Den Gulden Winckel. Jaargang 24

Uit de tijdschriften

De Stem

Een nieuwe verschijning in De Stem is Annie Salomons, die de Mei-afl. met een vers opent. René Arcos vervolgt zijn beschouwing over L'Amour de l'homme dans la littérature contemporaine; R. van Genderen Stort besluit zijn merkwaardigen, doch wel wat met horten en stooten gepubliceerden roman ‘Kleine Inez’.

De Stem-redactie heeft een enquête gehouden over het film-probleem en drukt nu de antwoorden af van Dr. W. Rooyaards, Ed. Verkade en Simon Koster. Rooyaards bezoekt gaarne een film, droeg meermalen schoonheids-indrukken mee, doch meent dat aan de film volstrekt niet de zoogeheeten ‘verkwijning van onze moderne tooneelkunst’ mag worden toegeschreven. Ed. Verkade bekent dikwijls door 't verhaal ontroerd te zijn; intellectueel gesproken bood nooit eenige film hem voldoening. Hij meent dat filmkunst niets te maken heeft met tooneelspeelkunst; zij is de kunst van photographie, van licht en donker, en van bewegen. - Simon Koster, wiens antwoord het belangrijkst is, legt op ‘de beweging’ den vollen nadruk.

[p. 120]

‘De vraag, hoe deze filmspelkunst zich zal ontwikkelen, is voorloopig nog alleen zeer hypothetisch te beantwoorden. Maar zeer stellig lijkt mij die ontwikkeling niet te liggen in verfijning en volmaking van het fotografisch procédé, dat tenslotte maar een klein technisch onderdeel van de filmkunst vormt en tegenover deze in geen belangrijker verhouding staat, dan op het tooneel de verlichtingstechniek tegenover het spel van den acteur .... In welke richting zich de filmkunst dan wél zal ontwikkelen? Het antwoord op die vraag ligt in haar geheele wezen, dat uitsluitend op beweging, op de bewegende natuur berust. De filmkunst zal zich ontwikkelen tot de bewegingskunst bij uitnemendheid. Een onbeweeglijk ding heeft op de film slechts negatieve waarde. Positief is op het witte doek slechts dat, wat beweegt of bewogen wordt (zij het innerlijk of uiterlijk). En méér dan in welken kunstvorm ook, méér zelfs dan op het tooneel, waar men er vertwijfeld naar zocht, zal men in de film kunnen bereiken de zuivere vergeestelijking, d.i. het in de verschijningsvorm der natuur uitbeelden van de innerlijke bewegingen der ziel.

In nog slechts weinig films was iets van die vergeestelijking te bespeuren; maar wáár zij bereikt werd, werd zij onloochenbaar tot pure schoonheid en ontstonden er momenten van hoog aesthetisch genot voor den toeschouwer. Wie, die de Raskolnikoff-film gezien heeft, is het superieure slot-moment daarvan vergeten? Hier was de Russische filmspeler er volkomen in geslaagd, de innerlijke bewogenheid in overwegende mimiek te veruiterlijken, en de indruk, die dat maakte, was huiveringwekkend schoon’.

Uit de ‘Korte Karakteristieken’ van Dirk Coster dit over A. Roland Holst:

‘Het moreele conflict waardoor Geerten Gossaert zich soms verzengen liet van pijn, hij [d.i.R.H.] heeft het misschien gekend, maar dan heeft hij getracht, het als 't ware zonder een trilling zijner oogleden uit zich te laten wegvallen. Hij had trouwens een andere pre-occupatie. Hij was van nature een grooter dichter dan Gossaert, éen diergenen die zichzelf vergeten kon in zingen enkel om dit zingen zelf. Hij heeft zichzelf daarin vergeten, op één klein ding na wellicht, één kleine fluistering in zichzelf die van zijn jeugd afaan hem bleef verwonderen en fascineeren: het fluisterend voorgevoel eener oneindige schoonheid waarvan de mensch de gelofte in zich gelooft te hooren. Hij heeft zich in dat voorgevoel teruggetrokken, en zijn kunst werd een onophoudelijk reiken en zingen naar den droom die niet kan worden uitgesproken. De Romantische drift kortom, het vormelooze verlangen naar wat voor den geest vormloos is, is in Roland Holst tot obsessie en verschroeiende vervoering gestegen, die hem over alle gevormde leven weg deed staren’.

Over Jacob Israël De Haan:

‘Kermend zwoegde deze mensch voort in den kringloop, waarin hem “een genadelooze God” gestooten had en dien hij nooit doorbreken kon. Zinnelijkheid die iedere ontroering vleeschelijk vertolken wilde, die zich bedreigd voelde door een aardsch-gedachte tuchtiging-na-dit-leven, die eindelijk vluchtte naar een even aardschen God, en die desniettemin dien God toch weder onophoudelijk verried, die temidden van dit verraad dien God halfhoonend halfangstig uitdaagde, met behulp van Westersche formules die in zijn mond direct tot sophismen verworden: dit is de fatale cirkel waarin men hem ziet rondvluchten, tastend, heftig prevelend, en blind bij open oogen. Tot hem de gruwelijke dood besprong en dit alles stil zette’.

De Gemeenschap

Uit de Kroniek van dit ‘reconstructieve’ maandblad der R.K. Jongeren lichten wij dit stoutigheidje over wie de schrijver ‘ons Rotterdamsch Dichteresje’ noemt.

‘Ons Rotterdamsch Dichteresje (oe, hoe poeteloerig klinkt dat) is nu wat ouder geworden, het teeder meisjeskopje werd door de jaren een lijdend vrouwenhoofd ... ach ... wie sparen de jaren?

Ons Rotterdamsch Dichteresje is, verzwijgen wij 't maar niet, inmiddels een schrijfkanon geworden. Ieder vrij kwartiertje raak. Ieder wit vel papier wordt haar prooi. Ieder asempje moet beschreven worden, ieder levensfeitje verklaard. De ontroeringen blijken lief en gedwee te zijn; ze vragen niet meer dan drie halve kolommetjes per week in de Groene, ze kunnen echter niet op minder ruimte tieren. De pasmaat dezer ontroerinkjes doet een gevoelig mensch bijna weenen van meêgevoel; hoe teeder en hoe nobel-mathematisch toch, om zoo precies uitgevierd te zijn, na de derde halve groene kolom.

En dan die diepere teederheid, de zachte goede zoete zin dier mathematisch juiste ontroerinkjes. Een zoete goede zachte dorpjes-dominé (neen lieve vrienden, geen bliksem-en-donder-orator-van-den-duivel-in-een-blom) een lieve kuische vriend van gepasseerde vrouwen, Scandinaafsche wonder-romantiek, en het edele leven ter vertroosting van de verdrietige damesharten, zulk een nobel voorbeeld van veloeren lieftalligheid moet het boterweek hartje hebben geleid van het oudwordend Rotterdamsch Dichteresje. Het vriendelijke liberalisme van den weemoed heeft in haar oud lief hartje zoo blompjesrein gebloeid.

Toen is de Prins gekomen. Hij kuste en zij noteerde. Hij omhelsde en zij analyseerde heur eigen schroommaagdelijke reactie. Hij vertrok en zij berijmde haar zeldzame ervaring subietelijk en zond ze op. De Prins is weerom gekomen. Hij kuste en zij dichtte. Hij omhelsde en zij dichtte. Hij vertrok en zij postte haar ontroeringen in heilig lyrisme. Ach, hoe wonderlijke gave is toch het dichterschap.

Toen is ons Rotterdamsch Dichteresje getrouwd. Hoe lief en hoe dichterlijk plots, heeft zij zich haar schaapskooi herinnerd. Hoe zal de humanistische dominé (die toch èrgens moet geweest zijn in die dagen van onverbiddelijke Roomschheid) geschrokken zijn van deze herinnering. “De Kerk zal wel niet erg over me te spreken zijn”, waagt weemoedig ons Rotterdamsch Dichteresje te vragen.

“Haal je den donder”, zeggen wij.

En nu, na de denderende ontroeringen voor het haar vreemd geworden Autaar, naar den Gordel van Smaragd. Ach, hoe innig en levenskunstig, hoe evenwichtig en goed-zoet liberaal humain. Aldaar gearriveerd is ze weer geworden, wat ze geweest is: Ons Rotterdamsch Dichteresje. Maar de Kerk heeft geduld’.

Roeping

En nu wij toch met de Roomsch Katholieke tijdschriften bezig zijn, vermelden wij hieronder nog den inhoud van 't Mei-nr. van ‘Roeping’ (uitgave J.J. Romen en Zonen, Roermond):

Uw genade over ons, door Jer. Vermin, M.S.C. - De kringloop naar het Sentrum, door Henri Bruning. - Angelus-klok, door Hubert Buyle, pr. - Verzen, door Gerard Wijdeveld. - Verzen, door Gerard Bruning. - Goddelike Komedie, De Hel, zang 33, (vertaling van Chr. Kops O.F.M.), door Dante. - Fries en Vlaming, door J. Bechtold. - Het eenig noodzakelijke (vertaling van C. Baerwaldt), door Ernest Hello.