De Gulden Passer. Jaargang 52

[p. 9]

Hulde aan Louis Lebeer

Een volledige overgave aan het beoogde doel, nagestreefd met methode en nauwgezetheid, kenmerkt het leven van Louis Lebeer. Zo reeds bij de examens waarvoor hij achtereenvolgens is geslaagd: kandidatuur in de wetenschappen, doctoraat in letteren en wijsbegeerte (Germaanse filologie), kandidaat-bibliothecaris met een eerste proef in catalografie en kort nadien een tweede in kunstgeschiedenis (prentkunst).

Beide laatste aspecten van zijn verworven vakkennis ging hij samenvoegen om het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek te verrijken met een onderwerpscatalogus die tevens bewondering en afgunst bij zijn buitenlandse collega's zou wekken. Zijn doel bestond erin de gebruiksmogelijkheden van de verzamelingen te verbeteren, opdat de onstluiting ervan gelijkwaardig met die van de collectie gedrukte boeken zou worden.

Vlak vóór zijn aanstaande afscheid, in 1930, van de Koninklijke Bibliotheek beschouwde René Van Bastelaer Louis Lebeer als de enige die bekwaam was hem op te volgen aan het hoofd van het Prentenkabinet. In een uitvoerig verslag beklemtoonde de uittredende conservator de kwaliteiten van zijn kandidaat. Hij wees op het vlug bereikte meesterschap en de verworven kennis van de jonge bibliothecaris, tevens legde hij de nadruk op zijn wetenschappelijke bekwaamheid, zijn nauwlettendheid, zijn werklust en zijn bezadigdheid, zonder zijn enthousiasme te vergeten dat van hem een ware apostel maakte... Doorkruiste hij inderdaad niet vele jaren lang het hele land om van stad tot stad honderden voordrachten te houden voor allerhande toehoorders om de rol van de prentkunst en haar belang beter te doen kennen? Hoewel de zware leiding van het Prentenkabinet - waaraan hij onmiddellijk een grote uitstraling bezorgde - hem ertoe noopte het aantal voordrachten te verminderen, heeft hij nooit nagelaten te herhalen

[p. 10]

- en terecht - dat de prentkunst te vaak werd verwaarloosd door de kunsthistorici.

In 1960 heeft een tentoonstelling, de uittredende conservator van het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek aangeboden, een idee kunnen geven - onvolledig weliswaar - van de uitgebreidheid en de kwaliteit van dertig jaar aanwinsten o.l.v. Louis Lebeer.

Vele door hem georganiseerde tentoonstellingen hebben de rijkdom van de verzamelingen doen kennen alsmede de schoonheid van de werken van oude en nieuwe meesters, zowel uit eigen land als uit den vreemde. Vaak waren deze tentoonstellingen aanleiding tot catalogi met leerrijke inleidingen. Soms echter gebeurde dit spijtig genoeg niet, zoals met de James Ensor-tentoonstelling, onmiddellijk na het overlijden van de geniale Oostendse etser geopend.

Heel de loopbaan van Louis Lebeer is afgebakend met publikaties over de prentkunst in de meest verscheiden periodes en over de meest gevarieerde aspecten. Is hij er niet in geslaagd heel wat vraagstukken op te lossen i.v.m. de oude houtsneden in zijn ‘De geest van de graveerkunst in de XVe eeuw’ en meer bepaald in zijn studie over het ‘Spirituale Pomerium’? De rol van Rubens in de graveerkunst werd aanleiding tot een lang artikel, alsook het Brusselse stadsplan zgn van Tailly, van 1640, waarvan hij een uiterst gaaf en zeldzaam exemplaar van de eerste staat wist te verwerven. Heel fijngevoelige bladzijden wijdde hij aan Rembrandt, waarin hij opeenvolgende versies van de Drie Kruisen aan een scherpzinnige ontleding onderwierp. Hij stelde de beschrijvende catalogus op van de Etsen van Jacob Smits en schreef monografieën of artikelen over haast alle deelnemers aan de opleving van de originele prent van België, van Ensor tot heden, over Armand Rassenfosse, Jules De Bruycker, Albert Delstanche, de gebroeders Cantré, Frans Masereel, Edgard Tytgat, Walter Vaes, Dirk Baksteen, Rodolphe Schönberg, zonder hen te vergeten die nog werkzaam zijn en onder wie hij vele vrienden telt.

De zgn ruststand heeft zijn bedrijvigheid niet verminderd, integendeel. Hij werd Vast Secretaris van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België,

[p. 11]

publiceerde nieuwe boeken en gaf vooral zijn beredeneerde catalogus van de prenten naar Pieter Bruegel de Oude uit, ter gelegenheid van de vierhonderdste verjaring van het overlijden van de meester. Hierin zitten veertig jaar navorsing en overpeinzing vervat.

Nog een ander strijdmiddel ten bate van de prentkunst door de eeuwen heen - en zeker niet het geringste - is de leeropdracht die Louis Lebeer sedert 1930 begon te vervullen in het Hoger Instituut voor kunst en archeologie te Brussel en daarna aan de Rijksuniversiteit te Gent en te Luik, er steeds voor wakend zijn stof te vernieuwen en de resultaten van zijn onderzoekingen op het gebied van de grafische kunsten kenbaar te maken.

In één woord: door de uitgebreidheid van zijn kennis, de warmte waarmee hij ze overbracht, het begrip en de vriendelijkheid tegenover kunstenaars, verzamelaars, vorsers, studenten en kunsthandelaars, hebben allen hem met hun achting en bewondering beloond. Ook zijn er velen die in de hem opgedragen Gulden Passer hiervan hadden willen getuigen, maar die om allerlei redenen zeer tot hun spijt op het appel ontbreken. Allen voegen zij zich bij de navolgende auteurs van de bijdragen om te wensen dat Louis Lebeer nog lang iedereen zijn liefde voor de prentkunst en haar merkwaardige geschiedenis deelachtig zal maken.

Herman Liebaers

Voorzitter van de ‘Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen’