Den Gulden Winckel. Jaargang 1

[p. 6]

Vlinders

Portretten van H.A.M. Roelants

EEN' schrijver die over een Uitgever schrijft, de heer Frans Netscher toonde het in zijn karakterschets inde Hollandsche Revue van Juni 1900 - voegt de meest mogelijke bescheidenheid en de strengste objectiviteit. Na dit zeer merkwaardig opstel van den scherpen omlijner met

H.A.M. ROELANTS, 1901

geoefenden speurzin zal de aanstaande beschrijver van den heer Roelants, al bezat hij de strakke gewetensnauwheid van den heer Jan Willem Enschedé, moeite hebben een juister gelijkend portret van den Schiedamschen boekdrukkeruitgever te teekenen. Wanneer thans Den Gulden Winckel zijne Uitgeversreeks opent met een ‘vieux de la vieille’ - zooals de heer Netscher den heer Roelants te recht noemt - kan de winckelier om drie redenen afzien van een portrettuur:

1^o. omdat de photo van den heer Netscher in de rococolijst van de stad Schiedam - een met forschen beitel uitgestoken lijst - in elk boekliefhebbers brein leeft;

2^o. omdat de heer Roelants geen plaatsing in een hal van beroemde Uitgevers meer behoeft, te minder nu hij zich zelf tijdens zijn leven in een Pantheon heeft geplaatst, dat klassiek bleek;

3^o. omdat de heer Roelants, na al hetgeen er over hem als publisher werd gepubliceerd, nu wel genoeg van dergelijke publicaties zal gekregen hebben, om de loffelijke reden dat, niemand - of hij moest auteur zijn - nog na zijn zeventigjarig feest, wenscht bewierrookt te worden.

Boekdrukkers-Uitgevers - behalve wanneer het noodlot hen tevens tot makers stempelde - hebben practischer aanleg dan schrijvers. Zou men meenen dat zij enkel hartstocht kweeken voor het boek, zij wakkeren dien tevens voor het papier aan, waarop het gedrukt is.

En ik zou daarom niet weten hoe een boekdrukker-uitgever die een vijftigjarige vakgeschiedenis - histoire intime du livre - achter den rug heeft, waarin minstens honderdduizenden riemen papier zijne persen bedrukt hebben verlaten, zich zelf beter kon uitduiden dan als een ‘passionné de la livre’, gelijk de heer Roelants werkelijk in meergenoemd artikel van den heer Netscher deed. Maar in plaats dan van een portrettuur volge hier een dankbetuiging aan den Nestor onzer meestbekende Nederlandsche uitgevers voor zijne heuschheid, op het eerste verzoek gereed te staan een dienst te bewijzen aan een hem onbekenden collega in het uitgeversvak en een hem persoonlijk onbekenden scribent.

Weet wel, meneer Roelants, dat zulke spontane diensten in de wereld waar men de zaken zeer bedachtzaam pleegt te bezien, alvorens men zich waagt aan een beslissing, ten hoogste worden gewaardeerd door ieder schrijver, die als ik in de laatste 30 jaren tot eenige Nederlandsche Uitgevers in betrekking heb gestaan. Want ik kan er U eenigen, allen U bekend, noemen. François Bohn allereerst, de zwager van Nicolaas Beets, naast wien ik woonde en met wiens kinderen ik gespeeld heb; A.C. Kruseman, te wiens huize ik als knaap kwam; Piet en Jan Loosjes, die mijne eerste vertaling uitgaven; Tjomme Holkema met wien ik een ‘krans’ had, en den jongen G.L. Funke, den jongen Tadema, en den jongen P.A. Tiele die ik allen gekend heb op het kantoor van de Erven Bohn. Ja, door het goedgunstig bestel der Goden, die mij tot dusver voor de Nederlandsche Uitgeverswereld behielden, ben ik achtereenvolgens met nog een 20-tal Nederlandsche Uitgevers in aanraking gekomen, van wie ik alleen wil noemen den deftigen, ouden heer Van Nooten uit Schoonhoven, den eenvoudigen E.S.

[p. 7]

Witkamp van ‘De Vriend van Armen en Rijken’ op het Koningsplein, den jovialen Martinus Nijhoff, den stemmigen Stemberg, Signor Dederico Thieme, den trouwhartigen Doesburgh, den opgewonden Beijers en mijn braven vriend J.K. Tadema, uw meest geliefden Voorzitter van de Vereeniging tot Bevordering van den Nederlandschen Boekhandel. Ik heb daardoor een tipje, o, een heel klein tipje, kunnen oplichten van den dichten sluier, die voor de oogen der meeste auteurs hangt over de hoofden der editoren. Daardoor is het mij vergund geweest auteurs te hooren afmaken en te hooren verheffen, winstposten te zien begrooten en verliescijfers te zien verkleinen en het raadseltje te leeren kennen: ‘Wie meer is een Uitgever of een auteur?’ Ik heb feesten bijgewoond van auteurs - sobere maaltijden met schrale wijnen en onbehoorlijke dienknechten - waarbij alle uitgevers absent waren en dus ongelijk kregen en daarentegen heb ik verhalen aangehoord over diners van uitgevers. - weeldedischen met exquise wijnen en behoorlijke dienknechten - waarbij alle auteurs ontbraken en dus in 't ongelijk werden gesteld, en, meneer Roelants, ik heb in die 30 jaren maar éénmaal een auteur - een dichter nog al, een dichter die nog nooit één versregel door bemiddeling van de drukpers openbaar had gemaakt - de ideologische oplossing van het u straks genoemde raadseltje hooren geven in deze woorden: de schrijver gaat altoos boven den uitgever, omdat men zich wel een schrijver zonder een uitgever, maar zich nooit een uitgever zonder een schrijver kan denken.

En toenmaals, meneer, heb ik de hairen eens éditeurs te berge zien rijzen, hem op een stoel zien springen en in het vuur van een der heiligste driften-de aandrift tot het Boek, la passion du livre - hooren zeggen:

‘Wij - Uitgevers - maken de auteurs!’

En hoevele auteurs hebben U dus niet te danken dat Gij ze gemaakt hebt!?

PIET VLUCHTIG.