Handschrift Hattem C 5

Regelnummers proza verbergen

19. Constantinus Africanus 'Viatice'

[p. 504a]

1¶ Item sil vous plaist 2Fait le saignier de la 3vaine moeienne du 4front Et pour le 7chief purgier trem- 6pes seneue vng nuyt 7en vin et puis len- 8uolepes²⁷⁹⁸ en vng dra- 9pel et puis luy fait- 10tes macquier et a 11ce attraira le fleu- 12me merueilleuse- 13ment 14P²⁷⁹⁹our lescauffe- 15ment du foye 16Prene vne de canfre 17et le destrempes de 18jus de morelle et 19mettes par dessus 20ainssi come emplastre

2798 lenuolepes Lees: lenuelopes.

2799 P Lombarde, 2 regels hoog (14-15), met representant in linkermarge.

[p. 504b]

1D²⁸⁰⁰Ese medechi- 2nen purgeren 3ja hete humoren 4van coloren root²⁸⁰¹ 5Tamarindis 6Mirabolanis 7Citrinis 8Kebulus Indus 9Belirici ¶ Ende 10dese en machmen niet 11sieden ten watere²⁸⁰² Men 12moetse pulueren ende 13gheuen te drincken 14D²⁸⁰³ese purgeren ooc 15colera rubea prin- 16cipalijc²⁸⁰⁴ Cassia 17Fistula Papple 18Manna Stamonea 19Violetten Rebarbe 20Hoy Of case water 21D²⁸⁰⁵It sijn principale 22die purgeren fleu- 23men ja fleumen ende alle 24humoren die van fleumen 25comen²⁸⁰⁶ Esula 26Turbich Elleborus albus 27Ellecterium Coloquintida 28Spuerizaet Opimel 29Squilicicum 30D²⁸⁰⁷ese purgeren alle 31coude humoren van 32fleumen²⁸⁰⁸ Agaricus 33Dwingende vliedere

2800 D Lombarde, 4 regels hoog (1-4), met representant in rechtermarge.

2801 DEse medechinen purgeren ja hete humoren van coloren root Rood onderstreept.

2802 watere Boven de t staat een doorgehaald (misplaatst) er-afkortingsteken.

2803 D Lombarde, 2 regels hoog (14-15).

2804 Dese purgeren ooc colera rubea principalijc Rood onderstreept.

2805 D Lombarde, 2 regels hoog (21-22).

2806 DIt sijn principale die purgeren fleumen ja fleumen ende alle humoren die van fleumen comen Rood onderstreept.

2807 D Lombarde, 2 regels hoog (30-31).

2808 Dese purgeren alle coude humoren van fleumen Rood onderstreept.

[p. 505a]

1Aloe Adec Custuca 2Euforbium Sutrum 3D²⁸⁰⁹ese purgeren humo- 4ren van melancolien²⁸¹⁰ 5Seme Lapis lasuli 6Elleborus niger Polipodium 7Ephichinium 8D²⁸¹¹ese ripen alle hete 9humoren²⁸¹² Sirupus ace- 10tosus Sirupus violaceus 11Opisacra 12D²⁸¹³ese lactuarien doen 13purgeren alle hete 14humoren²⁸¹⁴ Diaprinus 15Trifera Sacrasenica²⁸¹⁵ 16Electuarium de sucra rosarium²⁸¹⁶ 17Electuarium catholicum 18D²⁸¹⁷ese doen ripen alle 19coude humoren²⁸¹⁸ 20Opimel simplex 21Opimel diuerticum²⁸¹⁹ 22Opimel squincicum²⁸²⁰ 23Munia²⁸²¹ impoquiscindos²⁸²² 24Scelden van ysere 25Yera pigra galieni 26Benedicta Leralogodium²⁸²³ 27D²⁸²⁴ese lactuarien pur- 28geren melancolien²⁸²⁵ 29Theodoricomana cardinum²⁸²⁶ 30D²⁸²⁷It bescrijft meister 31cofonis²⁸²⁸ ¶ Dese 32trecken yser ende been ende 33hout ende humoren²⁸²⁹

2809 D Lombarde, 2 regels hoog (3-4).

2810 Dese purgeren humoren van melancolien Rood onderstreept.

2811 D Lombarde, 2 regels hoog (8-9).

2812 Dese ripen alle hete humoren Rood onderstreept.

2813 D Lombarde, 2 regels hoog (12-13).

2814 Dese lactuarien doen purgeren alle hete humoren Rood onderstreept.

2815 Sacrasenica Lees: Sarasenica.

2816 rosarium Lees: rosarum? Boven de o staat een doorgehaalde tilde.

