Den Gulden Winckel. Jaargang 24

Engelsche letteren

Sinclair Lewis en de anderen

MEN zegt wel eens van Galsworthy, dat hij ‘altijd over dezelfde dingen’ schrijft, en ‘men’ heeft daarin eigenlijk groot gelijk. Inderdaad laat zich in elk zijner boeken dezelfde groepeering opsporen, laten zich dezelfde verhoudingen blootleggen, en het resultaat is dan steeds hetzelfde conflict. Of de verhalen al dan niet behooren tot de Forsyte-saga in engeren zin - in alle troont een ‘Forsyte’ als centrum, omstuwd door bewonderende satellieten, hij vertegenwoordigt de Sense of Property - hij dient dien ‘God-of-Property’ boven wiens tempel het ‘Nothing for Nothing’ geschreven staat -, hij vertegenwoordigt den geest van Orde, Vlijt, Fatsoen, die den enkeling doet gedijen en daarmee de door hem gevormde en gedragen collectiviteit -, iets anders dan ‘gemeenschap’, waarde lezer!

Tegenover ‘Forsyte’ staat ‘Bosinney’ -, die soms Felix Freeland heet, soms Courtier, of nog weer anders; die Forsyte bestrijdt, verfoeit en tegelijkertijd onwillens bewondert, om zijn onwrikbare zelfverzekerdheid. Want tot het tegenstreven, tot het anders-willen zoo goed als tot het critische, het sceptische, behoort de twijfel.

Gegeven ‘Forsyte’ in zijn vele gedaanten, gegeven ‘Bosinney’ met zijn tallooze mogelijkheden, neemt het conflict, schoon in den grond altijd hetzelfde conflict, voortdurend andere vormen aan, vertoont zich nu eens als individualisme tegen collectivisme, dan weer als humanisme tegen dogmatisme, ook als zedelijkheid tegen fatsoen, als rede tegen regel, als recht tegen wet, en is daardoor eindeloos gecompliceerd. Dat doordachte, gecompliceerde, eindeloosverscheidene onderscheidt het juist van het primitieve conflict tusschen ‘verdrukkers’ en ‘verdrukten’ der primitieve socialistische propaganda-litteratuur. Dat -, en het inzicht in de betrekkelijke grootheid en de betrekkelijke onschuld van ‘Forsyte’ en vooral in zijn noodzakelijkheid, welk noodzakelijkheidsbesef dan weer uitteraard het primitieve optimisme der genoemde litteratuur buitensluit. Galsworthy is in zijn beste boeken, als ‘Fraternity’, pessimist - ondanks de ‘smiling certainty’ van de ‘Inn of Tranquillity’ - maar zijn pessimisme is, als bij Shaw, ‘contented pessimism’, hij is pessimist, want immers realist, zooals ook weer Shaw realisme verstaat, wanneer hij, met uitdrukkelijke uitsluiting van Zola en Maupassant, Spinoza en Plato de realisten bij uitnemendheid noemt!

Inderdaad, Galsworthy zegt altijd hetzelfde. Maar Ibsen zegt eigenlijk ook altijd hetzelfde. En Ibsen zegt in den grond hetzelfde als Galsworthy, en als Shaw. En Anatole France zegt ook weer hetzelfde. Zweven niet ‘Nicias’ en ‘Brotteaux’ in eindeloos-verscheiden gedaanten door al zijn boeken, botsen ze niet altijd weer tegen de broeders en de neven van ‘Paphnuce’ en ‘Gamelin’? Immer hetzelfde scepticisme tegen immer hetzelfde dogmatisme.

Ja, het is erg met deze lieden gesteld. Niet alleen zeggen ze altijd hetzelfde, maar ze zeggen zelfs allemaal hetzelfde. Vergelijk daar Marie Corelli eens mee, of Marjorie Bowen of den onuitputtelijken Temple Thurston of den onvolprezen Hutchinson. Wat zal men eraan doen? Een ziel is

[p. 254]

als bron beperkter dan een duim -, een mensen kan ongetwijfeld meer bedenken dan beleven. Daarom zal de kunstenaar-der-bedenksels altijd wat nieuws weten te vertellen, maar de kunstenaar-der-belevenissen altijd met hetzelfde aankomen. Zijn repertoire is beperkt -, als hijzelf.

En waarom ze nu ook al emaal hetzelfde vertellen? Omdat er maar één eenige ‘Forsyte’ is, en één eenige ‘Bosinney’, zoo goed als één eenige 'Ahriman en één eenige Ormoez -, en omdat ze allemaal de ‘Representanten’ zijn van dezelfde ‘Wereldziel’, zooals Hebbel het heeft uitgedrukt.

Sinclair Lewis

Sinclair Lewis is de gelederen der auteurs die ‘eigenlijk altijd hetzelfde vertellen’, weer met een komen vermeerderen. Wat Ibsen vond in Noorwegen en Galsworthy in. Engeland en Anatole France in Frankrijk - en in Rome en in Alexandrie! - heeft hij in Amerika ontdekt en ontmaskerd: den eeuwigen Pecksniff, den onsterfelijken Pennewip, den onvergankelijken Tartuffe, den onverwoestelijken Klaasje van der Gracht -, Eigendunk, Verwaandheid, Huichelarij en Humbug. Ja, zoo is het, geleerde volksaard-besnuffelaars, diepzinnige anthropo-sociologen -: overal is het precies hetzelfde.

Carol.Kennicott, Babbitt, Martin Arrowsmith, de helden en heldinnen van Sinclair Lewis, ze bestaan Bosinney, Courtier en Felix Freeland in den bloede. Maar hoe karakteristiek is hier, naast die fundamenteele gelijkenis, de persoonlijke noot. Gaat humanisme de mode uit -, raakt het socialistisch-getinte idealisme uit den tijd? Jarenlang leken deze elementen in het afwijkende of tegenstrevige karakter vanzelfsprekend -, Martin Arrowsmith echter is voor geen duit humanist en voor geen cent democraat. Voor zoover het vraagstuk hem raakt, voelt hij zich eer tot de bezittenden dan tot de onterfden aangetrokken -, zijn idealisme is een zuiver wetenschaps-idealisme. Bacterioloog, gaat hem het belangeloos onderzoek boven alles, het resultaat is secundair en het commercieel succes wordt hem haast tot een gruwel.

O, onnoozelen, die u in uw Hollandsch dorpje door de geweldige verhoudingen van het geweldige Amerika epateeren laat -, leest Martin Arrowsmith en wordt genezen, nu Kant u blijkbaar niet heeft kunnen leeren, dat ‘niemand méer van de wereld ervaart dan wat hij door zijn dakraam ziet’ - noch het Evangelie wat ‘Binnen in u is Gods Koninkrijk’ beduidt -, lees ‘Martin Arrowsmith’ en lees het uit, ofschoon het wijdloopig en overstelpend is. Lees vooral tot het eind -, want dan pas weet Martin Arrowsmith zelf, en heeft geleerd, wat de auteur u leeren wil. In het afgelegen Noord-Dakota-sche dorpje, waar hij in bekrompen zelfophemelend provincialisme denkt te stikken -, snakt hij naar de ruimere verhoudingen van de middelgroote stad, Nautilus; daar opnieuw bitterlijk teleurgesteld, moet Chicago uitkomst brengen, en na Chicago New York, met zijn bijna-al-te-perfecte, uit millionairs-beurs ingerichte laboratoria ... en zijn Noord-Dakota'sch bekrompen provincialisme, en zijn Streberei, als te Nautilus, en zijn Chicago'sch ‘commercialism’. Overal hetzelfde. Overal vindt dezelfde ‘Martin Arrowsmith’, wat het ook is dat hij beoogt, zoo hij iets wezenlijks wezenlijk beoogt dezelfde Pecksniffs Pennewippen, Tartuffes en Klaasjes van der Gracht tegenover zich.

Als we nog even wachten, zullen we het zeker weer hooren ... Sinclair Lewis? Héél aardig, maar altijd hetzelfde. Want zóó oordeelt het menschdom over de weinigen, die ze altijd opnieuw willen leeren, wat ze niet leeren kunnen, al werd het ze ook nog veel vaker verteld.

CARRY VAN BRUGGEN.