De Gulden Passer. Jaargang 1

Bibliographische snipperingen,

In 1631 gaf Jan Cnobbaert het prentenboekje Linguae Vitia & Remedia van Antonius a Burgundia uit in 32^o. oblong. In deze uitgave verspringt de paginatie van 14 naar 17, zoodat het blad 15-16 schijnt te ontbreken¹⁾. Dit is echter niet het geval, kwatern V volgt zeer regelmatig op kwatern IV, zonder eenige onderbreking van den tekst. Dit blijkt o.a. afdoende uit een vergelijking van den Latijnschen tekst met de Nederlandsche vertaling ervan, eveneens door Jan Cnobbaert uitgegeven in hetzelfde jaar 1631, onder den titel: Ghebreken der Tortghe ende Middelen om die te verbeteren. De overeenkomst tusschen den tekst en de plaatjes is volkomen. Wij hebben dus in de Linguae Vitia & Remedia van 1631 eenvoudig te doen met een vergissing in het pagineeren.

Nu doet ons die vergissing een voorbeeld aan de hand van de onnadenkende slaafschheid waarmede sommige oude drukken bij latere uitgaven nagevolgd werden. De weduwe van Jan Cnobbaert gaf inderdaad in 1652 een herdruk van de Linguae Vitia & Remedia en daar komt dezelfde vergissing van paginatie in voor! Denkt niet dat de uitgave van 1652 dezelfde is van 1631, enkel van een nieuw titelblad voorzien, neen, het is wel degelijk een gansch nieuw zetsel, waarin met een nauwgezetheid, een be ere zaak waardig, de in 1631 weggevallen pagineergetallen 15 en 16 opnieuw weggelaten worden.

M.S.

1) Van deze uitgave onderzochten wij drie exemplaren, een uit het Museum Plantin -Moretus, een uit de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, en een uit de particuliere verzameling van M. Hicquet te Asquillies.

Nog Th. Crajenschot en de Antwerpsche Boekverkoopers. -

Het stukje over den Amsterdamschen katholieken boekhandelaar en uitgever, in dit eerste nummer van Den Gulden Passer opge-

[p. 91]

nomen, was reeds afgedrukt, toen wij de hand legden op een boekje, dat in verband met ons betoog zeker melding verdient. Als vollediging van onze bijdrage wijden wij er hier enkele regels aan.

In 1751 verscheen: Zendbrief || van onzen Alderheiligsten Vader en Heere || Benedictus door de Goddelyke Voorzienigheid || XIV Paus van dien naam,|| tot || alle Patriarchen, || Aartsbisschoppen, Bisschoppen, en andere Kerkbestierders, || Die in de gunste en gemeenschap van den Apostolycken || Stoel zijn, aangaande het || Jubilé, || 't Welk te Roomen in 't jaar MDCCL gevierd zynde, tot de || geheele Catholycke Wereld uitgebreid is. (Koperplaatje geteekend C.F. Fritzsch. sculp., voorstellende Paus Benedictus XIV knielende voor God den vader, die troont op wolken, waarin engelen zweven. Omlijsting van engelen met banderool, waarop de tekst: Jubileums Deo Salutari nostro. Ps. 94. V.I). TE ANTWERPEN, || voor Theodorus Crajenschot, || Boekverkoper op den Hoek van de Heerengragt en || Heisteeg, in den Berg Sinaï MDCCLI. In 8^o, 34 blz.

Het boekje is voorzien van de goedkeuring van den Antwerpschen boekkeurder A. Briers, gedagteekend 4 Juli 1751. Het bevat ook in kopergravuur het portret van Benedictus XIV, naar het schilderij van Petrus Subleyras gegraveerd door C.F. Fritzsch. Achter den tekst van den zendbrief volgt een lijst van een aantal boekjes en platen betrekking hebbende op het Pauselijk Jubileum en voorhanden in den boekhandel van Crajenschot.

Er bevindt zich een exemplaar van in het Museum Plantin: A. 3508.

Of het boekje werkelijk te Antwerpen gedrukt werd, zouden wij niet als heelemaal zeker durven beschouwen. Het is gezet met dezelfde letter en op dezelfde wijze als een ander werkje: Opwekking || voor de || Inwoonderen van Nederland || tot het || Heilig Jubilé, || in den Jaare MDCCLI, uitgegeven ‘Te Amsterdam || bij Th. Crajenschot enz. MDCCLI’. Christiaan Frederik Fritzsch uit Hamburg, is ook een plaatsnijder, die bij ons weten, niet voor Antwerpsche firma's werkte.

Wat er ook van zij, liet Crajenschot den Zendbrief te Antwerpen drukken, dan is het een bewijs te meer voor zijn vele betrekkingen met de Antwerpsche drukkers: - liet hij het boekje te Amsterdam drukken en meldde hij toch op het titelblad dat zulks te

[p. 92]

Antwerpen geschiedde, dan deed hij dit wellicht omdat Antwerpen in zijn oogen de onverdachte drukplaats was voor Nederlandsche katholieke uitgaven en aldus het echt orthodoxe karakter van zijn boekje verhoogd werd.

M.S.

Maison du Livre à Bruxelles. - Conférences et Expositions sur l'Histoire du Livre et de l'Imprimerie en Belgique.

L'année dernière déjà la direction du Musée du Livre commença la réalisation de cet admirable programme. Nous entendions dans la salle de la rue de Madeleine, parler successivement MM. C. Gaspar, sur les livres à miniatures, M.A. Vincent sur les débuts de l'imprimerie. M.R. van Bastelaer sur la gravure comme illustration du livre.

Nous publions ci-après le programme fixé définitivement dès maintenant pour les deux saisons suivantes.

2^e SÉRIE (1923-24)
La Typographie en Belgique au XVI^e siècle
17 et 24 octobre 1923

1.	La typographie anversoise: a) La première moitié du XVI^e siècle; b) Plantin et ses contemporains. M.M. SABBE, Conservateur du Musée Plantin. 7 novembre
2.	La typographie en Belgique en dehors d'Anvers. M.A. VINCENT, Conservateur à la Bibliothèque royale. 21 novembre
3.	Les impressions musicales belges du XVI^e siècle. M. Paul BERGMANS, Bibliothécaire en chef à l'Université de Gand. 5 décembre
4.	L'illustration du livre dans la première moitié du XVI^e siècle. M.R. VAN BASTELAER, Conservateur à la Bibliothèque royale. 16 janvier 1924
5.	Les publications géographiques au XVI^e siècle. M.F. VAN ORTROY, Professeur à l'Université de Gand. 30 janvier 1924
6.	La reliure belge ancienne. M. Paul BERGMANS, Bibliothécaire en chef à l'Université de Gand.

[p. 93]

3^e Série (1924-25)
XVII^e et XVIII^e siècles

1.	La typographie bruxelloise au XVII^e et au XVIII^e siècles. M.A. VINCENT, Conservateur à la Bibliothèque royale.
2.	Les impressions au pays de Liège. M. BRASSINNE.
3.	La typographie anversoise au XVII^e et au XVIII^e siècle. M.M. SABBE, Conservateur du Musée Plantin-Moretus.
4.	Les collaborateurs artistiques des successeurs de Plantin. M.A.J.J. DELEN Conservateur adjoint au Musée Plantin-Moretus.
5.	Les débuts de la presse périodique belge. M.H. LIEBKNECHT. Secrétaire général du Musée du Livre.
6.	Le commerce de la librairie. M.H. LIEBKNECHT, Secrétaire général du Musée du Livre,
7.	Les imprimeurs belges à l'étranger. M. Paul BERGMANS. Bibliothécaire en chef de l'Université de Gand.

4^e Série (1925-26)
l'époque contemporaine: XIX^e et XX^e siècles

1.	La typographie belge à l'époque contemporaine. M. Jean DUMONT, Fondateur et Directeur honoraire de l'École professionelle de Typographie de Bruxelles.
2.	La contrefaçon belge. M.H. LIEBKNECHT, Secrétaire générale du Musée du Livre.
3.	Les publications géograpqhiques au XIX^e siècle. M.F. VAN ORTROY, Professeur à l'Université de Gand.
4.	La lithographie. M.L. HISSETE, Conservateur à la Bibliothèque royale.
5.	Les procédés modernes d'illustration. M. Louis TITS, professeur d'esthétique des arts décoratifs à l'Académie.
6.	La reliure belge moderne. M. Charles DESAMBLANX.
7.	Les bibliothèques belges. M. Paul BERGMANS, Bibliothécaire en chef à l'Université de Gand.
8.	Les collectionneurs belges et les ex-libris. M. DE WITTE, Secrétaire de la Société des bibliophiles et iconophiles de Belgique.