Den Gulden Winckel. Jaargang 22

De kunst van het boek

J. van den Vondels Adam in Ballingschap, onder leiding van C. Nypels in een oplage van 580 ex. gedrukt. [Leiter-Nypels, Maastricht, 1923].
Jeremias de Decker, Goede Vrijdag, onder leiding van C. Nypels in een oplage van 220 ex. gedrukt. [Leiter-Nypels, Maastricht].
Sonnetten van den Heere Pieter C. Hooft, voor Palladium onder leiding van J. van Krimpen in een oplage van 150 exemplaren gedrukt bij G.J. van Amerongen & Co. te Amersfoort. [Bij Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande, Boekverkoopers, Arnhem 1923]. In voorbereiding.

WAAR de boekenproductie in Nederland over het algemeen weinig bijzonders biedt, moet het zeker elken boekenvriend tot groote vreugde strekken, hier drie werken van Nederlandsche klassieke schrijvers aangekondigd te zien. Er wordt vaak beweerd, dat er in Nederland geen belangstelling voor hare oude Letterkunde bestaat. Dit is maar gedeeltelijk waar. Wel zijn wij op dit gebied niet zoo ‘gezegend’ als onze Engelsche en Duitsche buren, van wie, cum grano salis, wordt beweerd, dat zij hunne klassieken van buiten kennen; maar toch doet het voortdurend herdrukken van Pantheon- en dergelijke uitgaven vermoeden, dat er nog een behoorlijke vraag naar werken uit de oude Nederlandsche Letterkunde bestaat. Nu zijn de meeste dier uitgaven ingericht voor het gebruik op scholen, maar ook de andere belangstellenden zijn op die, meestal slecht verzorgde, uitgaven aangewezen. En hier rijst dan de vraag, of deze lettervrienden niet hetzelfde recht hebben op goed verzorgde uitgaven, welke niet vermoeien door slechten druk, of, nog erger, door noten en aanwijzingen van ‘nuttelooze pedanterie’, als voorzegde buitenlanders. Uit ideëel oogpunt beschouwd, moet deze vraag dadelijk bevestigend beantwoord worden. Maar bij de uitvoering van het plan tot het drukken en uitgeven van onze klassieken in behoorlijken vorm, stuit men op twee bezwaren. Het eerste is het gebrek aan initiatief der uitgevers in deze, het tweede is het geringe enthousiasme van het publiek, wanneer het voor een goed gedrukt boek een paar dubbeltjes méér moet betalen dan voor een prul-editie. Daarom is het toe te juichen dat de heer C. Nypels begonnen is met het herdrukken van Vondels Treurspelen in een

[p. 100]

vorm die zich gunstig van de meeste bestaande uitgaven onderscheidt, terwijl de geldelijke opoffering slechts klein is.

Verleden jaar verscheen de ‘Lucifer’. Thans is de uitgave van ‘Adem in Ballingschap’ gereed gekomen. Tegen de typografische uitvoering zijn evenals tegen die van de ‘Lucifer’ enkele bezwaren. Een verbetering is het evenwel, dat de groene randlijnen aan den voet der pagina niet meer doorloopen. De groote beginletters zijn nu in zwart in plaats van in groen gedrukt. Dit is zeker rustiger. Alleen is het jammer dat deze letters nog over de randen zijn gedrukt. Beter ware het geweest de langbeenige N te vervangen door eene, die zich meer bescheiden binnen hare perken hield. Overigens biedt deze uitgave geen nieuwe gezichtspunten. Het weglaten der groene randen, en het vervangen van de groene kleur door rood of blauw, zou de aandacht van den text minder afleiden. Met belangstelling zien wij de volgende deelen van Vondels Treurspelen tegemoet.

Het tweede boek, dat thans onze aandacht vraagt, is er een, waarvan wij de komst minder verwacht hadden, al is zij er niet minder welkom om. Wel worden de gedichten van Jeremias de Decker steeds genoten door de fijnproevers van onze zeventiend eeuwsche poëzie, maar een herdruk hiervan was niet dringend noodig, al bestaat er geen goede moderne uitgave van. Met de keuze van de rij gedichten genaamd ‘Goede Vrijdag’ heeft de heer Nypels een goede keuze uit de Decker's werk gedaan. De text werd herdrukt naar de uitgave van 1659, verschenen bij Abraham van Blancken te Amsterdam. De uitvoering van het boek munt uit boven hetgeen de heer Nypels in zijn vorige uitgaven heeft gegeven. Als letter werd gekozen de Erasmus Mediaeval van den bekwamen kunstenaar S.H. de Roos. De eerste toepassing van deze letter zagen wij in het begin van dit jaar in het boekje van P. Bonaventura Kruitwagen: ‘Erasmus en zijn drukkers-uitgevers’. Deze Mediaeval is cierlijker dan de Hollandsche Mediaeval van denzelfden ontwerper. De ‘Goede Vrijdag’ is gezet uit de 12-puntsletter; de opschriften uit grootere corpsen, wat in het algemeen prettig aandoet.

