Gruuthuse-handschrift (gebeden en allegorische gedichten)

[p. 233]

Gedichten.

I.

Const, cracht, wille zonder daet,
Daer of en comt goet no quaet,
Ende hoge daet zonder wise raden,
Dats een recht beghin van scaden;
Met wisen rade const beleit,
Dats een behouden aerbeit;
Ende cracht met wizer const te zamen,
Dat brinct tweerc te zire namen.
Nochtan en doocht cracht no const,
Sonder wille ende zonder jonst;
Wat sal dan cracht, const, wille ende moet,
Of ment niet te werke en doet?
Ende wat salt al te werke ghedaen
Voor de gone die niet verstaen?
Dats recht besceyt als daer men zaeyt
Daer men nemmermeer en mayt,

[p. 234]

 

Daer men verliest pine ende coren;

 

Aldus blijft menich const verloren.

 

Maer hets beter verloren pine

20

Dan const daer pine in pleicht te zine;

 

Want aerbeit sonder const in daden

 

Dan can den zinnen niet ghescaden;

 

Maer aerbeit ende const te zamen

 

Beroert zinnen ende lechamen,

25

Ende als ment al beroert int werken,

 

Door hem dies niet verstaen no merken,

 

Daer wert des aerbeits loon vergouden,

 

Als vor zwinen ghezait corsouden.

 

Const si doch const met consten loonen,

30

So en zoude hem niemen connen becronen;

 

Maer rude up twerc no up loon ne ghissen,

 

Dies moet men loon der const ghemissen.

 

Die werct in dustanicher hopen

 

Si suller lettel mede copen,

35

Die rade en weet hoe verre hoe bi

 

Den rechten loon der consten zi;

 

Dus willic minen wagen mennen

 

An die de weghe der consten kennen;

 

So sal mijn pine in den fijn

40

Na rechter werde vergouden zijn.

 

 

 

Een droom die mi hout in dole,

 

Ende die mi gheen tijt uter mole,

 

Noch uten zinne can gheraken,

 

Dien willic hier in rime maken,

[p. 235]

45

Ter eeren daer ic den slaep om began,

 

So ic best can, niet so ict jan;

 

Want sint der tijt dat hi mi droomde

 

Ic nie up ander dinc en goomde.

 

Drome pleghen wel te ghesciene:

50

Ende mi droomde so schiene,

 

Dat icken moet na dichtens luste

 

Vulbringhen, eer ic van herten ruste.

 

Mi dochte daer ic lach ende sliep

 

Dat ic uut minen bedde stiep,

55

Ende ghijnc mi cleeden, cousen, scoijen;

 

Want mi begonste zere vernoijen

 

Dat ic so langhe te bedde was.

 

Mijn bedinghe dat ic te Gode las,

 

Ende beval mi in zijn hoede;

60

Mettien wardic so zwaer van moede,

 

Addic mi niet so na ghecleet,

 

In hadde, om lief no om leet,

 

Van minen bedde niet ghesceiden.

 

Ic maecte moet om mi te cleiden

65

Also suverlic als ic mochte,

 

Voort waert was al mijn ghedochte;

 

Een cleene padekin ic ghinc:

 

An beeden ziden ic bevinct.

 

Int ende van dien smalen pade

70

Daer cam ic in de scoonste trade,

 

Die mijn oghen nie aensaghen;

 

Mettien so cam daer uut gheslaghen

 

Roke van zoeter gore,

 

Die mi dor ghinc de leden dore,

[p. 236]

75

Verdrivende al mine quade lust.

 

Vroilic, licht ende al gherust

 

Wardic van herten menichfout;

 

Die voghelkine jonc ende hout

 

Hoordic zinghen daer te stride,

80

Even vast in elcke zide:

 

Lewerken, nachtegalen, cockuden.

 

Die scoonste bomen, die zoetste cruden,

 

Groener dan enich groen mach zijn,

 

Sach ic, ende tsonnescijn

85

Began bescinen de scone contreie.

 

Doe cam ic gaende in een valeie,

 

Daer haer de zonne in ghijnc verlaien,

 

Ende als die verwaerment waien

 

So gaven zi de zoetste lucht.

90

Rauwe droufheit, vaer no ducht

 

Ne deerde hem twijnt, diet mochte rieken;

 

Bi mi weinschedic alle zieken,

 

Mi dochte zi hadden wel ghenesen

 

Hadden si, daeric was, moghen wesen.

95

Daer ic dus blide ghinc alleine,

 

Daer sach ic springhen ene fonteine,

 

Uut eenen graeuwen steene ront;

 

Dat was tote in den gront

 

Claerrer te ziene dan een cristael,

100

Ende maecte sinen nederdael

 

Spreedende in dat zoete gras,

 

Daer menich boomkin nat of was.

 

So ic meer sach ende ghinc naerre,

 

So soe mi dochte wesen claerre.

[p. 237]

105

Der fonteinen cam ic bi:

 

Ic peinste dat ic wilde mi

 

Suveren ende mijn aenschijn dwaen;

 

Aen deen zide so ghijnc ic staen,

 

Ende vinc den borne int overvloyen.

110

Het docht mi scade soudic mi moyen

 

Mijn handen te doene besmet, onreine,

 

Bin den borne der fonteine.

