Logo DBNL
Herbarijs (1965)

Herbarijs

(1965)–Anoniem Herbarijs–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

¶ Sambucus. Sacsifraga. Stycados. Sponsa solis. Sumac. Salices. Senre Sisimbrium. Squilla. Sansuccus. Sermontanum. Solatrum. Savina. Stafisagria Semperviva. Saturioen. Semen nigri papaveris. Semen lini. Synapis. Scabiose Spinacia

[171]

SAmbucus of embucus. dats vlieder. Ende es zere orborlijc te verdrivene die humoren die te vele siin in den mensche. ende es heet ende droge in den .2. graet. ende sulke seggen in den iersten. Ende wortele ende bladen. bloemen. ende vrucht siin goet in medicinen ¶ Ende uten merge maectmen olye dien men heet vlieder olye. ende si maket den lichame moru. ende si doet al tselve dattie adec doet ¶ Jegen dwitte water salmen tsap vander middelster scorssen sieden vanden vliedere. ende gevens den zieken .1/2. eydop vol drinken smorgens met .1. luttel wijns. ende oec machment geven met oximelle

¶ Tsap vanden besyen uut geperst ende gedronken met wine maect den lichame moru ¶ Die wortele. bloemen. ende bladere doen sciten. ende purgieren treckende limege humoren Ende en laxeren niet zere. het ontstopt levere ende geelsucht van groven humoren onverteert in die mage ende in die darmen. ende leitse uut ten sette. ende geneest sweren in de zide. lanc evel. dagelijx corts. ende water dat van couden humoren comt. geneset al. Ende men gevet dus. Nemt sap vander scorssen van den vliedere vander wortelen. enen halven eydop vol of min dat ment met wine drinken mach ¶ Die bladere gesoden ende geplaestert es goet op sweren ende geswil dat van couden comt. ende oec eist goet daer in gebaedt Ende van den bladen stoven gemaect es goet iegen twater. Entie vrucht doet sciten Ende .1/2. eydop vol doet keeren ende men saelt geven met wine daer in gesoden es spaca bedelli. of gomme van arabien. Ende geplaestert op apostemen die ane mammen staen geneset ¶ Ende olye van vliedere stopt wlva die uut gaet. Ende sacht die swere in doren gedruppet

[172]

Saxifraga of steenbreke dats bevenelle. ende es heet ende droge in den .3. graet ende daer omme heetse steenbreke om datse den steen brect ¶ Bevenelle in wine gesoden ende gedronken doet wel orine maken Ende jegen cnaginge van darmen sal mense

malen ende supen met enen moruwen eye. Ende die wortelen gaen in medicinen. ende .3. jaer gedurense goet. Ende dwater es goet den ogen ende jegen lendenen swere. Men sal die wortele tempern met wine ende drinken jegen lanc evel. ¶ Pulvert den wortel ende etet met enen gesodenen moruwen eye. ende doet so dicken dat wel werct. Het suvert limege humoren hets snidende coude humoren. het ontstopt melte ende levere ende niere. ende doet wel orine maken ende brect den steen ¶ Ende gesoden ende in wlva gedaen dat verhitse ende suvert die zenuwen

[173]

Sticados es heet ende droge in den iersten graet ende heeft cracht te verduwene. Ende gesoden in wine ende dragant. dat suvert die borst. Entie geestelike lede verwarmet Ende hets goet iegen den steen ende doet wel orine maken. ende dunnet die humoren. Ende al dat binnen den lichame es conforteret ende suvert

[174]

SPonsa solis of elyotropia. cycorea. solsequium. dyonisia. intuba. calendula of goutbloemen. hets al eens het siin alle goutbloemen of tcruut. Ende conforteert die mage. ende es cout ende droge in den

iersten graet. Ende es goet op alle gevenijnde beten van scorpyonen. Ende geminct met mirre ende in wlva gedaen doet menstrua hebben. Ende tselve doet endivia

[175]

