Den Gulden Winckel. Jaargang 12

Letterkundig leven uit de januari-tijdschriften

Onze Eeuw.

De heer C.F.A. Zernicke drukt hier af een artikel over ‘Schoolhervorming’, dat, met eenige uitbreiding, weergeeft het door schrijver voorgedragene op den 3en vacantie-cursus in paedagogiek, zomer 1912, te Amsterdam. Hij acht de politieke constellatie van 't oogenblik voor Schoolhervorming niet gunstig, doch voorziet haar toch in naaste toekomst. - Mevr. D. Logeman-v.d. Willigen vertelt ons in een schetsje hoe er een mirakel gebeurd is, hoe haar Madonnabeeldje leven gekregen heef ten met haar meeleeft meer dan ooit eenig levend wezen heeft gedaan. Van Mr. F.E. Posthumus Meyjes vinden wij een zeer lezenswaardig opstel over ‘Gorter's Laatste Werk’ (Pan). Mr. Meyjes is een groot bewonderaar van ‘Mei’ en hij kàn het daarom niet hebben dat de door God begenadigde Dichter zich verlaagd heeft tot onbezoldigd staatszanger van de Arbeiderspartij in Nederland. Harde, bittere woorden voegt hij zijn geliefden dichter toe en hij heeft maar weinig hoop voor de toekomst.

De ‘nieuwe lente’ en het ‘nieuwe geluid’ zijn verstorven, de winter is gekomen; de ‘luide Heraut’ ‘in 't blauw-en-goud’ der nieuwe Hollandsche Dichtkunst is de omroeper geworden van het marxisme. Komt laten we voor den dichter van Mei doen
‘.... dicht toedeinen
De blauwe baldakijnen’
en zijn beeld als dat eens dooden met stille vereering nederzetten in de Ruhmeshalle van het Hollandsch Pantheon, met de meien om de slapen.

Dr. C. Serrurier geeft ons een karakteristiek van den Zwitserschen Christen-philosoof Charles Secrétan, aan de hand van een onlangs te Lausanne verschenen werk: L. Secrétan: Charles Secrétan, sa vie et son oeuvre’. G.F. Haspels bespreekt op zijn uitvoerige, naar synthese trachtende wijze eenige nieuwe boeken. Hij prijst zeer Querido's ‘Jordaan’,

[p. *1]

dat hij daarom zoo ver boven ‘Menschenwee’ vindt staan, omdat in ‘De Jordaan’ het idealisme niet naast het realisme staat, maar er in zit, terwijl in ‘Menschenwee’ la bête humaine en de biddende pereboompjes, realisme en idealisme, dualistisch naast elkâar zijn gebleven.

‘Sirius en Siderius’ doet het Haspels betreuren dat we voor een nieuwlichter een dichter verloren. Wij noemen eindelijk nog een schets van Gustaaf v. Eyken ‘Oud' Mieke’ en Poëzie van Balthazar Verhagen en Jacqueline v.d. Waals.

De Gids.

Dr. P.H. van Moerkerken, die op weg is een zeer eigen plaats in te nemen onder de jongere proza-schrijvers, begint een novelle ‘De Ondergang van het dorp’. Niet minder belangwekkend voor literatuurminnaars beloven de ‘Studiën’ te worden over Adriaan v. Oordt, waarvan de heer Dirk Coster, ook al een onzer zeer begaafde jongeren, hier de eerste (over ‘Irmenlo’) publiceert. Tusschen Ary Prins en v. Schendel staat v. Oordt, noch zuiver visionair (Prins), noch zuiver geestelijk, doch reikend naar beide zijden. Ook v. Oordt beschrijft niet het Verleden om het Verleden, doch om er zich zelf in te openbaren.

Fred. v. Eeden begint het Tweede Boek van ‘Sirius en Siderius’: Het Kind. De zich bescheidenlijk achter drie sterretjes verschuilende schrijver van de stukjes Tafelkout in 1906, 1909 en 1910 schenkt ons in dit nr. het vierde zijner gesprekken (in briefvorm) waarin van alles wordt aangeroerd: de Bosboom-Toussaint-tentoonstelling, Dr. Dyserinck's 70e verjaardag, de brieven van Cicero en van Napoleon, de Max Havelaar, etc.

Carel Scharten heeft Pompeji bezocht en schrijft over ‘een nieuw Pompeji’ dat door een veranderde methode van opgraving wordt blootgelegd. Een prachtig toekomst-werk, want er valt nog wel haast de helft van geheel Pompeji te ontdekken.

