Den Gulden Winckel. Jaargang 24

De stijl van den kinderbijbel

De Bijbelsche Geschiedenissen. In vertelling door W.G. van de Hulst. In teekening door Isings. Vijfde druk. - H.J. Spruyt's Uitg. Maatsch. te Amsterdam.

HET boek, welks titel aan het hoofd dezer studie geplaatst is, wekt de associatie op van een kinderbijbel. Wij, grooteren, hebben over 't algemeen geen boeken, die zoo fleurig en kleurig eruit zien; wij zijn er zelfs weinig aan gewend, dat men ons zooveel platen bij de lectuur geeft. Dus zetten wij ons tot de lectuur dezer ‘Bijbelsche geschiedenissen’ met geheel altruïstische gezindheid: wij zullen eens zien, of dat aardig voor de kinderen geschreven is.

Maar nu hebben wij 't boek opgeslagen.

Hoe warm doet dat zwarte prentje, aan 't hoofd over de breedte der eerste pagina afgedrukt, aan! En wij lezen:

‘Soms, als de zon schijnt, valt er een straal van licht in de kamer. Daarin wemelen duizenden glanzende zonnestofjes om.

‘En, zooals zoo'n enkel nietig dingetje om en om wentelt en draait tusschen die duizenden andere, zóó klein en nietig ook gaat onze aarde haar weg tusschen de millioenen hemellichamen, die loopen elk hun eigen weg in het onmetelijk heelal.

Wij wonen op de aarde.

Die aarde is toch zoo groot en wij, menschen, wij zijn zoo klein. Hoe ontzaglijk klein en nietig moeten wij dan zijn in dat gansche, groote heelal. Wij kunnen onze kleinheid niet goed begrijpen.

En boven ons, en boven onze groote aarde, en vèr ook boven al die millioenen werelden, woont Eén, die alles gemaakt heeft.

Hoe groot moet God zijn!

Van Hem zijn alle dingen, van Hem alleen’.

Er is iets in dezen stijl, dat sfeer schept: die verschillende alinea's - korte, rustig gebeeldhouwde denk-beelden - volgen elkaar met zekere waardigheid op, zonder eenige haast, ieder wachtend totdat haar voorgangster in onzen geest tot bezonken begrip zal zijn gekomen. Ook zijn wij op bekend gebied, van den eersten zin af. Dat is niet zóó maar een beeld: de zon doorwarmde kamer. Die kamer, daar woonden wij, daar werd ons geluk geboren.

[p. 178]

In stille uren, als wij er met levenlooze voorwerpen alleen waren, dan gebeurde 't werkelijk, dat wij, als een openbaring, de ware huiselijkheid niet meer alleen voelden, maar die ook duidelijk zagen in den zonnebundel. Hoe gemakkelijk worden wij langs die licht-wegen van geluk tot God gebracht, hoe gemakkelijk, en hoe goed! En wij lazen door: ‘Van Hem zijn alle dingen, van Hem alleen!’ Zagen wij, of hoorden wij de herinnering? Klonk daar niet één der liederen van onze oude Zondagen, toen wij nog thuis waren? Het was een gezang; daar stond: ‘Van U’; ja, en daar volgde:

‘Uw liefd' en trouw omringen
Mijn wankelende schreên,
En wat w'ooit goeds ontvingen,
Het is van U alleen’.

Maar - wij gevoelen ons in onze eigen gedachten en herinneringsleven gevangen. Dat was onze bedoeling niet! Dit zou immers een kinder-bijbel wezen. En nu eerst komen wij tot de ontdekking, dat de titelpagina dit in 't geheel niet vermeldt. Dus, 't boek geeft niet wat wij bedoelen? Omdat ... Ja, omdat - wij 't voor onszelf óók mooi vinden. Sluit dat de kinderen uit? En wij herinnerden ons een welkomstwoord uit Potgieter's ‘Eerste Nachtmaals-viering’, een welkom, door den grijzen dorpspredikant aan zijn aannemelingen gewijd:

‘Welkom, welkom dan gij allen, wien de hemel zich ontsluit,
Welkom, gij niet langer kind'ren, broeders, zusters! ons gelijk, -
Doch waarom niet langer kind'ren? hun behoort het hemelrijk!
't Schoonste beeld van God en menschheid, dat het bijbelboek ons biedt,
Zegt mij, is 't geen liefd'rijk Vader, die in allen kind'ren ziet? ...’

Neen, wanneer wij een begripsbepaling van kinderbijbel willen geven, dan moet het deze zijn: het bijbelverhaal in zoodanigen vorm, dat men voortdurend het gevoel heeft: ‘wat hier verteld wordt, aan ware gebeurtenissen, is ook gedeeltelijk mijn eigen geschiedenis!’ Wij hebben omtrent het bovenaangehaalde stukje aangetoond, hoezeer de lezer zich erin betrokken gevoelde, en uit de opmerkingen, daarbij gemaakt, blijkt spoedig, dat ook voor kinderen die taal en die beelden uit het leven gegrepen zijn.

Wat zouden wij graag den schrijver op zijn weg door de bijbelsche geschiedenis der menschheid verder volgen! Hoe gaarne zouden wij wijzen op zachte deiningen van het gemoedsleven, gelijk dit telkens bewogen wordt. Want dat er groot verschil is tusschen levendig en gevoelvol beschrijven, blijkt duidelijk wanneer men bv. een omschrijving van Genesis 46 vergelijkt, zooals deze gegeven werd in E. Gerdes' ‘Bijbel voor de Jeugd’ bij die van van de Hulst. Eerstgenoemde verhaalt:

‘Het spreekt van zelf dat vader Jakob nu geen kleine haast had om naar Egypte op te trekken. Zoo spoedig mogelijk werden de kudden bij elkander gedreven, de tenten opgebroken en alles wat bruikbaar en licht te vervoeren was op de lastdieren geladen. In vroolijke drukte krioelden mannen, vrouwen en kinderen, knechten en dienstmaagden door elkander. Eindelijk was alles gepakt: de wagens werden aangespannen, de oude vader, benevens de vrouwen en kinderen nemen plaats, en - de karavaan toog voorwaarts naar Egypteland’.

