Den Gulden Winckel. Jaargang 19

De schrijver en de critiek

✡ Kunstenaarsroem

‘Wien de Goden liefhebben nemen zij vroeg tot zich’.

Ik heb de Goden gevraagd waarom zij dit doen. Het antwoord was, dat daar meer dan één reden voor is; maar de voornaamste is wel, omdat hun gunstelingen anders hun roem zouden overleven en de menschen, b.v. wanneer bedoelde gunstelingen toevallig dichter mochten zijn, wellicht van hen zouden gaan zeggen dat zij vervelend beginnen te worden. Dus: wijl, om zoo te zeggen, alleen opgaande zonnen aangebeden worden.

Toen vroeg ik, of ze dan misschien Hélène Swarth niet liefhadden, dat zij haar zoo lang lieten leven en toelieten dat b.v. in Den Gulden Winckel - ook elders - zoo iets als hierboven vermeld staat van haar gezegd werd. Het gezicht van Jupiter betrok en hij vroeg mij wáar ik vandaan kwam.

Ik zei: uit Holland.

Dat dacht ik al, zei hij, want alleen in dien hoek zijn zulke stomme dingen en vragen mogelijk.

En ik maakte mij uit de voeten, want de zig zag in zijn rechterhand begon vervaarlijk te gloeien - en wie weet wat er gebeurd ware!

A. DORST.

Er zijn twee manieren waarop men het werk van een dichter kan bezien. Men kan het louter als een schoonheidsuiting beschouwen, zooals men de bloemen beziet in den hof. Zóó bekeken zal ook Herman v.d. Bergh wel schoons onder de gedichten van Hélène Swarth vermogen op te merken. Maar men kan de figuur eens dichters ook anders bezien. Men kan in 't geheel zijner zich uitende persoonlijkheid een geest zich zien manifesteeren dien men aanvaardt of verwerpt, te gretiger aanvaard of te feller verwerpt naarmate men jonger is en in dien geest al of niet een helper ziet van cultuur-idealen die men zelf koestert. De laatste wijze van zien was die van Herman v.d. Bergh in zijn Hélène Swarth-critiek in no. 4 van ons tijdschrift. Hard voor de dichteres? Maar 't is b.v. ook hard voor ouders als hun kinderen hen in hun geesteshouding verloochenen om nieuwe wegen te gaan. Verstandige ouders echter begrijpen dat het niet anders kan, omdat het leven in voortdurende beweging is en iedere generatie op hare wijze het eeuwige zoekt.

Red. D.G.W.)

✡ ‘Het Groningsche gevaar’

De redacteur van dit tijdschrift staat den menschen, die iets op hun gemoed hebben, toe dat te luchten. En aangezien me iets van 't hart moet, neem ik de vrijheid een beroep te doen op de gastvrijheid van ‘Den Gulden Winckel’. Dezer dagen kwam mij in handen de 2de druk van De Bloeiende Bongerd, de vervaardigers waarvan zich verbeelden poëzie te kunnen en mogen keuren. Zij zullen nu eens uitmaken wat goed is en wat niet. Dat dergelijke keurderijen aanleiding moeten geven tot allerlei subjektief goed- en afgekeur, zal iederen onbevooroordeelde wel duidelijk zijn. Zoo worden o.a. een paar dingen van mij als afschrikwekkende voorbeelden den volke verkondigd, waarover straks. In een onbewaakt oogenblik heb ik eens den bundel ‘Adrastos e.a. Ged.’ aan den heer Herman Poort gezonden, met wien ik in zekere letterkundige betrekking was gekomen door een tijdschriftje Poëzie, dat hij met zijn vriend David Moolenaar uitgaf. Het eenige wat de heer Poort met dien bundel deed was blijkbaar er een paar foutjes - wat hij dan daarvoor hield - uit te vlooien, en die in z'n boek te zetten. Voor de rest geen nieuws, oftewel the rest is silence. Medunkt dat, als men op- of aanmerkingen op iemand

[p. 80]

heeft, men er dan ook tegenover moest zetten wat men voor goed geslaagd houdt.

Niet alzoo de heer Herman Poort en Jonkvrouw Hora Siccama. Barbertje moet hangen. Ze blijven een zekere traditie getrouw, volgens welke sommige menschen geen goed, andere geen kwaad kunnen doen; sommige als het hoofd van Jut, andere als aaiobjekt dienst doen.

Bovendien, dat men in een bespreking een enkelen mooien regel onderstreept, is tot daaraan toe; maar zoo'n heel boek met mooi- en leelijkvinderij is nogal onuitstaanbaar, een pakhuis van pedanterie, en een voorbeeld van verkeerde, want eigendunkelijke en vaak laatdunkende voorstelling, Men leert sommigen, die toevallig uitgepikt worden, minachten, anderen hoogelijk waardeeren; terwijl er toch van die ‘sommigen’ zeer goede dingen vermeld hadden kunnen worden, en van die ‘anderen’ minder goede. Dit komt nu later wel terecht, en alles zal op z'n tijd en door den Tijd wel geverifieerd en rechtgezet worden, maar voor het oogenblik, bij de tijdgenooten, worden enkelen onrechtvaardig benadeeld, als ze komen te prijken in een soort literair ‘salon des refusés’.

‘Men’ is, op dgl. boeken afgaande, zoo licht geneigd te zeggen: ‘O, die en die en zus en zoo, dat is niks’. En ik hoop, dat eerlijke samenstellers van een boek zoo iets niet zullen willen; dat zij zulke voorstellingen niet zullen willen wekken.

Maar nu de afschrikwekkende voorbeelden. Op blz. 155 luidt het: ‘Voelt ge ook de leelijke en foutieve beeldspraak in de volgende regels?’ en dan wordt o.a. uit ‘Adrastos’ aangehaald:

Natuur was mij een troosteres, toen 'k stond
In 't midden van den strijd, dien 'k niet ontliep
Dan om te rusten aan haar trouwe borst.

Ik heb een somber vermoeden dat menige ‘ge’ het absoluut niet zal voelen. Mijn hemel, wat is dit voor muf, pietluttig gevit en gezeur van die bloeiende-bongerd menschen. Moet hun gewrocht soms ‘de dorrende distel’ heeten? Mag men een dichter niet wat vrij laten, en moet die ook al betutteld en beschoolmeesterd worden? Hebben die menschen nooit gehoord van Moeder Aarde, van personificatie, en mag de natuur nu heusch niet persoonlijk gedacht worden als Natura Consolatrix? (Ik heb eens een vers met dien titel geschreven, te vinden in mijn ‘Verzamelde Gedichten’; misschien kunnen daar ook wel weer wat foutjes uit gevlooid worden). Op deze manier doorredeneerend of doorslaand, kunnen de hr P. en mejkvr. H.S. zoo wat den heelen Pindarus, Aeschylus, Shakespeare en Shelley aan reepen snijden en aan flarden scheuren. Ik hoop dat meer personen met mij zich tegen dergelijke naargeestige muggezifterijen en haarkloverijen zullen verzetten.

Tweede voorbeeld (afschrikwekkend). Op blz. 156 wordt uit ‘Adrastos’ aangehaald:

De maan zit op haar verren wolkentroon
En rijdt boven de aarde in schijnsel schoon.

Klinkt niet kwaad, nu ik dat zoo weer eens lees; ik sta er na zoo'n tijd objectief genoeg tegenover om dat te mogen zeggen. Wat wordt hierbij aangeteekend? ‘Iemand die op een troon zit, kan niet op 't zelfde oogenblik rijden.’ Hebben de bongerdmenschen nooit een optocht, maskerade, landjuweel of zoo gezien, en nooit figuren gezien die op zetels zaten en op een wagen werden gereden? Kan die maan niet met wolkwagen en al in stille nachten statig-langzaam langs den hemel gaan? Maar waarom alles nog zoo uitpluizen? Daar is poëzie niet voor.

Anatomieren kannst du die Sprache, doch nur ihr Kadaver,
Geist und Leben entflieh'n flüchtig den groben Skalpel.

EDWARD B. KOSTER.