Het heilige kruis en de Denensage te Breda

[p. 43]

⁺ Dit sijn eendeel uanden miraculen, die onse Here Jhesus Cristus ghewracht heeft, ouermids dat Heylich Cruys, dat tot Breda in die kerke staet. Vanden anderen mirakel, want dat yerste mirakel is uoerscreuen in rimenden uersen in dat vierden blat uoer desen blade.

I. Vanden uerbernden kinde.

Het ghesciede binnen Breda, dat een urouwe soude driuen coede ter weiden waert, en daren binnen soe viel haer kint int vier ende uerbernde deen side van sinen aensichte altemale, soe datmen waende, dat dat kint soude uerloren hebben altemael deen side uanden aensicht. Doen die moeder daer weder toe quam ende haer kint vant alsoe mesmaect ende uerberndt, wenese seer ende mesbaerde ende gheloefde dat kynt te weghen den heylighen cruce te Breda met coren, met ulasse ende met wasse. Mettien soe lietse dat kint slapen. Dat kint waert ontslape. Doen die moeder dat kint weder soude nemen, vant si dat kint wel ghenesen ende⁺ gans, sonder dat deen side alluttel roder was dan dander.

+ bl. 34.

+ bl. 35.

II. Vander urouwen, die in arbeide des kints ghinc.

Item uan eenre urouwen, die swaerlijc in arbeide ghinc ende ghelouede den heylighen cruce een wassen kint. Alsoe sciere, alsijt gheloeft hadde, waert si uerledicht ende ontbonden; maer die gheloefte en dede si niet. Si uergaets ende dat kint en gedeech niet. Daerna gheuielt, dat die selue urouwe sat ende warmde dat kynt biden uiere. Daer openbaerde haer een cruce op haren arm, dat si noch niement af ghedoen ende conde, voer aen dien tijt, dat si haer bedacht ende haer gheloefte ghelouede te uoldoen ende ghedaen hadde den heylighen cruce te Breda, ghelijk dat sijt gheloefde. Voerdaen ghedeech dat kint ende bleef

[p. 44]

weluarende. Dat selue cruys es beslaghen in siluere ende in cristalle, ende dat cruys machmen sien huden daeghs.

III. Vander urouwen, die vyt hoiren sin was.

Item soe was een urouwe uter Haghe, die vyt haren sin was, daer alle mensche sinen iammer aen sach, welc urouwe uan⁺ haren urienden gheloeft waert te weghen met rogghe den heylighen cruce te Breda. Staphant waert die urouwe aenroepende den heylighen cruce en quam tot haer seluen. Hier na doen die urouwe becomen was ende ghenesen, - haer gheloefte en dede si niet noch en achte des niet, - doen gheuielt, dat een haer uriendinne diewile haer uermaende waer bi si haer gheloefte niet en dede. Si antworde, dat sijt uan armoeden niet ghebeteren en conde nocht ghedoen. Doen dacht si, hoe si haer gheloefte uoldoen mochte en ghinc ter molen wart ende dacht, dat si den rogghe fineren soude tieghen den molenner, al souden sine met sonden winnen, ende staphant viel si neder in ommacht, doen si tieghen den molenner te spraken quam. Als die molenner dit sach, waert hi sere ueruaert, ende hi liet weten haren urienden, diese doen thuys haelden; wele uriende doen aen riepen dat heylighe cruce tot Breda, dat si uertroest moesten werden ende uerledicht uan dien iammer, die si daer aen haer saghen, in welken si uloeghs bequam te haer seluen ende seide: ‘theyligh cruys heeft mi uerlost ende ic¹⁾ ----------------------------⁺ ------ ende daer uoeren si, waer si wesen wouden, soe dat Herman die kersse brocht ende offerdse den heylighen cruys ende begherde, datmense daghelycx soude bernen, ende soe waest ghedaen ende bernde daghelycx scone omtrent een ure; dan soe ghinc si vyt. Dit uernamen die kercmeestere. Dese kersse was na dien datmens ghewaer waert, langhe tijt gheprooft ende bernde altoes dien tijt; des hebben die kercmeestere een eynde behouden tot orconden.

+ bl. 36.

1) Het slot van dit verhaal ontbreekt. Op de volgende bladzijde (37) staat een verhaal, waarvan het begin ontbreekt. Vermoedelijk zijn hiertusschen 8 bladzijden losgeraakt en verloren gegaan, hetgeen ook Hermans reeds opmerkte.