SUmac es cout in den .2. graet ende droge in den .3. Ende es saet van ereande bome. ende heeft cracht te verteerne die humoren. ende bloet te stremmene ter nese ¶ Nemt march van vliedere ende nettet int sap van sanguinaria. dats borsa pastoris. ende stroyt daer op gemalen sumac ende steket in die nese gaten het sal stremmen ¶ Echter die bloet spuwet van groter ziecheit binnen der borst. dien salmen geven pillen gemaect van sumac ende van gommen van arabien ende van rose watere ¶ Jegen die bloetsucht. drinct regen water daer in gesoden es sumac ende atanasia ¶ Echter heeft die zieke snidinge ende crimpinge beneden der navele. so heeft hi die bloetsucht in die nederste darme. dien salmen sumac ende gersten mele tegadere zieden in regen watere. ende saelt beneden geven met clisterien. het conforteert die mage ende het

sacht die swere in die levere. ende stremmet colere ende keeren datter af comt. ende stremmet bloet uut wat steden het comt ¶ Ende dranc daer af gemaect enten mont daer met gedwegen. dat starct tantvleesch. ende heilt geclovene lippen gepulvert ende met zeme geminct ¶ Galienus seit. colirien daer af gemaect streemt joecsel in dogen. Ende dranc daer af gedronken geneest wonden in die darmen die van humoren comen. Ende over sumac machmen nemen wortel vander zurkelen. dats acetosa.

[176]

SAlices of salix dats die wilge. ende es cout in den .2. graet ende droge in den .3. graet Entie scorse. bladere. ende bloemen gaen in medicinen. ende hebben cracht wel te verduwene. te heilene. ende te stremmene ¶ Die swere hebben binnen in die darmen salmen die scorse bernen entie asscen geven drinken. Entie de huut af heeft sal de scorsse pulveren ende daer op stroyen het heiltse ¶ Dyascorides seit die dat pulver geeft drinken dien die walgen ja met aysine geminct. dat helpt hen zere. of op die mage geplaestert ¶ Die bladere gesoden ende been ende voete daer met gedwagen dat coelt zere den genen die liggen in die sucht. Ende jeronimus seit dat meesters seggen die scriven van naturen ende van cruden. So wie die bloemen nut met wiwatere. alle hitte van luxurien vercoelt in hem ende hine wint nemmermeer kint. Entie dat poeder eet of drinct het werct zere. hets goet jegen hoeftswere geplaestert ¶ Entie scorsse gebernt ende getempert met aysine verdrijft wertten ende aexterogen. Tsop vander scorsen vander roder wilgen es goet jegen dogen ende claertse ende stercse. Ende sop vanden bladen ende van den applen gedronken streemt bloet

[177]

SEnre dats senie ende siin blade van enen bome ende comen van damas. ende siin heet. ende droge van complexien. Ende si purgieren ende niet zere. Ende principaeleke purgierense melancolie ende mania ende .4. dach corts. entie reliquie van den humoren. ende melancolie in de melte ende hert evel. ende die in onmacht vallen

van humoren daer dese ziecheiden alle uut comen. alse van melancolien. Ende dit doet sciten artetike in die hoepe ende in die hande van melancolien geneset. Ende men gevet met dranke ende met latuarien die purgieren melancolie ene .dr. of .s. dr. ende niet meer

[178]

Sisimbrum es heet ende droge in den .2. graet ende selke seggen in den derden. ende hets van .2. manieren. tam. ende wilt. Ende als ment vint bescreven so machmen nemen ackermente. Ende het verduwet ende verteert ende sceedt quade humoren ¶ Jegen dat borst evel mac wellinge van gersten ende doe daer in cleine gemalen sisimbrum ¶ Jegens coude reume. So verwarme die blade van sisimbrum in .1. droge vat. ende doese in .1. sackelkijn ende legt werm op thoeft. Ende in den dranke gedwegen thoeft ontstopt den nese. Ende sisimbrum dat wilt wast. seggen some dat calamentum es. ende doet tselve werc ¶ Ende gedronken of in wlva gedaen doet menstrua hebben. ende sacht die sweren in den lichame

[179]

Squilla. dat siin squillen. ende siin heet ende droge in den .2. graet. Ende si doen sciten ende keeren. ende suveren die borst entie longene van groven limegen humoren. ende geneest dampte Ende plaester daer af geneest gevenijnde

beten. Ende men sal wachten van squillen die opten acker wassen. bedi si bringen in de doot

[180]

SAnsuccus es .1. cruut dat men hetet maiorana. ende es heet ende droge in den .3. graet. Het suvert ende geneest hoeftswere die van fleumen comt ende van melancolien ¶ Ende dranc daer af gemaect ende gedronken es goet iegen water. ende die qualike orine mogen maken. ende jegen dien zuere van den lichame ¶ Ende gedaen in wlva doet menstrua hebben Ende met aysine getempert eist goet op gevenijnde beten. Ende met zeeme getempert eist goet iegen swertte onder die ogen. Ende heeft cracht die lede te conforteerne. Ende men saelt gadren alst begint te bloyene. ende hangent in die zonne te drogene. Ende alse

ment leit in medicinen so salmen die blade entie bloemen vanden stocke sceeden.

[181]

SEmontanum of siseleos. dats sermonterne. hets heet ende droge in den .2. graet Ende heeft cracht te verduwene beide van complexien ende van substancien. Hets der blasen enter moeder goet. ende dat saet hier af. ende men sal kiesen dat bitter es dats dbeste ende .4. jaer geduret goet ¶ Ende diet eet het conforteert die herssenen ende wederslaet dat groet evel. Ende gesoden in gesoutenen watere ende daer me vrouwen beneden gestovet. doet haer stonden comen. het sacht die coude pisse. ende geneest cortten adem. ende oude hoeste dat van wacheiden comt. Ende verwarmt die lede te wintere geminct met pepere ende gedronken. dat verteert tcoude

[182]

SOlatrum of stringimen. of morella. of uvalupina. dats nachtscade Ende es cout ende droge in .2. graet. Ende sijs goet der leveren enter bestopter melten ende jegen die geelsucht gestoten ende tsap gedronken. ende oec iegen heete sweren an die levere of ane die mage of an die darme. gedronken in borne daer gerste in es gesoden. dat verlicht die hitte entie swere Ende siis goet geproeft jegen dat bloeden ter nese op tfoorhoeft geplaestert ende anden slaep. ende selke drinkent. Ende het stremmet bloet in wlva gedronken. of wolle daer in genet ende in dat scoenheit gesteken ¶ Ende geplaestert optie mage vercoeltse. ende erisipila ende alle hete steden bi haer selven coeltse. Ende met andren couden dingen gegeven coelt zere

[183]

SAvina dats die zavel boem. ende es heet ende droge in den .3. graet. Entie blade gaen in medicinen. ende .1. jaer of .2. machmense goet houden ¶ Ende jegen die ziecheit der magen of ten darmen ende dien steen te brekene ende orine te doen makene tallen desen es goet wijn daer si in gesoden es ¶ Echter gesoden in olye ende gedronken. doet vrouwen comen haer stonden Ende lossen vander doder dracht entie achterbordine. Ende plaesteren daer af gemaect doet tselve. Maer beide es beter. Maer properleke so dunnet ende doet orine maken ende dwijf haer stonden hebben ¶ Ende dyascori. seit. Savina dicwile gedronken doet bloet pissen. Ende suvert die huut van onsuverheiden daer op geplaestert. Ende ene .dr. vanden sope met .6. dr. boteren gesoden tote dattie sope versoden siin. ende in die botere gedaen .10. dr. sukers. ende dat met warmen dingen gedronken. es goede medicine jegen die spenen ende die swere. Ende over den zavelboem machmen nemen blade van cypresse

[184]

STafisagria. es heet ende droge in den .3. graet Dit cruut ende mastic ende wierooc gecuwet tusscen tanden doet fleume comen uten hoefde. ende sacht den tantswere. ende

