Den Gulden Winckel. Jaargang 19

Boekenschouw

Levensbeschrijving

Uit Björnsons leven, door Nulle Finsen. Uit het Deensch door Cl. Bienfait. - (N.V. Uitgevers-Maatschappij Van Loghum Slaterus & Visser, Arnhem, 1920).

Reeds in haar woord vooraf deelt de Deensche biographe van den grooten Noorschen schrijver het ons mede, vermoedelijk als waarschuwing tegen te hoog gespannen verwachting: dat zij niet getracht heeft een volmaakt beeld te geven van Björnson, dat haar boekje slechts is een verzameling van ‘losse episoden en brokstukken van gesprekken’. Dat sinds meer dan vijftig jaar de families Björnson en Finsen door een hechte vriendschap waren verbonden, en dat zij uit de verhalen van dezen omgang en uit een groot aantal brieven harer verwanten heeft geput om deze herinneringen te schrijven.

Blijkbaar was de wederzijdsche genegenheid een erfelijk goed, en hebben deze overleveringen en documenten gediend om Mej. Finsen's persoonlijke indrukken en ervaringen aan te vullen, want heel haar boekje getuigt van het nauwe contact, dat er bestond tusschen Björnson en zijn vrouw Karoline, en hun levensbeschrijfster Nulle Finsen, die zoowel in Aulestad, hun Noorsche landwoning, als gedurende hun winterverblijf in Rome, een deel van haar leven bij hen doorbracht, - een mooi en een vroolijk deel, gelijk zij het ons schildert.

Of de schrijfster een belangrijk werk heeft verricht met het publiceeren van haar indrukken? Velen zullen er zijn, die deze vraag ontkennend beantwoorden. Neen, belangrijk is het niet, - evenmin littérair als wetenschappelijk.

Maar, er spreekt zooveel warmte uit en zooveel poëzie, en een zoo sterke drang om Björnson te typeeren in zijn veelzijdigheid: als vurig vaderlander, als ijverig werker, opgaande in staatkundige kwesties en belangen, in zijn letterkundigen arbeid zoowel als in zijn patience-spel, om hem ons te doen kennen in zijn dagelijkschen omgang met de menschen, die hem dierbaar zijn, met Karoline vooral, - dat wij een onbillijkheid zouden begaan tegenover de schrijfster, wanneer wij een afkeurend oordeel uitspraken over haar werk, dat van zooveel liefde en piëteit getuigt.

Hoe aardig weet zij ons Björnsons vrouw te teekenen door kleine trekjes en fijne opmerkingen, door een enkel grappig of gevoelig woord gesproken door deze tactvolle femme d'artiste, die ondanks haar doofheid een onverstoorbare opgewektheid wist te bewaren, en, zonder zich ooit te dringen tusschen haar man en zijn werk, hem onontbeerlijk was en zijn leven vulde met zonneschijn.

Aardig, - dat is eigenlijk de totaal-indruk van dit boekje. Een term, die wel allerminst past bij de als uit een rots gehouwen figuur van den krachtigen Noor, zooals wij hem kennen uit zijn geschriften en uit de afbeeldingen met den scherpen blik en den vastberaden mond.

Maar, wij bemerken het telkens: het is niet voornamelijk op den grootschen kant, dat Nulle Finsen het licht wil doen vallen, al gevoelen wij voortdurend, hoe hoog zij Björnson's verdiensten stelt.

[p. 190]

Meer snapshots dan gedétailleerde beschrijvingen, dan een uitgewerkte karakteristiek biedt zij ons. En toch weet zij hem voor ons te doen leven: als mensch, als echtgenoot, als vriend, - door zijn persoonlijkheid te doen weerspiegelen in de dikwijls kleine facetten van het dagelijksch bestaan. Waardeeren wij het werk naar de bedoeling der schrijfster, dan kunnen wij het uitnemend geslaagd noemen.

Mej. Cl. Bienfait zorgde voor een vloeiende vertaling van dit sympathieke Deensche boekje, terwijl de aantrekkelijke waarde wordt verhoogd door de bizonder fijne foto-prentjes tusschen den tekst, welke volkomen passen in het intieme kader der vriendschappelijke herinneringen.

IDA HAAKMAN.

Romans en novellen

Atlantis, door Pierre Benoit. Vertaald door W.J.A. Roldanus Jr. - (Uitgave Meulenhoff, 1920).

Weinig boeken hebben zich mogen verheugen in zulk een succes als de roman L'Atlantide, waarvan de goede vertaling in de bekend-prettige Meulenhoff-editie voor ons ligt. Men heeft er al heel wat over geschreven. Enkele maanden geleden wijdde de heer J. Greshoff eenige niet onverdeeld vleiende bladzijden aan Pierre Benoit, in De Gids. In dat artikel releveerde hij nog eens de onkiesche manier, waarop de jonge auteur - die geëmployeerd is aan een van de Ministeries, - reclame maakte of liet maken voor zijn roman L'Atlantide, verleden jaar door de Académie Française bekroond (‘Grand-Prix du Roman 1919’), in vele van onze bladen beoordeeld en hevig belasterd en opgehemeld. En zooals het gewoonlijk gaat, waren de zwartmakers en de ophemelaars dezelfde personen; daar niets den criticus zoo goed staat als de waarde van een boek met alle luciditeit van zijn vernuft afbreken, en dan uit zwakheidscoquetterie toegeven, dat hij er zich tòch echt mee geamuseerd heeft. Hoe minachtend ‘men’ echter moge denken over dit waarlijk zoo aardige boek, men leest het, en heusch niet zoo maar als men een roman leest, dien men lezen moet. ... omdat ‘men’ hem óók leest; niet alleen omdat de auteur plotseling een interessante figuur werd door de verschrikkelijke aantijging van bevoegde Rider Haggardkundigen - men leze over de plagiaatquestie b.v. het Handelsblad van 5 Febr. 1920 - maar omdat de ongeloofelijke veelzijdigheid van dit boek zoo talrijk velen een bizonder genot vermag te verschaffen. ‘Het Romantisme is dood - leve het Romantisme!’ Wij veroorloven ons, even te verwijzen naar wat wij over Benoit zeiden in het Gulden Winckel-nummer van 15 October 1920.

Niet alleen bij ons, ook in Frankrijk-zelf zijn veel spottende, waaronder ook enkele geestige, stemmen opgegaan tegen L'Atlantide. Het ligt hem dus niet aan de Bataafsche nuchterheid, dat Benoit hier wel wat critisch onthaald werd. Een Fransch maandschriftje, Thalia genaamd, vond zelfs deze bovenmenschelijke spotvondst: het noemde den auteur: ‘Benoit trop benoît!’ en beschuldigde hem van een ... orichalcea mediocritas!

De verkoop van het Fransche boek vlot, vlot miraculeus! Wilt ge een staaltje van de behendigheid van den uitgever, Albin Michel? In den afgeloopen voorzomer ligt, in een der zuidelijke havens, een schip gereed, met bestemming voor Afrika, naar de in het boek zoo suggestief beschreven streken, of in elk geval in de buurt ervan. Even voor het uitvaren komt een groote kar, beladen met 600 exemplaren van L'Atlantide aanrijden. Een gewikste verkooper houdt voor het op het dek verzamelde publiek een korte toespraak die de heerlijkheden van dezen zoo te pas gearriveerden roman bezingt, en in een half uur tijd was de heele voorraad op! Qui n'a pas son Atlantide? ... Gedurende den overtocht prijkt het gele bandje in aller handen, fantasieën gaan aan 't werk, elke passagier meent op weg te zijn

[p. 191]

naar het land van de betooverende prinses, gelijk de geëxalteerde bemanning van het schip dat Jofroy Rudel naar zijn aangebedene Mélissinde voerde. Wij kunnen niet gelooven, dat bij deze lezers alleen de gedachte voorzat, de verveling van de lange reis te dooden. En wat zou het dan nog? Bewijst een boek, dat onze verveling weet te verdrijven, niet een dienst dien men wel op prijs mag stellen? En zouden onder degenen die lezen, in Nederland, niet ook een aanzienlijk aantal het juist wel eens noodig hebben, een middeltje te nemen tegen de verveling? L'Atlantide zal hun goed doen. Het is, op het gebied der amusementslectuur, het beste dat ons na Dumas en Conan Doyle gegeven werd.

MARTIN PERMYS.

Het leven van Wahb, den grizzly-beer, door Ernest Thompson Seton. Bewerkt door H.S. Valeton-Ort. - ('s Gravenhage, J. Philip Kruseman).

Ik ben nooit bijster ingenomen geweest met de duizend psychologische romans, die jaar-in jaar-uit met een ijver, veel beter zaken waardig, op de markt worden geworpen en door de consumenten met de gretigste graagte geconsumeerd. Ik heb eerbied voor het echte, ademende werk, maar voor het meerendeel der zielsanatomie gevoel ik weinig, wijl ze verkapte wiskunde is, die zich toevallig beweegt op letterkundig gebied. De korte, pétillante schets met liefde of glimlachenden humor openbloeiend uit het rijke leven (men leze ze bv. van Van Lidt de Jeude, zooals ik ze mij herinner uit Nieuwe Groene en Telegraaf), het bloesemend, geurend vers, het inzicht gevend essay, hebben meer mijn hart. Eenvoudige mémoires, in hun simpele onopgesmuktheid, bekoren mij meer dan de zwaarwichtige, zwaarwegende, dikke romandeelen (met of zonder pathologie).

Er zit iets professoraal-Duitsch' in al die ziels-inventarisaties. Men drijft duizend ontrouwtjes, gebroken en gekneusde liefdetjes in het tegenwoordige boek te hoop; het is geen valsche preutschheid, die ons dit bedenkelijk doet vinden. (De Hemel beware ons voor een hypocriete burgermansmoraal!). Het sexueel probleem is echter zóó gewichtig, dat men het niet dan met den diepsten ernst mag benaderen, maar geenszins op versplinterende wijze fanatiek verbizonderen tot gevalletjes à zooveel honorarium.

Al die, soms betrekkelijk, een andermaal ontegenzeggelijk, knappe boeken geef ik gaarne cadeau voor een frisch werk, dat voor mijn part niet knap behoeft te zijn, als het maar leeft en mij gelukkig maakt. Dit was het geval, wat mij persoonlijk betreft, met Het leven van Wahb, dat door de sierloosheid van verteltrant en de meest onopgesmukte soberte de aandacht prettig weet vast te houden. Het is maar de simpele historie van een beer, ongeïdealiseerd, direct naar het leven met duidelijke scherpte genoteerd en door de liefde, waarmee Seton de geschiedenis te boek stelde, geworden tot een boeiend werkje, waarin de schrijver niet met zijn gevoeligheid te koop loopt, maar zijn liefde verraadt door een van meeleven blijkgevende zinswending, een terloopsche notitie en een hartelijken toon, die kleur geeft aan zijn biografie. De Hermanna's en tante Lize's en hoe heet-die-juffrouw-ook-weer, die de kinderkranten onveilig maken met heur beesteversjes (beestachtige versjes), waarin dieren ‘een rol spelen’, dieren, die niets anders zijn dan zielige kindertjes met 'n beestevachtje aan, deze vervelende, dorre juffrouwen dan met heur weeë versjesmakerij over dieren, die ze niet kennen, moesten te



harer beschaming eens kennis maken met dit frisch relaas van Wahb's avonturen. Wahb was een grizzly-beer, wien het leven niet erg genegen was en die, omdat hij altijd werd geknauwd door het lot, een norsch en knorrig karakter kreeg. Er kruisten altijd vijanden en nooit vrienden zijn pad en zóó kwam er een groote haat in zijn beerenhart; liefde en mildheid waren zoo bitter zelden zijn deel in 't leven. Van dit alles vertelt Seton op een bedwongen-ontroerde wijze en de wederwaardigheden van den grizzly worden op aannemelijke wijze beschreven, zoodat ze u bijblijven; de avonturen zijn niet moedwillig in het boek te hoop gedreven, maar van een meesleepende, onbedachte werkelijkheid. Seton fotografeerde niet, doch betoonde zich dierenpsycholoog

[p. 192]

met een fijne intuïtie; na William Long is hij ongetwijfeld een der beste en dichterlijkste beschrijvers van 't wildernisleven en Curwood en London kunnen lang bij hem niet halen. Terwijl Long zoo gelukkig was een goed illustrator te vinden in Charles Copeland, verlucht Seton zijn boek zelf met beminnelijke margekrabbels, die blijlevendig en geestig den interessanten inhoud completeeren. Boeken als Het leven van Wahb, den grizzly-beer hebben bovendien een groote pedagogische waarde, en het prettige ervan is, dat er niet in wordt gepreekt. De andere boeken van Seton bezit ik niet, maar als die zijn als het boven besprokene, zijn ze het lezen en herlezen en zelfs een uitvoerige studie overwaard. Ten besluite citeeren wij uit ‘Wahb’ één alineaatje. De schrijver vertelt van Wahb's fijn-ontwikkeld reukzintuig, dat hem in de wildernis zooveel keeren waarschuwde, en merkt dan op:

‘Maar dit is iets wat de mensch niet begrijpen kan, want hij heeft het geboorterecht van zijn neus verkocht voor het voorrecht om in steden te wonen’.

RINKE TOLMAN.