Den Gulden Winckel. Jaargang 18

Over Vlaamsche boeken uit bezet-België

II

Alfons Sevens' roman: ‘Bij brave Menschen’ (Bouchery te Antwerpen), dien hij evenals zijn novellenbundel ‘Vergeet mij nietjes’ schreef tijdens zijn jarenlange ballingschap in Duitschland, is een niet heelemaal onverdienstelijke schildering van kleinsteedsche zeden. Maar de beeldspraak blijkt veelal zoo weinig passend, dat daardoor aan de enkele goede hoedanigheden van het werk wordt afbreuk gedaan.

Maurice Minne en Ray Vere gaven een bundel proza, getiteld ‘Verwachtingen’ (De Nieuwe Boekhandel - Dekenijstraat 75 te Ukkel). Van Maurice Minne troffen we daarin aan de groote novelle ‘De bange Verwachting’. Dit is de fijne analyse eener dichterlijk-gevoelige jongensziel, smachtend naar de liefde van een meisje en ook, doch minder bewust, naar de openbaring eener vaag-vermoede, hoogere schoonheid. Van Ray Vere werden drie tooneelstukjes opgenomen, die erg aan Maeterlinck denken doen.

‘In een klein Stadje’ (Gust. Janssens te Antwerpen), waarin Prosper Arents het verhaal der avonturen van kweekschoolleerlingen geschikt heeft om de ontwikkeling der liefde-idylle van den student Ivo Anot en Chloortje, is een roman in dialoogvorm. De keus van het niet steeds even belangwekkend midden, meer nog de onnatuurlijke taal door de optredende personen gesproken, zijn de meest in 't oog loopende feilen van dit boek.

Erg onbelangrijk is de kleine roman ‘Een groote Dwaasheid’ van den ondertusschen reeds overleden Gustaaf de Lattin, die als tooneelschrijver eenige bekendheid genoot. De karakteriseering der menschen wordt al te zeer vereenvoudigd en geofferd aan het soms oppervlakkige relaas der avonturen van een oud vrijgezel, die zich vangen laat door de familie van een jong meisken, waarmee hij op den postwagen tusschen Hoogstraeten en Antwerpen kennismaakt. Na het huwelijk worden de vader en de tante der jonge vrouw - om niet van de andere familieleden te gewagen - de bestendige gasten in het huis der jonggetrouwden. Maar Blazius, de oude knecht van den rentenier, bijgestaan door den notaris en het snugger-geworden vrouwken, weten de hebzuchtige plannen der familie te verijdelen.

Aangename lectuur is er in overvloed in Lode Baekelmans' bundel ‘Menschen’ (Gust. Janssens te Antwerpen), die een reeks prettige vertellingen bevat. Menschen uitbeelden met al hun hebbelijkheden was den schrijver hoofdzaak. Het liefst volgen we den ‘verteller’ Baekelmans, wanneer hij ons leidt naar het hem bekende havenkwartier, waar Piet Roos woonde in York Hotel, en waar een dolend dichter met een Finschen matroos en een tapijtventer op Kerstavond in een taveerne een jonge moeder en haar pasgeboren kindeken bezoeken gaan. Ook 's schrijvers novellen uit het klein-burgerlijk leven als ‘Vriendschap’, ‘Het Balkonnetje’ boeien en treffen door de glunder-

[p. 104]

heid van den raken toets. De uitbundige Baekelmans van vroeger is geworden een ironisch humorist, die in den loop der jaren onverschilligheid leerde en zich niet meer verbazen laat door het onlogische in het soms dwaze menschengedoe.

Ontspanningslectuur in de beste beteekenis van het woord, is het gemoedelijk verhaal ‘Door Dik en Dun’ (Boekhandel Veritas te Antwerpen) van den prettigen schrijver René Vermandere. Met soms heel fijnen en altijd gevoeligen humor verhaalt hij thans het leven van een eenvoudigen buitenjongen. De eerste hoofdstukken van dit boek doen wel eens denken aan dien anderen roman eener jeugd: aan Asmus Semper's Jugendland, het meesterlijk werk van Otto Ernst. De overige deelen van ‘Door Dik en Dun’ verloopen gewoner, maar toch, op elke bladzijde schier, treft de rake typeering van personen of de plezierige schildering van eigenaardige toestanden. Wat evenwel de hoofdeigenschap van dezen roman uitmaakt, is de gemoedswarmte, welke het relaas van schijnbaar alledaagsche gebeurtenissen doortintelt. Aan dit vlot verteld boek beleeft de lezer dezelfde vreugde, welke hem het genieten van een Conscience-roman verschaft.

Een belofte is het boek ‘Schuimertjes’ waarin Piet Vingerhoets op schilderachtige wijze de lotgevallen van drie boefjes verhaalt in een wel wat stroeve taal, die de lezing bijwijlen moeilijk maakt.

De Nieuwe Boekhandel te Brussel begon de uitgave eener novellenreeks, ‘De Beiaardserie’ geheeten. Daarin verschenen: ‘Petruskens einde’ door Toussaint van Boelaere en ‘Juffrouw Symphorosa’ door Felix Timmermans. Beide boekjes werden in Nederland gul onthaald.

_* * _*

Rijk is de oogst op tooneelletterkundig gebied - althans zoo we alleen de hoeveelheid der uitgegeven stukken in acht nemen. De hoedanigheid laat echter zeer veel te wenschen over. Tooneelprijskampen uitgeschreven door de firma's Gust. Janssens en Lod. Jozef Janssens - beide te Antwerpen - hebben niet veel verbetering gebracht. We zullen ons derhalve tot een opsomming bepalen om wat langer stil te staan bij een enkel verdienstelijk stuk.

George P.M. Roose liet ‘Judith van Bethulie’ (Het Goedkoope Boek) en ‘De meester van 't Leven’ (Flandria te Antwerpen) verschijnen; Pol de Mont dichtte den operatekst ‘Meivuur’ in 1883. De firma Gust. Janssens gaf het werk in 1917 uit. De handeling van dit frissche stuk is met talrijke folkloristische motieven doorvlochten. Er is beweging en kleur in deze tafereelen uit den tijd van Brouwer en David Teniers II. De toondichter Jef van Hoof schreef de muziek. Een eerste opvoering door de Vlaamsche Opera in Antwerpen werd voor het tooneeljaar 1918-1919 in uitzicht gesteld. Dit plan werd niet verwezenlijkt.

Maurits Sabbe liet ‘Het Kleintje’ (Lod. Janssens) en ‘Vrouwenhart’ (Gust. Janssens) verschijnen. Deze twee een-akters, eenvoudig van opvatting en keurig van taal, schijnen geroepen om bijval te verwerven.

De vruchtbare tooneelschrijver Lodewijk Scheltjens gaf uit: ‘De Slet’ en ‘Hannekenuit’ (uitg. Gust. Janssens).

Als tooneelschrijver trad op Herman van Overbeke, een jong Gentenaar, wiens twee eerste stukken: ‘Eigen Vlucht’ en ‘Apostaat’ met veel bijval werden opgevoerd. Zeer merkwaardig is het onlangs voor de eerste maal gespeelde stuk van den Antwerpenaar Ernest W. Schmidt: ‘Het Kindernummer’, dat we bespreken zullen zoodra het in boekvorm het licht ziet.

_* * _*

In den loop dezer vier jaren verschenen enkele belangrijke werken met literair-historischen inhoud, o.a.: ‘Dierkennis en Diersage bij Vondel’ door Dr. Maurits Sabbe (Gust. Janssens), dat om zijn wetenschappelijke waarde door vele Vondelkenners, waaronder Dr. H.W.E. Moller te Nijmegen, hoog geprezen werd.

Ary Delen handelde over ‘Het Poppenspel in Vlaanderen’ in een door René Pin geillustreerd boek (uitgave de Tavernier te Antwerpen). Het samenbrengen van al de bescheiden betreffende de geschiedenis van het poppenspel, dat bijna zoo oud is als de wereld en in alle landen sporen naliet, doet een niet te onderschatten graad van eruditie bij den schrijver veronderstellen. Maar Delen vertelt zoo leuk en op zoo'n sappigen toon, dat men het boekje niet terzijde legt vooraleer het uitgelezen is.

In zijn belangwekkend boek: ‘Drie Vlaamsche Realisten’ (Eug. Kauch te Antwerpen), bespreekt Lode Baekelmans drie uitbeelders van het Vlaamsche leven: Sleecx, Virginie Loveling en Reymond Stijns. Deze drie aantrekkelijke studies zijn vlot geschreven en bevatten een massa gegevens, die er toe bijdragen om het werk der besproken auteurs meer genietbaar te maken. Door het schrijven van deze opstellen leverde Baekelmans flinke bijdragen tot de geschiedenis der moderne Vlaamsche literatuur. Hetzelfde kan worden getuigd van zijn grondige studie over ‘Pieter Frans van Kerckhoven’ (Eug. Kauch te Antwerpen), den bekenden romantieker, wiens honderdste geboortedag in het oorlogsjaar

[p. 105]

1918 onopgemerkt voorbijging. Baekelmans bezorgde insgelijks de uitgave van een onvoltooid werk van dezen schrijver: ‘Jonker Willem’ (Eug. Kauch), een erg romantisch verhaal met wijsgeerige bedoelingen.

‘Het cijfer zeven’ (Gust. Janssens te Antwerpen) waarin Willem Baekelmans naspeurt welke rol het getal 7 speelt in de sprookjeswereld, den godsdienst, de historie, het dagelijksch leven. is een werk, dat van groote kunde en naarstige nasporingen getuigt.

Alfons de Cock verzamelde een aantal uiterst belangwekkende folkloristische opstellen in een prachtigen bundel: ‘Volkssage, Volksgeloof en Volksgebruik’. In het prospectus oordeelde Pol de Mont terecht: ‘Naar mijn bescheiden oordeel is dit boek niet alleen een van de voortreffelijkste, welke wij onzen grooten folklorist danken, maar daarenboven een der beste en leerrijkste onder alle werken van dien aard, die gedurende de laatste acht à tien jaar, om het even in welke taal, het licht zagen. Wat De Cock ons hier geeft, is niet alleen vergelijkende, maar - ik zou haast zeggen - bespiegelende folklore’. Dit boek, versierd met 77 platen, werd in 1918 uitgegeven door Gust. Janssens te Antwerpen.

Ze zijn van zeer uiteenloopenden aard en verschillend gehalte, de boeken in dit gewis onvolledig overzicht besproken. Doch, verschenen in barre tijden van nood en gruwelijken kamp, verkrijgen ze een hoogere beteekenis. Ze bewijzen niet enkel voor het talent van de kunstenaars, die ze opvatten, maar ook voor de levenskracht van ons volk.

Antwerpen.

LODE MONTEYNE.