De Gulden Passer. Jaargang 6
(1928)– [tijdschrift] Gulden Passer, De–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 204]
| |
Brieven aan Gaspar Gevartius.Dezer dagen ontdekten we, in privaat bezit, een verzameling van vijf authentieke brieven uit de jaren 1656-1664, gericht door Noord-Nederlandsche humanisten aan onzen stadsgriffier Gaspar Gevartius. De brieven zijn tot hiertoe onbekend gebleven, zoowel aan Petrus Burmannus, den grooten verzamelaar van soortgelijke stukken, als aan Marcel Hoc, den schrijver onzer beste studie over Gevaerts. Uit oogpunt van geschiedenis zijn vooral van belang de drie brieven van Nicolaas Heinsius, die ons een en ander meedelen dat in betrekking is met den dood en de nalatenschap van Albertus Rubenius, den oudsten zoon van P.P. Rubens. Men weet dat bij Albertus de bibliotheek en de archieven van den Grootmeester der schilderkunst hebben berust. Elke aanwijzing omtrent het verder lot dezer heeft dan ook een buitengemeen belang. Wij vernemen hier een woordje omtrent den kataloog dier bibliotheek waarvan ons tot hiertoe geen exemplaar is bekend. Wij hooren ook hoe Gevartius heeft helpen zorgen voor de literaire faam- en nalatenschap van Albertus Rubenius. De vierde brief is van J.G. Graevius (Utrecht, 1656). Deze stuurt aan Gevartius zijn Epistolae Isaaci Casauboni zoo pas verschenen. De vijfde brief, van P.T. Tollius (1664), kondigt het bezoek aan van twee jonge bewonderaars van Gevartius, Sibeatus Coeman en Guilielmus van Broeckhuise. Ziehier de teksten, die voor velerlei verdere philologische studie - welke wij hier onverlet laten, - hun belang hebbenGa naar voetnoot1).
F. PRIMS. | |
[pagina 205]
| |
I.Amsterdam, 18 October 1657: Nic. Heinsius aan Gaspar Gevartius. - Rouwbeklag over de dood van Albertus Rubens. Heinsius deelt zijn plannen mede omtrent stadiën op de teksten van Ovidius voor het aanstaande Winterseizoen, V. A. GASPERI GEVARTIO Expectabam quidem a te literas, vir amplissime, sed nequaquam funestas et ingratas. Ain? vero? Rubenium nostrum, literati orbis delicias, antiquitatis reconditae thesaurum inexhaustum, omnium elegantiarum animam, vivam candoris et comitatis imaginem, nobis fuisse? Non hoc miserum sperare iubebas. Ego vero hoc ab illo agi, atque in eo totum esse opinabar. ut quos de re vestiaria luci paratos habere commentarios dicebatur, iam nunc vulgaret. Vide mihi fluxas irritasque spes mortalium. Multum preterea lucis ac splendoris Senecae, multum Ovidio ab illa manu pollicebar, multum aliis scriptoribus, quorum intimos recessus felicissime indigarat. Κϵιται Πατροκλος: nec tamen omnis; quod in te est. Fac. quaeso, tuo beneficio consequamur lucubrationes eius postumas, utcunque non perpolitas. Erunt vel sic in iis plurima, quae nos erudiant. Menses duo tresve iam elapsi sunt, cum bibliopolae nonnemini hinc Bruxellam excurrenti literas ad τον Μακαρίτην perferendas tradidi. Is paulo post reversus significavit mihi et valere Rubenium et mox nobis adfuturum. Sin minus, non defuturum certe responsioni. Ex illo altum silentium, donec occurrens mihi apud Elzevirios Moretus, non tam adflavit fulmine fatalis nuncii, quam exanimavit. Mox porrectis tuis literis, cum aestuarem primo nec satis calamitati meae crederem; fidem apud me nimiam invenit. Animus mihi erat, virum illum humanissimum nec à multo mihi visum tempore, nec uno notum officio, tenui prandiolo excipere, onerare etiam ferendis ad te literis; sed adeo discessum properavit, ut quaesitus bis terve tam in hospitio, quam alibi, nec inventus, nolenti mihi sit elapsus. Rubenii vero memoriam, quod posteris commendari posse me praecone arbitraris, benigne tu quidem et amanter de me sentis, Gaspar Gevarti, vir ornatissime; foris tamen quid quaeritias, quod omnium commodissime a te ipso mutueris? Conferam vel sic nonnihil ad lessum, quid flagitas. Non quod persuasum habeam Rubenio pretii aliquid a mea commendatione accessurum, sed ne debitae amicissimis manibus pietati desim. Excerpta codicis Atrebatensis, si probe memini, ad primum Ovidii tomum maiori ex parte spectantia penes se servari iampridem literas significarat, eorumque mihi copiam fore, si vellem, erat pollicitus. Tu quaeso effectum da, ne inter manus alienas ista pereant. Proximam enim hyemem Ovidianis lucrubrationibus luci adornandis destinavi. Limam quidem illae curtiorem requirebant, fateor; sed fragilitatis humanae etiam hoc casu admonitus, malo rudi utcunque Minerva in publicum consulere, quam vigilias istas qualescunque longius premere, mecum haud dubie morituras, si e vivis excedam; quod in homine valetudinario non mireris, Claudiani quoque novam editionem Elzevirii iam parant. Tu, quod potes, huic instituto fave. Appiani Illyrica iamdudum accepisse te oportuit. Vale, vir amplissime, et me, ut soles, perge benevolentia tua complecti, qua unice glorior. Dabam Amstelaedami Ao CIƆIƆCLVII. a.d. XVIII octobr. | |
[pagina 206]
| |
II.Amsterdam 5 December 1657. Nic. Heinsius aan Gaspar Gevartius. Toezendirig sener ‘elegia’ op het overlijden van Albertus Rubens, Bezorgdheid omtrent de nagelaten schriften van den overledene. Schrijver hoopt den catalogus der te verkoopen bibliotheek te ontvangen. Nieuws omtrent studie op Ovidius, Tekstverbetering. GASPARI GEVARTIO V. AMPL. NICOLAUS HEINSIUS S. Fructum laboris satis magnum videbar consecutus, vir eximie, si quae communis amici meritissimis manibus putabam danda, tibi ob pietatem probarentur. Tu vero successimi etiam et elegantiam carminis commendas, idque invidiosa praedicatione. Ego autem quemadmodum id profusissimo adfectui, quo τον Μακαρίτην semper es complexus, facile intelligo a te dari, ut in eo laudando tibi placeam, qui laudari satis non poterat: ita desideriis tuis votisque a me satisfactum esse hoc qualicumque officio vehementer laetor. Elegia, quam properatam effudi, an incudem et lituani satis sit experta, haud scio. Mihi certe eam postea relegenti sub acumen styli nonnula sese obtulerunt, etsi leviora illa, quae quod praestare censeam iis, quae in tuo exemplari extant, ut illic manu tua emendes rogo, prout in hanc schedulam coniecta animadvertes. Plura erant, sed nec omnia nunc succurrunt, et ob res leviculas operosius. Te aliis occupatum interpellare vix sustineo. Auguror tibi curae fore, ne postuma Rubenii scripta cum tenebris luctentur. Hoc a te sibi pollicetur splendor Belgii nominis ob literarum cultum olim celebratissimi, nunc fatiscentis sensim et expirantis. Ego quoque Venusinas avunculi mei Jani Rutgersii Lectiones in lucem proferre decrevi, etsi opus id summam auctoris manum non sit expertum, mutilum maiori ex parte et truncatum. Qualecumque tamen est, habet quo lectorem erudiat et illectet. Capita non nisi XXX ex libris IV quos parabat ὁ μακαριτης, ad me pervenerunt, nec vestigium ullum reliqui operis inter eius schedas apparet. De uxore amici nostri maritum ad plures secuta quod nuncias. mirus omnino et funestus casus est. Catalogum bibliothecae eius quod missurum te mihi polliceris, ubi prodierit, id quaeso, praesta. Ego reipublicae me furari et subducere constitui hac hyeme, ut Notas in Ovidium si per valetudinem minus conformatam licuerit, pertexam. Vir illustris Constantinus Hugenius Zulichemius, quem nosti, ex Brabantia non ita nuper advexit secum codices nonnullos manu exaratos, qui Justi Lipsii fuisse dicebantur, una cum variis ipsius Lipsii schedis. Inter illos Metamorphoseon Ovidianarum et Tristium codicem utendum mihi obtulit, Fastos praeterca Aldinae editionis cum veterrimo exemplari diligenter commissos. In hoc postremo codice nonnulla se minime contemnenda obtulerunt, quae in aliis libris, quorum maximum numerum pervolvi, non occurrunt. Ut illud sub finem libri V ubi pugnam inter Tyndarei et Apharei filios commissam describit.
