Handelingen van het Nederlandsche Philologen-congres 16

Daarna spreekt Dr. Brandt over:

De zending van Liman von Sanders.

In het voorjaar 1913 wendde de Turkse regering zich tot Keizer Wilhelm met het verzoek om een aantal Duitse officieren onder commando van een generaal als instructeurs te mogen ontvangen. De Keizer en zijn raadgevers gingen hier bereidwillig op in. In Juni reeds had men in General-leutnant Liman von Sanders de geschikte persoon om als chef van de Duitse missie op te treden gevonden. De verdere onderhandelingen over de aan Liman c.s. toe te kennen bevoegdheden zijn in Constantinopel gevoerd en van enige invloed daarop door het Auswärtige Amt geoefend blijkt niets. Zelfs aan het aan Liman tenslotte opgedragen commando over het eerste legercorps te Constantinopel, het z.g. modelcorps, schijnt het Ausw. Amt geen politieke betekenis te hebben gehecht. Vandaar dan ook, dat deze zaak tijdens het bezoek van Sasonov in Berlijn (October 1913) niet werd aangeroerd. Toch richtten zich juist op dit commando de Russische aanvallen, die, inzettend in begin November, tot half Januari hebben voortgeduurd. De Russische politici zagen in dit bewuste commando niet meer of minder dan een beheersing van Constantinopel door de Duitsers.

Nadat Sasonov's pogingen om in Berlijn een verandering van Liman's bevoegdheden te bewerken mislukt waren, wendde hij zich tot de Franse en de Engelse regeringen met een voorstel om gezamenlijk stappen te doen

[p. 100]

bij de Porte. De Franse regering was aanstonds bereid, de Engelse na enige aarzeling ook. Toen echter heeft Sasonov een paar dagen gewacht, blijkbaar in de hoop, dat de Duitse regering nog tot concessies bereid zou zijn. Zodra hij echter kennis kreeg van de definitieve benoeming van Liman (4 Dec. 1913) hervatte hij aanstonds zijn actie, om thans te ondervinden, dat de Engelse regering haar standpunt gewijzigd had. Zij wilde thans niet verder gaan dan tot een identiek verzoek om inlichtingen over Liman's bevoegdheden, door de gezanten der Triple-Entente tot de Porte te richten. Diep teleurgesteld over de Engelse zwenking moest Sasonov toegeven en het Engelse voorstel aanvaarden. De stap der 3 gezanten had op 13 Dec. plaats en had, gelijk te verwachten was, niet het minste effect.

Inmiddels hadden Von Giers, de Russische gezant, en Wangenheim, de Duitse gezant in Constantinopel, opnieuw directe onderhandelingen op gang weten te brengen. Wangenheim toonde zich in de komende weken een steeds overtuigder voorstander van een voor Rusland bevredigende oplossing. Ondanks de vele grote moeilijkheden, die hem daarbij in de weg traden, had hij toch tenslotte succes, daar ook zijn chefs in Berlijn een dergelijke oplossing wensten. Oneens waren beide partijen het op het laatst alleen nog over de termijn: Sasonov wilde een oplossing op zeer korte termijn, de Duitse regering wenste zich niet te laten haasten, teneinde de indruk, dat zij onder pressie week, te vermijden. Sasonov, die in de Duitse opvatting slechts een voorwendsel zag om tijd te winnen, trachtte eind Dec. '13-begin Jan. '14 de zaak nogmaals te forceren door een gemeenschappelijke druk van de Triple-Entente in Berlijn, gevolgd door een krachtdadige stap in Constantinopel, voor te slaan. Hierbij stuitte hij echter opnieuw op de besliste weigering van de Engelse regering.

Ondertussen was nu ook de Duitse regering tot een verhaaste oplossing geneigd geraakt, aangezien de benoeming van Enver bey tot Turks minister van oorlog haar grote moeilijkheden deed vrezen voor de Duitse missie. En zo werd Liman op 15 Jan. 1914 tot generaal der cavalerie benoemd en als gevolg daarvan op 16 Jan. tot Turks maarschalk. Krachtens deze laatste benoeming moest hij het commando over het eerste legercorps aan een ander overdragen.

Daarmee was deze kwestie, die zo typerend is voor de politieke verhoudingen van Europa aan de vooravond van de wereldoorlog, van de baan. De gevonden oplossing mag men als een overwinning van de Russische politiek beschouwen, al was Sasonov zelf er eigenlijk nog niet tevreden mee.