De Gulden Passer. Jaargang 4

Tijdschriften - revues.

Kan. L. Le Clercq, bibliothecaris van het Groot Seminarie te Mechelen, getroffen door de leemten, voorkomende in de bibliographie van de vertalingen naar St. F. van Sales, werken medegedeeld door Dom Mackey (OEuvres de St. F. de Sales - Annecy 1892-1923) en P. Bergmans, Bibliographie nationale, art. Van Meerbeeck), heeft een belangrijke bibliographische studie laten verschijnen over De Vlaamsche vertalingen van St. F. van Sales' Werken. Hij somt verdietschingen op van de Introduction à la Vie dévote, uitgegeven te Antwerpen bij G. Lesteens in 1616, acht jaar na het verschijnen van het oorspronkelijke werk.

Bij denzelfden drukker komt het zelfde werk nog in 1620, 1627, 1630, 1631. Verder zijn er uitgaven van 1630 bij Jan Van den Kerchove, te Gent; 1644 bij H. Aertssens, te Antwerpen; 1670 bij H. Nempe, te Leuven; tusschen 1671 en 1676 bij F. D'Ercle, te Gent; zonder jaartal ‘tot Loven bij Niclaes Braau, boec-

[p. 153]

drucker in de Korte Beggynestraet’¹⁾; 1671 bij J. van Metelen, te Antwerpen-Amsterdam; in 1687, id. id.; 1696 bij H. Verdussen, te Antwerpen; zonder jaartal, id. id.; 1721 bij C. Meyer, te Gent; 1732, F. en D. Van der Ween, te Gent; 1739, id. id.; 1743, Wwe Jacobs, Antwerpen; tusschen 1753 en 1765, H. Bincken, Antwerpen; 1760 (?) id. id.; enz., te veel om hier alle op te sommen. De eerste Vlaamsche uitgave van het Traité de l'amour de Dieu is van 1651, bij A. Van Brakel te Antwerpen. Kan. L. Le Clercq vermeldt er andere van 1899 bij H. van

1) Wat voor een landsman is die Victor Nicolaes Braau? Volgens den titel van de hier vermelde De Sales-vertaling, was hij te Leuven gevestigd. Twee andere van zijn uitgaven. nl. Vloeyende Fonteyne der Liefde, door N. van Montmorency (1690), en Den oprechten Schriftuurlycken Roomsch Catholycken Mondt-Stopper, door C. Molina (z.j.) geven het zelfde adres: ‘Tot Loven bij Niclaes Braau, in de Korte Beggynestraet.’
Daarenboven kennen wij minstens zes uitgaven, die hem als een Antwerpsch drukker of boekhandelaar voorstellen. Het Collegie-boek, door J.D.G. (1693) draagt het adres: ‘Tot Antwerpen gedrukt by Niclaas Braau, Boekdrukker in de Korte Beggijne-straat, in 't Schrijfboek.’ Het Rosekransjen ofte Meditatien op Kersnacht (1676); de Devote Mysterien ende Gebeden op de Seven Weën (z.j.); het Rosekransje gesteldt op de Woorden van den H. Augustinus (z.j.); de Vijftien Bloedtstortingen Ons Heeren Jesu Christi (z.j.); en het Rosekransje ofte Meditatien genaemt Gesloten Paradys (z.j.), zijn wat minder bevestigend en geven het Adres: ‘t' Antwerpen, voor Niclaes Braau, Boeck-drucker in de Korte Beggynestraet, in 't Schrijfboeck.’
Het Nieuw Testament van 1686 heeft als drukkersaanwijzing: ‘Tot Antwerpen, bij Jacobus Woons, voor Niclaes Braau, in de Korte Beggynestraet....’
F. Olthoff rangschikt N. Braau dan ook onder de Antwerpsche drukkers (De Boekdrukkers, enz., p. 13).
De man is echter noch Leuvenaar noch Antwerpenaar. Zijn ware verblijfplaats wordt opgegeven in de Biblia Sacra, een herdruk van den Moerentorf-bijbel van 1559, uitgegeven in 1690, met de vermelding: ‘Men vintse te koop by Joannes Stichter, tot Amsterdam ende by Niclaes Braeuw, tot HAERLEM.’
A.M. Ledeboer (Alphabetische Lijst enz., p. 25) laat hem ook te Haarlem wonen tusschen 1674 en 1703. De Korte Begynenstraat, waar hij gehuisvest was, bevond zich in de 17^e eeuw en nu nog in de 20^e eeuw te Haarlem, en niet te Leuven noch te Antwerpen.
N. Braau had de specialiteit van vrome katholieke boeken en de vermelding van Leuven of Antwerpen als uitgeversplaats was een middel om de katholieke Hollanders vertrouwen in te boezemen.
Het zelfde geval doet zich voor met Joannes en de Wed. C. Stichter, door Olthoff ook onder de Antwerpsche drukkers binnengesmokkeld (p. 97). Beiden waren te Amsterdam gevestigd, maar tooiden hun orthodoxe uitgaven gaarne met den naam van Antwerpen. Zie over nog een dergelijke vergissing ons artikel: Mag Pieter Jacobsz. Paets onder de Antwerpsche Drukkers gerekend worden? (Het Boek, 13^e jg. p. 73).
(Nota van M. Sabbe).