2817 D Lombarde, 2 regels hoog (18-19).

2818 Dese doen ripen alle coude humoren Rood onderstreept.

2819 diuerticum Lees: diureticum.

2820 squincicum Lees: squiliticum.

2821 Munia Transcriptie onzeker.

2822 impoquiscindos Lees: ipoquistidos (twee overbodige tildes).

2823 Leralogodium Lees: Ieralogodium.

2824 D Lombarde, 2 regels hoog (27-28).

2825 Dese lactuarien purgeren melancolien Rood onderstreept.

2826 Theodoricomana cardinum Lees: Theodoricon anacardinum.

2827 D Lombarde, 2 regels hoog (30-31).

2828 DIt bescrijft meister cofonis Rood onderstreept.

2829 Dese trecken yser ende been ende hout ende humoren Rood onderstreept.

[p. 505b]

1Toghe steen Serapinum 2Assa fetida Maiorrana 3Apie Pertrec Petroleum 4Sulfer Armoniacum 5Doleke Aristologia longa 6Radix canna Polipodium 7Diptamus Tapsie 8Clicamen Mostartzaet 9ende bladere Cieste²⁸³⁰ ghestampt 10lieken 11S²⁸³¹ommige stremmen sij 12ende stoppen bloet 13Ende sommige den lichame 14vanden menizoene²⁸³² ¶ 15Dese stelpen bloet²⁸³³ 16Gallen Corael 17Terra sigillata 18Bolus armenicus Carrale²⁸³⁴ 19Poma cipressi Mircus 20Sumac Cmacites²⁸³⁵ 21Weghebrede Sop van wilgen 22Dragagantum Gomme van 23arabien Asschen van ta- 24marisci Balaustia 25Dragagantum Rein water 26D²⁸³⁶ese zweren vuyl won- 27den²⁸³⁷ Wilde caerden 28Allun Tuchie pentafilon 29Duuen bloet Draken bloet 30Esels stronten 31S²⁸³⁸ommige stelpen ende 32doen vleysch wassen²⁸³⁹ 33Wieroec Mastic Haer 34van hasen ¶ Dese sal- 35men temperen mitten witte²⁸⁴⁰

2830 Cieste Transcriptie onzeker.

2831 S Lombarde, 2 regels hoog (11-12).

2832 Sommige stremmen sij ende stoppen bloet Ende sommige den lichame vanden menizoene Rood onderstreept.

2833 Dese stelpen bloet Rood onderstreept.

2834 Carrale Transcriptie onzeker.

2835 Cmacites Lees: Ematites.

2836 D Lombarde, 2 regels hoog (26-27).

2837 Dese zweren vuyl wonden Rood onderstreept.

2838 S Lombarde, 2 regels hoog (31-32).

2839 Sommige stelpen ende doen vleysch wassen Rood onderstreept.

2840 Dese salmen temperen mitten witte Rood onderstreept (het vervolg op p. 506 is niet onderstreept).

[p. 506a]

1vanden eye ende men salt 2dair nae leggen op die 3wonde 4D²⁸⁴¹ese stelpen den lichaem 5dat vintmen²⁸⁴² 6Ciconia moracelsi 7Onripe prumen 8Mircille Rode colen 9Onripe peren 10Mala poncita Esels melc 11Case Amandereren²⁸⁴³ 12Amander melc 13Bloemen van tarwen 14Off van eyker noten 15Slee prumen Oke noten 16Bonen Zwert olizaet 17Gallen Mirre Rosen met 18aysile Bladere van cipressi 19Bolum armenicum 20Terra armenicum 21Mastic Corael Berberis 22Sumac Bloet van draken 23Ypoquiscidos Balaustia 24Achatis Spodium 25Essche boeme Wegebrede 26D²⁸⁴⁴ese openen binnen 27die wegen ende dunnen 28ende sniden ende zweren 29groue limighe²⁸⁴⁵ humoren 30ende die vloyen Sommege 31stoppen sij met conforteren 32Cubeben Groffels nagelen 33D²⁸⁴⁶ese dunnen die huut 34mit haren coutheiden²⁸⁴⁷

2841 D Lombarde, 2 regels hoog (4-5).

2842 Dese stelpen den lichaem dat vintmen Rood onderstreept.

2843 Amandereren Lees: Amanderen.

2844 D Lombarde, 2 regels hoog (26-27).

2845 Dese openen binnen die wegen ende dunnen ende sniden ende zweren groue limighe Rood onderstreept. Boven 'limighe' staat een overbodige tilde.

