Liederen en gedichten uit het Gruuthuse-handschrift. Deel 1: liederen

[p. 329]

tekstkritische noten

48

Ic sach in enen rozengaerde
Van sconen bloumen maken eenen hoet.²
Die gaf een wijf van reinen aerde
Enen ouden grisen man die bi haer stoet.
Totem so sprac dat beilde zoet:
‘Here, ic hebbe u in rechter waerde,
U eyghin vry
So gevic mi!’⁸

Chanson met balladische strofen zonder refrein. De zangwijs met stollenherhaling. De melodie is tweemaal overgeleverd, enige gedeelten zijn gelijk; geheel verschillend is het vlotte dialogische deel (de 4 halve regels). De tweede nauwkeuriger versie is hier gekozen. De e″ tegen het einde moet naar de eerste versie leert d″ zijn.

2 hoet, ‘krans’.

8 het is een omkering van de traditionele hoofse liefdesverhouding wanneer de dame zich ‘eyghin vry’ geeft aan haar minnaar (maar dat is in dit geval dan ook geen ‘here’, maar een ‘kerel’).

[p. 330]

 

Mettien sprac hi:

10

‘Des dankic di.’

 

Hi sat daer bi¹¹

 

Met sinen langhen baerde.

 

 

 

Langher doe ic niet ne spaerde.¹³

 

Ic groete dat wivelic beilde goet.

15

Scaemte in haer doe meest verbaerde.¹⁵

 

Si sprac: ‘vilein, mi dinct dat ghi mesdoet,

 

Doet van den bloumen uwen voet,¹⁷

 

Maect u van hier ende gaet uwer vaerde!’¹⁸

 

Dat wijflic scijn

20

Was eighin zijn.

 

Des hadde ic pijn

 

Int herte mijn.

 

Hi gaf enen grijn,²³

 

Des mi de zin verzwaerde.²⁴

 

 

25

Ic sprac: ‘mi wondert, scone vrouwe,

 

Wat ghi versiet an desen kerel out.²⁶

 

Minne ende jonst in rechter trouwe

 

Salic u gheven, zelver ende gout!’²⁸

11 hi sat daer bi, ‘hij ging bij haar zitten’ (verg. stoet in r. 4).

13 spaerde, ‘talmde’.

15 ‘zij toonde zich toen hevig gegeneerd’ (waarschijnlijk ook vanvege het onhoofse gedrag van haar minnaar).

17 uit deze regel zou men opmaken, dat de oude man de krans niet op het hoofd heeft gezet, maar, omdat hij er niet goed weg mee wist, voor zich neergelegd; om hem te beledigen zet de dichter dan, terwijl hij nadertreedt om zijn compliment te maken (r. 14), quasi per ongeluk zijn voet op de neediggende krans, misschien ook om uit te drukken dat deze eigenlijk hem, de versmade minnaa toekomt.

18 ‘maak dat je wegkomt’; verg. in lied 49, r. 12: ‘gaet’.

23 grijn, ‘grijns’.

24 de zin verzwaerde, ‘ergerde’.

26 kerel: een zeer beledigend woord (verg, lied 85), maar de ‘scone vrouwe’ heeft de dichter het niet minder beledigende woord vilein toegevoegd (r. 16).

28 zelver ende gout: het aanbieden van geld is ook beledigend bedoeld; de dichter is door zijn geliefde afgewezen vanwege zijn geldgebrek (verg. de liederen 41 en 45) en de ‘kerel’, die zij in zijn plaats heeft verkozen, is blijkbaar rijk.

[p. 331]

 

So gaf mi orlof menichfout.²⁹

30

‘Mi dert’, seit soe, ‘dat ic u scauwe!

 

Laet mi allein

 

Mettem ghemein!

 

Sijn trauwe es reyn,

 

Sijn ontrauwe clein,

35

U ja es nein!

 

Alsulc ic gein ghelauwe!³⁶

 

 

 

Ghestadich hout hi herte ende zinne.

 

Sijn duecht verchiert sijn anscijn scoon.

 

Hier omme eist recht dat icken minne,

40

Den hoet ende ic, dat es sijn loon.

 

Hu minne es hoon, ghi sijts ghewoon!⁴¹

 

Dus willic houden dat ic kinne.’

 

De kerel grijs

 

Was haer amijs.

45

Na haer avijs

 

Haddi den prijs.⁴⁶

 

De vrauwe jolijs⁴⁷

 

Die nammen bi den kinne.

29 so, l. soe.

36 alsulc ic gein ghelauwe, ‘zo'n ja (dat neen is) accepteer ik niet’.

41 hoon, ‘bedrog’; verg. Jan Praet: ‘Bi dattu daer toe zijs ghewone / dattu gherne sonden plies’ (ed. Bormans r. 2295/6).

46 ‘volgens haar mening had hij de prijs der overwinning (de krans) verdiend’.

47 jolijs, ‘galant, amoureus’.