Den Gulden Winckel. Jaargang 19

Letterkundig leven uit de maart-tijdschriften

De Gids.

Nico van Suchtelen vervolgt zijn roman ‘Demonen’. Van J. de Meester een in haar beknoptheid praegnante schets van een ‘zonderling’, een van die mislukten en onrustigen in 't leven van wie Speenhof zingen zou dat zij geen vrouw hebben en geen kind, geen verwanten en geen vrind, alleen een ... neen, geen goedgezinde meid zelfs, maar alleen een ‘Hond’, een onsmakelijk beest, toch de eenige hier werkelijk ‘goedgezinde’, behalve dan een oude moeder.

Mengelberg op reis
Uit: H. Nolthenius, Willem Mengelberg (ter perse)

Gabriëlle van Loenen heeft het over J.v. Oudshoorn in verband met diens ‘Zondag’. Dit drama komt haar mislukt voor omdat de schrijver, nu hem de suggestieve middelen van den verteller niet ten dienste stonden, geen enkele dramatische overtuigingskracht ontwikkelde. De dramaticus toch kan zich nooit beroepen op de lyriek van den prozaïst, die de beschaamde en ietwat verbijsterde opteekenaar zijn mag van wat hij zag toen hij van 't levensoppervlak naar de diepte daalde; een dramaticus moet boven 't leven zijn uitgegroeid, hij alleen, de ‘hartstochtelijke’ tegenover het ‘wijze kind’ dat de prozaïst mag zijn,

[p. *3]

kan de vizie van een afgerond leven tot de sterke symbolen van 't drama smeden. Met de zwevende vervoeringen van een leven-in-wording is dat niet mogelijk.

Maar ofschoon dan ‘Zondag’ mej. v. Loenen mislukt voorkomt, dunkt 't haar toch dat v. Oudshoorn aan 't veranderen is; van levensontkenner schijnt hij tot levensbekenner te rijpen (zie b.v. de novelle ‘Verzoening’ in Groot-Nederland Aug. '19).

Van de verdere bijdragen noemen wij doorwerkte boekbesprekingen over Dirk Coster, Aart v.d. Leeuw en J.J. de Stoppelaar door K.C. Boxman-Winkler en J.C. Bloem, een gedicht van Marie Cremers en een beschouwing van Dr. L.N. de Jong over den Grondslag van ons denken en leven.

Nederland.

Dit tijdschrift schijnt te hebben afgedaan als vergaarbak voor de onbenullige verhaaltjes en versjes van de duizend en één schrijvende jongelingen en jonge (mitsgaders oudere) dochters in ons vaderland. In dit nr. begint J.B. Meerkerk een goed leesbare causerie over E.J. Potgieter, in de eerste plaats over Potgieter als kritikus.

Men kan zeer geschikt P.'s leven in periodes verdelen - het is ook gedaan: zijn leven vóór '30 - in vreze en beven, in braafwillen opzien tot mannen als Feith en Bilderdijk en v. Alphen; - van '30-'37: nawerking van Willems op zijn gemoed en verstand, direkte invloed van Mr. Jeronimo de Vries, Withuys en Klijn; overpeinzingen over 't verleden, gedroom over de toekomst te midden van velerlei wereld-beleven in Zweden doen den aarzelenden jonkman tot een persoonlikheid rijpen; door de Vries met Heije, door deze met Drost in kennis gekomen, door den laatste tot Bakhuizen van den Brink gebracht, voelt Potgieter zich spoedig op zijn gemak met het drietal; hij voelt meteen in Drost en Bakhuizen zijn meerderen èn, bewust wordend dat zij eigenlik wilden en wisten te zeggen wat hij gedroomd had in zijn eenzaamheid, kàn hij niet rusten voor hij hen ingehaald heeft - al bleef ook de klassieke ondergrond falen - en hij stelt zich naast hen in 't gareel om beweging te brengen in de in zelfgenoegzaamheid voortdommelende massa; - dan van '37-'65: zijn optreden als Gids, eerst heel in zijn eentje, daarna een poos gesteund door Bakhuizen en eindelik voorttobbend met anderen, die hij tot arbeid opzwepen moest, altijd hartstochtelik geestdriftig hijzelf en menigmaal de wanhoop nabij, de weg wijzend aan een trage konservatieve menigte die niet volgen wil, zodat na bijna dertigjarige zware arbeid in den Haag nagenoeg nog niemand van ‘De Gids’ gehoord had, vóór de kranten de aandacht vestigden op een ‘schandaal’, in '65.
En dan van '65 tot '75 - na Huets vertrek naar Indië, in '68 - alleen arbeidend in haast vereenzaamd leven aan ‘Florence’, aan ‘Het leven van R.C. Bakhuizen van den Brink’ ....

Van de verdere bijdragen noemen wij het vervolg van Betsy Ranucci's ‘Monsieur le Directeur’, Verzen van Zeldenthuis en proza van J. Koning: De gevangen Prinses.

Elseviers Geïllustreerd Maandschrift.

‘Daar is’ - aldus Anne Hallema in het artikel waarmede ‘Elsevier’ deze maand opent, ‘geen schilder, die zóó argeloos de christus-romantiek der diviene Primitieven, het levensverhaal van onze zeventiend'-eeuwsche genre-paneeltjes en het sensitieve gewaarwordingsleven van de nieuwe dichtkunst in zijn werk heeft weergegeven als H.A.v. Daalhoff’. Wij krijgen hier vele staaltjes van zijn werk te zien, waarbij men de afwezigheid van de kleur (dat integreerend bestanddeel van een schilderij) natuurlijk weer sterk als een gemis voelt.

Johannes Tielrooy heeft een bezoek gebracht aan het huis - het huisje, zoo van buiten gezien - van Honoré de Balzac, waarin hij van 1840 tot 1847, dus van zijn 41^e tot zijn 48^e jaar heeft gewoond, den tijd waarin de meester al rijk was geweest, wel al beroemd ook, maar toch voor de autoriteiten (van belasting en schutterij) nog slechts le sieur de Balzac, Honoré, homme de lettres; den tijd dat hij ziek, vermoeid, door schulden gekweld en te dik begon te worden. Met oogen en een hart vol piëteit heeft Tielrooy alles in dat huis bezichtigd tot de trouwe koffiepot toe, waaruit Balzac zich onder 't werken maar aldoor inschonk (we vinden er een afbeelding van) en hij vertelt er ons van met wat stille, ontroerde woorden.

S. Kalff gaat de verhouding na van Multatuli tot Duymaer van Twist. Duymaer, die in Indië een plek bewoond had, waar, gelijk Busken Huët het uitdrukte, ‘een ongenaakbaar persoon de heele wereld op een afstand houdt’, Duymaer is ook voor Multatuli ongenaakbaar gebleven. Hij heeft zich door zijn vroegeren ambtenaar niet uit zijn tent laten lokken, hetgeen Kalff een ‘hoogmoedsfout’ noemt; v. Twist had de moreele plicht om zich te zuiveren niet mogen terugwijzen waar hem de middelen daartoe wel ten dienste moeten hebben gestaan. Van de verdere bijdragen noemen wij proza van H.v. Loon, N.M. Prins-Burgers, R. Kimpe; poëzie van Hermance Löhnis, A.E. Drijfhout, C. Tielrooyde Gruyter en Jan v. Lumey.

Stemmen des Tijds.

Over ‘Intellect en Bolsjewisme’ schrijft Dr. J.R. Slotemaker de Bruine, Dr. W.H. Weeda besluit zijn artikel over Bernard Shaw als Denker. Hij eindigt met tegenover Shaw, die den wil om te leven een zedelijk goeden wil heeft genoemd, een ander te plaatsen wiens ziels-structuur aan die van Shaw doet denken: den apostel Paulus; in wien óók sterk was de wil om te leven; die óók dien wil voorstelde als wereldbewegende en wereldvernieuwende kracht. Voluntarist en mysticus tevens. Maar Paulus had ‘zondekennis’ in den diepen zin van 't woord; hij erkende achter dien wil een anderen, heiligenden en louterenden Wil. Gedichten o.a. van W. de Merode en Laura Olivier.

Het Roode Zeil.

Voor 't idealisme der jongeren bestaan geen hooge productiekosten, geen exorbitante papierprijzen. Is er een groepje dat meent iets te zeggen te hebben dan ... komt hun tijdschrift er van zelf. Juist even voor 't afdrukken van deze aflevering bereikte ons no. 1 van ‘Het Roode Zeil’, maandschrift voor ‘Kunst, Letteren, Leven’. De administratie zetelt te Brussel (voor Nederland: Valkhoff en Co. te Amersfoort); een redactie wordt niet genoemd, maar medewerkers aan dit eerste nr. zijn: Arthur Cornette, Victor de Meyere, André de Ridder, Johan Meylander, Fabrice Polderman, Ramah, Firmin van Hecke en Karel v.d. Woestijne (van welken laatste wij een door Ramah met inkt gekrabbelden kop als frontespiece vinden).

Het tijdschriftje, goed gedrukt op goed papier, maakt in zooverre een eenigszins anachronistischen indruk, als hier het aesthetische sterk op den voorgrond staat. Over ‘sociale plichten’, ‘gemeenschapskunst’ in 't kort alle die begrippen waarmede men tegenwoordig moet leeren schermen wil men een kind zijn van den nieuwen tijd, lezen we hier geen woord. Ja, hier wordt zelfs een pleidooi gehouden voor ‘Dandysme’, voor ‘Fashion’ - een pleidooi dat 'n echten democraat (en dat zijn we immers allemaal?) een gruwel zijn moet. Evenwel, men kan een dandy zijn ook onder een versleten jas, al is het waar dat men in versleten kleeren gevaar loopt zijn zelfvertrouwen en daarmee zijn werkkracht, zijn moraal zelfs, te verliezen. Maar een paar chicque bottines helpen er een mensch dan allicht weer bovenop. Luchtig èn menschkundig, dit praatje van Johan Meylander. Lezenswaard ook wat André de Ridder schrijft over ‘De Romantiek in Vlaanderen’. Hadden wij hier in Holland Multatuli tenminste die, door de Europeesche ‘ziekte’ aangetast, ons arm Nederlandsch gevoel wist te verruimen tot Europeesche grootheid en wereldsmart - in Vlaanderen spookten slechts eenige vertroebelde weerlichten der Romantiek over de ingedommelde huisjes.

Verzen o.a. van v.d. Woestijne uit 'n te verschijnen bundel: De Modderen Man.