Den Gulden Winckel. Jaargang 17

Letterkundig leven uit de mei-tijdschriften

De Gids.

H.T. Colenbrander wijdt dankbare woorden aan de nagedachtenis van Mr. W.H. de Beaufort en hoopt dat er onder diens nalatenschap althans een deel van 't materiaal zal gevonden worden, door de B. verzameld voor het groote werk dat hem voor den geest stond, doch waarvan helaas niet meer dan een begin is voltooid: de beschrijving van ‘dertig jaren uit onze geschiedenis, 1863-1893’, samen te stellen met gebruikmaking ‘van niet voor openbaarheid bestemde bescheiden, mededeelingen van tijdgenooten, persoonlijke herinneringen’. - Van Jan Veth een sonnet: In Memoriam Matris; van G. Gonggrijp een Indisch drama vol barbaarsche namen; van P. Raëskin het vervolg van zijn Klein-Seminarie-roman: Hageveld. Nu Frits zijn verlangen: Redemptoristen-pater te worden heeft voelen wegsmelten, na de teleurstelling bij zijn biecht, komt het meisje Pauline weer in zijn leven; en met haar de wereldsche bekoringen van heimelijke stoeipartijtjes, zonnige fietstochtjes etc. Dr. Ch.M.v. Deventer voert ons in Plato's Laches in.

Groot-Nederland.

Poëzie-in-aanleg zou men M. Nijhoffs ‘Pierrot aan de lantaarn’ kunnen noemen; kreupelrijmen, die u telkens verrast doen opzien, omdat ge er de stem van het leven zelf in hoort. Een arme, zwervende Pierrot zingt bij zijn guitaar in een nachtstraat; Harlekijn in zijn roode pak, zijn hoed met

[p. *5]

bellen, kijkt over een muur en begint een gesprek. Pierrot blijkt de man zonder vrouw, zonder kind, zonder vriend, zonder buur, die 's nachts naar de dansende gele vlam in de gaslantarens staart en zijn kille wang aan 't warme glas van 't lantarenkooitje koestert. Zijn zwarte schaduw is zijn eenige kameraad. Hij, eenmaal zingend kind, is de mensch zonder geluk geworden, toen 't leven zijn ontzettende grimassen voor hem wrong. Harlekijn wil hem helpen naar den dood, hem deze kleine wereld doen zien als een bol, die tusschen andere bollen dwerelt ‘en 't leven van de menschen als - onze melancholieke wals’.

Is dan de wereld, vraagt Pierrot, door God vergeten?

En Harlekijn:

God heeft als leven ons bereid:
Dansen wanneer het stuk hart schreit -
Maar groot is wie de rust bereikt
En naar het spel van poppen kijkt.

Dan slaat hij een lus aan de lantaren en helpt Pierrot zich ophangen. Nu smelt voor Pierrot het landschap in duizend kleuren en gaan de zachte wonderen gebeuren.

Het wordt een droom als kinderdroomen:
Nu zie ik witte engelen komen.
Zij spijkeren mij los van 't kruis
Nu zwerft Pierrot weer - maar naar huis

(Hij sterft).

Pierrot is dood en hangt zoo stil,
Terwijl ik door mijn wervels ril.
God heeft een kranke rank gevonden
En aan zijn warmen muur gebonden.

Lata de Ranitz vervolgt haar novelle ‘Als de droom in droom vergaat’, een verhaal van menschen die elkander hadden moeten vinden, maar elkaar zijn voorbijgegaan; J.v.O. geeft een stuk proza, een min of meer fantastieke verbeelding: De Tweede Fluit. Carry van Bruggen zet haar belangwekkende Prometheus-beschouwingen voort; F. Francken schrijft over Fransch-Belgische auteurs aan 't front.

De Nieuwe Gids.

C. van Wessem herdenkt Claude Debussy, wiens leven wij hebben hooren uitluiden als in die ‘brume doucement sonore’ van zijn prélude ‘La Cathédrale engloutie’. Mooi is het stuk van Herman Poort over Gerbrand Adriaensz. Bredero, over wien nu eens niet gepráát wordt op de wijze der philologen, maar die ons in levenden lijve wordt voor oogen gezet in 't bonte leven van het Amsterdam zijner dagen. - Verder: proza van van Looy, van Boven, Speenhoff, C. Veth e.a., poëzie van Hein Boeken, Hélène Swarth; etc.