Liber ab arboribus locus est, apta area pugnae:
Constiterant illo nomina fida loco.
De mendo nihil suspiceris. Ubi tamen pugna sit commissa non addit. Optime, si quid iudico, Zulichemianus:
Constiterant illic nomen Aphidna loco.
| |
[pagina 207]
| |
Atque ita fuisse in Mazariniano opinor; in quo hic versus erat interpolatus, erasa veteri lectione. Aphidna seu Aphidnae Atticae a Tyndaridis expugnatae, dum cum Atheniensibus et Theseo ob raptam sororem bellum gerunt, sunt notissimae. Hic vero agitur de Aphidna Laconica, cuius Stephanus fere unicus in voce Α῎φιδνα meminit, ubi et in transcursu tangit hanc de raptis Leucippi filiabus historiam. Inspice locum, nec dubitabis. Etsi Pindarus et Theocritus in tractu Messenio prope tumulum Apharei pugnatum velint. Sed in fabulis rarus est inter poetas consensus. Vale, vir celeberrime. Dabam Amstelaedami CIƆIƆCLVII a.d. V Decembr. | |
III.Amsterdam, 15 Januari 1858. Nic. Heinsius aan Gaspar Gevartius. - Meldt de ontvangst van twee exemplaren van den catalogus der Rubeniaansche bibliotheek. Tekstverbetering in de FASTES van Ovidius. Literaire nieuwsjes.
Amplissime vir,
Catalogum Rubenianae bibliothecae geminum tuo beneficio nudiustertius accepi. Exemplar alterum Daventriam, ut volebas, iam misi quod Gronovio nostro exhibeatur. Catalogum ipsum avide et diligenter perlegi: sed nullum illic, quod mireris, Ovidianum exemplar occurrit, praeter Fastos Caroli Neapolis commentariis illustratos. Si codicem optimi poetae, in quo amicus noster diversas ex Atrebatensibus membranis lectiones notarat, haeredes servarunt sibi, eius copiam mihi fore faciendam ne desperem a tua pendet sedulitate et benevolentia. De Aphidna restitutionem loci depravati gaudeo se tibi probasse. In Fastis emendandis non defuerunt mihi codices optimi: et tamen ad coniecturas frequenter fuit confugiendum. Sic quoque sunt obscura multa et mendosa, ex quibus me necdum expedio. Lib. Fastor. v. 603, de Pompeio.
Magne, tuum nomen rerum mensura tuarum est:
Sed qui te vicit, nomine maior erat.
Nomine maior, hoc est maior omni tutilo. Libri tamen meliores, te quoque maior idque constanter. Nihil erit acuminis, ni legas seGa naar voetnoot(x) quoque maior. Illud vero certum, ni fallor lib. VI, v. 1231, ubi Flaminica loquitur.
Non mihi detonso crinem depectere buxo,
Non ungues ferro subsenuisse licet.
