De Gulden Passer. Jaargang 83

[p. 137]

Prosper Arents †
Leerboeken voor Pieter Pauwel Rubens?
Aankopen bij de Officina Plantiniana in 1585-1590 door Rumoldus Verdonck, magister van Rubens

Situering

Nadat Pieter Pauwel Rubens, samen met zijn moeder, Maria Pypelinckx, zijn zuster Blandina en zijn broer Filips, in februari-maart 1589 vanuit Keulen naar Antwerpen gekomen was, liep hij, vermoedelijk tot in 1591, school bij Rumoldus Verdonck, die als rector van de Papenschool Latijn en Grieks doceerde¹.

In zijn zoektocht naar bronnen voor de studie van Rubens' intellectuele achtergrond noteerde de Antwerpse Rubens-bibliograaf Prosper Arents² uit de ‘journalen’ van de Officina Plantiniana³ die boeken welke Verdonck vanaf het najaar van 1585 tot in 1590⁴ klaarblijkelijk voor schooldoeleinden aankocht.⁵ Deze werken, geen zware folianten maar bescheiden quarto's en octavo's of nog een formaatje kleiner, waren in de meeste gevallen voor de leerlingen bestemd. Dit blijkt uit het feit dat Verdonck er veelal meerdere exemplaren van bestelde, soms zelfs verschillende keren tijdens hetzelfde jaar.

Bij de bibliografische identificatie van de in verkorte vorm in de boekhouding opgenomen titels heeft Arents, rekening houdend met het in de archiefbescheiden vermelde formaat, steeds de voorkeur gegeven aan de hem bekende en op het ogenblik van de aankoop meest recente edities, zo goed als altijd uitgaven van de Plantijnse drukkerij zelf.⁶

alfons k.l. thijs

1 F. Baudouin ‘Rubens’ kinderjaren in Keulen en in Antwerpen’ in: Provinciale commissie voor geschiedenis en volkskunde, jaarboek, 3 (1990-1991), p. 146-152. Idem, Rubens pictor doctus, zijn bibliotheek en zijn lectuur, in: De Gulden Passer, 78-79 (2000-2001), p. 50. Over Rumoldus Verdonck (Eersel, ca. 1541 - Antwerpen, 1620): H.L.V. de Groote, De zestiende-eeuwse Antwerpse schoolmeesters, in: Bijdragen tot de Geschiedenis, 50 (1967), p. 310 en de aldaar geciteerde literatuur.

2 A.K.L. Thijs ‘Prosper Arents (1889-1984): bibliograaf van Petrus Paulus Rubens... en van vele anderen’ in: De Gulden Passer, 78-79 (2000-2001), p. 11-42.

3 Antwerpen, Museum Plantin-Moretus (mpm), Archief, nummers 62-67.

4 Op gezag van M. Rooses nam P. Arents aan dat P.P. Rubens in 1590 zijn Latijnse studies voltooide. P. Arents ‘De bibliotheek van Pieter Pauwel Rubens’ in: Noordgouw, i (1961), p. 149. Cf. M. Rooses, Petrus-Paulus Rubens en Balthasar Moretus. Eene bijdrage tot de geschiedenis der kunst, Antwerpen-Gent, 1884, p. 6.

5 M. Rooses had reeds gewezen op het belang van de door Verdonck aan de Officina Plantiniana betaalde rekeningen. Verdonck kocht al van in 1581 leerboeken bij Plantijn. M. Rooses, Petrus Paulus Rubens en Balthasar Moretus..., p. 7-10.

6 Een groot aantal van deze werken is aanwezig in de collectie van het Museum Plantin-Moretus, in de bibliografische opgaven aangeduid als mpm. Enkele niet door Arents geïdentificeerde werken konden worden thuisgewezen dankzij de hulp van drs. Dirk Imhof, waarvoor onze hartelijkste dank.

[p. 138]

Gebruikte afkortingen

bb	Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas. Fondée par Ferdinand Vander Haeghen, rééditée sous la direction de Marie-Thérèse Lenger, Brussel, 1964-1975, 7 vol.
bt	E. Cockx-Indestege, G. Glorieux & B. Op de Beeck, Belgica typographica 1541-1600. Catalogus librorum impressorum ab anno mdxli ad annum mdc in regionibus quae nunc Regni Belgarum partes sunt, Nieuwkoop, 1968-1994, 4 vol.
mpm	Museum Plantin-Moretus, Antwerpen
Rooses	M. Rooses, Petrus-Paulus Rubens en Balthasar Moretus. Eene bijdrage tot de geschiedenis der kunst, Antwerpen-Gent, 1884
Voet, pp	L. Voet & J. Voet-Grisolle, The Plantin Press, 1555-1589: a bibliography of the works printed and published by Christopher Plantin at Antwerp and Leiden, Amsterdam, 1980-1983, 6 vol.

[p. 139]

Aankopen van leerboeken (5 november 1585 - 25 oktober 1590)

1	5 november 1585,Antwerpen, Museum Plantin-Moretus (mpm), Archief, 62, fol. 149 v^o. § 10 Prima pars Herlemanni q^o fl 1 st 10. Albertus Herlemannus Ioannis Despavterii Ninivitae Grammaticae Institutionis Pars Prima; Ex optimis auctoribus emendata, rectissimoque ordine in tabulas redacta: Auctore Alberto Herlemanno Diestensi. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij, mdlxxiiii. 4^o, 108, [4] p. Latere leveringen: 11 april 1586, 3 ex.; 30 januari 1588, 4 ex.; 7 juli 1588, 8 ex.; 11 februari 1589, 13 ex.; 9 juli 1589, 1 ex.; 22 juni 1590, 12 ex.; 4 juli 1590, 2 ex. Lit.: Voet, pp, nr. 1312. § Ex.: Antwerpen, mpm, k 846.
2	16 november 1585, fol. 154 r^o. § 4 Dialectica Hunej 8 fl 1 st 9. Augustinus Hunnaeus Avgvstini Hvnnaei Dialectica, Sev Generalia Logices Praecepta Omnia, Qvaecunqve ex toto Aristotelis Organo, philosophiae tironibvs ad ediscendum proponi consvevervnt. Ad Latinas definitiones, diuisionesque ex eodem Organo sumptas, Graecis simul adiunctis; vt harum cum Latinis collatione puram genuinamque Aristotelis sententiam iuuentus facilius certiusque percipere queat. Praeceptionum quoque vsus diligenter est commonstratus. Caetera et noua Auctoris ad Lectorem praefatione cognosces. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini. m.d.lxxxv. 8^o, 379, [5] p. Latere levering: 25 oktober 1590, 3 ex. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 1426. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 1764.
3	16 november 1585, fol. 154 r^o. § 1 Etimologia Herlemanni 4^o fl - st 3. Joannes [lees: Albertus?] Herlemannus Ioannis Herlemanni Etymologia. 4^o (Opgave volgens: Catalogus librorum qui ex typographia Christophori Plantini prodierunt, Antwerpen, 1584, B, fol. 2 r^o). Niet nader geïdentificeerd werk. Latere leveringen: 9 december 1585, 3 ex.; 21 juli 1588, 2 ex.; 11 januari 1589, 4 ex.; 11 januari 1590, 5 ex. Lit.: Rooses, p. 10.
4	9 december 1585, fol. 161 v^o. § 1 Gram[matica] eiusdem [= Herlemanni] C[om]plet - fl st 8. Albertus Herlemannus Ioannis Despavterii Ninivitae Grammaticae Institvtionis Pars Prima; Ex optimis auctoribus emendata, rectissimoque ordine in tabulas redacta: Auctore Alberto Herlemanno Diestensi. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij, mdlxxiiii. 4^o, 108, [4] p. Lit.: Voet, pp, nr. 1312. § Ex.: Antwerpen, mpm, k 846. Ioannis Despavterii Grammaticae Institvtionis Pars Secvnda; Ex optimis auctoribus emendata, rectissimoq[ue] ordine in tabulas redacta: Auctore Alberto Herlemanno Diestensi. Ant-

