De Gulden Passer. Jaargang 2

[p. 31]

Een excentriek Antwerpsch boekhandelaar uit de XVI^e eeuw, Antonio Borrini.

Dat het Antwerpen der XVI^e eeuw voor alle Europeesche avonturiers een Eldorado was, dat weet eenieder die de gewoonte heeft der Antwerpsche archieven. Daar was eenvoudig alles mogelijk, alle initiatief vond er bereidwillige tegemoetkoming, en de stoutste gedachte had er ook de grootste bekoring¹⁾. In de lange rij der avonturiers wier werkzaamheid we elders²⁾ omstandig zullen behandelen komt ook een boekhandelaar van zeer eigenaardig gehalte voor, Antonio Borrini van Florentië.

Borrini behoort tot de niet zoo heel talrijke kolonie van zuiderlingen die het Antwerpsch poorterschap aanvaarden moesten om een ambacht te mogen uitoefenen. De overgroote meerderheid der vreemde handelaars genoot liever van de gunsten eener uitzonderlijke situatie, buiten het kader van het stedelijk gemeenebest om³⁾. Voor den ambachtsman en klein debitant was echter het poorterschap de conditio sine qua non van hun bedrijf.

Antonio Borrini werd op 19 November 1540 tot poorter van Antwerpen gemaakt. Het poortersboeck noemt hem ‘Antoine Boryny, Mertenssone’, en van bedrijf is hij boekbinder⁴⁾. Heel gunstig is de Fortuin hem waarschijnlijk niet geweest. In de schepenbrieven van 1540 tot 1566 vinden wij zijn naam niet vermeld tusschen de koopers⁵⁾ evenmin is hij ingeschreven in de registers der S^t Lucasgilde dier jaren⁶⁾.

1) W. t.v. bij de zuiderlingen. De Vlamingen waren eerder afwijzend voor den geest van ‘combinazione’.

2) In ons te verschijnen proefschrift over de Zuidersche kolonies te Antwerpen in de XVI^e eeuw.

3) Nog bij den aanvang der XVII^e eeuw is dat zoo. Cfr. J.A. GORIS. Een kapitalistisch manoeuver bij den aanvang der XVII^e eeuw: de versmoring van het Antwerpsch parelgaters-ambacht. Bijdragen tot de geschiedenis. 1924 n^r III.

4) ANTWERPSCH GEMEENTELIJK ARCHIEF. Privilegiekamer, Poortersboeken, Tafel, II, 1540-1562, deel I, sub verbo Borrini.

5) ANTWERPSCH GEMEENTELIJK ARCHIEF. Schepenbrieven, Coopers 1540-1566.

6) J.B. VAN DER STRAELEN: Geslagtlyste der nakomelingen van den vermeerden C. Plantin. Antwerpen 1858.

[p. 32]

Het was denkelijk de geldnood die hem zijn toevlucht deed nemen tot een dier combinaties waarmee in de XVI^e eeuw ons stadsbestuur en ook de landsregeering werden bestormd. Hij is de zeventiende zuiderling van wien wij een dergelijk voorstel aan de stad kennen.

In het eerste halfjaar van 1565¹⁾ zond hij aan het stadsbestuur een korten brief waarin hij eerst boogt op de grandt desir et affection die hij koestert voor de welvaart der stad. Hij heeft een middel gevonden d'iriger et mettre sus ung nouveau mestier et art de tres grand importance. Groote voordeelen waren er aan verbonden. Al de armen der stad pectitz et grant, konden er van leven jusques à 10.000, 20.000, 30.000, voires par le temps 60.000 persoones.

Wat dit geheimzinnig middel was, zeggen op al te bondige wijze drie woorden door een beambte links beneden op de copij van Borrini's brief geschreven. Nm. Loteria, naelden, papier. Borrini bleef dus ongeveer in zijn vak. De loterij is in alle die ondernemingen de axe, het fondamenteele instrument van profijt. Wat hij met ‘naelden’, en ‘papier’ zinnens was blijft wel een raadsel.

De uitvinder was bereid zijn geheim aan commissarissen daartoe aangesteld, uiteen te zetten maar mits een waarborg. Men zou hem 6000 écus leenen voor 6 jaren aan 5%, een zeer kleine intrest²⁾. Ofwel moest men hem een lijfrente van 300 florijnen schenken, aan hem en zijn twintig kinderen.

Dit voorstel werd doorgezonden voor advies aan de Rekenkamer te Brussel, die er gevolg aan gaf. Borrini ontving zijne lijfrente van 300 florijnen³⁾. Over de uitvoering van het waarschijnlijk daarna geopenbaarde projekt, moest het advies van Melchior Schetz⁴⁾ beslissen naar een apostille van 28 Oogst 1565.

De uitvoering van het plan bleef denkelijk achterwege. Melchior Schetz deelde wellicht de antipathie die Gaspar Schetz ge-

1) ALGEMEEN RIJKSARCHIEF, BRUSSEL, Chambre des Comptes, Cartons. No 328. Doc 1.

2) De gewone handelsintrest was 3 à 4% per markt. d.i. 12 à 16% per jaar.

3) ALGEMEEN RIJKSARCHIEF BRUSSEL, Chambre des Comptes, Cartons. No 328. Doc 2.

4) M. Schetz kon hierin raad geven én als schepen, én als prins van de S^t Lucasgilde (MERTENS EN TORFS, Geschiedenis van Antwerpen IV, 276, 281).

[p. 33]

voelde tegen al de Italiaansche ondernemingen en voorstellen van dien aard¹⁾.

Voor een huisvader van twintig kinderen is het aannemelijk dat hij vindingrijker wordt met de jaren. Een goed jaar later neemt Borrini een gewoon middel ter hand om geld te slaan. Op 29 April 1567²⁾ verschijnt hij als Marchant libraire voor de schepenen in gezelschap van Nathalis de Anthonio, Venetiaan, poorter en ingezetene van Antwerpen, en van Nathalis en Petro de Marin van Antivari in Sclavonië. Zij zweren dat Borrini zich verbonden heeft een reis te doen naar Italië à piedz totalement nudz, van Antwerpen naar Milaan-Bologne-la Grasse, Anconen en Rome. De deposanten waren de reisgezellen van Borrini. Het ging hier blijkbaar om een wedding, waarvan naar de gewoonte, de helft der opbrengst toekwam aan den uitvoerder. Van het verloop der reis is ons echter niets bekend. Ook niet van het verder leven van den boekhandelaar, die wel een beter huisvader dan een goed concurrent van Plantijn zal geweest zijn.

Februari 1924.

J.A. GORIS.

1) Over de houding van G. Schetz, zie ons aangekondigd werk.

2) ANTWERPSCH ARCHIEVENBLAD, XI. 402. Certificatieboeck 1567, f^o 621 v^o.