Hermans-Magazine. Jaargang 4

[p. 55]

Harald Skålvoll: ‘Hermans had moeite om ons bij te houden’
Dirk Baartse

In ons vorige nummer kwam Torbjørn Fjellang aan het woord, de Noorse geoloog door wie W.F. Hermans in april 1961 officieel werd uitgenodigd voor een expeditie in Finnmarken. De andere leden van de groep waren Harald Skålvoll en Per Akselsen. De expeditie vormde de basis voor Nooit meer slapen (1966).

Toen Hermans en Fjellang op 8 juli 1961 in Skoganvarre aankwamen, verbleven Harald Skålvoll en Per Akselsen daar al enkele dagen. Skålvoll en Fjellang waren geen onbekenden voor elkaar. Samen waren ze al eerder op expeditie in Finnmarken geweest. Per Akselsen was een student geologie die Skålvoll die zomer zou assisteren.

Van links naar rechts: Torbjørn Fjellang, Harald Skålvoll en Per Akselsen
Foto: WFH in Vrij Nederland, 2 maart 1991

Skålvoll (1920) kende Hermans (1921) niet. Ook diens wetenschappelijk werk was hem onbekend. Fjellang had Skålvoll alleen verteld dat hij met een fysisch geograaf uit Nederland zou komen die hij in 1960 op een congres in Zweden had ontmoet.

Van Skoganvarre vertrok het viertal naar het Lievnasjavrre-meer. Skålvoll vertelt ons: ‘Hermans had de eerste dag moeite om ons bij te houden. Het was duidelijk dat hij niet gewend was om in deze terreinomstandigheden te lopen met zware bepakking. Bij het oversteken van een van de riviertjes is hij zelfs gevallen, maar gelukkig raakte hij niet gewond.’

Bij het Lievnasjavrre-meer sloegen ze hun tenten op. De vier onderzoekers bleven er twee dagen. Overdag gingen ze twee aan twee op pad, want hun veldwerk richtte zich op verschillende studie-objecten. Skålvoll: ‘Ik hield me bezig met het in kaart brengen van de harde onderlaag, van het vaste gesteente, terwijl het Fjellang en ook Hermans meer om de morfologie van het terrein ging.’

's Avonds kwamen de vier weer bij elkaar in hun bivak. Anders dan Fjellang en Hermans beklommen Skålvoll en Akselsen niet de Vuorje. Wel bezochten ze gezamenlijk het kloofdal, het Raevo-kløften. Daarna trokken de vier naar het zuiden, naar een klein meertje, tussen het Lievnasjavrre-meer en Ravnastua. Fjellang en zijn Nederlandse reisgenoot gingen vervolgens eerst nog naar de Stippanjokka-rivier en omgeving, terwijl Skålvoll en zijn Noorse assistent al direct naar Ravnastua trokken. Pas de tweede dag voegden Torbjørn Fjellang en Wim Hermans zich nog even bij hen in de Statens Fjellstue, maar de volgende dag vertrokken die twee alweer naar Assebakte waar ze een motorkorjaal naar Karasjok namen.

Harald Skålvoll en Per Akselsen op hun beurt gingen voor onderzoek naar Mollisjok, ongeveer vijf uur lopen van Ravnastua. Daar bleven ze enkele dagen. Terug in Ravnastua reisden ze via Karasjok naar Skoganvarre, waar Skålvoll de rest van de zomer doorbracht.

[p. 56]

Hermans (r) en Akselsen. Op de achtergrond de Vuorje.
Foto: Torbjørn Fjellang

Harald Skålvoll beschikte tijdens de expeditie over luchtfoto's die hij had betrokken van de Norges Geologisk Undersokelse (ngu), de Noorse Geologische Dienst in Trondheim. Voor zover Skålvoll zich kan herinneren had ook Fjellang luchtfoto's.

In Nooit meer slapen wekt Hermans de indruk dat Alfred Issendorf in Trondheim geen luchtfoto's kreeg vanwege een vete tussen professor Nummedal en de directeur van de Geologische Dienst. Nummedal had Alfred verwezen naar ene Direktør Hvalbiff van de ngu. In een latere toevoeging van Hermans aan het eind van het boek komt Alfred erachter dat Hvalbiff walvissenvlees betekent. ‘Misschien is het alleen maar een bijnaam die Nummedal bedacht heeft voor de directeur van de Geologische Dienst. Wat zullen de anderen mij uitgelachen hebben achter mijn rug... Hvalbiff. [...] En als een donderslag treft me de herinnering aan het malse vleeskleurige gezicht van de man in Trondheim, die zich op mijn vraag naar direktør Hvalbiff heeft voorgesteld als de geofysicus direktør Oftedahl’ (p. 248).

Skålvoll bevestigt dat de directeur van de Geologische Dienst in die tijd Harald Bjørlykke was, maar diens uiterlijk voldoet niet echt aan Hermans' beschrijving van Hvalbiff. Wel herinnert Skålvoll zich dat de toenmalige directeur van de geochemische afdeling Hvalheim heette.

Na de tocht met Akselsen, Fjellang en Hermans is Skålvoll nog teruggeweest in Finnmarken. Ook deed hij nog onderzoek in het Kautokeino-district en in het zuidoosten van Noorwegen. Over zijn bevindingen bracht hij in 1974 een rapport uit.

Harald Skålvoll heeft de Noorse vertaling van Nooit meer slapen (1992) gelezen. ‘Nee, Hermans heeft me helaas geen exemplaar gestuurd. Ik heb het boek geleend uit de bibliotheek van de ngu. Die hadden een exemplaar.’ Het is een knap boek, zegt Skålvoll, dat een goed beeld geeft van de omstandigheden waaronder de expeditie in 1961 plaatsvond. Natuurlijk berust niet alles wat er in het boek beschreven wordt op ware gebeurtenissen. Zo kan hij zich niet herinneren dat er van die lange, filosofisch getinte gesprekken gevoerd werden. Skålvoll mag dan model gestaan hebben voor Qviqstad, hij vindt niet dat hij met de romanfiguur vereenzelvigd kan worden. Ook Akselsen en Mikkelsen zijn niet identiek. Het blijft een roman, aldus Skålvoll. ‘In werkelijkheid is er ook geen dode gevallen. Evenmin is er na het vertrek van Hermans een meteoriet ingeslagen in Finnmarken.’

Hij herinnert zich Wim Hermans als een aardige man met veel gevoel voor humor. ‘Hij maakte steeds grapjes, maar veel meer kan ik niet over hem vertellen. Ten slotte heb ik hem niet zo lang meegemaakt. Alleen de eerste dagen toen we gezamenlijk optrokken en later nog die keer in Ravnastua waar we met ons vieren overnacht hebben. Daarna heb ik hem nooit meer gezien.’