Den Gulden Winckel. Jaargang 9

Hedendaagsche Engelsche dichters

III
Francis Thompson

EEN zeer eigenaardige plaats neemt Francis Thompson (1859-1907) in de Engelsche poëzie in. Zijn tenten liggen in een fantastisch Nephelokokkygia. Hij is fantasmagorist, ecstaticus, metaphysicus, psycholoog met pantheïstisch-christelijke elementen. Archer noemt hem ‘a man of imagination all compact, a seer and singer of rare genius’ en zijn talent ‘turbulent and volcanic’. Hij is een groot minnaar en kenner van de natuur en ook van de natuurwetenschap; voor het harmonische en aesthetische van zijn kunst ware het te wenschen, dat hij wat minder van de natuurwetenschap wist, althans dit wat minder liet blijken. Er is vaak iets oer-elementairs en chaotisch' in zijn poëzie, en de verbinding van kosmische processen met zijn Roomsch Katholicisme is hier en daar zeer opmerkelijk. Bovendien is hij, zooals Swinburne van de zee, een vurig aanbidder van de zon, en veelvuldig zijn de plaatsen waar hij de zon ver-

[p. 117]

heerlijkt. Zeer in 't oog springende eigenschappen zijn ook de sonore of zacht-vloeiende Latiniteit van zijn stijl - getuige bijv. de regel ‘Sublimed the illuminous and volute redundance’ - en zijn vele gewaagde neologismen. Zijn werken zijn getiteld Poems (1892), Sister Songs (1895) en New Poems (1897).

Nemen we nu een van zijn mooiste oden From the Night of Forebeing als voorwerp van beschouwing. De inzet is grootsch en machtig, als het losbarsten van een orgel; het gelijkt op Milton in zijn Ode to the Nativity endergelijke werken, ook op de bezielde klankgolvingen van Crashaw (bijv. in diens vers The Flaming Heart) met wien Thompson ook vaak iets gewilds en gezochts gemeen heeft. Maar hoort nu hoe glorieus, (de ondertitel heet An Ode after Easter):

Cast wide the folding doorways of the East,

For now is light increased!

And the wind-besomed chambers of the air,

See they be garnished fair;

And look the ways exhale some precious odours,

And set ye all about wild-breathing spice,

Most fit for Paradise.

Now is no time for sober gravity,

Season enough has Nature to be wise;

But now distinct, with raiment glittering free,

Shake she the ringing rafters of the skies

With festal footing and bold joyance sweet,

And let the Earth be drunken and carouse!

For, lo! into her house

Spring is come home with her world-wandering feet,

And all things are made young with young desires;

And all for her is light increased

In yellow stars and yellow daffodils,

And east to west and west to east,

Fling answering welcome fires,

By dawn and dayfall, on the jocund hills.

Welk een rythmus, wat een beweging en dionysische verrukking! Na 't largo van de inleidende verzen de blijde ekstatische dans van de nieuwe lente. Hier is niet de kalme en statige kadans van Watsons vers, maar een jubelend melos; geen bezonkenheid maar goddelijke dronkenheid. Beide oer-verschillend, maar voor wie breed kunnen en willen zien beide schoon. Het is moeielijk zoo'n ode te parafraseeren en te analyseeren - gaarne citeerde ik 't gansche vers, als het niet te lang was. Daarom volgen hier alleen de mooiste en treffendste gedeelten:

Vault, O young winds, vault in your tricksome courses
Upon the snowy steeds that reinless use
In coerule pampas of the heaven to run;
Foaled of the white sea-horses,
Washed in the lambent waters of the sun.

Mine elemental co-mates, joy each one;
And ah! my foster-brethren, seem not sad -
No, seem not sad,
That my strange heart and I should be so little glad.
Green spray showers lightly down the cascade of the larch^*);
The graves are riven,
And the sun comes with power amid the clouds of heaven!
Before his way
Went forth the trumpet of the March;
Before his way, before his way,
Dances the pennon of the May.

Raise up your eyes, O raise your eyes abroad!
No more shall you sit sole and vidual,
Searching in servile pall,
Upon the hieratic night the star-sealed sense of all...

The world's unfolded bosom smells of God.

Light flagrant, manifest;
Light to the sentient closeness of the breast,
Light to the secret chambers of the brain!
And thou upfloatest warm, and newly bathed,
Earth, through delicious air,
And with thine own apparent beauties swathed
Wringing the waters from thine arborous hair;
That all men's hearts which do behold and see,
Grow weak with their exceeding much desire,
And turn to thee on fire,
Enamoured with their utter wish of thee,
Anadyomene!

Het grootsche gedicht doet mij Pindarisch en Aeschyleïsch aan; het is afwisselend verheven en

Francis Thompson

eenvoudig, jubelend en kalm, wijsgeerig en fantastisch. Horatiaansche levenswijsheid gaat gepaard met Lucretiaansche beeldenrijkheid.

Hier is een zonnegang vergeleken met een priesterlijken dienst uit het begin van zijn Orient Ode:

Lo, in the sanctuaried East,

Day, a dedicated priest

In all his robes pontifical exprest,

Lifteth slowly, lifteth sweetly

From out its Orient tabernacle drawn

Yon orbed sacrament confest

Which sprinkles benediction through the dawn.

And when the grave procession 's ceased

The earth with due illustrious rite

Blessed - ere the frail fingers featly

*) Vgl. Tennyson's ‘cataracts of eddying bark’.

[p. 118]

 

Of twilight, violet-cassocked acolyte,

 

His sacerdotal stoles unvest -

 

Sets, for high close of the mysterious feast,

 

The sun in august exposition meetly

 

Within the flaming monstrance of the West.

In een ander zonnebeeld doen de regels

Be one magnificence

Of multitudinous blossoms that o'errun

The flaming brazen bowl o' the burnished sun

denken aan het begin van Brownings ‘Introduction’ tot Pippa Passes.

Hier en daar werd ik herinnerd aan Blake; zoo doet ‘the lithe panther's flexuous symmetry’ me denken aan Blake's Tiger.

In een gedicht Contemplation vinden we:

No hill can idler be than I,

No stone its inter-particled vibration

Investeth with a stiller lie....

De tweede regel treft me als te wetenschappelijk. Uit een beschrijving van de gepersonifieerde uren, die met Nereïden worden vergeleken:

Some were borne half resupine
On the aërial hyaline,
Their fluid limbs and rare array
Flickering on the wind, as quivers
Trailing weed in running rivers...
.............
.............
With some sweet tenderness they would
Turn to an amber and glossy gold;
Or a fine sorrow, lovely to behold,
Would sweep them as the sun and wind's joined flood
Sweeps a greening-sapphire sea;
Or they would glow enamouredly
Illustrious sanguine, like a grape of blood;
Or with mantling poetry
Curd to the tincture which the opal hath,
Like rainbows thawing in a moonbeam bath.
So paled they, flushed they, swam they, sang melodiously.

Hoeveel mooie elementen deze versregels ook bezitten, in het laatste gedeelte zijn dingen die naar mijn smaak wat gezocht en precieus klinken.

Zelfs zegt hij ergens in een gedicht uit Sister Songs, dat allerlei twijfelingen voor het jonge wonder-staren van een paar kinderoogen wegvloden ‘as flies scatter from a carrion’! Dit is beslist smakeloos.

Het gedicht To a Snow-Flake aanvangend

What heart could have thought you? -

Past our devisal

(O filigree petal!)

Fragilely, surely,

From what Paradisal

Imagineless metal,

Too costly for cost?

bevat elementen van Hood en Blake.

Gaarne citeerde ik nog 't magnifieke gedicht Love Declared, maar ik moet mij beperken. Francis Thompson werd aan een Katholieke ‘college’ opgevoed en was door zijn ouders bestemd tot geneesheer. Hij zelf koos de literatuur, verliet zijn ouderlijk huis en doorstond groote ontberingen in zijn letterkundig bestaan. In het begin van zijn loopbaan genoot hij de hulp van zijn ouderen kunstbroeder Coventry Patmore, vooral bekend als schrijver van The Angel in the House. Thompson overleed in November 1907 op 48-jarigen leeftijd en in kommervolle omstandigheden.

EDWARD B. KOSTER.