2846 D Lombarde, 2 regels hoog (33-34).

2847 Dese dunnen die huut mit haren coutheiden Rood onderstreept.

[p. 506b]

1Mictus Sillium Donderbaert 2Portulaca Boy Naschade 3Beilde olibladere 4D²⁸⁴⁸ese doen morruwen²⁸⁴⁹ 5Camomille Wilde salie 6Alsene Mellilotum 7Tora liquida Armoniacum 8D²⁸⁵⁰ese wertelen vander 9mussomaluwen²⁸⁵¹ 10Calbanum²⁸⁵² Bedellium 11Oppopanac Oude olie 12Out smere Die croten 13vander gheet March vanden 14hert March vanden calue 15D²⁸⁵³ese ripen ende brengen 16bloet tenen ettere 17ende die materie²⁸⁵⁴ 18Labdanum Storap²⁸⁵⁵ liquida 19Dille Branca vrtina 20Scita dos Die wortelen 21van musemaluwen 22Linzaet Venigriet 23Sponge met soute ende met olien 24Zweet van menschen Nuchtere 25spekele met sponge ende met olien 26Terwen mele met olien 27ende met borne ghesoden 28Die crumen vanden broode 29ghesoden met olien 30Bittere amandelen Mirtam 31Alsene Netelzaet 32Canele Sillobalsamum 33Cassia lignia Saet van 34wilde pastenaken Asarum 35Bayen Ysope Camedreos

2848 D Lombarde, 2 regels hoog (4-5).

2849 Dese doen morruwen Rood onderstreept.

2850 D Lombarde, 2 regels hoog (8-9).

2851 Dese wertelen vander mussomaluwen Rood onderstreept.

2852 Calbanum Lees: Galbanum.

2853 D Lombarde, 2 regels hoog (15-16).

2854 Dese ripen ende brengen bloet tenen ettere ende die materie Rood onderstreept.

2855 Storap Lees: Storax.

[p. 507a]

1Celidonia Absintium 2Cuscute Sebiosa 3Nachscade Agaricus 4Eupotorium Spica nardi 5Ozinum Cubeven²⁸⁵⁶ 6Grise conte Rode mede 7Acorus Aristologia longa 8Polioen Pionie Zis²⁸⁵⁷ 9Zisimbrium Mirre 10Prassium Ciperus 11Munce Venkelzaet 12Poretzaet Onioene 13Sponse met soute ende met 14olien Vitsen Cucumeris 15Speragus Squillen 16Lupini Saet van netelen 17Yereos Aueroene 18Scolopen Dria 19D²⁸⁵⁸ese zweren buten ende 20binnen in die huut 21dair op ghewreuen 22wel dair mede²⁸⁵⁹ 23Elleborus albus 24Bitter amanderen 25Ghersten mele Bonen 26Agaricus Alwn 27Aterment Esuscum²⁸⁶⁰ 28Sal armoniac 29Sal nitrum Eupatorium 30Sticados Valeriane 31Fumus terre Rode mede 32Poretzaet Aloe Vitsen 33Mirre Terwe Witte 34morabie Dille Zepe

2856 Cubeven Lees: Cubeben.

2857 Zis Contemporaine doorhaling.

2858 D Lombarde, 2 regels hoog (19-20).

2859 Dese zweren buten ende binnen in die huut dair op ghewreuen wel dair mede Rood onderstreept.

2860 Esuscum Lees: Es ustum.

[p. 507b]

1Merradec Genciane 2Maluwe Calamentum 3Wijfs melc Morru pec 4Petrocillium Diptamus 5Stafisagria Die galle 6vanden zwine Semen melonis 7Zeem Ricolissie Soete wijn 8Cassia Festula Brionie 9Erone ja of jarus 10Serpentine Seruse 11Citrulli 12D²⁸⁶¹ese zweren ghetemper- 13de wonden zonder biten 14Ende doen goet vleysch wassen²⁸⁶² 15Wieroec Hole worte 16Yereos Vitsen Litargirum 17Spaens wit Loot asschen 18Pec Mirre Agen van 19tamarisci Simplicum 20Crumen van tarwen brode 21jn wine Mastic 22D²⁸⁶³ese biten²⁸⁶⁴ Esustum 23Sal Gemme 24Spaens groene Wit alwn 25Aterment Tuchie 26Amoniac Operment 27D²⁸⁶⁵ese cueren die huut 28ende maken bladeren 29ende verdriuen vloey ende²⁸⁶⁶ humoren²⁸⁶⁷ 30Cantarides Sepe Looc 31Selue ate of flamula 32Raue voet 33D²⁸⁶⁸ese bernen²⁸⁶⁹ Realgher 34Leuende calc Sepe

2861 D Lombarde, 2 regels hoog (12-13).

2862 Dese zweren ghetemperde wonden zonder biten Ende doen goet vleysch wassen Rood onderstreept.

2863 D Lombarde, 2 regels hoog (22-23).

2864 Dese biten Rood onderstreept.

2865 D Lombarde, 2 regels hoog (27-28).

2866 vloey ende Lees: vloeyende?

2867 Dese cueren die huut ende maken bladeren ende verdriuen vloey ende humoren Rood onderstreept.

2868 D Lombarde, 2 regels hoog (33-34).

2869 Dese bernen Rood onderstreept.

[p. 508a]

1Euforbium Flammula 2D²⁸⁷⁰ese drogen ende helen²⁸⁷¹ 3Mirre Aloe 4Mastic Wieroec 5Litaergirum Verbernende sculpen 6Sarcocole Bolum armenicum 7Bloet van draken Colofonie 8D²⁸⁷²ese doen huden ende 9sij biten een deel²⁸⁷³ 10Esustum Gedweghen li- 11targirum met olien 12Alwn Galla balaustia 13Spodium Aloe 14Spaens wit Loot asschen 15D²⁸⁷⁴ese sijn limende 16ende zwerenghe²⁸⁷⁵ 17wonden ende vleysch re- 18dende in wonden ende 19stelpende²⁸⁷⁶ Ende vergaderende 20die leppen vanden wonden 21daerment leit 22Sipsum Folia cipressi 23Sarcocole Bolus armenicus 24Aloe Scurtse van wieroeke 25Mirre Bedellium 26Litargirum Balaustia 27Mumia Sanguinis 28Pec Dolleke Amidum 29Eyken Serpentine 30Verbernde teghelen 31Scalen van eyeren 32Simplicum Verbernt velc 33Verbernt hair van hasen 34D²⁸⁷⁷ese doen dunnen²⁸⁷⁸

2870 D Lombarde, 2 regels hoog (2-3).

2871 Dese drogen ende helen Rood onderstreept.

2872 D Lombarde, 2 regels hoog (8-9).

2873 Dese doen huden ende sij biten een deel Rood onderstreept.

2874 D Lombarde, 2 regels hoog (15-16).

2875 zwerenghe Boven de eerste e staat een overbodig ur-afkortingsteken.

2876 Dese sijn limende ende zwerenghe wonden ende vleysch redende in wonden ende stelpende Rood onderstreept.

2877 D Lombarde, 2 regels hoog (34 en in ondermarge).

2878 Dese doen dunnen Rood onderstreept.

[p. 508b]

1groue dicke humoren ende 2doense scheiden met 3hairre hitten die sij doen²⁸⁷⁹ 4Auerone Affodillus 5Cuscute Aristologia longa 6Aristologia rotunda 7Ameos Armoniacum 8Assa fetida Agaricus 9Amonium Looc enyone 10Balseme Ciperus 11Camedreos Scerlinc 12Of cocte Camomille 13Capparis Canele 14Corriandri Calamentum 15Bulbus Eruca Eupatorium 16Euforbium Venigriet 17Ezijl Galbanum Mastic 18Ysopus Yereos Furfures 19Munte Netelzaet Nitrum 20Silobalsamum Polioen 21Pniee²⁸⁸⁰ Policaria Petroleum 22Sauelboem Rute Vlieder 23Ghingebare Serapinum 24Terpentine Oppopanac 25Narciscus Scolopendicia 26Semen lini Cascoreum 27Beuers cullen 28D²⁸⁸¹ese sijn al snidende 29ende zwerende²⁸⁸² 30Asijl snijt alre meest 31van starcken wine in die 32aderen Ende dese sniden oec 33ende sijn gheheten aldus

2879 groue dicke humoren ende doense scheiden met hairre hitten die sij doen Rood onderstreept.

2880 Pniee Lees: Pinee.

2881 D Lombarde, 2 regels hoog (28-29).

2882 Dese sijn al snidende ende zwerende Rood onderstreept.

[p. 509a]

1Eupacorum²⁸⁸³ Squillen 2Squinantum Ciperus 3Camedreos Camepiteos 4Pentafilon Peper Rute 5Nitrum Zeem Cepula 6Vitsen Sop van ciceren 7Zout 8D²⁸⁸⁴ese doen openen die 9gaetkine vander 10huut / ende doen zweten 11ende verpareren doen sij²⁸⁸⁵ 12Ghersten mele Rute 13Pertrec Nitrum Pec 14Zout Galbanum Droge 15fighen Maiorana Prassium 16Adyantum Saet van netelen 17Sauel boem Brionie 18Zeem Oude olie Munte 19Baustia Enione 20Merradec Stronten Pionie 21Persine Auerone Agaricus 22Wortelen van affodillus 23Ende die wortelen van cu- 24cumoris agrestis 25D²⁸⁸⁶ese weder slaen hitte²⁸⁸⁷ 26Cimolea Ekelen 27Gallen Beilde Olie 28Rannus Mercurialis 29Nachscade Munte Looc 30Donderbaert Ypoquistidos 31Achacia Wijngaert bladere 32Scelle worte Crassula 33minor Vmblicus veneris 34Roy aplomben Sillium