 

Dat borne was so over claer:

 

Mijn hande dwouch ic ende daer naer

115

Oghen, anschijn ende mont;

 

Mettien wart mi de smake cont,

 

So coel ende so zoete ende so jolijs.

 

Ic gheve der fonteinen prijs

 

Boven allen eerdschen dijnghen;

120

Twater, dat ic zonderlijnghen

 

Bin minen tanden hild beloken,

 

Smaecte van so soeter coken

 

Dat mi daer of soude hebben ghegruwet,

 

Haddict weder uutghespuwet,

125

Ende ic dranct in waert altemale,

 

Twelke mi becam so wale,

 

Dat ics mine becomte dranc,

 

Al te met dat over spranc.

 

Dese fonteine was omme loken

130

Van cruden, die soete roken,

 

Rozegaerden ende egglentieren;

 

Bloemen van menigher manieren

 

Haddense so wel bedect,

 

Suver houdende, onbevlect

[p. 238]

135

Van hitten ende van allen scaden;

 

Daer en mochte gheen smette an laden.

 

Mettien sciedic van der fonteine;

 

Dat borne maecte mi zuver ende reine.

 

Margelleine ende pollioen

140

Moestic betreden in dat groen;

 

Het stont so vul in mocht niet missen.

 

Dat deder mi te min up ghissen

 

Die grote scoonheit die ic sach,

 

Ende datter gheen wech in lach;

145

Dus dolende wordic gheware

 

Van verren ene bescynte clare

 

Int ende van der prayerie;

 

Der ghelike en sach ic nie.

 

Stille stondic ende dochte

150

Of daer de zonne yet risen mochte;

 

Mijn oghen lietic omme gaen,

 

Ende sach de zonne int ooste staen,

 

Ende dese claerheit was int west.

 

Mijn oghen bleven daer up ghevest,

155

Wonder hebbende int bedieden;

 

Mijn zinnen daer of niet ne scieden,

 

Altoos ic up tlichte ghinc

 

Om vroet te werdene van der dinc.

 

Ic sach daer chierheit sonder nommer;

160

Al haddic alre herten commer

 

Int herte mijn ghehadt alleine

 

Ic hadze vergheten groot ende cleene:

 

Die voglen zonghen even ghedichte,

 

Ende emmer ghinc ic up dat lichte,

[p. 239]

165

Merghende in dat zoete cruut,

 

Die mi ghaven sulc virtuut

 

Dat mi van vruechden therte speilde.

 

Nie man cam in sulker weilde,

 

Als mi dochte dat ic was;

170

Van den rozen die ic las

 

Om te makene enen hoet.

 

So waer ic stelde minen voet

 

Ic tart up blommen of up rozen,

 

Dier wasser so vele, in const gheglozen.

175

Prieelen stoeden hier ende dare;

 

Int ende so wardic gheware

 

Grote menichte van casteelen,

 

Scone poorten, oghe torrelen,

 

Bevest, bemuert ende al besloten.

180

Men hadze niet so wel ghegoten

 

Van mommaertere ende van steene.

 

Die maetselrie was so reene

 

Ende so jolijs ghewrocht,

 

In wiste waer ic was gherocht;

185

Daer en mochte niement ute no in;

 

Maer ic hadde emmer minen zin

 

An dat licht gheleit so vast,

 

Al dat ik zach was mi gast;

 

So zere dooldic in dat scinen,

190

Mi selven dedic vele pinen

 

Om dat soo lanc was eer ict vant;

 

Maer tover soete vreimde lant,

 

Daer ic in ghinc met weelden groot

 

Dede dat mi te min verdroot.

[p. 240]

195

Daer stont so menich scone ghezate,

 

Aldus so cam ic in een strate,

 

Scone, groene, wijt ende lanc,

 

Dat docht mi den rechten ghanc

 

Toter claerheit, die ic sochte.

200

Ic danckte Gode dat ic gherochte

 

In enen wech die mi bestiert;

 

Die strate was al omme verchiert

 

Met blommen ende met cruden jolijs;

 

Stap no tret, no voets bewijs

205

Ne constic in den wech ghescouwen;

 

In wiste niet wies mi betrouwen,

 

Als icken onghetreden sach.

 

Ic peinsde sal ic al den dach

 

Hebben ghedoolt om stille staen;

210

Neen, ic sal voorder gaen.

 

Mettien tardic ter straten inne,

 

Alf stout, alf bloot, met wanklen zinne,

 

Als een die wille ende niet en dar.

 

Die voglen waren so ghewar,

215

So claer int luut, so zoete int horen;

 

An elcken zide so stont een doren,

 

Scaerpe ende dicke, ende so dorvlochten,

 

Het waren meesters diese wrochten;

 

Want si waren vaster dan een muer;

220

Ooc drouch si zoete ende zuer,

 

Over al stondzi ende vloyden.

 

Tlicht, dat uter straten vloyde,

 

Dat was zoo claer na mijn avijs

 

Al hadt ghesijn int paradijs;

[p. 241]

225

So wast daer also gracieus,

 

So langhe ghinic dus penseus

 

Dat ic sach in der straten ende

 

Eene die alre scoonste lende,

 

Die mijn oghen nie an saghen;

230

Haer telghen stoeden over slaghen,

 

Ende hadden den wech bedect,

 

Met groenen bladen over trect.

