Hermans-Magazine. Jaargang 4

[p. 86]

Kleinigheden
Rob Delvigne

Simone kwam wel

In Klaas kwam niet haalt Hermans herinneringen op aan een lezing van Simone de Beauvoir ‘omstreeks 1948’ in Amsterdam. Matthijs Vermeulen had haar in De Groene Amsterdammer een pornografie genoemd. Hermans: ‘en dus ging ik wel naar die lezing.’ Na afloop door ‘Professor Tielrooij’ aan haar voorgesteld vertelde de jonge schrijver dat hij al ‘enkele novellen’ had gepubliceerd. Op Simone's verzoek stuurde hij deze naar Les temps modernes, maar daarna hoorde hij niets meer van haar. Tot een publikatie in dit spraakmakende existentialistentijdschrift is het niet gekomen.

In haar memoires De druk der omstandigheden schrijft Simone de Beauvoir dat ze eenmaal in Nederland is geweest - in 1946: ‘In november ging ik naar Nederland voor een serie voordrachten [...]. Na verloop van een week kwam Sartre zich bij me voegen.’ Sartre hield op 7 december 1946 in de aula van de Utrechtse universiteit een lezing voor een beperkt gezelschap en bezocht de dag daarna samen met Simone sociëteit De Koepel in gebouw Bellevue aan de Marnixstraat in Amsterdam.

Wat kon Hermans in december 1946 Simone al aan gepubliceerde novellen offreren? Dat waren ‘Dokter Klondyke’ (Criterium juli - augustus 1946) en ‘Loo-Lee’ (De Vlaamsche Gids november - december 1946). Niet bepaald de geëngageerde literatuur waar Les temps modernes op zat te wachten.

Hermans kwam ook

De Koepel was in 1945 opgericht als ontmoetingsplaats voor ‘prominenten uit velerlei groepen van de samenleving’ (A. Pitlo, De Koepel, 1979, p. 19). Hermans was zowel lid van De Koepel als van kunstenaarssoos De Kring, zoals blijkt uit ‘Afscheid van Canada’ waar Richard Simmillion hoopt er de blits te maken met fosforlucifers: ‘Ik zal iedereen op De Koepel en De Kring verbazen door ze aan te steken met mijn duim’ (De laatste roker, p. 252). Verbazingwekkender is dat de straatarme schrijver het entreegeld van honderd gulden en de jaarlijkse contributie van nog eens honderd gulden voor De Koepel kon betalen. ‘Weliswaar kon wie daar moeite mee had een reductie verkrijgen, maar hiermee was het bestuur slechts coulant als het personen betrof op wier lidmaatschap het bestuur prijs stelde’ (Pitlo, p. 34). Waarschijnlijk deden secretaris W.Gs. Hellinga en administrateur/bibliotheekbeheerder A.L. Sötemann een goed woordje voor hem. Of betaalde Hermans de contributie in het geheel niet, zoals ook de Vereniging van Letterkundigen in 1948 ervaarde [zie ook: H-m 11]?

Hermans woonde in 1946 even verderop in de Marnixstraat en bezocht De Koepel geregeld om er te eten en de leestafel te raadplegen waar Les temps modernes ongetwijfeld zal hebben gelegen. In Malle Hugo schrijft hij hoe groot de rol

[p. 87]

van de literaire tijdschriften toen was. ‘Kort na de Bevrijding waren in Nederland de oprichters in spe van literaire tijdschriften vol verwachting. Ook in Frankrijk, waar Les Temps Modernes op het toneel verscheen’ (p. 138). Als kersverse redacteur van Criterium besprak Hermans in oktober 1946 enkele afleveringen (j-d 64).

Pitlo weet zich het bezoek van Sartre en Simone aan De Koepel nog te herinneren. ‘Mijn collega [-hoogleraar] Johannes Tielrooy, die een actief Koepellid was, had kans gezien hen tussen ons te brengen’ (p. 47). En Het Parool al op 2 december 1946: ‘Zoowel de Sociëteit De Koepel als de kunstenaarssociëteit De Kring werden vereerd met een bezoek van mevrouw De Beauvoir. [...] In De Koepel maakte mevrouw De Beauvoir kennis met den Nederlandschen dichter J.C. Bloem.’ Hermans werd niet genoemd, zoals hij anders dan zijn vrienden Adriaan Morriën en Cola Debrot ook niet tot het selecte gezelschap behoorde dat Sartre in Utrecht mocht beluisteren. Het artikel van Matthijs Vermeulen verscheen overigens in De Groene van 13 juli 1946. Het ging niet over Simone maar over Sartre; Hermans memoreerde het zelf in zijn artikel in Criterium.

Uit: Het Parool, 2 december 1946

Koepelprijs kwam niet

Waarschijnlijk heeft Hermans in 1949, terug uit Canada, niet veel indruk gemaakt met zijn fosforlucifers. Het bezoek aan De Koepel liep al vanaf 1948 sterk terug; in 1951 werd tot liquidatie besloten. ‘Juist op tijd, want er bleef nog een saldo van enkele duizenden guldens over. Deze zijn besteed aan een prijs voor het schrijven van een stuk voor het kindertoneel’ (Pitlo, p. 68). Bij raadpleging van Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986) kom je de Koepelprijs tegen: ‘Dank zij een schenking die de sociëteit De Koepel na haar liquidatie de gemeente Amsterdam deed toekomen werd deze laatste in staat gesteld een prijs toe te kennen aan toneelschrijvers.’ Volgens dit naslagwerk vond de eerste bekroning plaats in 1940 toen de sociëteit nog niet bestond!

De nrc schreef op 20 september 1971 dat Hermans zijn toneelstuk ‘Dutch comfort’ ‘rond 1960 inzond voor een prijs van de stad Amsterdam’. De Koepelprijs, de enige Amsterdamse toneelprijs, werd in 1958 en 1959 uitgeschreven, de enige jaren die in aanmerking komen. In 1958 zou Hermans dan verloren hebben van M. Scheltema met het werk ‘Variaties op een ezel’. In 1959 werd de prijs niet toegekend; de jury bestond toen uit H.A. Gomperts, Ed. Hoornik, M. Kemper-Hamel, Fons Rademakers en Gabriël Smit.

Voor Hermans was het drama nog niet compleet. ‘Het is niet bekroond en ook niet opgevoerd omdat men naar verluid[t] geen andere eenakter vond die erbij paste’ (interview bij de première van ‘Dutch comfort’ in 1971; j-d app. IV 43).