2883 Eupacorum Lees: Eupatorum.

2884 D Lombarde, 2 regels hoog (8-9).

2885 Dese doen openen die gaetkine vander huut / ende doen zweten ende verpareren doen sij Rood onderstreept.

2886 D Lombarde, 2 regels hoog (25-26).

2887 Dese weder slaen hitte Rood onderstreept.

[p. 509b]

1Latuwe 2D²⁸⁸⁸ese doen slapen mit 3hare coutheden ende 4stremen die zenuwen de 5sinne²⁸⁸⁹ Olie die zwert es 6Opium Mandragora 7Dat opperste vanden beilde 8van haren bladeren 9Een visch diemen heet 10turpido Lenticula fontis 11Latuwe Sillium 12D²⁸⁹⁰ese vechten yegen ve- 13nijn ende trecken vte 14van binnen die hinne 15ende die hane gheclouen 16ende dan al heet gheleit 17dair op²⁸⁹¹ ¶ Sulke 18vechten yeghen dat die 19substancie es venijn Als 20vleysch dairmen triacule 21af maect ¶ Dese 22vechten oec yeghen venijn²⁸⁹² 23Calamentum Sop van 24roede coelen Vitsen 25Grana citrifistici 26Meru pec Noten gegeten 27mit ruten Noten allene 28Bloet van hase Melc 29vander eselinnen Orine 30van kijnderen Cullen vanden yerts 31Ezels cullen gedroget 32Looc gedroncken Diptamus 33Speragus Balsamum 34D²⁸⁹³ese doen sochten zweere ende 35pine die van hitten coemt²⁸⁹⁴

2888 D Lombarde, 2 regels hoog (2-3).

2889 Dese doen slapen mit hare coutheden ende stremen die zenuwen de sinne Rood onderstreept.

2890 D Lombarde, 2 regels hoog (12-13).

2891 Dese vechten yegen venijn ende trecken vte van binnen die hinne ende die hane gheclouen ende dan al heet gheleit dair op Rood onderstreept.

2892 Dese vechten oec yeghen venijn Rood onderstreept.

2893 D Lombarde, 2 regels hoog (34-35).

2894 Dese doen sochten zweere ende pine die van hitten coemt Rood onderstreept.

[p. 510a]

1binnen ende buyten ende 2doen verwandelen hitte ende 3wederslaen hete materie²⁸⁹⁵ 4Violetten Rosen Ramnvs 5Wilgen Cruse Tremeren 6bloemen ende het cruut mede 7Nachscade Munte Sandali 8Donderbaert Wilde caerden 9Wijngaert bladere Portulaca 10Latuwe Vmblicus veneris 11Surkele Mispelbladere 12Olie van violetten Olie van 13rosen Olie van tremeren 14vanden bloemen Olie van 15veilden²⁸⁹⁶ Rose watere 16Tsop van onripen wijndruuen 17Tettiken Wit vanden eye 18Roy dat op water es 19Smeere worte Crassula 20minor 21S²⁸⁹⁷ulke sijn die al te 22cout sijn soe dat si 23die sinnen destrueren 24ende bringen in vresen vander 25doot Van dien soe en 26salmen niet nemen off 27het ne doe verwoede zweere²⁸⁹⁸ 28Opium Ende beilde blader 29die opperste ende jongheste 30Swerte olie bladere Manda- 31gora 32D²⁸⁹⁹ese sochten die zweere 33ende die pine die van 34couden coemt ende dwingen²⁹⁰⁰

2895 binnen ende buyten ende doen verwandelen hitte ende wederslaen hete materie Rood onderstreept.

2896 veilden Lees: beilden.

2897 S Lombarde, 2 regels hoog (21-22).

2898 Sulke sijn die al te cout sijn soe dat si die sinnen destrueren ende bringen in vresen vander doot Van dien soe en salmen niet nemen off het ne doe verwoede zweere Rood onderstreept.