+ bl. 37.

IV. Vanden beenken.

Item inden seluen iaer was een urouwe siec ende drie daghe was si sonder eten, ende ten derdendaghe soude si uan enen

[p. 45]

jonghen hoenken eten. Doen scote haer een beenken in die kele, soe dat si ende dieghene, die bi haer waren, waenden, dat si doot bliuen soude aldaer, waeromme het offerande den heylighen cruce uan Breda si ghelouede. Te hant soe waert si des beens sonder pijn quijt, soe dat si noch dieghene, die bi haer waren, des vynden mochten.

V. Vanden uerdronkenen kinde.

Item in desen seluen iaer woende een man ter Heiden ende⁺ was te moere, dwelc gheheten was Jan. Ende sijn kint viel int water ende lach daer soe langhe in, dat een uanden ghebueren uant ende toecht metten hoefde opt lant ende liep om oerlof te hebben uanden heer, dat dode kynt vyt te nemen, soe dat des heren bode tkint op nam ende ghinc daer mede lanes den weghe langhe tijt inden wynt. Dit uernam die uader, die quam ende gheloefde dat te weghen uoer dat heylighe cruys tot Breda, ende te hant waert dat kynt leuende ende die uader dede die beuaert metten kinde.

+ bl. 38.

VI. Vanden doden gheboren kinde.

Item daer na inden seluen iaer was gheleghen een urouwe uan enen doden kinde, ende die urouwen, die daer bi waren, waren sere droeue ende woudent gaen grauen opt donghewide. Doen die moeder dat uernam riep si groet ghenade op theylighe cruys uan Brcda ende ghelouede dat kynt uoer hem te weghen, ende te hant waert dat kint leuende ende bleef daer na leuen.

⁺ VII. Vanden kynde, dat blynt was worden.

Item inden jare ons Heren MCCCC ende XXX, in Februario, gheuielt, dat een knapelkynt was inder stadt van Breda wonende in die Caterstrate, welc kynt bi auonde seer beruaert ende roepende waert, so dadt sijn ghesichte verloes; ende als die moeder dat aensach, bedroeuede si haer seere. Nochtan betrouwende was si aenroepende Gode ende dat heylich cruys van Breda werf ende ghelouede metten kynde dat cruys te versucken met was, vlasch, siluer ende goude; ende te hant als si die bedeuaert metten kynde dede, waert schoen siende, daert menieh mensch aensach, ende si loueden Gode ende theylighe cruys ende keerden blidelike te haren huse.

+ bl. 39.

[p. 46]

VIII. Vanden knecht, die stomme was geworden.

Inden iair ons Heren MCCCCXXX üij, op sente Jans Baptisten auont, doe kaetste Goyken Willem Scoendonx soon opter stat huys van Breda tegens enen gheheten Balthasar Rombout Egels soon, also dat si kyvende worden om een kaetse. Doe so seyde die voirf Goyken: ‘God ende dat heylige cruus moet mi sceynden ende stomme moet ic weerden en heb ic die kaetse niet gewonnen’; ende hij looch dair an. Ende ter seluer stont blijf hi stomme⁺ ende konste niet meer een woort gespreken ende was dair na bat dan drie vren stom. Dair na, doe hi also thuys quam ende sijn vader hem aensach, doe waende di vader, dat sijn sone voirf droncken had geweest ende was toirnich en seyde: ‘Droncken boeue, hoe gebeerdi aldus?’ Ende die knecht ende mocht niet spreken mer; hi nam sinen uader metten mouwe ende treckeden ende brachten voir theylich cruys. Ende doe sijn uader ende sijn vriende mitten voirf knecht voir theylich cruys quamen, vielen si neder op haren knyen ende baden Gode ende den heyligen cruce mit groter ynnicheit, dat si dair af vertroest moesten werden. Ende doe wairt die voirf Goyken weder sprekende als hi te voren dede, danckende ende louende Gode ende den heyligen cruce tot Breda. Ende doe die voirf Goyken weder sprekende was worden, vraechde hem sijn uader, wat hem geschiet was ende hoe dair toe quam. Doe seyde ende lyede hi dat geschiet wair, gelijc als voir gescreuen staet.

+ bl. 40.

IX. Vanden uerdronkenen kynde tot hasenout.

Item, inden jaer ons Heren MCCCC ende xlüij, des ander daghes nae jaers dach, soe -----------