 

In cam noyt daert so scone was;

 

Ic ruste neder in dat gras

235

In der zoeter lenden scade.

 

Mijn zinnen worden so ghedwade

 

Van den vreemden lichten scine,

 

Niet vaer ontziende, rouwe of pine,

 

Die mi daer toe comen mochte;

240

Nochtan dat ic met wille zochte.

 

Met dat ic dus melancoleerde,

 

Ende up dit licht sach ende studeerde,

 

So sach ic comen up een paert

 

Een, die mi dochte van felre aert,

245

Ghecleet, recht als een messagier;

 

Sijn ghelaet was so fier,

 

Al hadde gheweest an hem belanc

 

Alder werelt om bevanc;

 

Alsoot sceen an sine contenanche.

250

In sijn hant voerdi een lanche,

 

Met eenen ysere, breet ende scaerp;

 

Duer die lende dat hise waerp

 

Om te grievene van den live;

 

Ic riep: "Ghenaden, eer, ic blive

[p. 242]

255

Ewelike hu prisonier!

 

Allendich man, wat daetstu hier?"

 

Dat dochtic vast int herte mijn.

 

Hy sprac: "Vilein, waer wiltu zijn?

 

Gheeft hu up, ghi zijt ghevaen;

260

Hu waen, die hu dit doet bestaen,

 

Die salt hu langhe doen bezuren.

 

Wie sal betalen hu verburen?

 

Di selven hebs du hier vercocht."

 

Een coorde so haddi ghecnocht

265

An sijn aersoen, die hi ontbant;

 

Hi nam mi fellic bi der hant,

 

Ende bandt mi om de middewaert;

 

Daer moestic lopen achter tpaert.

 

In dorste segghen quaet no goet;

270

Van vare walde mi mijn bloet;

 

Mijn leden warden mat ende traghe.

 

Over busch ende over haghe

 

Mochtic des lopens niet cesseren;

 

Mettien sach ic mijn conforteren

275

Des lichts beschijn so over claer;

 

Daer bi verlosic anxst ende vaer.

 

Mi en deerde niet des lopens pijn,

 

So voorder voort so clarer scijn,

 

Tote ic cam alter straten uut,

280

Daer en hoordic gheen gheluut;

 

Maer wonder sach ic ein allein.

 

Dies alle wondren waren clein,

 

Die ic daer voren hadde ghesien.

 

Wonder docht mi sijn van wien

[p. 243]

285

Dat bi naturen was ghewrocht;

 

Dat lich, dat ic dus hadde ghesocht,

 

Dat mochtic claerlic daer bescouwen:

 

In enen tor so stont ghehouwen

 

Van albaestre scone ende wit;

290

Voor al bescauwen docht mi dit

 

Alre hoochst des prisens waert;

 

Claerlic wast mi daer verclaert,

 

Ghelijc twee zonnen int ghesichte.

 

Ne waer de man met sinen scichte,

295

Die mi verketste metten sporen,

 

In hadde niet gheweinscht daer voren

 

Al dat die weerelt heeft bevaen;

 

Ende ic daer hadde moghen staen

 

Den tor bezien zonder begrijp;

300

Maer nu dedi mi sulc ghenijp

 

Metter corden die mi cnochte,

 

Wanneer ic daer waert sach of sochte,

 

Ende ic vergat mijn achter draven,

 

Die coorden mi sulcke trecken gaven

305

Dat icker niet up mochte letten,

 

In moeste mi te lopene zetten,

 

Ende laten mine ghenouchte om tzure,

 

Lopende al die weghen dure;

 

Waer hi wilde ic moeste naer.

310

So langhe liep ic hier ende daer

 

Dat ic verloos des lichts bescouwen;

 

Doe begonstic al verflouwen

 

Ende verloos al minen moet.

 

Mettien so camen wi daer stoet

[p. 244]

315

Een tor ghemaect van grawen steene,

 

In een water wijt alleene;

 

Een brugghe liet men nederdalen.

 

Doe cam ghelopen uter zalen

 

Volc van wonderlike maniere,

320

Onziene, lelic ende putertiere;

 

Elc hadde ene ghesele in der vuust,

 

Si waren ruut ende onbesuust.

 

De langhe brucghe si passeirden,

 

Haren heere si salueerden,

325

Die mi hadde in sijn bedwanc.

 

Van den paerde dat hi spranc,

 

Ende gaf mi over metter line.

 

Doe dochte mi dat mi naecte pine;

 

Want tlicht dat was mi uten oghen,

330

Dat ic te zoekene wilde poghen,

 

Ende dat ic hadde begonnen zien,

 

Ende moeste daer, in weet met wien,

 

Met onghenaden sijn in strec.

 

Deen riep: "Sla!" Dander: "Stec!"

335

Dus liepic ten torre binnen;

 

In conster niemen ghekinnen;

 

Want icse noit met oghen aensach.

 

Si leeden mi sonder verdrach

 

In eenen pit die was so diep

340

Dat icker node binnen stiep;

 

Alwast mi leet het moeste zijn.

 

Die duere was van ijsere fijn,

 

Die was vor mi ghesloten vast;

 

Een splete stont daer so ghepast,

[p. 245]

345

Dat men niet wel sach der duere.

 

So dicke was die tor van muere,

 

Ende twater was so over wijt,

 

Hem ne derde niemens nijt;

 

De castelein leefde als nen rouc.

350

Doe sach ic staen in enen houc

 

Een duerkin utermaten clein;

 

Daer binnen zat ene vrouwe allein,

 

Recht of soe hadde zitten beiden

 

Naer yet, dat van haer was ghesceiden.

355

Als soe mi sach so louch haer mont,

 

Aestelike soe up stont,

 

Soe sprac: "Ghi zijt hier wel comen;

 

Huwe comst sal ons beeden vromen;

 

Ic weet ons beeden goeden raet."

360

"O, seidic, vrauwe, mijn toeverlaet

 

Es mi nu verre ende onghereet.

 

Hi die van al die waerheit weet

 

Moest hu verlenen duecht ende vruecht;

 

Van ere tideliker ghenuecht

365

So bem ic comen int allende."

 

Soe sprac: "Wi sullens hebben ende,

 

Sijn wi met trouwen twee in een;

 

Maer vindic dat gu wert; neen,

 

Nemmermeer sidi verloost.

370

In zate hier niet aldus vermoost,

 

Adde mi yement ghezijn dus bi;

 

Maer alleene en mach ic mi

 

Niet hulpen sonder hulpen mee.

 

Goddanc nu zijn wi hier wi twee,

[p. 246]

375

Dies bem ic blide ende het es recht."

 

Ic seide: "Vrouwe, ic bem u knecht,

 

Met trouwen nu ende tallen daghen;

 

Maer ic bidde u wilt mi ghewaghen

 

Hoe heet die here, die mi vinc,

380

Es hi grave of coninc;

 

Waer up eist dat hi hem draghet?"

 

Soe sprac: "Dats niet quaet ghevraghet;

 

Want ict hu gheerne segghen wil;

 

Hi ende ic dats een ghescil,

385

Ende heift gheweest van ouden tiden:

 

Comen es hi van onser ziden;

 

Maer zijt des vroet dat hi es bastaert.

 

Van vreemderwijs so es sijn aert:

 

Orloghe, so es al sijn begheren,

390

Ende om dat ict wilde beweren,

 

Ende niet en ghere dan ruste ende pays,

 

So vinc hi mi vor sijn palais,

 

Daer hi noit mochte comen in.

 

Anders en soucti gheen ghewin

395

Dan discoort, warringhe ende strijt;

 

Ende hier omme hadde hi up mi nijt.

 

Sijn viant bem ic onverdient,

 

Ooc en bem ic niet sijn vrient;

 

Maer doch in hebbe hem niet mesdaen,

400

Daer hi mi dus om hout ghevaen,

 

Van mi en weet hi ander blame;

 

Twifel es sijn rechte name,

 

Ende Hope so es de name mijn."

 

Als ic dat hoorde in mochte niet zijn

[p. 247]

405

Blider daer ic voor haer stoet;

 

Vruecht so verhief mi den moet

 

Dat ic niet langher beiden conste;

 

Met bliden zinne ic doe begonste

 

Te zinghene een vroylic liedekijn:

 

 

410

Twifel dwinct die hertze mijn,

 

Dats mi anschijn,

 

In can hem, leider, niet ontvlien,

 

Dies blivic nu in zoorghen.

 

Hope doet mi vroylic zijn

415

In trouwen fijn,

 

Hope doet mi vroylic zijn.

 

Twifel, enz.

 

 

 

Twifel neimt mi in hoede dijn

 

So vindic pijn,

420

Van hu mach mi gheen vruecht ghescien;

 

Hope sal mi verboorghen.

 

Twifel, enz.

 

 

 

Vrau Hope sprac: "Men moeten worghen

 

Die hout ghevanghen sulken man,

425

Die also vroylic zinghen can,

 

Din mach niet langher zijn ghedoocht.

 

Nu radic hu dat ghi hu poocht

 

Ten zaken, die ic wil bestaen,

 

Ghetrouwelic ende niet ontgaen.

430

Al hebben wi nu ontgaens beghin,

 

Ghecreghe ons Twifel weder in,

[p. 248]

 

Hi soude ons maken al te zure,

 

Daer ons toe porrede ye nature.

 

Sijn ergheit es sonder ghetal;

435

Minen wille es in den uwen al."

 

Dat seidic weder tot vrou Hopen:

 

"So dat ghi voort durret nopen,

 

Dat es dat ic taengripene ghere."

 

Soe sprac so: "Set hu dan ter were,

440

Hier en es no duere no slot,

 

Wine sulre uut commen wilt God."

 

Met goeden moede ghinghen wi doe,

 

Duere ende muere braken wi doe.

 

Mi dochte ic hadde Samzoens cracht;

445

So vele daden wi bin der nacht

 

Dat wi met allen camen uut.

 

Wi en hoorden nieuwer gheen gheruut;

 

Twifel lach in slape vast,

 

Met hem menich sassaem gast,

450

Die onser namen crancken goom;

 

Dat dede, si laghen in haren droom,

 

Dan conste ons lieden niet ghescaden.

 

Doe ghinghen wi met liever laden

 

So verre voort dat ic versach

455

Des lichts schijn, der vruechden scach

 

Gaf ic, so dat vrou Hope vraghede

 

Of hi yet sach dat mi bejaghede.

 

Soe sprac: "Hets beter hier dan daer;

 

Twifel hebbe een drouve jaer."