so doet oec met aysine gedronken ende verlicht die tonge van swaerheiden. ende gegorgelt uut ende in die kele purgiert den hals entie kele van groven limegen humoren ende van fleumen. Ende met aysine gesoden enten mont gespoelt langen tijt. suvert die tanden ende tantvleesch van alre vulheit ¶ Stafisagria ende bolle saet gesoden ende gestampt met aysine ende in den nese gedaen. doet niesen. het es goet jegen die geelsucht ende ontstopt die adren. Ende getempert met opermente ende met olien es goet op drope. Ende si doet sterven die luse diese plaestert ende strijct an .1. cleet dodet alle die luse diere toe comen ¶ Ende selke seggen over stafisagria machmen nemen pertrec. het doet tselve. Ende stafisagria es saet van enen crude dat also heet. ende men hetet caput purginum om dat thoeft purgiert. ende boet den huuf in die kele ¶ Jegen worme in die darmen. salment malen ende mingent met zeeme ende gevent also drinken ¶ Jegen crauwen. luse. ende rudecheit te verdrivene. sal men maken zalve daer af ende mingese met aysine ende met quiczilvere. Echter het es goet jegen juchtecheit

[185]

SEmperviva. of barba jovis dats donderbaert. hets cout in den derden graet. droge in den iersten. Het heeft cracht te coelne ende te drogene. Ende den genen die ten nese bloet salmen donderbaert stoten. ende nemen tsap ende rose water. ende daer in netten

.1. doekelkijn ende leggent opten slaep. ende .1. ander doekelkin daer in netten ende dat leggen op sine kele. ende dits goet verhitter leveren ende doet wel slapen. Het vercoelt erisipila ende geneest quade puusten van hitten die daer op wassen geplaestert ¶ Ende geneest hete apostemen in dogen in colirien gedaen ¶ Ende geminct olien van rosen ende omme thoeft geplaestert. dats goet jegen heete hoeftswere alse van waseme vander roder colera dien int hoeft op slaet. Hets goet gedronken met wine jegen worme. die men scelt ascarides. Ende het droget humoren die in wlva vloyen. Hets goet geplaestert op heete mage levere ende niere. Apostemen ende wonden. fistelen ende cankeren. Ende vercoelt alle dese bi hem selven of met andren geminct

[186]

SAturioen es .1. cruut dat .2. cullekine heeft. ende men hetet oec testiculus saturionis. Ende es heet ende versch in den .3. graet Ende daer af gedronken .3. dr. duet hebben lust

van goyene ¶ Galienus ende dyascorides concorderen met haren worden. dat saturioen goet es den genen die den hals verkeert hebben vanden rugge. Ende gedronken met wine doet sceden wint

[187]

Semen nigri papaveris es swert olycruut of saet. ende es heet in den .3. graet. ende droge in den middel vanden derden grade. Ende gedronken cranct die memorie. ende benemt natuerlike hitte. ende donkert die ogen. ende droecht natuerlike verscheit van den herssenen. ende benemt den sin ¶ Entie blade geplaestert omtrent thoeft. es goet den genen die vele waken

[188]

SEmen lini dats lijnsaet. ende es heet ende versch ¶ Ende geplaestert ende in borne gedaen die ziedende heet es. ende biden viere gedaen staen ene wile. ende dat getempert met borne ende tarwen mele ende botere. dit plaster daer op geleit al warm. doet ripen alle apostemen. Ende lijnsaet geleit in borne verscht den drogen mont

[189]

SEniculus es tusscen heet ende cout. ende droge. Ende heilt wonden. ende es goet in wonden dranke. ende heilt alle hole die suver siin.

[190]

SInapis es heet ende droge in den .4. graet ende tsaet houtmen .2. jaer goet. Ende als ment vint gescreven in recepten. sinaper of naper of napeos. so salmen leggen tsaet ¶ Mostaert saet gedaen in .1. sackelkijn ende gesoden in wine. ende geleit ter stede daer die ziecheit es. het sal helpen so waer dat es ane den lichame

[191]

SCabiose es heet ende droge in den .2. graet Ende men maecter af zalve den genen die lasers siin. Ende si es beter gruene dan droge. Ende den genen die rudech siin sal men maken dese salve. Men sal tcruut stoten. ende tsap dan uut doen. ende dan doenre toe aysiin ende olye van noten. ende latent lange zieden tote dat dicke wert. dits goet jegen crauwen ende rudecheit. Ende diet ziedt in wine of in watere het helpt zere den laserscen

[192]

SPinacia dats spinagie. ende es cout ende wac. Ende diese ziedt met swinen vleesche ende eet moruwet den lichame. ende gesopen eist goet der zieker kelen van sanguine ende van colera


Vorige Volgende