Den Gulden Winckel. Jaargang 24

Uit de tijdschriften

Groot-Nederland

Herman de Man begint een nieuwen roman-van-het-land: ‘Van Winter tot Winter’; Couperus' Kantekleer-vertaling wordt voortgezet; Maurits Wagenvoort vertelt van een Karavaanreis in Zuid-Perzië; J. Saks bepaalt ons nog eens bij den Verloftijd van Multatuli. - Over Carry v. Bruggen's ‘Hedendaagsch Fetischisme’ is nog niet veel en althans niet veel belangrijks geschreven. We vermoeden zoo, dat menig recensent ‘er niet aandurft’. A. Defresne heeft zich althans de moeite gegeven het boek geheel te lézen en zijn gedachten erover in een uitvoerig artikel te formuleeren. Ziehier zijn waardeering:

‘Er zijn bladzijden in dit werk, die geschreven zijn met een haat tegen de onwaarachtigheden, met “een heiligen toorn” tegen de redeloosheid en hare bedrijvers als alleen door de groote geesten kan opgewekt en onderhouden worden, met eene verguizing, die bang maakt, omdat zij in hardnekkigste meedoogenloosheid kapot maakt de meeningen, uit elkaar slaat de innerlijke verhoudingen, die voor anderen tot schraging van hun bouwvallig gemoed strikt noodzakelijk zijn. Aldus hebben meerdere plaatsen eene satirieke kracht, die, althans mij, herhaaldelijk aan Erasmus deed denken. Voortgekomen uit sterkste stuwkracht heeft het werk eene innerlijke beweging als van een storm. Geen enkele vrouw in de Nederlandsche letterkunde, misschien geen enkele in het algemeen, heeft ooit haar innerlijk tot een dergelijke houding tegenover den menschelijken geest en diens werking, tegenover het bestaan dus, op kunnen voeren, als Carry van Bruggen het in dit werk gedaan heeft’.

Evenwel ontwikkelt Defresne ook bezwaren. Mevr. van Bruggen's grondstelling van het Absolute met zelfinkeer, zelfweerstreving en zelfvermomming laat hij ‘als niet te critiseeren dogma’ buiten beschouwing. (Mag men hier wel van ‘dogma’ spreken? Is het niet veeleer een postulaat van den op zichzelf teruggedreven, van alles ontledigden, ‘reinen’ geest? v.E.) Maar bezwaar heeft de schr. o.m. tegen Mevr. v. Bruggen's voorstelling omtrent het ontstaan van de landtalen. De levensdrift, zegt hij, heeft het taalverschil niet voortgebracht, maar enkel verscherpt.

‘Er zijn toch verschillen tusschen de talen der volkeren, die onmogelijk door de levensdrift voortgebracht kunnen zijn, verschillen, die ver buiten het bereik van persoonlijke gevoelens, of meeningen, van iederen menschelijken invloed in welken vorm dan ook liggen, die er steeds geweest, er nog en er steeds zullen zijn, zonder meer en zonder verklaring. Ik bedoel zekere taalverschillen, die rechtstreeks voortgebracht zijn door psychische verschillen, verschillen niet in wàt men denkt, maar in hóe men denkt, verschillen in de wijze, waarop willoos en automatisch voorstellingen gevormd en tot gedachten samengesteld worden’.

Binnenkort zullen wij in D.G.W. het bewuste boek bespreken en deze quaesties uitvoeriger te berde brengen. Agnes François becritiseert Prof. Huizinga's houding tegenover de figuur van Erasmus.

De Gemeenschap

In dit tijdschrift der Utrechtsche jong-Katholieken heeft Joep Nicolas een artikeltje over Monumentale Kunst, waarin hij het betreurt, dat de moderne architecten en hun opdrachtgevers zoo veelvuldig hun keuze voor versiering en aanvulling doen vallen op den gewild styleerenden kunstenaar, een bewijs vaak, dat de gebouwen de geestelijke diepte missen om de groote levende kunst (goed schilderwerk of beeldwerk) te bevatten. Charles Cingria en Jan Engelman zetten hun reeks Nieuwe Nederlandsche Schilderkunst voort; S. van Ravesteyn komt in zijn ‘De bourgeois en de nieuwe kunst’ weer eens met allerlei averechtsche opvattingen aan, waaromtrent men de hoop mocht koesteren dat wij daar zoo langzamerhand ‘overheen’ waren (maar men komt nergens ooit overheen en al het oude keert steeds terug).

In de ‘Kroniek’, die alevel iets pikants moet hebben, wordt ditmaal D.G.W. er eens ‘tusschen’ genomen. Wij willen onzen lezers het plezier niet onthouden, dat we zelf onder 't lezen van dat stukje hebben gehad. Hier is het:

Meneer ‘Aangenaam’ in Den Gulden Winckel

Het tooneel stelt een winkel voor met veel verguldsel en verlegen koek. Door de schuifdeur zien we een bedstee, waarin Gerard van Eckeren ligt te snurken. De wekker is twee uur achter en loopt nooit af. Achter de toonbank staat de heer Greshoff, de laatste vertegenwoordiger van de familie ‘Aangenaam’. Hij leunt met zijn bovenlijf op een vermolmde harp. In de randen van zijn bril knaagt een houtworm.

Er komt een klant binnen.

‘Morgen, meneer Aangenaam’.

‘Morgen, meneer Zus en Zoo’.

‘Kunt U me ook zeggen, of het storm zal blijven in de poëtische hoek?’