460

"Trouwen, vrou Hope, ic segghe amen,

 

Hets recht dat ic hu eighin ben;

[p. 249]

 

Want ghi mi tleven hebt ghehouden;

 

Van mi so werdet hu vergouden

 

Up dat mi God spaert van der doot."

465

So sprac: "Hier of en es gheen noot;

 

Vele dinx bewiset crancke minne."

 

Met deser talen camen wi inne

 

Ter straten, daer die lende stoet.

 

Doe seidic: "Hovessche vrauwe vroet,

470

Hier onder so was ic ghevaen;

 

Mach hier niement onderstaen

 

Hi esser of ghecalengiert?"

 

Soe sprac: "Die dezen boom bestiert,

 

Dats Twifel, die ons beeden dwanc;

475

Nochtan ne weets hem niement danc,

 

Die int casteel te zine pleghen.

 

Die boom es pael tusschen tween weghen

 

In openbaren wederdeele,

 

Tusschen hem ende den casteele:

480

Waerscu es de name zijn,

 

Om vri te gane stwifels pijn;

 

Want wie in sijnen wech gheraect

 

Lichtelike wert hi mesmaect;

 

Hier voren sal elc nemen hoede.

485

In onsen wech wert niement moede

 

Dien te rechte comen an,

 

Es hi wijf of es hi man.

 

Die buten onsen weghe gaet

 

Neme dats hem te hebbene staet;

490

Voor hem en doe ic gheen bezoorch."

 

Doe camen wi gaende vor de boorch,

[p. 250]

 

Daer tlicht up was gheordineert.

 

Doe wordic al gheconforteert;

 

Want ic daer sach dat mi ghenouchde.

495

Die de machelrie vouchde,

 

Dien willic meester hoghe vermaren

 

Voor alle die meesters die ye waren;

 

Ainsteringhe ende mate

 

Adde verchiert al de zate,

500

Dat ic mi selven al verloos

 

Int zien, ende wert memoriloos;

 

In wiste wat ic hoorde of zach.

 

Vrou Hope, die mijns altoos plach,

 

Die nam mi minlic bi der hant,

505

Ende vraechde wies ic mi bewant:

 

"Sijt een man of sites niet,

 

Noch en es hu niet messciet,

 

Ghi en muecht ghedoghen heet no cout;

 

Wat dochte een man hine ware stout,

510

Met hem ne willic niet bestaen."

 

Met scaemten wordic doe bevaen,

 

Ic sprac: "Vrou Hope, ic bem ghezont."

 

Daer sach ic in den torre ront

 

Twee veinstren so over scone,

515

Hi en es levende onder den trone,

 

Diese te rechte mochte vulprisen.

 

Uut elcker veinstren sach ic risen

 

Een claer bescinen naturael,

 

Dat docht mi scinen als een stael,

520

Beroerende al de zinnen mijn.

 

Bleec so werdic int anschijn,

[p. 251]

 

Een zwaer verzuchten mi ontghinc,

 

Mijn herte van den scine ontfinc

 

Hitte, die onghetimpert was,

525

Dies ic bin langhen niet ghenas;

 

Mijn oghen waren al bezwerct.

 

Vrou Hope heift dit ghemerct;

 

Ghetrouwelike nam soe mijns ware.

 

Doe moestic rusten tieghen hare,

530

Dat soe ghedoochde vriendelike.

 

Met dat ic stont in desen versike

 

Altoos ziende neder waert,

 

Doe cam ghereden up sijn paert

 

Twifel onder den boom Waerscu,

535

Die ons togheden enen lelicken vu.

 

Stille so hilti ende sprac:

 

"Vrou Hope, die mi dus ontbrac

 

Met foortzen ende met finen crachten,

 

Haddic hu bin minen grachten,

540

Ghi en ontghinghes nemmermee."

 

Als icken sach wart mi so wee

 

Van vare, in durste niet voorder gaen.

 

Twifel sprac te mi weder zaen,

 

Grommende met lozer talen:

545

"Keert weder nu binnen der zalen

 

Hu en sal ghebreken niet."

 

"Dat sceen wel, doe hi van hu sciet."

 

Dit was dandwoorde van vrou Hopen,

 

"Keert weder, wy zijn hu ontcropen,

550

Bedi ghi comt een dracht te spade;

 

Wi zijn, Goddanc, uut uwer trade

[p. 252]

 

Ontcomen, ende uut uwer smerte."

 

Twifel barst wel na van perte;

 

So vul nijts wies hem sijn moet,

555

Hi beette neder daer te voet:

 

"Elc hoede hem voort van mi;

 

Dat mi dese ontronnen zi,

 

Dat zal een ander zwaerlic ghelden."

 

Van verren hoorden wine scelden

560

Onder Waerscu, den sconen boom,

 

Nemmeer en namic sijns goom;

 

Ic bezach dat vor mi was.

 

Omtrent dit rikelike palas

 

En was ghespaert no cost no stont;

565

Die tor daer ic in vant den vont

 

Des lichts der zoeter veinstren twee;

 

Daer tusschen stont wit als een snee

 

Een wit pilaer recht van albaestre,

 

Diene maecte en was geen aestre;

570

Hi was ghewrocht na ghenoucht.

 

Daer onder sach ic staen ghevoucht

 

Een palays van maten fijn,

 

Elc colomme was een robijn,

 

Gloiende root an elcker zide;

575

Noch dinke mi dat ic verblide

 

Om dat ic hier of doe ghewach.

