Den Gulden Winckel. Jaargang 8

[p. 81]

Achtste Jaargang No. 6

Engelsche letteren

II
In memoriam: George Meredith

TWEE groote dooden heeft het Engelsche volk kortelings in het graf zien dalen: Algernon Swinburne en George Meredith, de laatste twee overgebleven reuzen uit het Victoriaansche tijdperk, dat voor de Engelsche letterkunde een waar victorie-tijdperk was. Eens waren zij beiden verbonden in het leven, toen zij een korten tijd met Dante Gabriel Rossetti en diens broeder William Michael in één huis woonden, het beroemde Tudor House, Cheyne Walk, Chelsea. Weinig vermoedden zij toen, dat ook één stervensjaar hen wreedelijk vereenigen zou. En zoo is het toch geschied: nauwelijks is de indruk na het afsterven van den grijzen dichter, den grootsten onder de toen nog levenden, even vervaagd, of opnieuw verricht de Dood zijn onverstoorbaar werk en ontrukt ons den oudsten der grooten, den romanschrijver-psycholoog en dichter-mysticus George Meredith. Moge Thomas Hardy, de beste der overgebleven romanciers, nog lang wachten op den verkillenden oproep!

Er zijn weinig schrijvers van onzen tijd van wiens levensgebeuren wij zoo weinig weten als van George Meredith. Echte geestes-aristocraat, zooals hij dat toonde te zijn in zijn werk, heeft hij ook ten opzichte van zijn leven een grooten afkeer getoond van de vulgaire publiciteit onzer dagen. Er is vrij veel over hem geschreven, en veel daarvan heeft hij tegengesproken, hatend elk gegrabbel in de bijzonderheden van zijn intiem bestaan. Toen ik onlangs zijn prachtig boek The Ordeal of Richard Feverel overlas, verwonderde het mij niet, dat de schrijver van dit aristocratisch boek al wel twintig jaren lang afgezonderd leefde van het gewoel der wereld, far from the madding crowd, zooals Thomas Hardy zeggen zou; eenzaam in zijn lief huis in het dorpje Boxhill, tusschen de heuvels van Surrey. Alleen wie hem heel lief waren mochten hem daar bezoeken, getuigen zijn van zijn gymnastische oefeningen, zijn sport en zijn wandelingen, zijn geheele systeem om zijn zwak lichaam te blijven versterken tegen den sloopenden invloed van zijn overwerkten geest. Verwacht men iets anders van den trotschen onbegrepene, die zoo laat in zijn leven slechts een klein deel van de populariteit ontving, die in zijn land zoo kwistig geschonken wordt aan zoo heel veel onwaardigen, wier artistiek kunnen meer in overeenstemming is met het middelmatig ontroerings-vermogen van een middelmatig-intellectueel publiek, en die zoo vroeg reeds voelde, hoe weinig men hem begreep, en in wreeden wellust en bittere zelfverfijning doorging, misschien doordraafde op den weg, die naar ziele-afzondering voert? In 1855 verscheen Shaving of Shagpat, en in 1885, dus ruim een kwart eeuw later, Diana of the Crossways, dat eindelijk dan voor den schrijver iets dat op algemeene beroemdheid leek, afdwong. Van zijn leven is er weinig te melden: George Meredith werd op 12 Februari 1828 geboren in Hampshire, dicht bij Petersfield. Heel vroeg werd

[p. 82]

hij naar Duitschland op kostschool gezonden, waar hij tot zijn vijftiende jaar bleef. Zooals begrijpelijk is, heeft dit verblijf grooten invloed gehad op zijn algemeen omvattings-vermogen en zijn philosophische inzichten. Ook Coleridge, Carlyle en George Eliot ondergingen Duitsche invloeden. Daarna studeerde Meredith in de rechten, doch wijdde zich spoedig aan de litteratuur, vooral ook onder invloed van den bekenden romanschrijver Thomas Love Peacock, wiens dochter hij huwde en wien hij zijn



eersten bundel ‘Poems’ opdroeg. Charles Kingsley, een dichter die weinig en niets slechts dichtte, benevens Tennyson, prezen hem, maar het publiek ignoreerde hem. In 1855 kwam de fantastische Arabische nachtvertelling Shaving of Shagpat, gevolgd door ‘Farina’ twee jaar later. Met The Ordeal of Richard Feverel echter, in 1859, luidde hij een nieuwen tijd in zijn leven in, en verscheen het eerste van die meesterwerken van psychologisch-philosophische menschenstudie, die zijn roem door de toekomst dragen zullen. Na Evan Harrington in '61 moet een periode van groote armoede in zijn leven gekomen zijn. Er is een anecdote van een laatste guinea, omgezet in havermeel, waarop de schrijver leefde tijdens het scheppen van laatsgenoemden autobiographischen roman, terwijl hij geen brandstof bezat om het meel te koken, en een aftreksel ervan dronk op koud water, waardoor hij misselijk werd. In '66 is hij voor twee jaren naar Italië gegaan, waar hij voor de Morning Post als oorlogscorrespondent optrad, tijdens den oorlog tusschen Oostenrijk en dat land. Lang kan die armoeds-periode niet geduurd hebben, want in 1862 woonde hij voor korten tijd samen met Swinburne en de Rossetti's, die zijn Shaving of Shagpat hoogelijk geprezen hadden. Bibliographisch-dor opgesomd ontwikkelt zijn oeuvre zich als volgt:

