Den Gulden Winckel. Jaargang 21

Nieuw-Grieksche romans

Drossinis
J. Drossinis, Het Liefdekruid. Een roman van het land. Vertaald uit het Nieuw-Grieksch door J.A. Lambertvan der Kolf. - Rotterdam, W.L. en J. Brusse's Uitgevers-Maatschappij, 1921. Kl. 8^o. 159.

I.

GEORGIOS DROSSINIS (waarom hem Jorjos te noemen, zooals de vertaalster doet? de juiste uitspraak is toch slechts bij benadering weer te geven, en wil men nauwkeurig zijn, dan is zeker de spelling Drossinis te verdedigen) - Drossinis dan is voor de Nederlanders, die naast het oude het nieuwe Grieksch hebben beoefend, zeker geen onbekende.

Ik mag aannemen, dat die allen, of die weinigen, - men is hier te lande nu eenmaal langzaam en volgt liefst alleen de platgetreden paden - eenige kennis hebben genomen van het uitvoerige historische werk, door mij in twee deelen ten jare 1892 bij Brill te Leiden uitgegeven, waarin zoowel de geheele Grieksche taal, van Homeros tot op heden, als de geheele oudere, middeneeuwsche en moderne, Grieksche letterkunde zijn behandeld, het laatste ook met een bloemlezing, die de voornaamste oude en nieuwe prozaschrijvers en dichters omvat. Aan den dichter Drossinis is in het tweede deel een geheele bladzijde (blz. 132) gewijd, met als voorbeeld een zijner fraaie sonnetten, in de niet minder fraaie Duitsche vertolking van wijlen mijn vriend August Boltz.

Daar de vertaalster dit mijn werk, reeds vóór ongeveer dertig jaar verschenen, òf niet kent òf niet aanhaalt, hoewel zij wèl een andere vertaling van A. Boltz aanhaalt, reeds in het jaar 1884 verschenen - ben ik wel genoodzaakt hier ter plaatse er een en ander bij te voegen.

Op dezelfde blz. van mijn werk worden verder allerlei bronnen vermeld, waarmede de vertaalster, het zij in alle bescheidenheid gezegd, misschien wel haar voordeel had kunnen doen; die zij in haar inleiding wel had kunnen vermelden. Verschillende werken en vertalingen van Boltz had zij ongetwijfeld kunnen vermelden, evenals het daar aangehaald artikel van den smaakvollen Hellenist wijlen de Queux de Saint-Hilaire.

[p. 101]

II.

Ik wil over dit punt niet verder uitweiden. Erger is het dat de vertaalster in dezelfde voorrede of inleiding een onkunde verraadt betreffende het groote vraagstuk der Grieksche schrijftaal, die na al wat daarover is geschreven, niet te verontschuldigen is. Heeft zij deze halfkennis, of onkunde - hoe zal ik het noemen? - aan een ander werkje ontleend, niet door haar genoemd? aan het geschrijf van den Parijzenaar Psichari misschien? Wie zal het zeggen! Maar in elk geval kan ik hetgeen zij beweert niet zonder een levendig protest laten voorbijgaan.

‘Pas in 1888’, aldus stelt onze vertaalster het voor, werd op taalgebied het verlossende woord ‘gesproken door Psichari; eerst daarna werden verhalen uit het volk ook geschreven in de spreektaal van het volk’ (slot van de voorrede). Maar, mijn waarde dame, dit zijn, laat ik het kort zeggen: zooveel woorden, zooveel onjuistheden!

Dit is, wanneer men het vraagstuk kent, geheel en al bezijden de waarheid. Alleen een klein groepje halfweters, aan den leiband van Psichari misschien, verkondigt met veel geschetter zulk een theorie, die niet strookt met de waarheid. Reeds ongeveer 30 jaar geleden is in het door mij uitgegeven tijdschrift ‘Hellas’ door den Atheenschen hoogleeraar Hatzidakis deze geheele onzin met klem van redenen weerlegd. Zonneklaar heeft hij daarin aangetoond dat er geen eensluidende volkstaal in Griekenland bestaat; dat de zoogenaamde volkstaal van den te Parijs levenden Psichari geen Grieksch is en door de Grieken niet wordt begrepen; dat de eenig mogelijke algemeene schrijftaal in Griekenland juist die mengtaal is, welke door den oppervlakkigen Psichari en andere half- en betweters op hoogen toon wordt afgekeurd - in het kort, reeds een 30 jaar geleden heeft Hatzidakis, een der meest bevoegden, afgerekend met de zotte theorie, hier nog in 't jaar 1921, op grond waarvan?, in een Hollandsch boekje verkondigd. Ik haast mij, de vertaalster naar dit alles met klem te verwijzen.

III.

Niet alleen is zij niet op de hoogte van het taalvraagstuk in Griekenland, waarover zij toch met groote beslistheid een oordeel uitspreekt - ook het Nederlandsch van dit boekje laat hier en daar veel te wenschen over. Reeds terstond op blz. 9 lees ik: landinwaarts (landeinwärts), op blz. 10: begeerte naar voorbije vreugde; een leelijk aanwensel van velen onzer mindere schrijvers en schrijfsters. Taalscheppen mogen alleen de grootsten

Uit: ‘Opgang’
J. van Collette

en besten, mannen laat ik zeggen als Bilderdijk en Multatuli; doen mindere geesten het, dan wordt het taalverknoeien. Zigeunerin op blz. 14 (en verder) is allicht een germanisme, hier voor: Zigeunermeisje. Zóó zou ik meer kunnen noemen, maar een lijst van fouten te geven is allerminst mijn bedoeling. Alleen nog dit (als toegift) dat ook de aanteekeningen achter het boekje onvoldoende zijn; immers vele Grieksche woorden worden niet verklaard, en ik mag toch niet aannemen, dat deze vertaling uitsluitend bestemd is voor hen die zoowel van oud als van modern Grieksch op de hoogte zijn?

Na zóóveel op- en aanmerkingen, die ik reeds aan den geachten naam der uitgevende firma, de bekende Gebr. Brusse te Rotterdam, wier druk zoo fraai en duidelijk is en die het werk in zulk een smaakvollen vorm hebben uitgegeven, verschuldigd ben - bij zóóveel dat ik graag anders had gezien, doet het goed te kunnen zeggen, dat

[p. 102]

de vertaling meestal vlot en duidelijk is, en zich aangenaam laat lezen.

Ook het thema, het motief, om eens deze bastaardwoorden te bezigen, van Drossinis' novelle is een zeer gelukkig gegeven, en de uitwerking verraadt de hand van een jeugdig kunstenaar. De jonge boerenzoon, die plotseling hopeloos verliefd wordt op een zigeunermeisje, de minnedroom van het

Uit: ‘Opgang’
J. van Collette

jonge paar, de terugkomst na een paar jaar van den tot soldaat herdoopten boerenjongen, en het tragisch slot, dat alles boeit in hooge mate, omhuld als t hier is door de landelijke Grieksche omgeving. Evenzeer zijn de hier en daar ingestrooide verzen, zooals op blz. 143:

‘Wie in de liefde slagen wil,

Zij needrig en voortvarend,

Hij zij dan als de haas zoo vlug,

In snelheid als de arend’.

en elders, in overeenstemming met den volkstoon, zooals die in oud- en nieuw-Grieksche poëzie zoo gelukkig te vinden is. Een ander gelukkig voorbeeld vinden wij op blz. 94:

Een eerste kus - hij zuchtte zwaar -

Een tweede bracht verleiding,

Een derde kus - een giftige -

Zijn moeder is vergeten.

Ziedaar volksliedjes, die de minnaars van echte poëzie steeds zullen aantrekken; die reeds de aandacht van niemand minder dan Goethe hebben getrokken, en die als geheel, door bloemlezingen zooals van Fauriel en anderen, niet alleen tot de Grieksche, maar tot de wereldletterkunde zijn gaan behooren; alleen reeds daarom zou een nauwkeurige studie der geheele Grieksche letterkunde, van de oudste tijden tot heden, voor iederen letterkundige de moeite waard zijn.

Laat mij eindigen met een echt-poëtisch brokstuk van Drossinis, uit deze zelfde novelle gegrepen, een fragment, dat hier en daar aan mooie stukjes van Multatuli herinnert: De geschiedenis van een graankorrel (blz. 77). ‘De landman wacht, de landman hoopt. En zie: Phoibos met de gouden wenkbrauw doet de sneeuw smelten; het eerste dons van het groen ontspruit; een witte lentenimf gelijk verheft zich de amandelboom, en de zwaluwen piepen in de lucht.

De kale velden liggen nu groen, en de geurige morgenwind blaast er overheen als over een golvende zee.

De landman hoopt niet meer, wacht niet meer - hij gelooft, en wordt ongeduldig.

Onder de voortdurende hitte van de zon verliet de aarde langzamerhand haar zorgelooze schoonheid. De nuttelooze bloemen verwelken en vallen af, worden vruchten aan de boomen; de vogels verbergen zich in de nesten; de aren buigen droog en rijp neer.

De geliefde van de zon baart, de aarde wordt moeder.

Vroolijk ontplooit zich over de blonde akkers het tweede tijdvak, het tweede bedrijf van het landelijk stuk: de oogst.

In het wit gekleede meisjes schrijden in reien voort, de maaisters vullen de armen met pas afgesneden aren, en in haar handen glinsteren als zoovele halve manen de scherpe sikkels. De bonte koeien loopen los rond om de overgebleven stengels af te maaien. De ezel gaat de zware

[p. 103]

schoven naar den dorschvloer brengen, en snoept van zijn vracht. De boer, die de lading begeleidt, fluit of zingt onder zijn breedgeranden hoed.

Het einde is luidruchtig en feestelijk. Paarden die in galop de uitgespreide aren plattrappen. Runderen die antieke wagens trekken, voortgedreven door krachtige amazonen. Geschreeuw om tot werken aan te zetten. Troepen kinderen. Geluiden van beesten. Klanken van muziekinstrumenten. Dansliederen’.

Ziedaar tafereelen van 't landleven, in Griekenland en elders, een schilder waardig. Over deze poëzie in prosa van Drossinis straalt de Muse van het onsterfelijke oude Hellas.

H.C. MULLER.

Uit: ‘Opgang’
Wim Wijnman