De Gulden Passer. Jaargang 19

Friesche drukkers

Bij van Gorcum & Comp. N.V. (G.A. Hak en H.J. Prakke) verschenen volgende drukjes:

1^o H.J. Prakke: Dubbeld Hemsing van der Scheer (1791-1859). De derde ‘podagrist’, uitgever te Koevorden, verwaarloosd wegbereider der Drentse ‘heemkunde’. 1940, 7 blz., 21 × 30.

H.J. Prakke haalt den, volgens hem al te lang verwaarloosden Drent D.H. van der Scheer uit het donker. Van der Scheer was een pionier van de Drentsche eigen-cultuur beweging; hij was het inzonderheid als uitgever die zijn boeken met groote liefde verzorgde. Ook koesterde hij bijzondere belangstelling voor de historie en de praehistorie van Drente, wiens eerste folklorist hij was.

2^o H.J. Prakke: Drentse Uitgevers- en Drukkersmerken en -deviezen. 1940, 8 blz., 15 × 21 ½.

In dezen overdruk uit de Nieuwe Volksalmanak 1940 worden alle tot nu toe gevonden Drentsche uitgevers- en drukkersmerken gereproduceerd, te beginnen met Jan Lensink's, Meppel, A^o 1718. Deze bijdrage kan als een aanvulling beschouwd worden van A.A. Vorsterman van Oyen: Les marques d'imprimeurs (1910). De heer H.J. Prakke houdt zich aanbevolen voor signaleering van Drentsche drukken, inzonderheid van vóór 1718.

3^o H.J. Prakke: De Sneker jaren van Claas van Gorcum I, den grondvester van het drukkers- en uitgevershuis ‘Van Gorcum & Comp.’ (1800-1816). 1940, 7 blz., 16 × 24 ½.

Met ‘De Sneker jaren’ wordt bedoeld ‘De jaren te Sneek’. De vereenvoudigde spelling verplicht ons dit paar woorden toelichting te geven. Wij krijgen in dezen overdruk, ‘Oerprintsel ùt It Beaken - Meidielingen

[p. 152]

fen de Fryske Akademy’, niet alleen een interessant overzicht van de werkzaamheden van den drukker Claas van Gorcum I gedurende de eerste 16 jaar van 1800, - ook de tijdsgeest in dit wel zeer speciaal levend en denkend Nederlandsch gewest wordt ons belicht tusschen menige belangwekkende bibliografische nota door.

4^o H.J. Prakke: De anonieme auteur van Van Gorcum's eerste uitgave. (Een naschrift bij ‘De Sneker Jaren van Claas van Gorcum I’). 1940, 2 blz., 16 × 24 ½.

Een Oerprintsel ùt ‘It Beaken’, Desimber 1940, Nû. 6.

C. van Gorcum's eerste uitgave is: ‘Een woord op zijn tijd, ter opwekking van het gereformeerd volk in Nederland.’ Ze verscheen anoniem. Volgens Prakke zou de auteur Ds Nicolaas Schotsman zijn, volgens anderen Ds. Haga. In 1796 werd Nicolaas Schotsman afgezet om zijn gehechtheid aan het Huis van Oranje. ‘Toen echter de beminde Josafat (Willem I) zich verzwagerde aan Achabs Huis, toen Noord-Nederland met België werd samengekoppeld, en de Gereformeerde Kerk teruggezet, griefde dit Schotsman diep.’ Meteen voelt men de periode aan waarin Van Gorcum's eerste uitgave verscheen.

5^o H.J. Prakke: Henry Havard op bezoek bij een confrère te Exlo (1875). 1941, 7 blz., 15 × 21.

De ‘confrère’ in kwestie is P. de Roo, ‘de enigste ooit in de wereldlitteratuur [door H. Havard] vereeuwigde der Drentse drukkers’. Deze vereeuwiging is een passage in Havard: ‘La Hollande pittoresque’ (1876-1878). Havard hangt er een charmant beeld op van de drukkerij van P. de Roo te Exlo. ‘Dit gehucht van honderd haardsteden, verloren te midden der heivelden,... dat op z'n meest driehonderd inwoners telt, bezit een drukker en een drukkerij, een journalist en een dagblad, gedrukt op goed papier, in aardige lettertypen, de “Drentsche Courant” die dikwijls door de groote Amsterdamsche bladen geciteerd wordt... - 't Is in een kleine, heel heldere kamer, dat alles verricht wordt: de redactie, het zetten, de druk. Deze kamer loopt uit op het eetvertrek en grenst aan de stal...’

Ed. Van Hemel