Den Gulden Winckel. Jaargang 5

[p. 103]

Fransche letteren

René Canat. La Littérature française par les textes. Paris, Librairie Classique Paul Delaplane.

WAT Prof. G. Kalff in zijne nieuwe Geschiedenis der Nederlandsche Letteren (Groningen J.B. Wolters, 1e deel) met talent en buitengewone frischheid ten onzent verricht, heeft Prof. René Canat voor de Fransche letteren ondernomen: beide herstellen door alle eeuwen van letterkundige voortbrenging den kring waaruit zij voortkomt, het beschavingspunt dat zij inneemt en de hoofdpersonen die haar kenmerken. Zij wijzen, liefst door heldere voorbeelden, de geestesstroomingen aan die op de productie hebben ingewerkt of haar loop hebben gewijzigd, en geven een levendig verhaal van het ethisch, aesthetisch of philosophisch milieu dat een talent, hetzij het school vormde of niet, omhoog bracht.

Prof. René Canat

Prof. Canat heeft nog meer een lees- en leerboek willen geven dan Prof. Kalff beoogde, doch beiden hebben door een strenge indeeling van hun stof en een critiek, die het onartistieke in de letteren volstrekt verwerpt, een historisch karakterbeeld van elk littérair tijdperk willen geven, dat voordeelig inwerkte op de beschaving van den menschlijken geest.

Dat Prof. Canat in zijne ontleding der verschillende genres verder gaat en stelselmatiger zijn arbeid heeft opgevat dan zijn Nederlandsche ambtgenoot, zou hier geen vermelding behoeven indien niet juist het systeem van den Franschman aanleiding had gegeven tot een vernuftige karakteristiek van personen, genres, scholen en tijdperken, die mij toeschijnt niet slechts den hoogsten lof, bovenal getrouwe navolging te verdienen, en, zoo weinig mij bekend is, bij een lees- en leerboek nog weinig wordt toegepast. Na elk kapittel trekt de Fransche schrijver een slotsom, in niet al te korte woorden, maar juist lang genoeg dat leerling of lezer een helder portret van het afgebeeld tijdperk ontvangt, en dat met zoo sprekende kleuren verduidelijkt is als de nieuwe atlas-kaarten ten onzent in zwang brachten.

Ik kan dan ook niet genoeg dit lees- en leerboek dat tot onze XX^ste eeuw is bijgewerkt, allen beminnaars van Fransche letteren aanbevelen.

Conquistadores et Roitelets. Rois sans Couronne, du roi des Canaries à l'empereur du Sahara par le Baron Marc de Villiers du Terrage. Ouvrage illustré de cartes et de portraits Paris. Perrin et Cie. 1906.

EEN alleraardigst boek, dat met zooveel entrain is geschreven als de personen verdienen die koninkje willen spelen en hun spel met meer of minder succès hebben gedaan. Deze lieden - waardige afstammelingen van Freiherr von Trenck of baron v. Münchhausen - drijven de geschiedenis op tot een paskwil of een hansworsterij en hunne dikwijls vermetele pogingen tot verovering of stichting van een duodecimo-rijkje loopen op weinig anders dan avontuurlijke mislukking uit.

Vicomte de Noailles. Episodes de la Guerre de trente ans. Le Cardinal de la Valette. Perrin et Cie, Paris.

DIT uitgebreid doch zeer levendig geschreven werk handelt over Louis de Nogaret de la Valette, aartsbisschop van Toulouse, later kardinaal, zoon van den befaamden hertog d'Epernon. De kardinaal was een zeer bijzondere persoonlijkheid. Ondanks het krachtig verzet van den Heiligen Stoel werd van 1635-1639 de kardinaal aan het hoofd van een leger van Lodewijk XIII geplaatst en leverde hij verschillende malen slag in Duitschland, den Elzas, Vlaanderen en Italië. Een zeer gedocumenteerd boek vol anecdoten en stamregisters uit de militaire wereld en zeer getrouw den toestand van gewoonten en zeden in die troebele dagen afschilderend.

[p. 104]

Soldats Ambassadeurs sous le Directoire An IV - An VIII par M.A. Dry. Deux volumes avec sept portraits. Plon-Nourrit en Cie, Paris.

VAN 1795 tot 1799 wordt Frankrijk in den vreemde vertegenwoordigd door de generaals Pérignon, Truguet, Aubert-Dubayet, Clarke, Canclaux, Lacombe - Saint-Michel, Bernadotte - die hun militair fortuin op de slagvelden veroverden en hun diplomatiek zochten te verwerven in de kabinetten der diplomatie, de salons der prinsen en hertogen en de paleizen der Vorsten uit het oude régime, waarbij zij, kinderen en stichters van het nieuwe, waren afgevaardigd. Wij volgen deze jong geschapen diplomaten aan de hoven te Madrid en Constantinopel, Napels en Weenen, waar zij de altijd bedreigde en gehaatte Republiek hebben te doen eerbiedigen in de oogen van Koningen en Prinsen, die van nature den Vertegenwoordiger en in hem het jonge gemeenebest kwalijk gezind zijn. Met veel moeilijkheden hebben deze Soldats ambassadeurs te kampen en de vreemdsoortige bezwaren die zij in hun loopbaan aantreffen, geven het vlug geschreven historisch verhaal een bijzondere aantrekkelijkheid.

Emile Roca. Le Règne de Richelieu, d'après des documents originaux ou peu connus. Librairie académique. Paris, Perrin & Cie.

HET tijdperk van den in Cinq-Mars vereeuwigden Kardinaal is voor de Fransche historici aan de orde. Nauwelijks heeft de Vicomte de Noailles - ‘un des plus beaux noms de France’ - een deel daarvan doen herleven in den veldheer-kardinaal De La Valette of Emile Roca brengt een historisch verhaal waarin bekoorlijke noch pikante trekjes zijn vergeten. Wij treden met Richelieu en zijn omgeving in huiselijk verkeer en de tegenstellingen tusschen dat en zijn openbaar leven geven aan het geschiedverhaal een frissche kleur, die verhoogd wordt door tal van historische anecdoten, spotrijmpjes, volksliedjes, puntdichten en schimpscheuten uit de oude documenten van het tijdperk. De schrijver geeft bijv. dit rijmpje als kenschetsing van de geharnaste geestelijkheid onder le ‘cardinal blafard’:

Een dikke bisschop admiraal,
En een aartsbisschop korporaal,
Een predikheer waakt bij frontieren,
Een Capucyner levert slag,
Een ander doet de helmpluim zwieren,
Terwijl een Kardinaal vermag
Aan 't hoofd te staan van musketieren.

Het is - ook als aanvulling van het boek van den Vicomte de Noailles, een vermakelijk historieboek.

F.S.K.