‘Zij’

In aansluiting aan 't artikel dat de heer Jaarsma voor eenige maanden in ons tijdschrift schreef over Christiane von Goethe, is 't wel aardig te gewagen van 't stuk over Christiane Vulpius, door Dr. Johanna Sernée, in 't Mei-nr. van ‘Zij’. Schrijfster geeft eenige uittreksels uit brieven van Goethe, als bewijs wàt Christiane voor hem is geweest. Zoo schreef hij, tijdens een der veldtochten waaraan hij deel nam, in 1792:

‘Gij weet, dat ik je hartelijk lief heb, waart gij thans maar bij mij! Ach lieveling; er bestaat niets beters dan samen te zijn. Dit zullen wij elkander voortaan altijd zeggen, wanneer we elkaar weder terug hebben. Blijf de goede engel van mijn huis en bereid mij eene vriendelijke woning. Zorg voor den kleinen jongen en blijf van mij houden. Ja, blijf mij liefhebben, want ik ben vaak in gedachten jaloersch en verbeeld mij, dat een ander je beter zou kunnen aanstaan, omdat ik vele mannen knapper en aardiger vind dan me zelf. Dat moet gij echter niet zien; gìj moet mìj voor den beste houden, omdat ik zoo ontzettend veel van je houd en mij buiten jou niemand bekoren kan....’

Voorwaar, hier toont een groot man de ziel van een beminnelijk kind! Het hier geproduceerde portret van Christiane met haar zoon werd ons door de administratie van ‘Zij’ welwillend in bruikleen afgestaan.

Elseviers Geïllustreerd Maandschrift.

Kasper Niehaus leidt ons tot het werk van Jean-Baptiste Camille Corot in, die zich een vreemde voelde onder de genooten van Barbizon, wien hij als ‘een compromist’ gold, wel eerwaardig wijl hij de brave Père Corot was, doch in wiens braafheid zich een nuance van vieux-jeu mengde. Toch laten de modernen Corot alleen nog gelden.

Na een artikel over oud-Peruaansch aardewerk en eenige kleinere bijdragen krijgen we een novelle van Dorothee Buys en een dialoog van Karel Wasch, tusschen een man en een vrouw die scheiden als hun liefde op een dood punt gekomen blijkt. Robbers heeft ‘een verkwikkend bad genomen’ in Couperus.

‘Stemmen des Tijds’ is er nog niet met schetsjes als van den Heer A. Wapenaar dit ‘Door Leed tot Licht’. Dergelijke schetsen behandelen het Christendom te koesterend dan dat ze kunnen stijgen tot die hoogere objectiviteit, die kunst van tendenz-werk onderscheidt. Reeds de titel riekt Callenbachiaansch. Dirk Breebaart poogt in zijn ‘Kleine Lyriek’ (proza) in een rijkdom van beelden zielsbewegingen te benaderen.

‘Onze Eeuw’ opent met een stuk voor rustigen inkeer, t.w. Dr. J.D. Bierens de Haan's: Lijden en Geluk, Zulke lectuur maakt rijker, terwijl het meeste dat met de pretentie gelezen te willen worden tot ons komt ons naakter en berooider dan wij waren laat staan. Noemen wij uit deze afl. nog ‘Schetsjes uit het Vrouwenleven’ door Hélène Swarth, die in haar (beste) poëzie altijd zuiverder is gebleken dan in haar proza.

Uit ‘Leven en Werken’ maken wij melding van een artikel door A.C.S. de Koe over de wending van Individualisme [in de poëzie] tot Gemeenschapsgevoel; uit de ‘Hollandsche Revue’ van een karakterschets van Prof. Casimir.

Aan het Weekblad voor Stad en Land met zijn afwisseling van bijdragen (Red.: Is. Querido en Jan Feith) hoop ik in 't volgend nr. wat meer plaatsruimte te kunnen afstaan.