[p. 140]

	verpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. mdlxxiiii. 4^o, 94, [2] p. Lit.: Voet, pp, nr. 1313. § Ex.: Antwerpen, mpm, Archief 1228,fol. 104 v^o (enkel titelpagina). Escuriaal, 35. n. 20[3]. Prosodia Grammaticae Institvtionis Pars Tertia, Auctore Alberto Herlemanno Diestensi. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini Architypographi Regij. m.d.lxxiiii. 4^o, 56, [4] p. Lit.: Voet, pp, nr. 1314. § Ex.: Antwerpen, mpm, Archief 1228, fol. 104 v^o (enkel titelpagina). Escuriaal, 35.n.20 [3].
5	16 december 1585, fol. 164 v^o. § 2 colloq^a Sylvij 3 linguae 8 fl - st 8. Antonius Silvius Pverillivm Colloqviorvm Formvlae; Ex probatissimis quibusque auctoribus in gratiam studiosorum tyrunculorum coactae, Vna cum Gallica & Teutonica interpretatione: Per Antonium Siluium. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxx. 8^o, 189 [3] p. Latere leveringen: 25 September 1588, 1 ex.; 11 januari 1590, 1 ex.; 6 september 1590, 10 ex.; 25 oktober 1590, 10 ex. Lit.: Voet, pp, nr. 2210. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 650.
6	11 april 1586, mpm, Archief, 63, fol. 33 r^o. § 9 Oratio pro archia poeta 4^o fl - st 4 1/2. Marcus Tullius Cicero M.T. Ciceronis pro A. Licinio Archia Poeta Oratio xxxvi. Antverpiae, apud Petrum à Tongris, 1581. 4^o, [16] p. Latere levering: 25 oktober 1590, 12 ex. Lit.: bt,nr. 5433. Index Aureliensis: Catalogus librorum sedecimo saeculo impressorum. Pars prima, dl. 8, Aureliae Aquensis, 1989, p. 285. § Ex,: Antwerpen, mpm, a 2726.
7	11 april 1586, fol. 33r^o. § 1 Sintaxis magna Despauterii [prijs samen met 1 Prosodia Despauteri:] fl - st 6. Joannes Despauterius Grammatices Despauterianae Recens in Epitomen et commodiorem ordinem redactae, infinitisque in locis correctae & explicatae, Liber Tertius, In quo Syntaxis Seu Recta Partium Orationis Consecvtio Docte & aperte traditur. Universi operis rationem & commoditatem epistola ad Ludi-magistros, & praefatio toti operi praefixa declarant. Singula hujus libri capita sequens pagina indicabit. Decreto Synodi provincialis Mechliniensis statutum est, ut Unica Despauterij Grammatice, in compendium contracta in scholis praelegatur. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxv, 4^o, 76, [4] p. Latere leveringen: 30 januari 1588, 6 ex.; 11 januari 1589, 11 ex.; 23 april 1589, 1 ex. in 4^o; 9 juli 1589, 11 ex.; 22 juni 1590, 1 ex. in 4^o. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 1077-III. § Ex.: Gent, Universiteitsbibliotheek, Acc. 10868.
8	11 april 1586, fol. 33 r^o § 1 Prosodia Despauteri [prijs samen met 1 Sintaxis magna Despauteri:] fl - st 6.

[p. 141]

