Den Gulden Winckel. Jaargang 18

Letterkundig leven uit de juli-tijdschriften

De Gids.

‘Walmende Lampen’ is een nieuwe roman van Johan de Meester. We wonen de thuiskomst bij van een meisje, een ‘gevallen dochter’ in het stadje Doesburg, waar haar vader, de notaris, tijdens haar afwezigheid-in-smaad hertrouwd is met een jonge vrouw. Al het òude, ook veel nieuws, dringt op het meisje aan, en 't is te begrijpen dat de Meester hier dadelijk in zijn element is.

Er is nog een proza-bijdrage: De Vuisten, van Job Steynen: twee menschen die hun leven doorbrengen als hond en kat, tot de man, op een mooien dag, wegloopt; denkt: wat heb ik gedaan; terugkomt, en weer tegenover haar zit als vanouds. - A. Roland Holst en Dop Bles dragen Verzen bij. Dr. F.C. ten Kate heeft een uitvoerig artikel over den Indiaan in de Letterkunde. Van Cooper zegt hij o.a. dat deze in zijn romans van den Indiaan meer een samengesteld beeld van allerlei Indiaansche karaktertrekken, zeden en gebruiken heeft gegeven dan dat van bepaalde stammen op zich zelf. Ook zijn bij hem feitelijk de Bleekgezichten hoofdpersonen. Hij is een der weinige schrijvers die den Indiaan niet idealiseert. Coopers beschrijvingen van de natuur, die hij uit aanschouwing kende, zijn over 't algemeen topographisch juist en voortreffelijk. Anders dan bij Aimard, die er maar wat van maakt af en toe. Dit slaat ook gedeeltelijk op Gabriël Ferry.

Chateaubriand's Amerikaansche oeuvre (Atala; Les Natchez) behoort tot het salon-exotisme, fantastisch en onreëel met zijn theatrale Indianen.

[p. *7]

Jan Romein publiceert een artikel over den meester-verteller Gottfried Keller, die juist 100 jaar geleden te Zürich geboren werd.

Groot-Nederland.

‘De Paniek’ is een schetsje met gemoedelijke Duitschers en sentimenteele brallende Vlamingen, zooals Cyriël Buysse dat schrijven kan. De redactie plaatst het slot van haar moderne Julia-novelle: Strijd door W.M. Ebbink, welke Julia ditmaal niet zoozeer de critiek als wel de lezers bij den neus wil hebben. Rinke Tolman heeft het over Hedendaagsche Friesche Letterkunde en Herman Wolf over de Beteekenis der Persoonlijkheid in Goethe's leven en Kunst. Kenmerkt Goethe's jeugd zich, hoe evenwichtig ook op 't eerste gezicht, door een smartvolle gebrokenheid - in het tweede deel van zijn leven is in hem niet meer de onstuimige drang naar het oneindige van den Uebermensch maar het maatbesef en de berusting.

In 1788, dus ongeveer 15 jaar na het ontstaan van de Werther, zegt hij in zijn mooie stuk ‘Künstlers Apotheose’:

‘Dem glücklichsten Genie wird 's kaum gelingen,
Sich durch Natur und durch Instinkt allein,
Zum Ungemeinen aufzuschwingen’.

J.F. Hees en Felix Rutten geven poëzie. Van den eerste o.a. dit:

Eerst simpel Liesje, kind, en thans Lizette -
't gaat goed! En zijden rokken! Vroeger droeg je,
ja, wat voor rokken! Vroeger! Zeg, toen vroeg je
flikjes! En thans - odeur, en sigaretten!

't Is waar, je hàd een snaaksch en snoeprig snoetje
en oogen ....! Maar die povere baretten
en matelootjes! En dat snoezig voetje
in lompe schoenen! Liesje, kind, Lizette ....

Je tript nu licht en blij de breede baan
met fijne laarsjes, je mint lied en wijn
en lach, en leeft, waar 't Leven peinst noch lijdt ....

Want wat beduidt een enkle morgentraan
die fonklend neerlicht door d'oneindigheid
der wijze vreugde aan den Schoonen Schijn!

Frans Coenen heeft uit het nieuwe boek van Hopman tot zijn schrik ontdekt, dat deze voor het eerst in de Nederlandsche literatuur invoert: het type ‘nieuwe vrouw’, de vrouw nl. die van twee mannen tegelijk kan houden, er geen trouwen wil en nochtans kinderen verlangt.

