt zij aangetroffen 19c en 87a.

3) ik zou niet weten, waar ik er mee heen moest (hoe ik het zou leeren dragen).

4) de tweede t is bovengeschreven.

b) Monnic wordt gewoonlijk manlijk gebruikt, maar evenals b.v. 21c, waar een zuster genoemd wordt ‘een volcomen wercman’, treedt het woordgeslacht hier op den achtergrond. Wil men opzettelijk aanduiden, dat een vrouw bedoeld wordt, dan gebruikt men in het Mnl. de woorden ‘monicjoncfrouwe’ en ‘monicvrouwe’; zie Marialeg. II, 71 en het Mnl. Wdb.