2899 D Lombarde, 2 regels hoog (32-33).

2900 Dese sochten die zweere ende die pine die van couden coemt ende dwingen Rood onderstreept.

[p. 510b]

1limege humoren ende doen 2scheyden²⁹⁰¹ Santorie 3Ende dit doet groten wijn 4scheiden²⁹⁰² Comjn ¶ Ende 5dese doen purgeren lime- 6ghe humoren die sijn in die 7besloten leden als in die 8juncture²⁹⁰³ Eermodactili 9Agaricus ¶ Deze zochten 10ende doen oec scheiden coude 11limege humoren²⁹⁰⁴ Alsene 12Rute Ingle²⁹⁰⁵ Silobalsamum 13Carpobalsamum Wieroec 14Kalamentum Keruele 15Louessche Elne bayen 16Maiorana Harba canfora 17Carui Looc Pertrec 18Euforbium Stronte van duven 19Assa fetida Calbanum 20Cerapium Oppopanac 21Olie van noten Olie van bayen 22Olie van muskeliate 23D²⁹⁰⁶ese openen spenen 24vanden ende ende doense 25scheiden somtijt ist datmen 26dair leecht²⁹⁰⁷ Enyone 27Ende looc Gallen vanden stier 28D²⁹⁰⁸ese claren de ooghen 29ende zweren ende sij be- 30scermen doogen van hitten 31vter maten wel²⁹⁰⁹ Alsene 32aloe Rute Root olye 33cruut Mirabolani 34Kebuli Alwn Tuchie 35Wieroec Minere van goude

2901 limege humoren ende doen scheyden Rood onderstreept.

2902 Ende dit doet groten wijn scheiden Rood onderstreept.

2903 dese doen purgeren limeghe humoren die sijn in die besloten leden als in die juncture Rood onderstreept.

2904 Deze zochten ende doen oec scheiden coude limege humoren Rood onderstreept.

2905 Ingle Transcriptie onzeker.

2906 D Lombarde, 2 regels hoog (23-24).

2907 Dese openen spenen vanden ende ende doense scheiden somtijt ist datmen dair leecht Rood onderstreept.

2908 D Lombarde, 2 regels hoog (28-29).

2909 Dese claren de ooghen ende zweren ende sij bescermen doogen van hitten vter maten wel Rood onderstreept.

[p. 511a]

1ende van zeluere Mele vander 2scorssen vanden wilgen Sop 3vander santorien Sop vander 4witter marobien ¶ 5Wedewinde Scelle worte 6Duuels bete Alle ma- 7nieren van gallen Esustum 8Spaens groen Calemin 9D²⁹¹⁰ese openen ende sniden 10ende doen wel zweren 11die borst²⁹¹¹ Pinee Recens 12botere Yereos Valeriane 13Witte morabie Squillen 14Bittere amanderen Elnula 15campana Ysopus Origanum 16Calamentum Kerssen 17Poretzaet Beuers cullen 18D²⁹¹²ese conforteren die ze- 19nuwen ende thooft 20ende die reume jnt hooft²⁹¹³ 21Ende humoren die vallen op 22die longhere Ende van alte 23groten jn die borst 24Sulfere ¶ Dese doen 25melc wassen²⁹¹⁴ / melc en 26es anders niet dan dat 27ghesoden es Thimos. 28Enioene Saet van dillen 29Venkel zaet Anijs Baucie 30Eruca Grana vlmi 31¶ Ende ist sake dat colera 32vloyet soe salmen geuen 33ciceren die sijn goet 34D²⁹¹⁵ese doen melc drogen²⁹¹⁶

2910 D Lombarde, 2 regels hoog (9-10).

2911 Dese openen ende sniden ende doen wel zweren die borst Rood onderstreept.

2912 D Lombarde, 2 regels hoog (18-19).

2913 Dese conforteren die zenuwen ende thooft ende die reume jnt hooft Rood onderstreept.

2914 Dese doen melc wassen Rood onderstreept.

2915 D Lombarde, 1 regel hoog (34).

2916 Dese doen melc drogen Rood onderstreept.

[p. 511b]

1Rute Munte Sabelboem 2Agnus castus 3D²⁹¹⁷ese conforteren goyen 4ende meerren luxurie 5Ciceren Enioene Looc²⁹¹⁸ 6Ende saet van loke Eruca 7gesoden Rijs Baucia ¶ 8Eerstaengen Eermodactili 9Lingua anis Costum dulce 10Gingebaere mit zukere wel 11gesoden Lange peper Galigaen 12Anijs Satirioen Poret 13Looc Lactuca nouella 14Saet van netelen Speragus 15Die cullen vanden calue 16Pastenaken Die doderen 17vanden eye al morru 18gebraden Grana vlmi 19Nox indica De visch 20mitten v sterten Saet 21van eynioene Ende 22versch vleysch 23D²⁹¹⁹ese benemen goyen 24ende doen luxurie 25drogen ende melc mit hairre 26hitten ende droecheit ¶ 27Agnus custus 28Calementum Dille Rute 29Zwert peper ¶ Dese 30minderen goyen mit hare 31coutheit Citrulli cucu- 32meris Cucurbite An- 33triplex latuwe Ende 34zaet van latuwe Canfer 35D²⁹²⁰ese doen dunnen ende 36men heetse divietica^29212922

2917 D Lombarde, 2 regels hoog (3-4).

2918 Dese conforteren goyen ende meerren luxurie Ciceren Enioene Looc Rood onderstreept.

2919 D Lombarde, 2 regels hoog (23-24).

2920 D Lombarde, 2 regels hoog (35-36).

2921 divietica Lees: diuretica.

2922 Dese doen dunnen ende men heetse divietica Rood onderstreept.

[p. 512a]

1Ende si trecken die orine ter 2blasen ende si verhitten²⁹²³ 3Speragus Bruscus Assarum 4Ameos Geniler²⁹²⁴ Saet 5van wilden pastenaken 6Squinantum Carui Anijs 7Bolijt zaet Policaria 8Calamentum Sente Iohans 9cruut Apie Clauere 10Persijn Louessche Enyoene 11Kerssen Poret Looc Baucia 12niev Wilde sabie Spijc- 13nardi Cubeben Capillis 14veneris Grise conte Rode 15mede Akorus Aristolagia 16Polioen Folie Caperus 17Bitter amanderen Armoniacum 18Affodillus Coustum Sabel- 19boem Chinthwn 20Gremil Beuenelle 21Venkel Vlieder Persijn van 22marcedonie / Sulke met 23hare droechede ende met 24hare subtijlhede doen sij 25scheiden ende dunnen dicke 26humoren Ende sij openen die 27wegen die verstopt sijn²⁹²⁵ 28Semen citrulli Melonis 29cucumeris Cuturbita 30D²⁹²⁶ese doen breken den steen 31ende sniden groue humo- 32ren Ende sij en sellen niet 33te heet sijn want vander hitten 34souden sij alse lichte meer- 35ren als sij minderen souden 36off breken²⁹²⁷ Zizimbrium

2923 Ende si trecken die orine ter blasen ende si verhitten Rood onderstreept.

2924 Geniler Transcriptie onzeker.

2925 Sulke met hare droechede ende met hare subtijlhede doen sij scheiden ende dunnen dicke humoren Ende sij openen die wegen die verstopt sijn Rood onderstreept.

2926 D Lombarde, 2 regels hoog (30-31).

2927 Dese doen breken den steen ende sniden groue humoren Ende sij en sellen niet te heet sijn want vander hitten souden sij alse lichte meerren als sij minderen souden off breken Rood onderstreept.

[p. 512b]

1Bidellium Ciperus Eisijl 2Aueroene Venkelzaet 3Ameos Bayen Beuenelle 4Squinantum Tribullus 5Stolopendria Sop van 6ciceren Ebunie²⁹²⁸ lignum 7Speragus Nitrum Balseme 8Die wortele van lupini 9Staec van alexandrien 10D²⁹²⁹Ese doen ripen alsoe 11menstrua wel buyten 12geplaestert als binnen 13gedroncken Sij dunnen 14het bloet ende openen die 15eynden vanden aderen / ende sij 16doen tbloet scheyden Sij 17sijn beter buyten geplaestert 18dan binnen gedroncken²⁹³⁰ 19Labdanum Storap²⁹³¹ Cala- 20mita Alsene Agaricus 21Wilde salie Camomillen 22Semen lini Rode mede 23Mele van lupenen Gout 24bloemen cruut Munte 25Mirre Nitrum Enyoene 26Armoniacum Witte marobie 27Santorie Auerone Venkel 28Acorus Venigriet 29Aristologia longa Calamentum 30Polioen Ysope Pome 31Bollezaet Amonium 32Siceleos yereos Ameos 33Canele Bittere amanderen 34Affodillus Costum Sauelboem 35Genciane Thimus Asarum

2928 Ebunie Lees: Ebenie.

2929 D Lombarde, 2 regels hoog (10-11).

2930 DEse doen ripen alsoe menstrua wel buyten geplaestert als binnen gedroncken Sij dunnen het bloet ende openen die eynden vanden aderen / ende sij doen tbloet scheyden Sij sijn beter buyten geplaestert dan binnen gedroncken Rood onderstreept.