Sandra Belloni (1864), het prachtige Rhoda Fleming in het volgend jaar, Vittoria, (vervolg op Sandra Belloni) in 1865, The Adventures of Harry Richmond in '71 en het bekende Beauchamp's Career, waarvan men veronderstelt, dat het zijn eigen lievelingswerk is, in '75. De jaren '79 en '80 zien de beter geapprecieerde werken The Egoist en The Tragic Comedians ontstaan, terwijl het spontane succes in 1885 komt na Diana of the Crossways, waarbij echter niet vergeten moet worden, dat de algemeene belangstelling te danken is aan de omstandigheid dat deze Diana met de kleindochter van den zoo bekenden Richard Brinsley Sheridan geïdentifieerd werd, welke vrouw een even romantische persoonlijkheid was als haar grootvader, den schrijver van The Rivals en The School for Scandal. In 1887 verschenen de Ballads and Poems of Tragic Life, en A Reading of Earth, dat in '88 verschijnt, sluit zijn leven als dichter af. In 1891 en 1894 komen One of Our Conquerors en het bekende Lord Ormont and His Aminta de grootheid van den prozaïst verhoogen, en in het volgend jaar verschijnt The Amazing Marriage, last but not least.

Aan den liefhebber, die Meredith slechts van naam kent, en ik geloof dat de meeste Nederlanders

[p. 83]

dat doen, zou ik als representatieve werken aanraden in volgorde te lezen: The Ordeal of Richard Feverel, Evan Harrington (met de bewonderenswaardige Countess de Saldar), Rhoda Fleming en Diana of the Crossways. Het is een troost voor arme menschen, dat er sixpenny edities van Richard Feverel en van Rhoda Fleming bestaan. En nu een paar woorden over Meredith als schrijver en als dichter.

Als men mij vroeg in een paar woorden de meest karakteristieke eigenschappen van hem aan te geven, zou ik wijzen op zijn vereering en liefde voor de vrouw, wat zijn gevoel aangaat, en op zijn liefde voor het epigram, het aphorisme, wat betreft zijn stijl. Grootere kenner van de vrouwenziel geloof ik niet dat de negentiende eeuw aanwijzen kan, en vereerend voor haar is het, dat hij haar zoo heel hoog acht. Zijn beroemd aphorisme ‘Woman will probably be the last thing civilised by man’, wijst op ongemeen-groote vrouwenkennis, wat ook een feministe hiervan zeggen moge. Wat zijn stijl het sterk-individueele geeft is niet zoo makkelijk te zeggen. Epigrammatischen stijl vindt ge behalve bij Meredith, bij Shaw, Oscar Wilde en G.K. Chesterton, en toch verschillen deze prozaïsten onderling hemelsbreed. Meredith is een philosoof, een man, die objectief en hoog boven zijn modellen staande, heel subjectief tusschen het verhaal door philosopheert, schertst, coquetteert, volzinnen gezwollen van warm-trillende gedachtendracht en gevoelsvolheid neersmijt met bijna niet te beperken drang. Toch lijkt hij meer cerebraal dan gevoelig. Zijn gevoel is zoo mannelijk, ietwat forsch, gezond-bruut. Maar ondanks dat alles, is hij mysticus, ziener met Keltisch bloed in de aderen. Het trotsche, gesloten gevoelsleven van den Engelschen Germaan uit zich ook bij hem in wat men ‘splendid isolation’ zou kunnen noemen. Als dichter spreekt hij tot weinigen. Hij duidt meer aan dan hij beschrijft, en verliest zich in lange beeldspraak. De natuur heeft hij lief om haar zelve, zooals Keats en Wordsworth, niet als een tooneelachtergrond bij een handeling, zooals Tennyson, ook al is hij er niet afkeerig van een evenluidende natuurstemming te willen zien bij bepaalde ziele-toestanden. Swinburne, de taal-musicus bij uitnemendheid, citeert het volgende uit Modern Love, en zegt: ‘A more perfect piece of writing no man alive has ever turned out’:

We saw the swallows gathering in the sky,
And in the osier-isle we heard their noise,
We had not to look back on summer joys,
Or forward to a summer of bright dye.
But in the largeness of the evening earth
Our spirits grew as we went side by side,
The hour became her husband and my bride,
Love that had robb'd us so, thus blessed our dearth!
The pilgrims of the year wax'd verg loud
In multitudinous chatterings, as the flood
Full brown came from the west and like pale blood
Expanded to the upper crimson cloud.
Love that had robb'd us of immortal things,
This little moment mercifully gave,
And still I see across the twilight wave
The swan sail with her young beneath her wings.
...................
...................
...................

Wat een intens, verrukkelijk brok poëzie, en hoe onzegbaar-mooi van geluid, nietwaar?

Het schijnt mij toe, dat we nog veel te dicht bij dezen reus staan om hem te omvatten en al het moois in ons op te nemen, dat hij voor ons maakte. Ook in Engeland zàl zijn bekendheid ongetwijfeld zich uitbreiden, naarmate de ingewijden machtiger kringen luisteraars om zich scharen. Dan zal ook de weerklank in ons land een echo tooveren en zal George Meredith, wiens asch rust in een urn op de eenvoudige begraafplaats van het dorpje Dorking, ontroering en schoonheid brengen, ook voor heel velen in Nederland.

SIMON B. STOKVIS.

Amsterdam, Juni 1909.