Tot dusver, zegt Coenen:

Tot dusver had ik zulke gevaarlijke dingen alleen in Duitsche boeken gelezen, maar thans zijn zij blijkbaar, mèt het bolsjewisme, de grenzen gepasseerd, waar Frits Hopman zich tot hun tolk maakt. Gelukkig doet hij dat nog niet erg duidelijk of geloofwaardig, zoodat de meesten hem niet verstaan en de critiek veinzen kan niets gehoord te hebben. Ware het anders, onze plicht als staatsburgers zou ons wellicht nopen dit boekwerk aan eenigen procureur-generaal te signaleeren ter inbeslagneming, net als De Hel. Want waar gaan wij met onze maatschappij naar toe, als deze on-zeden ook b.v. onder de proc.-generaalsvrouwen en dochters zouden doordringen? In die mate, dat zij, stellen wij, een brigadier van de rijksveldwacht tot vader zouden promoveeren, doch in vrije echt met een substituut begeerden te leven .... Men mag er niet aan denken! En de letterkunde, die dit in de hand zou werken en die nu met Willem Kloos en zijne echtgenoote juist zoo Hoffähig begon te worden ...

Elseviers Geïllustreerd Maandschrift.

Dr. J.M.C. van Overbeek schrijft over den schilder Hugo van der Goes, bij vele afbeeldingen van diens aan de Heilige geschiedenis ontleende werken. Dr. Josselin de Jong vervolgt met ons zijn wandeling langs het Oud-Peruaansche Aardewerk in 's Rijks Ethnographisch Museum. P.H. Ritter Jr. geeft weer een stuk zijner ‘romantische geographie’ van Noord-Holland benoorden het IJ, proza waar de koele winden door waaien en waar de blinkende waters over heen plassen. Annie Salomons geeft een novelle Herfst; doch meer toekomst voelen we in 't proza van Elisabeth Zernike: ‘Een Vrouw als zij’.

Robbers dient aan 't slot van zijn boekbespreking Couperus van repliek. Als bewijs dat hij wel uit zijn ‘modernburgerlijk kringetje’ weet te treden beroept Robbers zich op zijn Kronieken over Ary Prins, v. Oordt, v. Schendel, v.d. Woestijne en herinnert voor 't overige aan een woord van Jac. v. Looy: ‘Niets concreets is banaal; het banaal is van den geest’.

De Nieuwe Gids.

Uit dit tijdschrift signaleeren wij ditmaal slechts proza van van Looy en van Timmermans, een ‘spel van droom en leven’ door J.A. Simons-Mees, vier liederen van Isoude door Boutens, poëzie van Boeken en Reddingius en de voortzetting van Kloos' Kroniek, die Euripides beschouwt van het standpunt van een vrij-staand 20^ste eeuwer.

Stemmen des Tijds.

In een artikel Byron - da Costa gaat K. na, onder welke omstandigheden da Costa tot het schrijven van zijn dichtstuk Caïn kwam. Ook hij raakte evenals Beets en velen zijner dagen onder den sterken indruk van Byron's poëzie. In een brief aan Willem v. Hogendorp schrijft hij:

Ik las den Caïn gisteravond door en waarlijk met ontzetting. Het stuk is schoon, het is verschrikkelijk schoon, gelijk de physionomie van den Dichter en gelijk hij zelf ons Lucifer afschildert. Ik durf nu zeggen dat ik den man en zijn ziel kenne.

Met de wapenen zijner eigen dichtkunst besloot da Costa toen Byrons kunst te bestrijden.

R. Freudenberg schrijft over de Legende van den Kluizenaar en den Engel; A. de Visser over een tendenz-roman in het Romeinsche Keizerrijk.

Leven en Werken.

L. Simons vervolgt zijn inleiding tot de Kunst van het Drama en heeft het ditmaal in 't bizonder over Werkelijkheid en Natuurlijkheid op het tooneel en over den Bouw van het Drama. Hélène Swarth en N. Donkersloot dragen Verzen bij. De roman ‘The Freelands’ wordt voortgezet.

Omhoog

brengt o.m. een bewogen uitboezeming van J. Jac. Thomson over de Kentering der Tijden, die hij waarneemt in de maatschappelijke verhoudingen, in de philosophie, in de kunst.

De Hollandsche Revue

Felix Timmermans is met zijn lezing over ‘Pallieter’ ook in Deventer geweest en had daar Dr. le Rütte, een bekend psychiater onder zijn gehoor. Deze kwam na de lezing tot de uitspraak dat dit boek in een ‘manische phase’ geschreven is, hetgeen hij heeft uiteengezet in ‘De Nieuwe Taalgids’. Wij vinden daar een en ander uit overgenomen in de rubriek ‘Belangrijke onderwerpen’ in de H.R.

De Karakterschets is aan John J. Loke gewijd; als Boek van de Maand wordt besproken ‘Het geld van Robinson Crusoe’ door David A. Wells, een geestig boek over ‘het geld’ in zijn ekonomische beteekenis, dat door Mr. Vissering van de Nederl. Bank is geprezen geworden en dat, hoewel niet voor dezen tijd geschreven, naar 't oordeel van de firma v. Stockum in den Haag toch voldoende frischheid en actualiteit heeft behouden om in 't Nederlandsch te worden vertaald en uitgegeven.