De Gulden Passer. Jaargang 76-77

[p. 371]

In memoriam
In memoriam em. prof. dr. Walter ridder Couvreur

Standvastig is gebleven Mijn hert in tegenspoed
(Willem van Oranje)

Emeritus Prof. Dr. Walter Ridder Couvreur, hoogleraar en taalkundige, stamt uit Antwerpen (^o 25 juli 1914) en nam afscheid in Edegem op 17 september 1996. Hij promoveerde aan de Katholieke Universiteit te Leuven bij Prof. Cochez tot doctor in de Oosterse talen in 1936, en twee jaar later tot doctor in de Klassieke Filologie. Van 1938 tot 1944 was hij aangesteld navorser bij het Nationaal fonds voor wetenschappelijk onderzoek en werd hij in 1943 bekroond door de Koninklijke Vlaamse Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Het jaar daarop, 1944, wordt hij docent en in 1949 gewoon hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Gent tot zijn emeritaat in 1979. Hij wordt ondermeer belast met de cursus Vergelijkende grammatica. Sedert 1958 is hij tevens verbonden aan het Hoger Instituut voor Oosterse, Oosteuropese en Afrikaanse Taalkunde en Geschiedenis, waar hij colleges houdt over het Hettitisch en het Tochaars, de twee Indo-Europese vóór-Europese talen. Na twee jaar secretaris te zijn geweest, was hij in 1949-1950 decaan van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de RUG.

Hij was lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taalen Letterkunde, waarvan hij in 1979 Bestuurder werd. Ook de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden (1953), de Société de linguistique (1938) en de Société asiatique (1957) te Parijs namen hem op. Hij was lid van de Nederlands-Belgische Spellings- (1945) en de Woordenlijstcommissie (1947) en verleende zijn medewerking aan de Woordenlijst der Nederlandse taal (1954); later zetelde hij in de commissie Pée-Wesselings, de zogenaamde Bastaardwoordencommissie (1966-). De Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen en de Lodewijk De Raedt-Stichting namen hem op in

[p. 372]

hun bestuursraad. Hij is jarenlang Voorzitter geweest van het Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Naast artikels over het Hettitisch en het Tochaars, publiceerde hij over de Nederlandse spelling, het Orangisme, Antwerpse stadsgeschiedenis en -iconografie.

Als voornaam Antwerps bibliofiel met een echte verzameling Iconografie van Antwerpen en een benijdenswaardige collectie oude drukken, was hij Lid van Raad van Beheer van de Vereeniging der Antwerpse Bibliophielen vanaf 1968. Zijn Lezing in het Museum Plantin-Moretus over het oude Antwerpen in het aquarel-album van Linnig, openbaarde ons allemaal zijn omvattend wetenschappelijk inzicht. Niet alleen aangaande het uitzicht van de oude stad, maar zijn inzicht ook in de algehele stedelijke verwevenheid en historiek van de Metropool.

Zijn verteltrant was boeiend en gezellig, mee de charme van zijn uniek zuiver taalgebruik, dat hij ten dienste vermocht te stellen van scherp wetenschappelijk betoog. Zijn liefde voor Antwerpen was er zeker niet een van romantic agony, maar wel van zakelijk bekommerd zijn om evenwicht in het stadsbeeld, tussen vroeger en nu. Toen hotel Weber moest wijken voor een blokken-toren, zei hij mij: Men heeft De Keyserlei scheefgezet... Afschuwelijk!.

Zo was hij ook als Voorzitter van het Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, tijdens de memorabele vergaderingen in de gastvrije salons van zijn burgershotel in de Happaertstraat. Een decorum van cultuur met een merkwaardige bibliofiele bibliotheek. Maar zakelijk weerom heeft hij voor zijn vereniging de verzamelbundel Antwerpen in de 17de eeuw, geschreven door alle Antwerpse historievorsers, toch ter publicatie gebracht.

Mijn grootvader werd in Veurne geboren, mijn vader -die geneesheer was- in Gent, en mijn moeder had Noord-Nederlandse voorouders. De Vlaamse Beweging was en is voor mij een onderdeel van de Heel-Nederlandse beweging, zo stelde hij. Is het dan verwonderlijk dat hij voorzitter werd van het Vlaams Comité voor Federalisme dat op 8 december 1953 het Manifest voor Federalisme uitbracht ondertekend én door vijftig vooraanstaande Vlamingen, én door vijftig vooraanstaande Walen, onder leiding van de Luikse advokaat Schreurs. Professor Couvreur verklaarde zeil: Ik was erg geschokt door het geraffineerde offensief dat na de Tweede Wereldoorlog op gang werd gebracht tegen de Vlaamse Beweging.

[p. 373]

Onze vijanden zagen de kans schoon om de klok terug te zetten, hun bedoeling was de Vlaamse zaak te raken. Ik zette me met hart en ziel in om de Vlaamse Beweging opnieuw vlot te krijgen. Waker Couvreur hielp de Christelijke Vlaamse Volksunie bij de parlementaire verkiezingen van 1954 mee van de grond. Hij werd daarna bij de stichting van de Volksunie in 1954 de eerste algemene voorzitter, maar nam reeds in 1955 ontslag. Zijn politieke activiteit is dus kort geweest, maar intens.

Ik zegde dat Professor Couvreur een gedegen polemist was. Op de Boekenbeurs van 1972 werd tegen de Spellingshervorming het manifest Sluipmoord op de Spelling uitgedeeld, geschreven door burgemeester Lode Craeybeckx, dr. Marc Galle, en de academieleden J. Aerts en Gerard Walschap. Vooral de beledigingen aan het adres van zijn Bastaardwoordencommissie schoten de hoogleraar hoog in het penne-keelgat. In de beroemde en beruchte oratorische taal van Lode Craeybeckx werd zijn commissie immers aangepakt als lieden die zich aan gruwelijke ondingen, griezelige taalgedrochten, misbaksels en woordenmaskerade zouden hebben bezondigd. Ook waren het lieden die het oorspronkelijke woord hebben verminkt, ja, zelfs wijsneuzen uit de papschool volgens Walschap. Als antwoord daarop schrijft Prof. Dr. Walter Couvreur voor Wetenschappelijke Tijdingen in december 1972 zijn ‘Sluipmoord op de Spelling’, vrij uitgebreid, in achtendertig kolommen. Een merkwaardige bijdrage, wetenschappelijk onderbouwd, met een historische schets van de spellingsontwikkeling en van het naoorlogse spellingsdossier dag na dag. Het is klaar en duidelijk, helder en zeer scherp, maar waardig: een Vlaams monument voor de geschiedenis van onze spellingsontwikkeling. Geen pamflet, maar een heerlijke wetenschappelijke studie.

Professor Walter Couvreur was een knap geleerde en taalkundige, een waardig bibliofiel ook, een grote Vlaming, een gezellig mens. Idealist en realist tegelijkertijd richtte hij onze blik op de toekomst van de Vlaamse Cultuur. Iemand om van te houden, met zijn eigen aard.

Prof. Dr. Guido Persoons, secretaris

Op de jaarvergadering van de Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen van 1 maart 1997 in Museum Plantin-Moretus Antwerpen