 

Daer binnen docht mi dat ic zach

 

Wachters, die daer daden hoede,

 

Al waren al de wijste vroede,

580

Vergadert van al erderijc.

 

Si en ordineirden niet tghelijc,

[p. 253]

 

So rechtich waren zi taller tijt;

 

Suver wit dat was haer habijt,

 

Even groot ende even lanc.

585

Si en mochten jeghen ghenen stanc,

 

Noch tjeghen gheen onreinichede;

 

Elkerlijc hilt daer sijn stede.

 

Wie den palayse wilde deren,

 

Met crachten plaghen sijt te weren.

590

Tjeghen hem was niemant machtich,

 

Mids dat zi waren so eendrachtich;

 

Wi enich eirch hadde in den zin,

 

Dien en lieten si uut noch in;

 

Tpalays so hilden si in vreden.

595

Doe wardic ziende daer beneden,

 

Waer tpalais stont up enen pilaer

 

Van albaestre wit ende claer,

 

Sonder smette, zuver, reine,

 

Daer die juuste mate alleine

600

So meesterlic wast toe ghebracht;

 

Daer was vergadert ende ghescacht,

 

Dat niemen tsegghene soude bestaen:

 

Het es aldus of also ghedaen;

 

Hi was wel waert van groten prise.

605

Desen pilaer stont bi avise

 

Ghewrocht uut eenre boorch so schoon;

 

Na waerden en hadden zi noit loon,

 

Diese so meesterlic ordineirden,

 

Ende so fijnlic avizeirden,

610

Na mate ende ooc na werkens aert.

 

Deze boorch was wel verwaert

[p. 254]

 

Van .V. joncheren an elcker ziden,

 

Die altoos waren even blide,

 

Doende, gay, rasch ende even quich;

615

Als ic dit sach so vraechdich

 

Vrau Hopen, die daer bi mi stoet:

 

"Die boorch die men daer so hoet

 

Van den joncheren al omtrent,

 

Esser in negheen regent,

620

Daer zi of houden lant of leen?"

 

Vrau Hope, daer noit aerch in sceen,

 

"Regent? En trouwen jaet", soe sprac,

 

"Een boorchgrave sonder lac;

 

Wat hier boven es of beneden

625

Dat es in sire mueghenteden;

 

Vijf heren sijn in sinen raet,

 

Die sijn sijn hoochste toeverlaet:

 

Heer Nouwe-zien dat esser een,

 

Heer Smakelijn naest desen tween,

630

So volghet mijn heer Rieke-lucht;

 

Die vierde staet altoos ter vlucht,

 

Licht-ghevoel es zine name,

 

Ende mijn heer Hoor-na, sonder blame;

 

Hier zijn ghenoomt de heren vive,

635

Die sijn tes buerchgraven live

 

Altoos wackre, nacht ende dach,

 

Jeghen so wat hem deeren mach.

 

Sijn lant hout hi van hem selven,

 

Niemen en mach hem tzyne ontdelven,

640

Stedich, lustich, niet ontgaende,

 

Sinen vroeden raet die houten staende,

[p. 255]

 

Wetende es hi ende subtijl."

 

Met dat zoe dit sprac so cam een pijl

 

Ghevloghen, in weet van wien,

645

Of wien scoot, of wiene spien;

 

Maer emmer was ic daer gheraect;

 

Noch dinct mi dat ic bem mesmaect

 

Int ghedincken der quetsure.

 

Die scoote vlooch mi therte dure,

650

Van Twifele was ic doe vervaert;

 

Ic begonste dalen achter waert,

 

Want ic verloos zin ende cracht.

 

Vrau Hope die mijns vallen wacht,

 

Stac mi een cruut in minen mont,

655

In wiste niet wie bi mi stont

 

Voor ic te mi selven cam;

 

Ic sprac: "Mijn liefste vrou lofzam,

 

Nu moet ic hu mijn liden claghen,

 

Wildi mi niet dat helpen draghen

660

So en wetic mijns negheen beraden."

 

Vrou Hope sprac: "Sonder ghenaden

 

So en was ic noit, so en werdic nu.

 

Hoe soudic moghen laten hu;

 

Want sonder mi so en waerdi niet."

665

Vrou Hope nam den scaerpen spiet,

 

Wiselike bi besceede;

 

Noit dinc en dede mi so leede,

 

Noch tswifels vanghen al wast mi art;

 

Van pinen wardic bleec ende zwart.

670

Des tastens mochtic niet ghewesen:

 

"Ay lacen, hoe sal ic ghenesen!

[p. 256]

 

Vrouwe Hope, ic duchte nemmermee."

 

Soe sprac:" Ghi en muecht no wel no wee;

 

In quam noit an uwes ghelike,

675

Met uwen ghecrite, met uwen verzike,

 

Ghetroost hu coenlic up mijn woort."

 

Doe sach ic weder ende voort

 

Up des boorchs behaghelhede,

 

Ende up die pretieuse stede,

680

Daer ic aensach de scone veinstren;

 

Dat licht begonste up mi gleinstren,

 

Ende nam mi tpeinsen van der wonden,

 

Ende halp mi weder ter ghezonden.

 

Ic sprac: Nu bem ic bet daer an."