‘Geen kwestie van, mijn waarde. Geen kwestie van. Ha-ha, laat U niets wijs maken. Denkt U dat wij, geroutineerde vaklui, ons bedriegen? We zijn een huis van vertrouwen, meneer! We hebben een ervaring van jaren’. (Aan de wand grijnst een pleisterkop van Van Deijssel hoorbaar). ‘Gelooft U dan heusch dat dit nieuw geslacht ...’

[p. 264]

‘Nieuw geslacht? De poëzie is eeuwig, zij kent geen geslacht. Zij was levend in Dante, in Vondel, en in mij, die een onwaardige ben. Ah, deze jongelingen hebben de mond vol over religie en geestelijke bewustwording, zij zoeken naar een expressieve kracht, maar zij kennen niet de diepste verdienste van de poëzie, die tegelijk haar bestaansrecht uitmaakt. Zij hebben de poëzie gemaakt tot een dissonant, terwijl het de taak des dichters is, schoonheid te scheppen, en den menschen aangenaam te zijn’.

‘Maar denkt U dan niet, dat het innerlijk ...’

‘Innerlijk? Pardon, meneer, het gaat om de poëzie. Om haar alleen, en, natuurlijk om haar bedienaren. A propos, wist U dat Van de Woestijne verzwagerd was aan Maurice Roelants? Dit werpt een belangrijk licht op het gedicht van dezen laatste, “Het roode Poesje”, dat in twee exemplaren bij “Het Emmertje” verscheen’.

‘Wat denkt U, ik mag dat misschien vragen in dit verband, van de andere Vlamingen?’

‘Vlamingen? Ah, Van de Woestijne, de melancholische. Voor de rest? Ja, de Fonteintjesmannen. Zij zijn bepaald aangename menschen, en schrijven beslist vlotte verzen, met een niet te onderschatten anecdotische waarde. (Brunclair, die juist langs de horretjes slentert: “Het Vaderhuis staat al lang te huur”).

En Moens, zou hij ...’

‘Moens? Veel te religieus. Och, die menschlievendheid. De dichter, als enkeling, wat zeg ik, als door den Kosmos tot eenzaamheid gedwongen zanger ...’

(Van Eckeren snorkt harder. Op den achtergrond gaat een vergadering uiteen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, waarop Ritter sprak over Het Huis van een Kunstenares).

Greshoff zet zijn bril recht.

‘U excuseert me? Ik moet de winkel nog afstoffen. We hebben vanavond een verguldpartijtje. Jan van Nijlen heeft een zoontje gekregen, en ik moet nog een versje van buiten leeren’.

De klant vertrekt. De gordijnen zakken. De vliegen vallen neer op de koek. Meneer Aangenaam gaat zijn beste pak aandoen.

Nee, Heeren, gooi de zaak maar dicht! De winkelbel is valsch, de mot zit in de gordijnen, en ... we koopen toch niet bij mannen met kalotjes!

A.K.

Eén raad: deze ferme jongens, die 't land hebben aan mannen met kalotjes en wier wekker met de klok van 't Vaticaan precies gelijk loopt, moesten ook niet langer bij tante Betje op bezoek willen. In dezelfde Kroniek lezen we: ‘Geen onvertogen woord staat er in en geven deze gedichten ...’ etc. Wel foei!

Elseviers Geïllustreerd Maandschrift

R.W.P. de Vries Jr. schrijft over den schilder H.J. Wolter, den opvolger van Prof. N.v.d. Waay aan 's Rijks Academie; eenige mooie reproducties van Wolters' werk zijn er aan toegevoegd. Onze medewerker Jhr. W.F.A. Roëll voert ons door de Internat. Tentoonstelling van sier- en kunstnijverheidskunst te Parijs; Theo v. Reyn schrijft over een Selectie-collectie Aziatische Beeldhouwkunst te Amsterdam.

Elseviers, dat altijd de flair heeft talentvolle jonge prozaschrijvers te ontdekken, geeft ditmaal proza van Juul Roggeveen en Lode Zielens en Verzen van Agatha Seger (een jeugdige dichteres met goede qualiteiten) en Willem de Wijk.

De Witte Mier

Men kent het geval Pauwels contra de Distelvincken. Aan 't slot van de Nov. aflevering van De Witte Mier (waarin artikelen over de Poëzie van Charles Maurras, over den Italiaanschen romanschrijver Gerolamo Rovetta, over de stichting van een Franschen schouwburg te San Francisco etc.) vonden wij dit sonnet:

Gij, dichter, spraakt een fèl, vijandig woord -
ik, jongere, dacht toch heel wat te beloven
maar nu ik 't van U-zelven heb gehoord
moet ik wel in mijn arm'lijk lot gelooven.

Hoe heeft Uw laatste werk mij weer bekoord!
- Mon Dieu, mon Dieu, Uw oordeel kom ik niet te boven!
Gij, menschlijke, is dit zooals het hoort
om mij voor goed den zoeten slaap te rooven?

Ik zie niets anders meer in mijn doorwaakte nachten
dan boeven, burgers en tziganen en fantomen,
ik hoor maar enkel nog den dreun van Uw gedicht.

Ik ben 'n aristo, een vinkie, waard om te verachten,
Gij schrijft: poëzie ‘ter eere van ...’, ik: duist're

droomen -

maar nou ben ik toch ook voor de gelegenheid gezwicht!

Distelfluiter.