Vix video quid sibi velit cum detonso buxo. Lege igitur, meo periculo, quicquid membranae veteres dissentiunt, dentoso buxo. et pectinem intellige. Meministi istorum Martialis: Multifido buxus qui tibi dente datur, ex buxo enim fiebant pectines. Poteram plura huius notae tibi proponere, sed occupationibus tuis parce | |
[pagina 208]
| |
abutiendum esse iudico. Quid Antonio ac Manilio tuis tamdiu desideratis fiat, aveo doceri. Vossius Pomponium Melam habet in promptu, et iam praelo accingit. In Galliis literae silent. Eusebii tamen Ecclesiasticam Historiam Valesius luci adornat. Gronovius in Seneca totus esse pergit. De Ovidio negotium rursus libi commendo Vale, vir amplissime. Dabam Amstelaedami CIƆIƆCLVIII a.d. XV Januarii. | |
IV.Utrecht, 31 Juli 1656. J.G. Graevius aan Gaspar Gevartius. - Toezending der ISAACI CASAUBONI EPISTOLAE door schrijver uitgegeven. Waar blijft het beloofde Werk van Gevartius? Graevius leeraar van Grieksch te Duisburg. Voorstel tot tekstverbetering in den STATIUS van Gevartius. VIRO ILLUSTRI ET EXCELLENTISSIMO GASPARI GEVARTIO Diffusa illa et consummata eruditio tua, vir amplissime, acre judicium magnumque ingenium ab illo tempore, quo primum per aetatem judicium facere potui, me totum in tui admirationem rapuerant. At postquam invidiosi voti compos ad tuam quoque benevolentiam, quam incredibili cupiditate dudum modis omnibus appetieram, admissus fui, paternam in te colendo mihi constitui pietatem, et nihil prius meditatus sum, quam ut illustrem hanc gratiam summa cura, studio et cultu tuerer, ne tam casum et levitatem quamdam, quam concilium et certam rationem in illa colligenda sequutus esse viderer. Inde nihil mihi contentionis reliquum feci, uti documentum quoddam statuerem, ex quo pia haec grataque animi mei, voluntas notior tibi fieret illustriorque. Sed ea fuit hactenus sortis mea iniquitas, reique angustia, ut non nisi tralaticio isto inanium litterarium officio defungi licuerit. Verum ita mecum putavi, satius esse beneficia agnoscere, et quocunque modo possem culpam oblivionis amoliri, quam frustra majora et te digniora expectando in ʼαχαρσιαςGa naar voetnoot(x) aut neglecti saltem officii suspicionem incurrere: praesertim quum observantia quam tibi debeo, non tam externa specie, aut quae aures tuas oculosque capiat quam affectione animi et motu interiore absolvatur. Cui sane ita comparatus est, ut religiosa tui veneratione nulli mortalium concedat. Hanc tu quoque spero respicias et in illa sola dignum operae pretium te posuisse putabis. Interea obsidem et pignus istius meae voluntatis mitto Isaaci Casauboni epistolas, quas in Germania edendas curavi, et quod typographus huic rei animum adjecisset, et quod viderem Hollandos malle nunc nugis et ineptiis, quam praeclaris, ac huic futuroque saeculo profuturis operibus suas operas locare. In praefatione mea nolui commodam occasionem amittere publice testandi, quantopere tua benevolentia gaudeam pariter et superbiam. Rogo ut leve officium non graveris.
Si foetura gregem suppleverit aureus esto.
Huic curae me unice incumbere velim habeas quam persuasissimum. Frontispicio libri typhographus nomen meum inscripsit, meis ingratiis. Non tam praepostera me vexat ambitio, ut laurum in mustacea quaeram. Sed credidit vir bonus se nomen | |
[pagina 209]
| |
meum aeternitati commendare, adeoque magnam a me inire gratiam, quum pudorem meum publicaret. A te vehementer peto ne culpam alienam mihi imputes. MANLII EDITIO. - Argentoratensem Manlii editionem nuperam plurimi Scaligeri novis accessionibus auctiorem puto te vidisse. Sed quando tuam de ejus auctoris...,Ga naar voetnoot1) diatriben, quando suae promittis in Claudianum, in Antoninum, in antiquos nummos, apparebunt? Utinam ad maturanda haec, quae tu solus promere potes, te moverem vel doctorum hominum vota et expectatio, vel effoetum istud bonarum artium aevum, vel sera posteritas, quae egerrime feret, si tanto thesauro privabitur. Me paucis abhinc diebus elector Brandeburgensis vocavit in novam Academiam quam Duisburgi Clivorum statuit, ut ibi historias et Graecam linguam interpretarem. Faxit Deus ut bono publico. In Statio tuo, qui tibi non salutem tantum sed colorem etiam debet, quum nuper non oscitanter versarer, post alia et hunc locum observavi Thebaid. VIII. vers. XLIII:
Ferrea compagno laterum, ferro arcta teruntur
Limina.
Qualia ferro arcta limina sint, fateor ignorare. Deprehendi postea Bernartium etiam hunc locum suspectum habuisse, et conjecisse ferro atra Sed id merito non potuerunt concoquere viri eruditi. Mihi succurrebat: ferrata teruntur limina. Non obstat quod idem verbum in sequenti versu repetatur. Non insolens hoc Stadio ad ϵ᾽μρασιν exprimendam, quod te non fugis. Versu post hunc tertio sequitur: .... primis salit impetus amens
E foribus....
Malim: primus salit i.a.e.f. Sed mihi nihil rectum erit nisi quod tibi probabitur. Vale, Belgii et litterarum decus, et mihi, qui te unice suspicio et veneror, fave. Ultrajecti prid. Kal. sextil. Reverendis et doctissimis viris Bollando et Henschenio, si non grave est, plurimam a me salutem nuncia. Op den omslag:
Viro illustri et excellentissimo Cas-
pari Gevartio I.C. Caesareo Regio-
que Consiliario et historiographo,
Archigrammateo Antverpiensi.
Antverpiam.
| |
V.Renen, 23 September 1664. P.T. Tollius aan Gaspar Gevartius. Aanbevelingsrief voor twee jonge geleerden S. Coeman en G. Broekhuise. Literair nieuws. VIRO ILLUSTRISSIMO CASPERIO GEVARTIO Ita est, vir illustrissime, uti a te audivisse memini non sinit eruditio suo Claudi | |
[pagina 210]
| |
limine viros in eo praestante, sed orbi quales sunt exhibet, aeternitatique consecrat. Ea enim apud Belgas omnes et Gallos percrebuit Vestrae Elegantiae et in omni doctrina consummati laboris fama, ut singuli excitentur ad nominis Gevartiani venerationem et obsequia. Inter eos prodeunt duo non indigni eruditorum catalogo juvenes Sibeatus Coeman philosophiae doctor, et Guillelmus van Broekhuise, quos an ab historiarum accuratisima cognitione, an ab utroque jure, quod jam absolverunt major laus maneat, ego quidem haud facile dixerim. Illi certe sunt qui antecessorum nostratium testimonio Academiarum lumina pronunciantur, et ad invidiam usque, omnibus eruditis probentur. Hos uti ingens visendae Galliae fervor habet. ita non minori flagrant desiderio perlustrandae insignis V.E. bibliothecae et κϵίμηλίων quae sine numero nobis ab E.V. nullo nostro merito exhibita fuisse jam inde perceperunt. Si quid igitur, vir illustrissime, candori, si quid in re literaria excellentius ingeniis, si quid denique peregrinantibus impetrare ab humanitate V.E. quae infinita est poterit Tollius, illud inprimis reputabit, si hisce praestiteris quod obnixe flagitant, penitiorem admirandi ingenii tui cognitionem; redibunt ad V.E. cum foenore, a candidissimis adolescentibus quae in eos conferes merita, quando persuasus certo sum, per illos etiam in Galliis praedicatum iri immensum illum Gevartium, qui quod inter se milleni cum gloria dividunt, continet solus; atque in se videt solem illum omnis doctrinae, a quo quod lucem suam mutuentur eruditi omnes et posteri habebunt, quamdiu literarum erit memoria. Prodibit apud nos Quintilianus cum elegantissimis variorum notis in eompendium descriptis: Hesychius et Livius Gronovii secundae curae: uti et Lucianus. Si quis horum placebit, significatum mihi velim ut eos exhibendo in minutis vobis ostendam quid cultus et observantiae reliqui sit in dicatissimo vestrae excellentiae Ph. Theod. Tollio. Rhenae, 1664, IV Kal. Octobr. Domus quam habito est in de Saalstraet, 't Verdikt, bij een Boekverkoper Cornelis Verhagen. |
|