Den Gulden Winckel. Jaargang 17

Willem van Oranje op het tooneel

DOOR de opvoeringen, voor eenige maanden, van het historisch tooneelspel Willem van Oranje van Mevrouw H. Laman Trip - de Beaufort in den Haag en in Amsterdam door de Kon. Ver. ‘Het Nederlandsch Tooneel’, - eindelijk dus, want in 1916 bij het verschijnen van het tooneelspel als Nummer 50 van de Meulenhoff-Editie maakte de uitgever reeds melding van de opvoering voor het seizoen 1916-17, echter door het gezelschap Willem Royaards -, is de herinnering weer verlevendigd aan andere tooneelwerken, waarin Willem van Oranje de held is; of liever (want zoo belangrijk zijn meestal deze stukken niet en herinneringen aan opvoeringen dier stukken kan men haast niet hebben), men wordt er weer aan herinnerd dat er verscheidene van zulke tooneelwerken bestaan.

Worp in zijn Geschiedenis van het drama en het tooneel in Nederland (deel II, 1907, blz. 224) noemt van het jaar 1602 een tragedie in het Latijn van Daniël Heinsius, welke in 1606 door Jonkheer Jacob Duym in het Nederlandsch is bewerkt onder den titel: Het moordadich stuck van Balthasar Gerards.

In zijn Invloed van Seneca's treurspelen op ons tooneel (Amst. 1892) schrijft Worp, dat G. Hoghendorp voor zijn Treurspel van de moordt begaen aan Wilhem, prince van Oraengien (1617) ook gebruik heeft gemaakt van het Latijnsche drama van Heinsius en dat zijn stuk een goed voorbeeld is van Seneca's invloed door middel van het Latijnsche schooldrama. Dit treurspel werd gespeeld op den dag der opening van Coster's Academie.

Andere stukken zijn er van den Dordtschen rector Lambert van den Bos (1662), van A. Roggeveen (1669), van Claes Bruin (1721), van J.S.(asselee) (1738), van Onno Zwier van Haren (1773), van W.H. Warnsinck Bzn. (1836), van Johannes Hilman (1848). Een in 1785 anoniem verschenen treurspel Willem de Eerste, prins van Oranje, is van J. van Walré.

Voor rederijkers bewerkt zijn De dood van Willem de Eerste, prins van Oranje, historisch-dramatisch gedicht in 5 afdeelingen (1863) door K. Boon; en Willem van Oranje of vijftien jaren geschiedenis, historisch drama met zang in 3 bedrijven (1870) door G. de J. Dit laatste is bewerkt naar het Fransch; want ook in het buitenland heeft men zich met den prins, en niet alleen in historische studiën, bezig gehouden.

Zoo bestaat er een drama in het Fransch van A.V. d'Arnault, Guillaume de Nassau, tragédie en 5 actes, in 1825 te Brussel en in 1826 te Parijs uitgegeven. Hoewel de Fransche Bibliographie vermeldt: ‘Cette pièce n'a pu être représentée au Théâtre-Français’, is, volgens de Brusselsche uitgave (de Parijsche kennen wij niet), het drama in 1820 in Frankrijk gespeeld.

Een ander Fransch stuk heet Balthasar Gérard.

[p. 96]

Auguste Clavareau, bekend door zijn vertalingen van vele Hollandsche gedichten in het Fransch, bewerkte Guillaume d'Orange ou l'Union d'Utrecht, drame lyrique en 4 actes par F. Förster, arrangé par A. Clavareau, La Haye, 1848.

In 1909 verscheen te Leipzig een drama in 5 bedrijven en 4 tusschenbedrijven: Wilhelm van Oranien, Prinz der Niederlande, door M. Syola.

Het tooneelspel van Mevrouw Laman Trip - de Beaufort behandelt te gelijker tijd het beleg en het ontzet van Leiden en ook dit beleg en dit ontzet zijn vele malen het onderwerp van een tooneelspel geweest. In de Handelingen en Mededeelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde van 1891-92 zijn een achttal dezer stukken vrij uitvoerig besproken door den Limburgschen novellist Mr. L.H.J. Lamberts Hurrelbrinck onder den titel Het beleg en ontzet van Leiden ten tooneele gebracht. Ook gaf hij ongeveer te gelijk een artikel in Haagsche Stemmen, van 1891, getiteld ‘Magdalena Moons’ ten tooneele gebracht.

De combinatie van Willem-de-Eerste-episodes met het beleg van Leiden komt ook voor in een van de allerlaatste Willem-de-Eerste-stukken, namelijk in Willem I, de Vader des Vaderlands, drama in 5 bedrijven met een voorspel, geschreven door D. van Rech en in 1898 te Leiden uitgegeven. In dit drama speelt het voorspel te Gent in 1559; het eerste, tweede en derde bedrijf spelen in 1566, 1567 en 1568; het vierde bedrijf speelt in 1574 voor Leiden en het vijfde in 1584 te Delft.

Vele zijn ook de tooneelwerken, waarin Willem van Oranje voorkomt al is het niet als hoofdpersoon, o.a. in Joan Woutersz van Schimmel, en, om een buitenlandsch stuk te noemen, in Goethe's Egmont.

A-Z.