[p. 154]

der Schelden te Gent, en van 1924 in de Vlaamsche Boekenhalle te Leuven. Le directeur spirituel des religieuses (1637) werd vertaald uitgegeven in 1648 bij C. Woons te Antwerpen; in 1668, id. id.; enz. - De studie van Kan. L. Le Clercq verscheen in Pastor Bonus, tweemaandelijksch bijblad van Ons Geloof (Feb. 1924; Febr. 1926; April 1926).

_* * _* Notre collaborateur le D^r de Mets a fait paraître dans les Bulletins et Mémoires de la Société française d'Ophtalmologie (1925) une notice très intéressante sur une des plus importantes éditions de la firme plantinienne: Francisci Aquiloni S.J. Opticorum libri sex Philosophis juxta et mathematicis utiles (1613). Ce bel in-folio est orné de quelques vignettes et d'un gracieux frontispice dessinés par Rubens.

_* * _* Le professeur F. van Ortroy continue dans la Revue des Bibliothèques (Paris, H. Champion, 1925) sa Contribution à l'Histoire des Imprimeurs et des Libraires Belges établis à l'Etranger. Les n^os 11 et 12 de la revue contiennent e.a. des renseignements sur Egide Beys II, Christophe Beys, Aimé, Gabriel, Melchior, et Jean-Baptiste Tavernier, Mathias Gast, Daniel van Bomberghen II, Nicolas van Bomberghen, Daniel van Bomberghen III, Jean van Ghelen IV et Zacharie Heyns, tous imprimeurs d'origine anversoise émigrés à l'étranger.

_* * _* Onder den titel Le Mouvement historique en langue Néerlandaise à Anvers geven de heeren F. Vercauteren, M. Huisman en F.L. Ganshof zeer waardeerende besprekingen 1^o over het tijdschrift van den E.H. Fl. Prims Bijdragen tot de Geschiedenis en vooral over zijn twee bijdragen Het Antwerpsch Stadsarchief en zijne Inventorieering (XVI, 1925) en De Briefwisseling tusschen het Antwerpsch Magistraat en Gedeputeerden uit den tijd van Margaretha van Parma, voornamelijk uit de jaren 1565-1566 (XVI, 1925); 2^o over den Inventaris op het Archief der Generale Indische Compagnie, door Fl. Prims (Antwerpen, Boekhandel Véritas)¹⁾ en 3^o over de herleving van het Antwerpsch Archievenblad onder de leiding van HH. Fl. Prims en J. Denucé. Verder wordt daar ook met ingenomenheid aangekondigd de aanstaande uitgaaf van de Bibliographie van de Geschiedenis van Antwerpen, door A. Van Laar.

M.S.

1) Men had er ook den Inventaris op het Archief van Gilden en Ambachten van Fl. Prims kunnen bijvoegen (Antwerpen, Boekhandel Veritas, 1925).