De Gulden Passer. Jaargang 52

[p. 15]

Enkele beschouwingen bij de loopbaan van Louis Lebeer

Precies vijfenveertig jaar zijn door de vingeren gegleden sinds Prof. Dr. Louis Lebeer en ikzelf in elkaars omgeving zijn verschenen: het geschiedde in het Koninklijk Atheneum te Antwerpen tijdens het ‘Eerste wetenschappelijk congres voor boek- en bibliotheekwezen’ (1930); als één van de bibliothecarissen van de Koninklijke bibliotheek nam hij het penningmeesterschap waar. De kennismaking bepaalde zich tot een beleefde handdruk onder het glimlachend oog van Prof. Dr. Maurits Sabbe, voorzitter van het Congres, toen Conservator van het Museum Plantin-Moretus. In het raam van de algemene Wetenschappelijke Congressen, van zo grote betekenis gebleken voor de bevestiging van de waarde van de Nederlandse wetenschap in België (nog vóór de vernederlandsing van Gent), werd de proef gewaagd of ook, in het domein van het boek, van de typografie, van de illustratie, van de bewaarplaatsen van dat culturele goed, voldoende koppen, demonstratief bijeen te brengen zouden zijn in gezelschap van enkele Nederlandse geleerden b.v. van Prof. Burger. Van de Koninklijke bibliotheek betuigden zich o.a. Dr. Fred. Lyna, Dr. Louis Lebeer; van de Rijksuniversiteit Gent: Dr. René Apers, Dr. Carl Debaive; van de Katholieke universiteit Leuven: Mgr. Van Cauwenbergh; van de Vrije Universiteit Brussel: Prof. Dr. Maurits Sabbe. De wereld van het boek was vertegenwoordigd door Prosper Verheyden; de algemene opslagplaatsen van leesmateriaal door Emm. de Bom (Stadsbibliotheek Antwerpen) en Lode Baekelmans (Volksbibliotheek Antwerpen).

Deze kogel was door de kerk: wij zullen met een paar dozijn ‘collega's’ onder elkaar zijn geweest: Dr. Louis Lebeer bewoog zich bescheiden, geruisloos. Beperkte zich tot zijn taak. Pas tijdens het tweede congres (Gent, 1932) nam hij, reeds als conservator,

[p. 16]

een gedeelte van de agenda voor zijn rekening: het klare betoog over De juiste dateering van Hendrik Utenbogaerde's ‘Spirituale Pomerium’ werd voorgedragen met de iets hoge stem, die ik hem heb weten voeren tot op de dag van vandaag: kalm, toch met nadruk, elk woord en uitdrukking de tijd toegemeten, die zij nodig hebben om het gehoor van de gesprekspartner wel degelijk te bereiken.

Of ik Prof. Dr. Louis Lebeer sedertdien onderga als conservator van het door hem op analyse van de bewaarde kunstprenten of documenten ingestelde Prentenkabinet, of als Vast Secretaris van de Kon. Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten, of in enig gesprek, waar wij elkaar ontmoeten als vertegenwoordigers van ‘onze’ instellingen, het gaat steeds om éénzelfde zichzelf ultiem getrouwe mens en geleerde. Hij onderscheidde zich in zijn beheerst voorkomen wel enigszins van wijlen Dr. Jan Lebeer, de te Antwerpen zo hooggewaardeerde en in zijn tijd zo moderne kinderarts, lid van de Koninklijke Academie voor Geneeskundige Wetenschappen, gehuisvest in een voor zijn tijd zeer up to date geoordeelde woning. Uiterlijk was deze levendiger, ook ronder van gestalte, overvloeiend van gespraakzaamheid. In de toewijding - elk op zijn terrein - waren zij echter aan elkaar nauw verwant; in de ernst bij de uitoefening van hun onderzoek; in de belangstelling voor alle facetten van hun discipline, in de geschiedenis van hun vak, in de liefde tot elk object dat hun als dusdanig onder handen moest komen.

Mevrouw Mauquoy volgt in haar bijdrage tot deze bundel de geleerde op zijn vele wegen. Grootmaarschalk van het Hof H. Liebaers zal hem beschouwen in zijn carrière, zodat wij een volledig portret van een alleszins bedrijvig man in ons kunnen bewaren, terwijl de verscheidenheid van de hem toebedachte bijdragen van dit door de zorgen van Dr. L. Voet, Conservator van het Museum Plantin-Moretus, klaargekomen Album kan getuigen voor de veelzijdigheid van de kunsthistoricus, de hoogleraar en de zoeker, want menig stuk ontstond toch uit een, zij het ogenblikkelijke gelijkgerichtheid, uit een bereidheid tot medeonderzoek van enig kunsthistorisch detail of probleem, uit een spontane vingerwijzing-met-resultaat voor derden, voortspruitend

[p. 17]

uit een zo gedegen beheersing van de prentkunst in haar ontelbare varianten en procedés, in onderling zo van elkaar verschillende tijdstijlen.

Persoonlijk wil ik niet vergeten hoe dienstvaardig de ‘bewaarder’ van het Prentenkabinet in de bovenvertrekken van het Paleis van Karel van Lorreinen op mij afkwam, toen ik nog zocht naar de authentieke uitbeelding van de omgeving waarin een literair moment van de Noordnederlandse letteren zich in de Belgische Ardennen, bij Laroche, had afgespeeld. Rond de ontmoeting van Jacques Perk met Mathilde Thomas wenste ik het uitzicht van de ‘patache’, die Perk en Mathilde en Oscar Wilde en Rennell Rodd had vervoerd, te kennen... In hoogsteigen persoon peilde de conservator mede naar eventuele echte bronnen: etsen, tekeningen, geïllustreerde dagboeken in handschrift, foto's etc. Te langen leste kwamen overvloedig gestoffeerde rijen netjes ingedeelde en gerangschikte prentbriefkaarten van welke graad van non-artisticiteit ook en ‘ouderdom’ aan de beurt, documentair van onschatbare betekenis. De hand van de bibliothecaris was in de conservatorpraktijk tastbaar aanwezig. Ik voelde mezelf gevleid en gerust, want wie zou toen, en... op zó hoog niveau, de waarde van een ‘postkaart’ (met of zonder zegel) mede hebben willen erkennen? Slotsom: het romantische rijtuig kwam te voorschijn. Mijn jacht werd met succes bekroond, maar niemand was gelukkiger dan de conservator zelf, die mij met voorname glimlach en doordringende blik inwijdde in zijn voornemens om álle ‘prenten’ (= afbeeldingen) ‘onder zijn hand’ kunsthistorisch, geografisch, historisch, artistiek, geografisch (landschappelijk en urbanistisch), technisch en industrieel-archeologisch (de term bestond nog niet) te beschouwen, verkeerswezen, mode en haartooi en wat dan nog daarbij niet te vergeten. Die dagen ben ik rijker naar werk en huis teruggekeerd.

Een overzicht nemen van Prof. Dr. Lebeers zo genuanceerde bevoegdheden voert tot bewondering voor het opgespaarde weten en voor het doorzicht van de geleerde, die zijn verzameltoeleg niet mocht maar ook niet wilde gericht houden op de prestaties van een roemrijk verleden alleen: ook de erkenning van het kunnen van het eigen jongste heden spreekt uit de rijkdom van ons nationaal

[p. 18]

Prentenkabinet. Hoe vaak heeft Dr. Lebeer eigentijdse kunstenaars innerlijk verblijd en zelfzeker gemaakt door zijn smaak? Daarin was hij het alter ego van de Antwerpenaar Roger Avermaete. Blijft de prentkunst onder alle kunsten op hoog niveau in de loop der eeuwen in de Nederlanden beoefend niet demonstratief als constante de aandacht vragen, universeel? Dit klare inzicht, zonder declamatie en geweld, zonder verpozen gedurende ongeveer zestig jaar bevorderd te hebben, gedurende een lange tijd het Rijksprentenkabinet systematisch en analytisch te hebben mogen opbouwen en tijdens heel de periode zijn wijsheid in geschrifte ook door leergangen en lezingen te hebben willen uitdragen, vervult een grote schare van vrienden, collega's, lezers en leerlingen ten opzicht van Prof. Lebeer met blijdschap. Zij prijst de man gelukkig die dergelijke levensvrucht mag oogsten.

Ger Schmook

Voorzitter van de ‘Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen’