De Gulden Passer. Jaargang 13

[p. 37]

Nog over het schilderij ‘Labore et Constantia’ van Erasmus Quellin.

Over de eerste figuur links op de compositie van E. Quellin, die wij op blz. 108 van den vorigen jaargang van dit tijdschrift bespraken, schreven wij: ‘Zonder eenigen twijfel is dit Apollo, de god der poëzie.’

Hoe ernstig onze gronden ook waren om dit te bevestigen en hoe logisch ook de aanwezigheid te verantwoorden was van de poëzie naast de wetenschap en den handel op deze allegorische verheerlijking van de Aartsdrukkerij, die Labore et Constantia als devies voert, toch hebben wij ons te ver gewaagd.

Apollo zou daar volkomen op zijn plaats zijn geweest, maar een document, dat wij in het Plantijnsche archief vonden, nadat ons stukje verschenen was, leert ons dat de bedoelde figuur de Eer (Honor) voorstelt, en niet Apollo.

Reg. CXX, blz. 189 en 191 bevatten twee stukken, die betrekking hebben op het door ons besproken schilderij van E. Quellin.

Het eerste is getiteld: Moretiani Symboli apto Emblemate expressi, consideratio. Het is een uitlegging van het schilderij Labore et Constantia van E. Quellin (‘pictoris Quellini penicillo expressa...).

Al de personages die er op voorkomen, worden hier genoemd en het zijn wel degene, die wij erkenden, op één na echter. Naast Hercules (Labor), Constantia, Mercurius en Minerva, staat niet Apollo, maar Honor.

‘Ab altera parte adstat Honor, qui omni opus perfectum individuo comitatu honorat, et affluentis copiae cornu ubertim beat’.

Wij weten niet van wie deze uitleggingen zijn, maar zeker komen ze van een tijdgenoot van den schilder, die de bedoelingen van het werk zeker met hem zelf heeft kunnen bespreken.

Het tweede stuk dat wij in het Plantijnsche archief vonden (blz. 191) is onderteekend J.H. Wij meenen achter die naamletters Kan. Joannes Hemelaers te mogen erkennen (1580-1655), die een huisvriend van de Moretussen was en reeds vroeger Elogia Labo-

[p. 38]

ris et Constantiae schreef, in handschrift op het Museum Plantin-Moretus bewaard (Zie J. Denucé: Catalogus der Handschriften, p. 97).

Het door ons bedoelde tweede stuk is een gedichtje getiteld: In Emblema Symboli Plantino-Moretiani, Quelliniano penicillo expressum. Hier ook worden de verschillende personages van het allegorische schilderij aangeduid en het personage dat wij voor Apollo hielden, wordt ook hier als Honor voorgesteld (‘Adstat HONOS, pleno comportans munera cornu’)...

Wij moesten dus maar deze uitlegging aanvaarden.

HONOR, voorgesteld als een figuur (man of vrouw) met een overvloedshoorn in de armen, is overigens een bekende allegorie. Wij vinden ze op de voorstelling van een ouden penning op de titelprent van L.A. Senecae Opera, met uitleggingen van J. Lipsius in 1605 door Jan Moretus uitgegeven. In het museum Plantin-Moretus zaal XV bevinden er zich drie door een onbekenden meester in hout gesneden figuurtjes met het opschrift Virtutus et Doctrinae Comes est Honor. Het beeldje, dat hier Honor voorstelt, draagt ook een overvloedshoorn.

Maurits Sabbe.