lane, die, dit zij reeds dadelijk opgemerkt, zoo al niet bijzonder fraai, wel bijzonder levendig en boeiend schrijft, de armelijkheid, de botte geldzucht, de vlakheid van dezen tijd.
Werkelijk alleraardigst is de tegenstelling tusschen den markies en zijn Amerikaansche zwagers geschetst. Dezen begrijpen niets, waarlijk niets, van zijn liefde voor de schoonheid; van zijn verzamelwoede voor oude schilderijen, oude stijlmeubelen, gobelins, bibelots; van zijn behagen in een kleurig, geestelijk leven; van zijn afschuw voor alle finantieele transacties. Zij zien alleen maar de rekeningen! De schrik slaat hun om het hart wanneer zij hooren welke bedragen de Castellane uit zijn vestjeszakje verteert. En de heele familie Gould complotteert, om hem te beletten verder te leven zonder te denken aan allerlei lage, onzedelijke finantieele problemen. Het ergste is echter dat de vreesachtige multimillionnairs, die niet weten hoe zij met millioenen behooren om te gaan, er ten slotte in slagen een verwijdering te brengen tusschen markies en markiezin de Castellane, zóó ernstig, dat een scheiding onvermijdelijk wordt.
Dit boek bevat in hoofdzaak het huwelijk van Boni de Castellane en Anna Gould, begonnen als een idylle, eindigend als een tragedie.
En de schrijver, die partij is, heeft het verstaan dit geval met buitengewone delicaatheid te behandelen.
Maar de waarde van deze gedenkschriften ligt, naar mijne meening, vooral in de tijdscritiek en de algemeene beschouwingen van de Castellane, die, eens een der populairste figuren van Parijs, door zijn mondaine en politieke positie in staat was veel merkwaardige gebeurtenissen van zeer nabij te zien.
De man die ons niet altijd even sympathiek was in de dagen van glorie, wekt onze bewondering en genegenheid door den trots en het gemak waarmede hij den tegenslag droeg:
‘Un millionnaire doit savoir dépenser ses revenues, et personne ne mania la fortune mieux que moi.
Par contre celui qui travaille pour vivre bénéficie de prérogatives conventionnelles; son ascendant s'augmente de l'admiration ou de la jalousie qu'il provoque. C'est un autre rôle que je tins aussi avec succès.
Mais la vraie puissance ne relève que du caractère; cette conviction constitue mon originalité. Riche ou pauvre, jeune ou vieux, pendant la guerre ou la paix, je suis demeuré fidèle au style que je me suis imposé’.
Voor een man van dit caliber was in de democratie geen plaats, want onafhankelijkheid, karakter en stijl zijn staatsgevaarlijk. En men kan zich dan ook voorstellen hoeveel afgunst, hoeveel kwaadaardigheid, hoeveel vrees een figuur als de markies de Castellane wekte. Zelfs in de dagen van tegenspoed bleef men blind voor de waardigheid en den zedelijken moed waarmede hij dien droeg.
Hij zelf is zich bewust èn van zijn taak èn van zijn noodlot; hij weet dat het onvermijdelijk is te leven in een vijandige wereld, wanneer men nu eenmaal is zooals hij. Hij zegt: ‘moi, qui ne me soucie guère de l'éclat des dignités, je me cramponne, devant la domination éblouissante de la morale par la méchanique, aux idées éternelles que mon éducation m'a données’.
In heel zijn leven, in de prachtige, verblindende weelde van zijn schoonheidzoekenden rijkdom, in de zelfbewuste arbeidskracht van zijn armoede is hij altijd gebleven wat hij zijn wilde: ‘un Catholique, un Français, un Castellane’.
Voor wie dit boek werkelijk onbevooroordeeld weet te lezen, is er een schat van eenvoudige, maar waardeerlijke levenswijsheid in te vinden, èn vele argumenten, goede, bruikbare argumenten, tegen den verfoeilijken geest des tijds. Geheel afgescheiden daarvan is het de kleurigste, meesleependste lectuur die men zich denken kan, een onafgebroken genoegen voor wie zich gaarne laat bekoren door de grillige en sierlijke bewegingen des levens en voor wie de waarde en de prikkeling van de Anecdote weet te genieten.
J.J. VAN VOORNE
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd