Den Gulden Winckel. Jaargang 23

Nieuwe Russische schrijvers

BEHALVE van Alexander Block's aangrijpend episch dichtwerk ‘De Twaalf’ weten wij in West-Europa van de Russische literatuur na de Revolutie zoo goed als niets. Ondertusschen ontstond echter in Sowjet Rusland een krachtige hoewel nog zeer jeugdige, dichterlijke en toch onsentimenteele letterkunde, waarmede wij in de naaste toekomst ernstig rekening zullen dienen te houden. Over een paar jaar zullen de namen van Majakowski, Nikitin, Ehrenburg, Pilnjak, Jessenin, Iwanow e.a. wel tot hier doordringen. Ook thans kan degeen die weten wil reeds uit Duitsche vertalingen van een en ander kennis nemen. Het Carl Hoym Verlag te Hamburg stelt hem hiertoe in de gelegenheid. Over eenigen tijd, (het moet zeker van de ‘officieele’ erkenning van Sowjet Rusland afhangen), zullen de groote Fransche en Engelsche uitgevers zich ook wel aan deze werken wagen. Thans echter verdient het Carl Hoym Verlag dank, dat het de eerste is, welke ons met deze werken in kennis bracht.

Iwanow, van wie reeds drie werken vertaald werden: ‘Panzerzug 14-69’, ‘Farbige Winde’ en ‘Partisanen’ behoort tot de groep jongere letterkundigen die zich ‘Serapions- broederen’ noemt. De oudste van hen, Fedin, is 31, Kawerin, de jongste, 20. Ondanks hun naam staan deze dichters met beide voeten in het harde Russische leven. Belangrijk bij hen is voornamelijk het feit dat ze met de Revolutie groot geworden zijn, als het ware uit de Revolutie zijn voortgekomen. Het leven van vóór 1917 hebben de meesten van hen niet of slechts nauwlijks gekend. Voorloopig valt van hen natuurlijk nog weinig te zeggen. Iwanow is onder hen ongetwijfeld de voornaamste. Zijn grootvader was van Poolsche afstamming en met een Kirgische vrouw getrouwd. Oorspronkelijk drukkersleerling is hij thans een der meest bekende onder de jongere literatoren. ‘Pantzertrein 14-69’ is een werk van buitengewone kracht, werkelijk de geschiedenis van een trein - niet van de personen die met dezen trein meerijden dus.

Ik noem de namen van enkele anderen. Nicolai Tichonow was oorspronkelijk boer. Hij is thans 26 jaar en diende tijdens den opmarsch van Judenitsch tegen Petersburg als cavalerist in het Roode Leger. Michael Soschetschenko diende eveneens als officier, was daarna achtereenvolgens kruier, acteur en winkelbediende. Door al deze wederwaardigheden spreekt nu uit zijn werk een wijze, ironische levensbeschouwing. Benjamin Kawerin is thans twintig jaar. Hij schrijft en spreekt arabisch en is tevens een voortreffelijk kenner der arabische literatuur. Ljow Luntz - (die de vorige maand op twee en twintig jarigen leeftijd overleed) - studeerde spaansche philologie. Nikitin - eveneens oorspronkelijk boer - is een groot kenner van talrijke Russische dialecten die hij aan de nieuwe literatuur dienstbaar probeert te maken. Veel meer valt voorloopig van deze jongeren niet te zeggen. Ze zijn er en vormen een frissche generatie, een nieuw daadkrachtig dichtertype.

[p. 106]

Hetgeen deze dichters geven is geheel anders dan in West-Europa. Hun werk is fantastisch, doch deze fantasie is van metaal. Het spreekt vanzelf dat al deze romans en novellen handelen over de Revolutie - over het gebeuren der laatste jaren.

Ilja Ehrenburg

Deze letterkundigen zijn niet door de literatuur tot de Revolutie gekomen; doch door de Revolutie tot de literatuur. Ze schrijven over den strijd tusschen Witten en Rooden, over Koltschak en het Roode leger, over den boerenopstand in Siberie, over Tscheka en contra-revolutionairen. In deze beschrijvingen is die ‘Nüchternheit der Seele’ die een Duitsch essayist eens het criterium voor ware dichtkunst noemde. Ze beschrijven de Revolutie, niets dan de Revolutie. De eenzijdigheid van het thema en de betrekkelijke beperking van hun artistieke horizont geven dezen werken, (die allen elkaar gelijken), een eentonige, steeds weer bekorende aantrekkelijkheid. Ze zijn echter vaak nog al te elementair in hun beelden, dikwijls ook niet voldoende critisch en streng tegenover zichzelf, lyrisch en in hun lyriek te overdadig. Steeds echter is hun spontaneïteit vol charme. De West-Europeesche lezer bemerkt ondertusschen hetgeen hier plaats vindt. Het sprookje van den mystieken Moezjik blijkt... een sprookje. Het nationale karakter van het Russische volk bevindt zich in een grooten smeltkroes op een gloeiend vuur. Het zal omgesmolten moeten worden. De Rus der komende tijden zal een geheel andere zijn, dan die van vóór 1917. Het zou goed zijn, wanneer ook al deze zoo sympathieke literaire jongeren gelouterd werden in dezen smeltkroes.

Om hen individueel te waardeeren is het nog te vroeg. Men kan echter met eenige zekerheid zeggen dat hun verschijnen - op een wedergeboorte van de Russische literatuur (na een tragische inzinking) op een nieuwe historische basis wijst.

Tot op heden zijn verschenen buiten de drie genoemde werken van Wssewolod Iwanow, de historische roman ‘Golgotha’ van Pawel Dorochow; de roman der Roode matrozen ‘die Rebellen’ van P.E. Dybenko; ‘Eine Woche’ van Libedinsky; Valentin Tamarin's ‘die Wüste’; twee bundels ‘Russische Erzählungen’ die werk bevatten van Nikitin, Malyschkin, Sserafimowitch, Tamarin, Ssculina en Jakowlef.

Ilja Ehrenburg

Toen ik in Juni van het vorig jaar Lunatscharski bezocht, en met hem sprak over de moderne Russische literatuur, noemde hij mij den naam Ilja Ehrenburg als dien van een dichter van wien hij in de toekomst zeer veel meende te kunnen verwachten. Deze uitspraak wint aan belangrijkheid wanneer men weet dat Ehrenburg geen communist is, - integendeel bij het begin der Revolutie (naar ik meen in Kiew) zelfs in contra-revolutionaire kringen verkeerde. Telkens noemde Lunatscharski echter zijn naam. Ik herinner mij zelfs nog hoe hij zeide: ‘West-Europa zal spoedig wel meer van hem hooren’. Een paar maanden later ontmoette ik te Berlijn in het ‘Rumanisches Café’ Ehrenburg, een typischen Bohémien die slecht Fransch sprak, nog slechter Duitsch. Hij was geheel in bruin leder gekleed, (waarop hij zeer trotsch was), en rookte een Dunhillpijp. Hij is een hartstochtelijk minnaar van pijpen, schreef zelfs een werk ‘Dertien pijpengeschiedenissen’. Hij schold op Berlijn, roemde geestdriftig de Parijsche ‘Rotonde’, Brussel, Florence, Kopenhagen. Een half jaar later zag ik hem plotseling te Moscou over het Twerskaja flaneeren, hoorde ik dat zijn laatste boek - de roman van een Tschekist - grooten opgang maakte. Het verleden was dus vergeten en vergeven: hij was teruggekeerd. Waarom ook niet? Ehrenburg is misschien geen lid der Russische Communistische Partij, doch bohémien - revolutionair.

Of hij nu in Moscou dacht te blijven? Neen, zeker niet. Meer dan de geest van het Kreml trekt hem de sfeer van de ‘Rotonde’. Zoo spoedig hij kon, ging hij weer naar Parijs, moest echter eerst nog besprekingen houden met Meyerhold en Taïrof, die twee zijner romans in tooneelbewerking wilden opvoeren.

Een van zijn werken zag thans in Duitsche ver-

[p. 107]

taling het licht. Het draagt dezen merkwaardigen wel zeer uitvoerigen titel: ‘Die ungewöhnliche Abenteuer des Julio Jurenito und seine Jünger: Monsieur Delhaie, Mister Cool, Karl Schmidt, Ercole Bambucci, Alexej Tischin, Ilja Ehrenburg und des Negers Ayscha in den Tagen des Friedens, des Krieges und der Revolution in Paris, Mexico, Romain, Senegal, in Moskau, Kineschma und anderen Orten, ebenso verschiedene Urteile des Meisters über Pfeifen, über Leben und Tod, über Freiheit, über Schachspiel, das Volk der Juden und einige andere Dinge’ (Welt Verlag Berlin). Het boek van een Bohémien - dat de kenmerken draagt aan een cafétafeltje geschreven te zijn. Hetgeen ten slotte niet tegen het boek pleit. Ook Trotzky en Radek waren eens Bohémiens. ‘Julio Jurenito enz.’ geeft een spottend oordeel over de West-Europeesche cultuur doch ook over de - Russische van heden. Doch laat ik een poging doen om den inhoud te karakteriseeren.

Julio Jurenito - ‘de Meester’, zooals Ehrenburg hem steeds noemt, is eveneens een Bohémien. Hij is geen pathetische of mystieke figuur zooals bijv. Hauptmann's ‘Emanuel Quint’ doch: een provocateur. Het geheele boek door heeft hij de leiding, voert hij ons over Parijs over Senegal naar Rome dan weer van Londen over Berlijn naar Moscou en de Kaukasus. Eigenlijk is de constructie van dit werk zeer eenvoudig. Ehrenburg vertelt hoe hij op een avond Jurenito ontmoet. Deze openbaart hem aan zichzelf. Hij wordt zijn eerste leerling. Samen komen zij in connectie met Mr. Cool een Amerikaan, die bijbels verkoopt, zich tevens bezig houdt met het plaatsen van automaten met voorbehoed-middelen in bordeelen. Deze Mr. Cool wordt Jurenito's tweede leerling. De derde is Monsieur Delhaine, een Fransch renteniertje die een begrafenisonderneming en een zwakke maag heeft, tevens een maitresse die Zizi heet en pronkboonen kweekt. De vierde leerling is de Russische mensch Tischin - een type dat Ehrenburg wel zeer juist en scherp karakteriseert. Hij is de mystieke Rus van vóór 1917, de typische Russische ‘Intelligent’, die steeds spreekt over Wladimir Solofjeff en de Drieëenheid, over den Messias en eigen zieleheil. De drie anderen zijn de neger Ayscha uit Senegal, een Italiaan Ericola Brambucci, die nooit werkt, alleen eindjes cigaret opraapt, kringetjes spuwt en slaapt; tenslotte de Duitscher Karl Schmidt, die alles organiseeren wil, zelfs zijn liefdeleven, zoodat hij elken Zaterdag precies van half tien tot half elf een bordeel bezoekt. Al deze vreemdsoortige personen helpen Ehrenburg den wereldoorlog en den daarop volgenden waanzin te karakteriseeren. Men krijgt nu de wonderlijkste avonturen, de meest merkwaardige ontmoetingen. Kostelijk is de schets van Sowjet Rusland, waar tenslotte het geheele gezelschap belandt. Degeen die iets van het Russische leven van thans begrijpen wil, leze deze hoofdstukken uit Ehrenburgs boek. Hij zal dan beter deze sfeer kunnen aanvoelen dan na lezing van vijftig boeken van vijftig West-Europeesche journalisten. Ehrenburg spot met ‘Proletcult’ en sommige instellingen - doch niet met de Idee der Revolutie, die hij aanvaardt en waarvoor zijn spot geen woorden vindt. Ehrenburgs's boek is er een van buitengewone hoedanigheden, al is het duidelijk dat de auteur wel wat al te veel onder invloed van Anatole France staat.

Wie hier - in dit werk van Russische jongeren - ‘den geest van Dostojewski’ meent te zullen ontmoeten vergist zich. Hij zal een anderen geest vinden: dien van de ‘Rotonde’. Doch deze heeft ook veel aantrekkelijks en zeker ook zijn waarde.

NICO ROST.