Den Gulden Winckel. Jaargang 12

[p. 177]

De geschiedenis van een hond

Octave Mirbeau: Dingo. - Paris, Fasquelle, 1913.

ER wordt tegenwoordig weer veel over dieren geschreven. In de Fransche letterkunde zagen in de laatste tijden verschillende werken het licht, die over deze stof handelen; om maar onder de vele schrijvers den genialen Maeterlinck te noemen: iedereen kent van hem La Vie des Abeilles, het zoo mooie stuk over den hond in Le double Jardin, het ijl-fijne sprookjes-spel: L'Oiseau Bleu. En ook het lawaaierige succès van Edmond Rostand's Chantecler is nog niet vergeten. Octave Mirbeau gaf dit jaar een roman uit: Dingo, de geschiedenis van een hond. De stof, die ik straks in 't voorbijgaan mededeel, heeft eigenlijk weinig om het lijf, maar is op een zoo persoonlijke en schilderachtige manier behandeld geworden, dat het boek tot iets wordt, dat men lief heeft en gaarne in zijn bereik vindt.

Octave Mirbeau trouwens lijkt me wel te zijn de verpersoonlijking van den hedendaagschen Franschman, zoo goed als Anatole France. Doch waar France, fijn en lenig, kunstig en paradoxaal, de gebreken van zijn tijd medelijdend beschouwt en er soms vermaak in vindt ze te verdedigen, ziet Mirbeau - met dezelfde gedachten maar een verschillend temperament begaafd - die gebreken uit een gansch ander oogpunt. Hij spot niet veel, is meestal somber gestemd, hekelt het slechte rondom hem op grootsche wijze, is soms wel wat overdreven maar stijgt op andere plaatsen tot het echt epische. Le Journal d'une Femme de chambre en Les vingt et un Jours d'un Neurasthénique zijn rake studies van Parijzer zeden, onbewimpeld waar en bedroevend. En de schoonste en droefste, de wrangste passiekreet stijgt uit zijn bewonderenswaardigen roman: Le Calvaire.

Voor het tooneel schreef Mirbeau Les Affaires sont les Affaires, Le Foyer, Les Mauvais Bergers - om maar van de belangrijkste werken te spreken - stukken, welke voorzeker de maag moeten ontstellen van den rustigen burger, die het theater beschouwt als een tijdverdrijf; stukken, waarin vlijmend is de waarheid, en waarvan de schoonheid benauwend aandoet door het geweldige. De pessimist Mirbeau is een virtuoos van de drift en het geweld.

Een hond is de studie waard van een schrijver, misschien meer dan menig banaal en leelijk menschje; toch kan Mirbeau zich niet ontlasten van een hoovaardig en dwaas anthropomorphisme, en zoo komt het, dat de hond Dingo gedachten en gevoelens heeft gelijk de menschen. De schrijver ziet die bijzonderheid als een gebrek aan en klaagt er zelfs over, dat hij te zwak is om van Dingo enkel een ‘hond’ te maken. Maar dàt is juist de eigenaardigheid van het boek.

Dingo werd hij genoemd, naar den naam van zijn Australisch ras, bijna uitgestorven. Zulke

[p. 178]

honden zijn eigenlijk meer wolf dan wat anders. De schrijver ontvangt hem van een geleerde en voelt dadelijk sympathie voor het piepjonge, lompe diertje, dat door een niet te bedaren geblaf protest aanteekent tegen de brutale wijze waarop de geleerde hem verzond, en zijn menschenhaat door onloochenbare bewijzen doet kennen. Zoo worden de menschenhater Mirbeau en de menschenhater Dingo van lieverlede dikke vrienden. Daarbij, met de opvoeding van een hond heeft men zulk een last niet als met die van kinderen, vindt de schrijver. Hij ziet Dingo groeien en schoon worden, en het is hem een groot genot, de uiting na te gaan der onvervalschte instincten van het mooie dier. Dingo bijt alles stuk, loopt en ketst in den hof, tot groote wanhoop van den hovenier, voelt zich van een beter ras dan de andere honden en kan er geen kennis mee maken; bemint daarentegen met ongewone zachtheid kinderen en arme lieden en ook het mooie katje Miche. De vriendschap tusschen Miche en Dingo geven den auteur gelegenheid tot het schrijven van de schoonste en fijnste bladzijden, die men lezen kan.

Dingo is volvormd en sterk, de menschen hebben zijn ras niet kunnen verslaven, hij is gansch en schoon natuurlijk in alles en kent niet de luidruchtige en likkende genegenheid voor den mensch van andere honden. Dingo is den schrijver een goed en oprecht vriend. Maar te Ponteilles wordt zijn wolven-instinct met den groei wakker; hij bijt eerst twee katten dood, en daarna wordt het van lieverlede een echte moorderij van al wat er maar in en om het dorp leeft van gevogelte en wild en schapen en geiten. De aangeboren haat van den kleindorpschen Franschen boer tegenover elken vreemdeling kookt over en de schrijver moet het dorp verlaten; hij heeft wel gepoogd Dingo te verbeteren, maar slaagt er niet in en vindt ten laatste den hond schoon, in de uiting van die wilde, driftige moordzucht.

Te Parijs gedraagt Dingo zich nogal wel; maar zulk een mooie hond hitst natuurlijk de begeerte op van de hondedieven. Het slimme dier weet aan al hun hinderlagen te ontsnappen; totdat hij op zekeren dag den man, die hem wou meelokken, bijna de keel afbijt. Het leven van Dingo te Parijs wordt al even onmogelijk als te Ponteilles. De hond vergezelt zijn meester op een reis door Italië en Duitschland en weet altijd te ontsnappen om op jacht te gaan op al wat maar te dooden is. Eindelijk gaat Mirbeau in het stille woud van Fontainebleau wonen, waar Dingo bevriend raakt met den altijd-zwijgenden pensjager Flamant; waar hij op een zekeren dag een gansche jacht - menschen en honden - doet huilen van woede, omdat híj alléén een hert opjaagt. Maar Dingo wordt ziek. De vrouw van Mirbeau verkeert al een tijdje lang in een bedenkelijken toestand en de schrijver is diep ongelukkig. Zijn ‘vrienden’ kunnen hem niet troosten, hem blijft enkel de troost over van dien goeden, armen, zieken Dingo. De hond sterft; de groote, schoone, wilde hondwolf is geworden tot iets dat Flamant in een put steekt. De schrijver staat bij den pensjager:

Je lui serrai la main, y glissai quelques pièces d'or.
Flamant me les rendit, et, secouant la tête tristement, dit: - Non, monsieur, non... ça je ne peux pas... je ne le connaissais pas beaucoup, c'est vrai... Mais il était si beau!... Et puis, qu'est-ce que vous voulez?... Quand je travaillais chez vous, il re me quittait pas... Il se couchait dans l'allée, en face de moi, et il me regardait... Des fois, il est venu me lécher la main... Voyez-vous ça... Non, non, je ne pourrais pas!
Et sa voix trembla d'émotion. Jamais Flamant n'en avait tant dit. Il rechargea les outils sur son épaule et s'en alla de son pas silencieux, et il disparut bientôt derrière la maison.

Zoo eindigt de geschiedenis van Dingo. Maar het voornaamste uit het werk heb ik bij deze korte inhoudsvermelding noodzakelijk moeten verzwijgen, nl. de verhouding van Dingo's gevoelens tegenover die van den mensch; en waarlijk, in die vergelijking blijkt de mensch wel vaak een leelijk en verfoeilijk wezen.

Wat is de beschrijving van het dorp Ponteilles met zijn bewoners een bewonderenswaardig meesterstuk in zijn aard! Voor wie de kleine, afgelegene Fransche dorpen kent is het, alsof hij te Ponteilles heeft gewoond, alsof hij dien maire Théophile Lagniaud en die kruidenierster Emilie Tourteau en dien herbergier Jaulin en dien veldwachter Cornelius Fiston altijd heeft gekend, alsook die boeren, norsch en geniepig, levende als dieren, terwijl het goud in overvloed, lijk een nuttelooze waarde, in den een of anderen verholen hoek van hun ellendige kotten onaangeroerd blijft, - ál die lieden met hun vooroordeelen, hun twisten, hun misdaden, hun domheid.

Vooral blijft in de herinnering dat portret van den dorpsnotaris. Dat is áf, dat is classiek-schoon en een ‘Anselme Joliton’ doet als portret niet onder voor het schoonste van La Bruyère; - wat niet weinig gezegd is!

En zoo is ook mooi de beschrijving van die arme, teringachtige Parijzer actrice, die Dingo in haar donkere kamer-van-misère had opgenomen, toen de hond in de oneindige wereldstad verloren was. Die arme vrouw, voor wie het summum van het menschelijk geluk is: reizen in tweede klasse en gelogeerd zijn in hôtels!

En dan de wreedheid van die heele bende dames en heeren, van den heelen troep toeschouwers dier chasse à courre, hoe treffend wordt ze door den auteur gevat en weergegeven!

Een eigenaardigheid van het boek zijn ook de

[p. 179]

gispingen van het gemaakte en valsche in kunstenaarszeden, de onverwachte en leuke zetten over deze of gene kunst-richting.

Je regrette, comme un ami qui a mal tourné, ce fameux diplodocus (vóórhistorisch dier) devenu, ainsi qu'un tableau de M. Cormon ou une statue de M. Frémiet, un vulgaire objet de musée.

Of, sprekende van den groei van Dingo:

Aucun doute que, sous le nez, le menton, au bas du poitrail, il ne lui vînt de la barbe, comme à un vieux sculpteur.

En, om een laatste voorbeeld te geven:

Il (Dingo) avait, en toutes choses, des idées exclusivement réalistes. Contrairement aux défunts poètes symbolistes qui, par une ironie vengeresse du sort, sont devenus académiciens, bookmakers, critiques de théâtre, placiers d'automobiles, réparateurs de porcelaines, il se refusait avec la plus belle énergie à vivre dans un ‘chenil d'ivoire’ d'abstractions prosodiques et - autant que cela fût possible à un chien - d'idéales chevauchées avec des crémières neurasthéniques, d'immatérielles amours avec des fruitières de rêve.

En dat ik nu eindelijk nog een woordje zegge over den stijl, den meesterlijken stijl van het boek. Hoe treffend, die stoute beelden als:

‘les moissons s'apprêtent a verser tout l'or de leurs gerbes dans les bas de laine du pays’.

Dingo had een hondendief gebeten en daarom moest Mirbeau bij den politie-commissaris komen. Deze spreekt over allerlei zaken op een allerpedantste wijze. ‘Enfin il me parla littérature...’ Daarmee is 't uit! Voelt men den vlijmenden spot van die stilte daarna, van die enkele drie puntjes?

Een laatste citaat. Mirbeau heeft het over een lief hondje, dat hij vroeger bezat:

C'était un exquis petit animal, pas joli, plus que joli, vif et joyeux et sans cesse pétillant et sans cesse caressant, tout grâce, tout caresses, tout amour. Il s'était fait une toute petite âme, soyeuse et frisée comme son corps, mais blonde, et délicate et un peu frivole et si inventive, en constant désir de plaire, de la plus gentille, de la plus imprévue cocasserie qui se pût voir.

Hoe smaakt men die heerlijke, verteederde ontroering van den schrijver, dat ijl-fijne van ieder tintje, de waarde van elk woordeken! Die herhaling van ‘et sans cesse’ en van ‘tout’, die kostbare vergelijking van het zielken bij het zachte lichaam, en dan, dat enkel woordje cocasserie, dat het portret belet, sentimenteel te worden!

Mirbeau heeft hier een werk geleverd, somber misschien, maar leerrijk en mooi, en waar men dankbaar vóór staat.

FRANZ DE BACKER.