Dr. Marie Loke wijdt een opstel aan de ‘Annales Jean-Jacques Rousseau’. Voor de dwepers met de mode-schrijfster Marjorie Bowen is lezenswaard wat C[olenbrander?] over de producten dezer schrijfster zegt:

Het geslacht van '80 is U, achtenswaardigen en aanminnigen, en mij en allen met zóóveel trots tegemoet getreden, heeft ons de Kunst zóó hoog getoond en onszelf zóó nietig, dat wij geïntimideerd waren, is het niet? Voor ons fatsoen hebben wij boeken gekocht en soms zelfs gelezen die wij toch eigenlijk héél vreemd vonden; wij prevelden wat mee voor het altaar der Litteratuur, maar het was werk der lippen.... En wij wreekten ons in stilte. Kloos en van Deyssel en Gorter en Boutens, welzeker; - maar ook Justus van Maurik en Kippeveer en Sherlock Holmes en Marjorie Bowen.

In 't werk van Bosboom-Toussaint, hoe langdradig ook, liggen schatten van geest en vinding - de boeken van de roman-fabrikante Marjorie Bowen zijn, volgens C., ‘leege prullen’ alleen treftend en ongewoon om de handigheid waarmee ze in elkaâr zijn geflanst.

Stemmen des Tijds.

Dr. J. de Zwaan opent de afl. met een beschouwing over Oriëntalisme, Keizeraanbidding en Christendom. A. Brummelkamp causeert over de beteekenis van ‘Lezen’. Hij acht het lezen van romans niet zonder gevaar omdat de romandichter moet ver-dichten en het leven toch de eigenlijke leerschool blijft’. Dr. Riemens schrijft over ‘Het Monisme’, eerst bij dat van Haeckel, daarna bij dat van von Hartmann stilstaande. In zijn Literair Keur-overzicht prijst de Hooglandsche predikant en Beweging-dichter Thompson (die ditmaal verzuimde zijn stuk te onderteekenen) o.a. Querido's Geschreven Portretten. Hij noemt dit boek kortweg een meesterarbeid. Mij dunkt een dergelijke lof aan een der na-tachtigers door een predikant in een Christelijk tijdschrift (en dat niet eens het met de jongeren ‘coquetteerende’ Ons Tijdschrift!) moet voor medewerkers als Dr. A. Brummelkamp, den Bloesem en Vrucht-redacteur, toch wel genoeg zijn om direct der Redactie hun medewerkerschap op te zeggen.

Evenals van ‘Ons Tijdschrift’ blijkt ook van ‘Stemmen des Tijds’ de belletrie voorloopig wel het zwakke punt te zullen zijn. Het schetsje van Mej. H.S.S. Kuyper over een gevierde spreekster, die per slot van rekening in de liefde, het moederschap het hoogste vrouwegeluk blijkt te zien en door de eenvoudige erkenning daarvan een dwepend jongmeisje tot leidsvrouw wordt is... nu ja, wel een aardig dingetje, vlot geschreven, met een paar lieve aanhalingen uit van Eeden en psalm 42, heel stichtelijk, maar - toch wel wat erg geborduurd naar een vooropgezet thema, wat erg praterig en oreerend van dialoog, zwakjes van plastiek, en typeering, in één woord wat erg gewoontjes. Men leest het, knikt eens, en is 't den volgenden dag vergeten.

De Beweging.

Na drie gedichten van Albert Verwey zet G.E.G. Meuleman zijn vertaling voort van Snorre's Edda. André Jolles heeft een Idylle gedicht, welke zich afspeelt in een visschersdorp aan de Klein-Aziatische kust tusschen een bedelaar, een knaap, een meisje en de moeder.

Gelijksoortige uitlatingen van twee jonge dichters (Geerten Gossaert en J.C. Bloem) waaruit blijkt dat geen dezer beiden ‘het wezen van de poëzie (ziet) als noodzakelijke schepping van het oorspronkelijke beeld’ doch dat beiden als poëzie erkennen ‘een uiting waarin de dichter met het geijkte beeld genoegen neemt’, doen Albert Verwey de vraag stellen, of de Nederl. dichtkunst op een keerpunt is geraakt. Hij tracht deze vraag te beantwoorden in een beschouwing over ‘De richting van de hedendaagsche Poëzie’. Hij komt tot de conclusie dat de jongeren (als v. Eyck b.v.) minder den nadruk op het beeld dan wel op de beweging leggen.

Wij noemen voorts Gedichten van Aart van der Leeuw en P.N.v. Eyck en Overdenkingen van Dr. H.M.J. Schoenmaekers.

Groot-Nederland.

De ‘Villa des Roses’ is een Parijsch pension met welks diverse bewoners ons Willem Elsschot in kennis brengt. Misschien bevalt anderen die kennismaking beter dan ons; vergelijk nu eens de geforceerde persoons-karakteristiek der eerste bladzijden bij wat de Schartens in hun ‘Huis vol Menschen’ gaven! Hoe grof is dan dit werk. - Couperus vervolgt zijn ‘Herakles’; van Hendrik van der Wal is een Drama opgenomen uit den tijd der Romeinsch-Karthaagsche oorlogen; van Willem Kalma een IJkantimpressie. Dan de gewone rubrieken.

Ten slotte vestigen wij de aandacht op eenige der voornaamste litteraire bijdragen der overige ons toegezonden periodieken. In de eerste plaats maken wij ditmaal eens melding van een weekblad: De Hofstad. Dit met smaak en zekere distinctie geredigeerde periodiek biedt wekelijks den lezer een groote afwisseling aan bijdragen op gebied van kunst en literatuur. In het Kunstoverzicht passeeren de voornaamste schilderijen-exposities de revue, en worden de belangrijkste concerten en tooneeluitvoeringen besproken. Er is een Financieele rubriek, een rubriek voor Dames. Spuistrater houdt zijn wekelijksche praatjes over Haagsche toestanden; over ‘Oud Den Haag’ krijgen wij in een serie artikelen belangrijke mededeelingen. Voorts boekbesprekingen etc. De Hofstad-lezers genieten den primeur van de meeste romans van Jeanne Reyneke v. Stuwe. In De Witte Mier o.a. een geïllustreerd artikeltje over de boeken van den Scandinavischen kunstdrukker Kongstad en een uiteenzetting betreffende ‘De Zilverdistel’, een onderneming van den jongen dichter P.N.v. Eyck, die zich voorstelt belangrijke oudere en nieuwe werken van literatuur in keur-uitgaven onder 't publiek te brengen.

[p. *2]

Elseviers zet zijn 25en jaarg. weer zeer goed in. Niet alleen sturen de uitgevers den inteekenaars een fraaie wandkalender thuis, maar het omvangrijk Jan.-nr. heeft weer een schat van bijdragen. Pol de Mont beschrijft de Genesis van de kunst van P. Bruegel den Oude. Als buitentekstplaat een mooie lichtdruk in kleuren naar Bruegel. Dr. M. Eisler schrijft over 't verblijf van Jaap Maris in Parijs; Mej. Dr. v.d. Graft deelt iets mede over Drie Koningen, terwijl wij tevens in de gelegenheid worden gesteld te zien hoe de groote schilders tafereelen daarop betrekking hebbende in beeld hebben gebracht. Voorts belletrie van Everts, Sam. Goudsmit en C.v. Wessem. En nog somden wij alles niet op. Een prachtig tijdschrift!

Uit De Tijdspiegel brengen wij naar voren een Gezelle-artikel (door Caesar Gezelle) en een artikeltje van Prof. v.d. Wijck over Novalis; uit De Nieuwe Gids het tooneelspel Judas Ish-Karioth van J.L. Walch en een opstel van J.F. de Wilde over den fantast H.G. Wells. Wij ontvingen verder: Dietsche Warande, Vragen v.d. Dag, Ons Tijdschrift, Het Boek, De Hollandsche Lelie etc. De Boekzaal is met 1 Jan. gestaakt.

Leestafel

(Deze rubriek valt buiten het redactioneele gedeelte).

Bibliotheek, De nieuwe, voor de jeugd. Onder redactie van J. Stamperius. Heusden, L J. Veerman.

XXVIe serie, no. 4. Hoffman, F.J.: Verloren en teruggevonden. Met [3] teekeningen van W.K. de Bruin. (104 blz.).
Gecart. f 0.60

Levensvragen. Een brochurenreeks voor allen, die in den geestesstrijd onzer dagen belang stellen. VIe serie. Baarn, Hollandia-drukkerij.
Per serie (10 nrs.) f 3. -
Afz. nrs. f 0.40

7. Innovator: Is meer Sexueele vrijheid gewenscht? (48 blz.).