	Joannes Despauterius Gramaticae Despauterianae recens in Epitomen et commodiorem ordinem redactae, infinitisque in locis correctae & explicatae Liber Quartus: In Quo Prosodia Et Ars Versificatoria Seu Carminum ratio perspicue tractatur. Universi operis rationem & commoditatem epistola ad Ludi-magistros & praefatio toti operi praefixa declarant. Singula hujus libri capita sequenti pagina indicantur. Decreto Synodi provincialis Mechliniensis statutum est, ut Unica Despauterij Grammatica, in compendium contracta, in scholis praelegatur. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxiii. 4^o, 66, [2]. p. Latere leveringen: 30 januari 1588, 2 ex. in-quarto voor samen 4 stuivers; 11 januari 1589, 1 ex.; 9 juli 1589, 3 ex. Lit.: bb, dl. 2, p. 184, D 470. Voet, pp, nr. 1077-IV. § Ex.: Gent, Universiteitsbibliotheek, Acc. 10868.
9	14 juli 1586, fol. 63 r^o. § 13 Valerij rhetorica ad tab^eau 8 bl fl - 1 st 6. Cornelius Valerius Cornelii Valerii Vltraiectini In Vniversam Bene Dicendi Rationem Tabvla, Svmmam Artis Rhetoricae Complectens; Recognita, & emendatius excusa. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxxv. 8^o, 104 p. Latere levering: 25 oktober 1590, 9 ex. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2401. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 1742 & a 1740.
10	12 augustus 1586, fol. 76 v^o. § 10 Naaman Schonej 8 st 1 - fl - st 10. Cornelius Schonaeus Naaman Comoedia Sacra, Et Nova, Auctore Cornelio Schonaeo Goudano Gymnasiarcha Harlemensi. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regii, m.d.lxxxi. 8^o, 63, [1] p. Latere leveringen: 11 juli 1588, 10 ex.; 21 juli 1588, 4 ex. Lit.: Voet, pp, nr. 2190. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 123.
11	31 oktober 1587, mpm, Archief, 64, fol. 138 v^o. § 12 Virgilij Aeneidos Lib p^s f - st 12. Publius Virgilius Maro Pvbl. Virgilii Maronis Aeneidos Liber I. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxi. 4^o, 32 p. Lit.: D. Imhof, Een nog onbekende Plantijndruk, in: Museumleven, 1992, p. 80-82. Rooses, p. 10. § Ex.: Antwerpen, mpm, 8-634.
12	31 oktober 1587, fol. 138 v^o. § 12 Virgilij lib. 2^s f - st 12. Publius Virgilius Maro P. Virgilii Maronis Aeneidos Liber II. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxv. 4^o. Lit.: Catalogus librorum qui ex typographia Christophori Plantini prodierunt, Antwerpen, 1584, B, fol. 1 v^o. Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2458.

[p. 142]

13	31 oktober 1587, fol. 138 v^o. § 12 Cic. de Amicitia 4^o st 1 1/2 f - st 18. Marcus Tullius Cicero [Laelius vel de Amicitia. Antverpiae, Christophorus Plantinus, 1575 (?)]. 4^o, 52 p. Lit.: Voet, pp, nr. 977.
14	30 januari 1588, mpm, Archief, 65, fol. 15 r^o. § 2 Despauterij Rudimenta 4^o f - st 4. Joannes Despauterius Grammaticae Despauterianae Recens In Epitomen Et commodiorem ordinem redactae, infinitisque in locis correctae & explicatae, Liber Primus: Sive Prima Grammaticae Rudimenta, facili ac perspicua brevitate in tabulas redacta. Universi operis rationem & commoditatem epistola ad Ludi-magistros, & praefatio toti operi praefixa declarant. Singula hujus libri capita sequens pagina indicabit. Decreto Synodi provincialis Mechliniensis statutum est, ut Unica Despauterij Grammatica, in compendium contracta, in scholis praelegatur. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. 4^o, 85, [3] p. Latere leverittgen: 20 november 1588, 6 ex.; 11 januari 1589, 4 ex.; 9 juli 1589, 4 ex.; 6 augustus 1589, 5 ex.; 22 juni 1590, 1 ex. Lit.: bb, dl. 2, p. 180, D 462. Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 1077. § Ex.: Gent, Universiteitsbibliotheek, Acc. 10868.
15	30 januari 1588, fol. 15 r^o, § 1 Verepej Rudimenta 8^o f - st 1 1/4. Simon Verepaeus Epitomes nouae Gramaticae Despavterianae Rvdimenta, facili & perspicua breuitate in tabulas redacta. Editio altera, priore comptior & splendidior. Opera Simonis Verepaei. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regii, m.d.lxxxviii. 8^o, 79, [1] p. Lit.: Voet, pp, nr. 2432-I, § Ex.: Antwerpen, mpm, a 617.
16	25 september 1588, fol. 129 r^o. § 6 Grammatica Clenardij 8^o fl 1 st 4. Nicolaus Clenardus Absolvtissimae Institvtiones In Graecam Lingvam: Auctore Nicolao Clenardo. Cum succinctis Annotationibus, ac Latina Graecarum vocum interpretatione. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxi. 8^o, 175, [1] p. Lit.: Voet, pp, nr. 1000. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 121. De Catalogus librorum qui ex typographia Christophori Plantini prodierunt (Antwerpen, 1584, B, fol. 2 r^o en C, fol. 3 v^o) vermeldt: 1^o Grammatica Graeca Nicolai Clenardi, 2^o Grammatica Graeca Clenardi cum Meditationibus. Achter de vermelding ‘Grammatica Clenardij’ kan dus eventueel ook volgend boek schuilgaan: Nicolaus Clenardus Meditationes Graecanicae In Artem Grammaticam; In eorum gratiam, qui viua praeceptoris voce destituuntur, & literas Graecas suo ipsi ductu discere coguntur: Auctore Nicolao Clenardo. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxi. 8^o, 126, [2] p. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 1005. § Ex: Antwerpen, mpm, a 121.