685

Soe sprac: "So sijt in vruechden dan;

 

Hout hu an mi, ghine hebt gheen noot."

 

Daer sach ic dat mi niet en verdroot;

 

Die gracieuse borch vorsproken,

 

Die was so meesterlic beloken.

690

Men mochter niet an correngieren,

 

Ende recht beneden ant flackieren,

 

Daer sach ic die vergaderinghe

 

Van tween pilaren sonderlinghe,

 

Even groot, so docht mi elc;

695

Men conste niet gheweten welc

 

Meest of minst was van hem tween;

 

Maer alsoot te ziene sceen

 

So hadden si even vele bevaen.

 

Een muer was hier omtrent ghestaen

700

Van dornen, netelen ende bramen;

 

Die poorte daer wi voren camen

[p. 257]

 

Die was wel vast ghesloten toe,

 

Vrou Hope die ghinc cloppen doe,

 

Soe dochte mi daer wel bekent.

705

Kila was doe daer ghesent

 

Van sinen meester Orghelieus;

 

Met zoeten woorden gracieus

 

Andwoorde hem Hope: "Laet in! laet in!"

 

Kila die scoof een veinsterkin:

710

"Wie wil daer in, en is gheen dach,"

 

Vraghedi; als hi Hopen zach

 

Hi seide: "En laet hu niet verlanghen,

 

Ic sal tot Orgelieusen gangen,

 

Minen meester, ende bezien

715

Mochtic enich zins bespien

 

Dat ic van hem creghe de slotelen;

 

Ic soudze bringhen zonder rotelen,

 

Ende om hu, Hope, de poorte ontsluten.

 

Nu zijt so hemelic daer buten

720

Dat niemen weet; adieu, ic ga."

 

Vrou Hope sprac: "Adieu Kila,

 

Hu duecht es mi altoos ghereet."

 

Van pinen brac mi ute tzweet,

 

Van onbeseffelike anxst,

725

Om te sprekene beidic lancst;

 

Want soe began die tale voren:

 

"[...] hier an muechdi horen

 

Dat ic bekent bem hier omtrent;

 

Die bode die ic hebbe ghesent

730

Om de slotlen van der poorte

 

Die es comen van onser soorten,

[p. 258]

 

Sijn rechte orname es Vraghen;

 

Ghewoont so heift hi hier al sijn daghen

 

Ende heift mi utermaten lief;

735

Voor mesval, vor erch, vor grief

 

So es hi hier gheset ter wachte;

 

Sijn meester es groot van machte,

 

Orghelieus es hi ghenaemt;

 

Hem dinct dat niemen betaemt

740

Te comen teser poorten in,

 

So overmoedich es sijn zin.

 

Van zijnre zibben bem ic comen;

 

Maer wat mi baten mocht of vromen,

 

Duer mi en dadi noch dor niemen."

745

Mettien hoordic die slotel riemen,

 

Ende twincket sach ic hopen gaen;

 

Vrau Hope die was daer wel ontfaen,

 

Ende ic van Kilaen, Hopen vrient,

 

Ic sprac tot hem: "Dats onverdient,

750

Dese duecht die lone hu God!"

 

Stillekine ontsloot hi tslot,

 

Ende drouchse zaen daer hise vant,

 

Ende nam ons beeden bi der hant.

 

Over brucghe ende over al

755

Ghinghen wi sonder ghescal;

 

Ende recht aen des paleis beghin

 

Stont ene duer, daer ghinghen wi in.

 

Kila loocse weder an;

 

Een wijf hadde hi die vele can,

760

Haer name was Verzien.

 

Soe cam gaende tot ons drien,

[p. 259]

 

Ende hiet mi wesen wellecome,

 

Ende Hope die ic voren nome;

 

Soe sach mi zwaerlike ghequetst,

765

Ende van den scichte sijn gheletst.

 

Mettien soe liselike uut trac,

 

Een wieke soe daer binnen stac,

 

Gaende tot int herte mijn,

 

Die was ghemaect van crude fijn,

770

Van helene ende van zwighene mede.

 

Uut harer goeder duechdelichede

 

Sat soe minlic neven mi,

 

Soe sprac: "Mijn vrient, hoe staet met di?"

 

Ic seide: "Bet dant dede lanc eer."

775

In minen oghen ommekeer

 

Sach ic een splete daer men keec

 

Ter zalen in, ende ic verzeec,

 

Ende ic vraechde Kilaen ende Verziene,

 

Als die hem duchte van messciene

780

Of ic daer duere kiken mochte,

 

Ende icker niemen mede verwrochte.

 

Si andwoorden: "Ja, in trouwen,

 

Wien ghi ziet en mach hu niet scouwen."

 

Deerste die ic sach der duere

785

Dat was een die scoonste creature,

 

Die leift in alder werelt breit,

 

Elc die noomdse Hovesscheit;

 

Van finen goude was haer cleit,

 

Haer te pointe wel gheleit;

790

Haer anschijn was eens inghels baer.

 

Twee vrauwen wandelden bi haer,

[p. 260]

 

Die een die hiet men Simpelhede,

 

Die andre Omoedichede;

 

Tsamen ghingen zi alle drie,

795

Ende boghen up haer lieder knie

 

Vor eene scone creature;

 

Suver wit was haer parure,

 

Al bezait met rozen root

 

Sonder voren aen haren scoot.