Wij willen nu geen aandacht vestigen op deftige woorden, die in kindertaal niet passen, zooals ‘benevens’, ‘toog’, en andere. Maar wat wij missen blijkt voldoende, wanneer wij nu de parafraseering van van de Hulst laten volgen:

‘En vol dankbaarheid aan God, die hem deze overgroote vreugde nog schonk in zijn ouderdom, zeide hij: ‘Het is genoeg, mijn zoon Jozef leeft nog, ik zal gaan en hem zien, eer ik sterf’.

‘Dat werd een drukke tijd in Jakobs huisgezin. Alles werd klaargemaakt voor de groote reis, en altijd weer sprak men daar over Jozef, en over Egypte, en over deze vreemde, maar mooie geschiedenis, die in hun leven voorgevallen was. Hoe wonderlijk toch had de Heere alles geleid!

Men sprak, ja, maar men dacht nog meer.

Jakob wist nu, dat zijn zonen hem vroeger bedrogen hadden, maar er was geen boosheid, neen, er was alleen vreugde in zijn hart en dankbaarheid aan zijn God, die nu Jakobs gansche familie redde door - Jozef’.

In dezen vorm, in dezen rythmischen, krachtigen stijl, spreekt men tot het hart der kinderen, vestigt men indrukken van onvergankelijke waarde. In allen eenvoud. Kunstmiddelen van den stijl, gelijk een nu en dan herhaald ‘lieve kinderen’, - of ‘dat klinkt vreemd, nietwaar?’, - of ‘maar wat dunkt u, kinderen?’ zijn hier buiten gehouden en versmaad. Zulke taal geeft het geheel een zoetelijke tint, welke wij in Betsy's bewerking van den kinderbijbel van Mevr. de Wed. A.B. van Meeteren geb. Schilperoort zoo gaarne zouden missen. Reeds de aanhef ‘Lieve Lezertjes’, is stuitend voor iederen fikschen achtjarigen knaap, en is voor ons een naklank van van Alphen's

‘Zie hier lieve Wichtjens,
Een bundel gedichtjens,
Vermaakt er u mee! ...’

Door een enkelen greep uit het Nieuwe Testament willen wij ten slotte nog aanwijzen, welke eenvoudige stijlmiddelen de heer van de Hulst gebruikt om zijn bijbel-geschiedenissen te doen spreken tot elk ontvankelijk hart. Zoowel deze schrijver als de be-

[p. 179]

werkster van mevrouw van Meerten's bijbel achten het gewenscht, de moraal der gelijkenis van den rijken man en den armen Lazarus even samen te vatten vóór den aanvang. In laatstgenoemden ‘Kinderbijbel’ lezen wij:

‘Door deze gelijkenis wilde de Heere Jezus ons leeren, dat hiernamaals niet gevraagd zal worden, of wij op aarde rijk of arm geweest zijn, maar of wij naar den wil van God of naar eigen zin en wil geleefd hebben’.

De gedachte van den dood is hierin slechts even zijdelings geraakt, door het woord ‘hiernamaals’. Dat doet trouwens de heer van de Hulst eveneens, - klaarblijkelijk met opzet, want in C. van der Hoeven's Handboek voor Zondagsschool-onderwijs ‘Laat de Kinderkens tot Mij komen’, treft men van deze gelijkenis een proeve van behandeling aan, welke juist het stervenselement sterk naar voren brengt: ‘Kunnen ook kinderen niet sterven? Onverwachts zelfs, zonder ziekte, door ongeval b.v.? ... En als wij dat nu ook maar weten, als wij dus er ons verzekerd van mogen houden, dat wij - om 't maar eens heel eenvoudig te zeggen - als wij sterven, naar den hemel gaan, maar dan, o dan vinden ook wij de gedachte aan ons sterven immers niet langer “náár”, en beangstigend? Als wij daarvan ons niet verzekerd mogen houden, dan ja ... Want niet allen gaan immers, als zij sterven, naar den hemel?’ Aldus de aanwijzingen van Enkhuizen's hervormd predikant, - aanwijzingen, waarvan men wel mag veronderstellen, dat de schrijver onzer Bijbelsche Geschiedenissen ze in handen heeft gehad. Intusschen heeft deze laatste een andere meening omtrent der kinderen gezichtskring. Er komt golving in zijn zinnen, en geen woord blijft vaag van beteekenis, - zelfs wanneer hij 't woord ‘dood’ (zooveel plastischer dan ‘sterven’) gebruikt - in den volgenden aanhef:

‘Rijk te zijn en gezond, - hoe heerlijk!

Arm te zijn en ziek, - hoe droevig! Maar ...

Rijkdom en gezondheid duren niet altoos. Armoede en ziekte hebben óók haar einde. Eens - komt de dood. En dan? ...

De menschen noemen iemand, die het goed heeft in zijn leven: gelukkig. En wie armoede moet lijden en gebrek, noemen ze ongelukkig.

De menschen bedenken alleen de dingen, die op de aarde zijn; en de dingen, die boven in den hemel zijn, bedenken ze niet.

En daarom wilde de Heere Jezus hun dat leeren. Toen verhaalde Hij hun de schoone gelijkenis van den rijken man en den armen Lazarus’ ...

Dr. PH.A. LANSBERG