De Gulden Passer. Jaargang 1

[p. 124]

Een liedeken van de ‘Violieren’ op den vrede te Cateau-Cambrésis.

Op 3 April 1559 werd, na de schitterende overwinningen van Egmont te St. Quentin en Gravelines, de vrede gesloten tusschen Filips II en Engeland eenerzijds, en den koning van Frankrijk Hendrik II anderzijds, te Cateau-Cambrésis, een kleine stad in het Noorden van Frankrijk.

Dit tractaat stelde een einde aan een oorlog, waarvoor onze provintiën zich zonder eenige geestdrift veel geldelijke opofferingen moesten getroosten, en wij kunnen dus best begrijpen, dat er bij die gelegenheid in onze voornaamste steden heel wat vreugdebedrijf plaats greep.

Te Mechelen werden groote feesten ingericht, waarover G.J.J. Van Melckebeke ons allerlei mededeelt in zijn Geschiedkundige aanteekeningen rakende de Sint-Jans Gilde (1862).

Te Antwerpen werd de vrede gevierd van 9 tot 18 April, met een reeks openbare vermakelijkheden, waarover wij tal van bijzonderheden vinden in Papebrochius' Annales Antverpienses (II, 453), ontleend aan Caukerkius. Mertens en Torfs geven in hun Geschiedenis van Antwerpen (IV, 263) dienaangaande dezelfde inlichtingen.

Buiten het verlichten van den O.L.V. Toren met driehonderd brandende lantaarnen; het oprichten van triomfbogen, standbeelden en kasteelen, waarbij de Florentijnsche, Genueesche, Duitsche, Spaansche en Engelsche kooplieden zich onderscheidden; het uitdeelen aan het volk van stoopen wijns en op de straten aan het spit gebraden ossenvleesch; mastklimmingen en hardloopen voor vrouwen; enz., waarover de aangehaalde werken gewagen, lieten de dichters zich ook niet onbetuigd.

Jonker Jan van der Noot heeft o.a. in zijn eigenaardig en verdienstelijk bundeltje Het Bosken, naast een Ode ‘Aen den H. Van der Noot, Heere van Carloo, & c.’, die den Graaf van Egmont te Grevelingen redde, toen diens paard onder hem doodelijk gekwetst was, een Rondeel laten verschijnen op den Vrede van Cateau-Cambrésis: Van de Peys tusschen Ph. Coninck van Spaengien, Hertoch van Brabant, & c en Hend., Coninck van Vranckrijck.

De Coussemaker gaf in zijn Trois chants historiques (1854 blz. 20-24) naar een handschrift uit de 17^de eeuw ook een Liedeken

[p. *28]

[p. 125]

van de Bourgoinsche herten, als wanneer sy de Fransoisen sloughen bij Grevelinghe.

De Antwerpsche rederijkerskamer De Violieren gaf bij dezelfde gelegenheid en natuurlijk ter opluistering van de feesten, die toen te Antwerpen plaats hadden, een liedeken uit, waarvan een exemplaar voor enkele jaren te Ieperen werd ten toon gesteld. De heer A. van Werveke, conservator van het Museum van Oudheidkunde te Gent, nam daar copie van de muziek en den tekst en overhandigde ze aan Flor. van Duyse, die ze liet drukken in Het Oude Nederlandsche Lied (II blz. 1590).

Dit uiterst zeldzame drukje heeft thans een plaatsje in het museum Plantin-Moretus. De vroegere eigenaar, de heer J. Liégeois, oud bibliothecaris te Ieperen, gaf gevolg aan het verzoek van den conservator, die aandrong om dit werkje voor de verzameling der oude Antwerpsche druksels aan te schaffen.

Het is een los blaadje (formaat 16 × 24.5), waarvan wij hierbij een verkleinde reproductie geven. Met het wapenschild, de violierbloemen en de banderol: Wt jonsten versaemt, lichtjes gekleurd; den muziekdruk en de klare, mooie letter, omvat in een bescheiden lijstje; is het wel een document, dat buiten zijn historische en literaire beteekenis, ook in typographisch opzicht niet zonder waarde is,

Alhoewel er geen drukkersnaam op dit liedje voorkomt, meenen wij toch te mogen aannemen, dat het uit het werkhuis van Hans de Laet afkomstig is. In een factischen bundel met documenten betreffende het Antwerpsch Landjuweel van 1560, bewaard op de Koninklijke Bibliotheek te Brussel (n. 13368 fol. 28), bevindt zich een gedrukt lied met notenmuziek: Gheprint Thantwerpen inde Cammerstrate by Hans de Laet in de Rape. Dit blad is gedrukt met hetzelfde materiaal als ons liedje van Cateau Cambrésis, dezelfde letter en hetzelfde houtblokje met de spreuk Wt jonsten versaemt.

MAURITS SABBE.