2931 Storap Lees: Storax.

[p. 513a]

1Saet vanden wilden paste- 2naken Maiorana Beide 3Dye elleboruse Origanum 4Galbanum Oppopanac 5Serapinen Assa fetida 6Dille cicuda Policaria 7Agnus castus Geniever 8Beuers cullen Apie 9Clauere Persiin²⁹³² 10Louessche Diptamus 11Grise conte Petroleum 12Squinantum Rute Looc 13Baustia Kerssen Sint 14Ians cruut Silobalsamum 15Carpo balsamum 16D²⁹³³ese doen dunnen wijnt 17ende sij verdriuen 18oec den wijnt²⁹³⁴ Apie 19Clauere Persijn zaet 20Rute Dille Commijn Venkelzaet 21Peper Bollezaet Seems 22dat ghescwmt es 23D²⁹³⁵ese verteren lichte- 24lic jn de maghe²⁹³⁶ 25Rosijn Vighen Soete amanderen 26Apie Latuwe Scariole 27Gesodene gherste Swinen 28vleysch die mvle ende 29die voeten ende die longhere 30ende die ooghen / ende die ooren 31Kiekene Ende wilde hoendere 32Ende eyeren Ende visschen die 33woenen in steenachtigen 34riuieren off in lopenden

2932 Persiin Lees: Persijn?

2933 D Lombarde, 2 regels hoog (16-17).

2934 Dese doen dunnen wijnt ende sij verdriuen oec den wijnt Rood onderstreept.

2935 D Lombarde, 2 regels hoog (23-24).

2936 Dese verteren lichtelic jn de maghe Rood onderstreept.

[p. 513b]

1riuieren die versch zijn 2van watere 3D²⁹³⁷ese sijn grof van sub- 4stancien ende hert ende 5maken die mage limich 6ende sij sijn quaet te ver- 7teerne²⁹³⁸ Derf broot van 8terwen Bonen Lencioule 9Faceol lupini Witte prvmen 10Ciconis Ekelen Carstangen 11Oliuen Hazel noten Poma 12citri Cucumeris Colen 13Rapen Baucia Corandrum 14Wederijn vleysch Ossen vleysch 15Vleysch van aenden Duven 16Pauwen Cranen Ende die 17steerte van beesten Ende die 18herten / ende die leuere / ende die 19milte / ende die nieren 20Ende die maghe ende die 21darmen Ende den lichamen 22vanden vlieghenden vogelen 23Ende caes die out sij 24D²⁹³⁹ese spise maect goe- 25de humoren alsmense 26neemt²⁹⁴⁰ Terwen broot 27ende dat wel ghebacken 28ende licht ende zwaer van 29gruse Ende tijsene ende 30rijs Ende figen Die corne 31vander prumeghernaten 32Pinee Ende zeem In 33couden lichamen latuwee 34scariole Versch boraetse 35Ende beetcolen Ende jonc zwi-

2937 D Lombarde, 2 regels hoog (3-4).

2938 Dese sijn grof van substancien ende hert ende maken die mage limich ende sij sijn quaet te verteerne Rood onderstreept.

2939 D Lombarde, 2 regels hoog (24-25).

2940 Dese spise maect goede humoren alsmense neemt Rood onderstreept.

[p. 514a]

1nen vleysch Ende vleysch van 2scapen Ende smale honxsi- 3ne Ende calueren vleysch 4Ende die leuere dair aff 5Ende kiekene Ende pertrisen 6Ende limogen Morruwe 7eyeren Vissche wt de 8riuieren in stede dair 9steenen leggen Ende melck 10vander gheet al warm 11ghemolken Ende wel rie- 12kende wijn 13D²⁹⁴¹ese spise maect 14quade humoren 15ende sijn ongetempert 16heet ende drooghe²⁹⁴² Als 17looc Cucumeris 18Dat cout onripe appe- 19len die sijn oec emmer 20cout Ende zwinen vleysch 21maect lijm Ende derf 22broot qualicke gebacken 23Ende bonen Ende vitsen 24Ende erweten Ende dolke 25Ende colen Ende onripe 26peren Ende baustia Ende 27enyoene Ende mostart 28Alrehande wilt / vleisch 29alte vet Vleysch al te 30magher Vleysch al te 31hert als van gheeten ende 32vanden hert Ende van 33hazen Ende van paerden 34Ende van duuen Ende 35beeren Ende van ouden

2941 D Lombarde, 2 regels hoog (13-14).

2942 Dese spise maect quade humoren ende sijn ongetempert heet ende drooghe Rood onderstreept.

[p. 514b]

1zoghen Ende vanden osse Ende 2vanden stier Ende van 3harssenen Ende van moer- 4ghe van allen beesten 5¶ Explicit²⁹⁴³ ¶ Hier 6eyndet die boec diemen 7heet viatike^29442945

2943 Explicit Rood onderstreept.

2944 viatike Gevolgd door regeluitvulling van andere hand (gebruiksspoor): '( viatike'. Ruim daaronder nog een onleesbaar (uitgevlakt?) fragment.

2945 Hier eyndet die boec diemen heet viatike Rood onderstreept.