[p. 143]

17	25 september 1588, fol. 129 r^o. § 4 Evangelia graeca 8^o f - st 12. Evangelie [Griekse titel]. Evangelia Et Epistolae Dominicorvm Festorvmqve dierum, eo quo in templis legi ordine consueuerunt. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxxv. 8^o, 135. [1].p. Lit.: Voet, pp, nr. 1149. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 635.
18	25 september 1588, fol. 129 r^o. § 9 flores Terentij 16^o f st 8. Publius Terentius Afer Flores Sev Formvlae Loqvendi, Ex P. Terentii Comoediis excerptae: quibus interpretatio Gallica & Teutonica addita est in gratiam puerorum. His accesserunt eiusdem poetae Sententiae, in calce libri, velut in fasciculum coactae. Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxxiiii. 8^o, 235, [5] p. Latere leveringen: 20 november 1588, 10 ex.; 11 januari 1589, 6 ex.; 12 oktober 1589, 6 ex. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2294. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 191.
19	25 november 1588, fol. 168 r^o. § 4 Aeneidos lib 4^s et 3^s f - st 8. Publius Virgilius Maro P. Virgilii Maronis Aeneidos Liber III. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij, m.d.lxxv. 4^o, 31, [1] p. Lit.: M. de Schepper (red.), Een hart voor boeken: Rubens en zijn bibliotheek, Antwerpen, 2004, p. 50. Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2459. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 343.
20	25 november 1588, fol. 168 r^o. § Voor citaat uit het archief, zie voorgaand nummer. Publius Virgilius Maro P. Virgilii Maronis Aeneidos Liber iiii. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij, m.d.lxxv. 4^o, 31, [1] p. Latere levering van Liber iiii: 12 oktober 1589, 5 ex. voor 5 stuivers. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2460. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 343.
21	11 februari 1589, mpm, Archief, 66, fol. 20 r^o. § 7 Verrepeus de Epistolis scrib. lig. st 5 fl 1 st 15. Simon Verepaeus Simonis Verepaei De Epistolis Latine Conscribendis Libri V. Denvo exactiore methodo, Schematismis & Scholiis illustrati, & accessione noua postremum aucti. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxviii. 8^o, 182, [2]. p. Lit: Voet, pp, nr. 2427. § Ex.: Antwerpen, Stadsbibliotheek, c 83456.

[p. 144]