Henri Jonas heeft voor dit werk een portret van de Decker in hout gesneden, naar het schilderij van Rembrandt uit de Petersburgsche Eremitage. Het is een goede verciering voor dit werk.

Het groote formaat van het boek is een bezwaar, de marges zijn véél te breed; de bladspiegel uit de teere letter gezet, lijkt nu te ijl. De roode kleur had beter kunnen dekken. Overigens is deze uitgave ongetwijfeld een aanwinst voor de boekenkast van elken vriend van het schoone boek.

Belangrijker is de uitgave van de Sonnetten van Hooft, bezorgd door den heer J. van Krimpen. Tot op heden bezaten wij geen volledige uitgave van de Sonnetten. Deze uitgave hiervan is dus reeds qua text een groote verdienste jegens de lettervrienden.

Wat de nauwkeurigheid van de tot nu toe gedrukte texten der uitgaven van Hoofts verzen betreft zijn wij er vrij slecht aan toe. Zèlf heeft Hooft zich nooit bezig gehouden met het uitgeven van zijn verzen. De eerste uitgave werd in 1636 bezorgd door een zijner vrienden, Jacob van der Burch, Raedt des Heeren van Brederode te Amsterdam. Waar men, wat de juistheid van den text en van de spelling betreft, bij Vondel kan vertrouwen op de uitgaven, die hij gekend heeft, - Vondel verbeterde zelf de drukproeven - mist men dezen steun ten eenenmale bij Hooft.

Gelukkig echter zijn ons Hoofts handschriften vol piëteit door zijn erfgenamen bewaard; zij vormen thans een der kostbaarste bezittingen van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Deze handschriften omvatten elf folio banden. Een daarvan draagt het opschrift ‘P.C. Hóóft Poëzij. Door Zijn Eygen Handt Geschr.’ De spelling is zeer nauwkeurig, zoodat alleen een letterlijke herdruk te beschouwen is als gevende den juisten text.

Op zes na zijn Hoofts Sonnetten in dit handschrift te vinden. Deze zes zijn daarom naar de oudste uitgaven herdrukt. Weliswaar zijn de gedichten van Hooft naar het handschrift in 1900 door den tegenwoordigen Amsterdamschen hoogleeraar Dr. F.A. Stoett in het licht gegeven, maar enkele kleine onnauwkeurigheden en betwiste plaatsen noodzaakten den heer van Krimpen den text opnieuw naar het handschrift te herzien. Wel heeft hij de, zooveel mogelijk naar tijdsorde vastgestelde, rangschikking overgenomen.

Deze uitgave van Palladium onderscheidt zich van vorige door haar mooien scherpen druk. Wellicht leent het nieuwe papier, wederom met eigen watermerk, zich hiertoe beter. De door den heer van Krimpen geteekende titel is bijzonder cierlijk. De text der Sonnetten is geheel in zwart gedrukt; alle verdere bijvoegsels, zooals opschriften en opdrachten, ‘verstellingen van letteren’ en monogrammen in een fraaie roode kleur. Op het eerste gezicht lijkt de plaatsing der eerste twee Sonnetten eenigszins vreemd, maar bij nadere beschouwing blijkt, dat geen andere oplossing beter kan zijn. Een der, naar uiterlijk, fraaiste bladzijden is die met het sonnet ‘In d'ouwde' eenvouwde tijdt voor duisend jaer verleden’.

De Caslon letter past zich bijzonder aan bij den geest dezer prachtige gebeeldhouwde Sonnetten, die ons den kasteleyn van Muyden toonen als den belangrijksten dichter der Renaissance in Nederland. Zulk een uitgave is inderdaad een gebeur-

[p. 101]

tenis in het gebied der Nederlandsche Letterkunde. Het is te hopen, dat het publiek dit begrijpe en waardeere.

Het nieuwe prospectus van Palladium, onderteekend door de heeren J. Greshoff, J. van Nijlen en J. van Krimpen, is zoo juist verschenen. Het geeft een kort overzicht van wat Palladium sinds haar ontstaan deed. Zestien boeken zagen tot op heden het licht. De heer van Krimpen drukte als eerste uitgave een bundeltje gedichten van Albert Besnard. Dit was reeds dadelijk een succes. Thans verschijnt van Besnard bij Palladium over enkele weken een bundel getiteld ‘de Bloei en enkele andere gedichten’. Het prospectus kondigt verder aan ‘Idylle’ van André Jolles en ‘Overpeinzingen van een Bramenzoeker’, prozagedichten van den bekenden Hoogleeraar aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, Prof. R.N. Roland Holst.

A.A.M. STOLS.