22	11 februari 1589, fol. 20 r^o. § 1 Lipsii de pronunciatione linguae Latinae 4^o fl st 6. Justus Lipsius Ivsti Lipsii De Recta Pronvnciatione Latinae Lingvae Dialogvs: Ad V[irum] Illustrem Philippvm Sidneivm, Equitem. Antverpiae, Apud Christophorum Plantinum. m.d.lxxxvi. 4^o, [8], 113, [19], [11]. p. Lit.: bb, dl. 3, p. 1062, L 484. Voet, pp, nr. 1553. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 21, a 34, a 1572, r 15. 3.
23	23 april 1589, fol. 53 r^o. § 1 eiusdem [= Despauterius] figura rubra 4^o f st 19. Joannes Despauterius Ioannis Despavterii Ninivitae, De Figvris Liber Ex Quintil[iano]. Donato, Diomede, Valla, Placentino, Mancinello, Nigro, pluribusque, diligenter, integerrimeque concinnatus. Hunc libellum, candide lector, habes castigatiorem redditum. Additis nuper adnotationibus quas tale signe * indicat. Restitutis etiam graecis notandis. Lvgdvni m.d.xxxvi. 4^o, 14 f. Geen recentere drukken (vóór 1589) in-4^o teruggevonden. Lit.: bb, dl. 2, p. 144-145, d 408.
24	2 mei 1589, fol. 57 v^o. § 10 Catechismus 4^or linguarum bl f - st 6 1/2. Catechismus Parvus Catechismvs Catholicorvm. Latine, Hispanice, Gallice, & Teutonice. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxx. 16^o. Lit.: Voet, pp, nr. 932. § Ex.: Antwerpen, mpm, Archief 1228, fol. 52 v^o (enkel titelpagina voorhanden).
25	2 mei 1589, fol. 57 v^o. § 5 Ciceronis oratio pro lege manilia bl f - st 7 1/2. Marcus Tullius Cicero M. Tvlii Ciceronis Pro Lege Manilia, Sev De Imperatore Pompeio Deligendo, Ad Popvlvm Oratio. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxv. 4^o, 38, [2]. p. Latere levering: 12 oktober 1589, 2 ex. Lit.: Voet, pp, nr. 956. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 1567.
26	29 mei 1589, fol. 68 r^o. § 9 Epitome colloquiorum 8^o st 1 f- st 9. Desiderius Erasmus Epitome Colloqviorvm Erasmicorvm, Continens In Se Commvniores Qvotidiani Sermonis Formvlas; Nunc denuo in puerorum vsvm edita. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxx. 8^o, 64 p. Lit.: bb, dl. 2, p. 591, e 641. Voet, pp, 1133.
27	9 juli 1589, fol. 90 r^o. § 16 Cic. Epistolae faciliores 8^o perg. bas f 2 st 8. Marcus Tullius Cicero Aliqvot Ciceronis Faciliores Epistolae, In Periodos Qvasi Lectiones singulas partitae, quibus ordo constructionis proprius cum interpretatione Gallica & Flandrica subiectus in suas partes velut membra diuiditur; In communem puerorum ac Scholarum vtilitatem editae.

[p. 145]

	Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij, m.d.lxxvii. 8^o, 103, [1]. p. Latere levering: 25 oktober 1590, 10 ex. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 948. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 1473.
28	6 augustus 1589, fol. 99 v^o, § 6 Plutarchij de educatione puerorum 8^o graeca f - st 6. Plutarchus [Griekse titel]. Plvtarchi Chaeronensis De Liberorvm Edvcatione. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxvii. 8^o, 37, [3]. p. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2079. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 631.
29	30 september 1589, fol. 128 r^o. § 3 Poëmata Torrentij 8^o lig f 1 st 10. Laevinus Torrentius Laevini Torrentii V.C. Poemata. Quorum Indicem proxima pagina ostendet. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. 8^o, 303, [1]. p. Lit.: bb, dl. 5, p. 378, T 153. Voet, pp, nr. 2340. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 1124.
30	30 september 1589, fol. 128 r^o. § 3 Aritmeticae Gemmae 8^o lig f st 13 1/2. Gemma Frisius Arithmeticae Practicae Methodvs Facilis, Per Gemmam Frisivm Medicum, ac Mathematicum conscripta: iam recens ab Auctore pluribus locis aucta, & recognita. In eandem Ioannis Steinii & Iacobi Peletarii Annotationes. Eiusdem de Fractionibus Astronomicis Compendium, & de cognoscendis per memoria[m] Kalendis, Idibus, Nonis Festis mobilibus, loco Solis & Lunae in Zodiaco. Antverpiae, Ex officina Loëana, apud Petrum à Tongris. Anno 1581. 8^o, 183 p. Ex.: Antwerpen, mpm, a 2408, a 2444, a 4363.
31	30 september 1589, fol. 128 r^o. § 3 Aritmeticae Gemmae gallice lig 1 f - st 5. Gemma Frisius L'Arithmetiqve de Gemme Phrison: Traduite en François par Pierre Forcadel de Beziers, professeur ordinaire des Mathématiques: & par luy illustrée de comme[n]taires, contenans plusieurs inuentions nouuelles dudit Forcadel. En Anvers, Chez Iean Bellère, à l'Aigle d'or. m.d.lxxxii. 8^o, 120 p. Colofon: En Anvers, De l'Imprimerie de Iean Withage, 1582. Lit.: bt, nr. 5843. § ex.: Antwerpen, mpm, a 3613.
32	11 januari 1590, mpm, Archief, 67, fol. 3 v^o. § 12 Virgilij Bucolica 4^o f - st 15. Publius Virgilius Maro P. Virgilii Maronis Bvcolica. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxv, 4^o, 36 p. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2463. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 379.

[p. 146]

33	18 juli 1590, fol. 75 r^o. § 15 Tobej Comedia 8^o f - st 2 1/2. Cornelius Schonaeus Tobaevs, Comoedia Sacra Et Nova, A mvltis Mendis Qvibus ante scatebat repurgata, atque diligenter recognita: Cornelio Schovaeo [sic] Goudano Auctore, Gymnasiarcha Harlemensi. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxx. 8^o, 71, [1] p. Lit.: Rooses, p. 10. Voet, pp, nr. 2189. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 123 & a 457.
34	4 oktober 1590, fol. 110 r^o. § 2 Phisica et ethica Valerij 8^o V f - 1 st. Cornelius Valerius Physicae, sev De Naturae Philosophia Institvtio. Perspicve et breviter explicata à Cornelio Valerio Vltraiectino, publico linguae Latinae, in Collegio trilingui Buslidiano, professore. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxxiiii, 8^o, 101, [3] p. Lit.: Voet, pp, nr. 2393. § Ex.: Freiburg, Universiteitsbibliotheek, b 2311.
35	4 oktober 1590, fol. 110 r^o. § Voor citaat uit het archief, zie voorgaand nummer. Cornelius Valerius Ethicae, sev Moralis Philosophiae brevis et perspicva Descriptio: Diligenter & ordine perfacili explicata, à Cornelio Valerio Ultraiectino, publico linguae Latinae, in Collegio Trilingui Buslidiano, Professore. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini. m.d.lxxxii. 8^o, 95, [1] p. Lit.: Voet, pp. nr. 2374. § Ex.: Brussel, Koninklijke Bibliotheek, lp 2884 A [3]. Gent, Universiteitsbibliotheek, Phil 367b. Een nieuwe editie werd begin 1590 door Jan Moretus gedrukt. Geen exemplaar ervan bekend.^7
36	4 oktober 1590, fol. 110 r^o. § 3 Virgilius 8^o f - 2 st 2. Publius Virgilius Maro Niet nader geïdentificeerd werk in-8^o. Jan Moretus drukte Vergilius' Opera in 8^o in 1590 (geen exemplaar bekend)^8.
37	4 oktober 1590, fol. 110 r^o. § 2 Sententiae vetere Pedag 16^o V f - 14 st. Georgius Maior Sententiae Vetervm Poetarvm, A Georgio Maiore primum collectae, & per locos communes digestae: nunc vero diligenter recognitae, & ex ipsis Auctoribus, vt hodie editi sunt, castigatae. Sententiae quaedam Graecorum poetarum singulis versibus Latine redditae. Antonii Mancinelli de poëtica virtute libellus. Antverpiae, Ex officina Christoph[ori]. Plantini, m.d.lxxiiii. 16^o, 244, [12] p. Lit.: Voet, pp, nr. 1621. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 528(1).

7 Mededeling van Dirk Imhof.

8 Medegedeeld door Dirk Imhof.

[p. 147]

38	25 oktober 1590, fol. 120 r^o. § 12 Cicero pro Milone 4^o. Marcus Tullius Cicero M. Tvl. Ciceronis Oratio pro T. An. Milone. Cvm enarratione Iacobi Crvqvii bonarum litterarum professoris publici Brugis. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, m.d.lxxxii. 4^o, 119, [1] p. Lit: Voet, pp, nr. 962. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 55.
39	25 oktober 1590, fol. 120 r^o. § 12 Virgilii Aeneidos lib. 5^us st 1 1/2. Publius Virgilius Maro [Virgilii Aeneidos Liber v.] Geen exemplaar voorhanden. Lit.: Voet, pp, nr. 2461.
40	25 oktober 1590, fol. 120 r^o. § 12 Virgilii liber sextus st 1 1/2. Publius Virgilius Maro Pvbl. Virgilii Maronis Aeneidos Liber VI. Antverpiae, Ex officina Christophori Plantini, Architypographi Regij. m.d.lxxxi, 4^o, 39, [1]. Lit.: Voet, pp, nr. 2462. § Ex.: Antwerpen, mpm, a 57.