800

Wat daer an stont willic u nomen,

 

Een maniere van goudblomen;

 

Haer anschijn clarer dan cristael,

 

Een crone hilt zoe, dat meerctic wael,

 

Vor haer anschijn, die zoe besach

805

So minnentlijc, als soe plach,

 

Recht offer haer ghenouchte anstonde,

 

Vor al dat men haren gheven conde.

 

In enen goudin stoel soe zat,

 

Haer name men daer niet vergat,

810

Elc die hietse Zuverheit,

 

Ende weinscheden haer ghezondicheit,

 

Ende seiden: "Hu welvaren es ons lief."

 

Doe brochten zi enen brief,

 

Beede ghenoot ende ooc ghescreven,

815

Een nieuwe liet dat zi up heven;

 

Met vreuden elc te zinghene gherde,

 

Maer Simpelheide diet beweerde

 

Soe sprac: "Hier niet ghesonghen zi,

 

Joncheer Lust en werter bi;

820

Want zijn acoort vulbringhet al."

 

Doe cesseirde dus tsanx ghescal;

[p. 261]

 

Si ghingen vor een duere staen

 

Cloppen, so dat quam ghegaen

 

Die edel jonchere Lust;

825

Hovesscheit hadden zaen ghecust,

 

Ende leeden gailic bi der hant

 

Daer soe Suverheden vant,

 

Dien zoe bi haer zitten dede.

 

Sijn anschijn ende sijn lachen bede,

830

Dat was so gracelic te ziene;

 

.M. jaer ende .X. waerf tiene

 

Haddict ghezien sonder verdriet.

 

Doe zonghen zi een nieuwe liet,

 

Daer ic toe gaf herte ende zinne:

 

 

835

Gheen dinc gheprijst vor reine minne,

 

Want si bewijst den drouven vruecht;

 

Elc edel zin in haer verhuecht.

 

 

 

Conighinne, keyserhinne,

 

Met eeren ghi wel minnen muecht;

 

 

840

Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.

 

 

 

Minne es zoet in den beghinne,

 

Int ende en es geen onghenuecht,

 

Hier of so es orconde Iuecht.

 

 

 

Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.

[p. 262]

845

Daer es soete voetsel inne,

 

Om dat haer minne wel ghenuecht;

 

Dit liedekijn dat maecte Juecht.

 

 

 

Gheen dinc gheprijst vor reine minne, enz.

 

 

 

Suverheit sprac, ende niemen el:

850

"Seker, dats ghesonghen wel;

 

Maer niet en weetic wel tbediet,

 

Maecte jonckvrau Juecht dit liet?"

 

"En trauwen jaes seide zi."

 

"Doese comen tote mi

855

Dat soe mi segghe hier of den zin."

 

Mettien cam Juecht ter zalen in,

 

Die sere was ghewellecoomt;

 

Meestricghe was soe ghenoomt

 

Voor hem allen diere waren.

860

Suverheit sprac: "Wilt mi verclaren

 

Den zin van desen nieuwen liede,

 

Ende wat ghi meent in den bediede,

 

Dat soudic gherne weten al."

 

Juechet sprac: "God weet, in sal,

865

In weeter of no groot no cleen."

 

Hoofscheit sprac: "In trauwen neen,

 

Haddi in minnen bet beseven

 

Ghi en hadt niet dit ende dat ghescreven,

 

Daer ghi dus in de minne prijst."

870

Juecht antwoorde ongheavijst:

 

"Wat wetic anders dan ic mach horen

 

Hier doer segghen achter voren;

[p. 263]

 

In vraechde noit om el bediet."

 

Joncfrau Juecht van danen sciet,

875

Ende liep spelen in de zale;

 

Van haer en hadde men meer tale,

 

So wilt was soe in haer ghelaet.

 

Met dat zi zaten in den raet

 

So quam daer gaende de waerdeine

880

Van al der boorch; al was soe cleine

 

Soe was so wijs, so hoghe van moede,

 

Haer name die was vrau Hode;

 

Van zeden was soe gherangiert,

 

Recht als een mijn heer Al-bestiert,

885

Nochtan en waer si in der tijt

 

Van haer comste niet verblijt,

 

Ofgriselic hadzoe di [.....]

 

Mettien so sciet de conpaengie,

 

Die daer so minnentlijc was gheseten;

890

Elc die hadde gheern gheweten

 

Wat dat liet bedieden mochte;

 

Maer Juecht doe mi also dochte

 

So wilt, so lustich ende so clouc

 

Soe gheliets haer als [...]ouc,

895

Ombestiert so [....] zie.

 

Mettien so cam Melancolie,

 

Een here scoen van rade vroet

 

Up sijn hooft so stoet een hoet,

 

Graeu ende groen was sijn abijt,

900

Sijn mantel was lanc ende wijt,

 

Sijn anschijn merkel ende wijs.

 

Suverheit, die vrouwe joliis,

[p. 264]

 

Die sat in haer majesteit,

 

Hi seide: "God groet u, Zuverheit,

905

Hoet met hu staet com ic bezien."

 

Hi knielde neder up sine knien,

 

Vriendelic dede soene up staen,

 

Soe sprac: "Here, ic bem ghevaen,

 

In een ghepeins dat mi te stoort.

910

Joncfrau Juecht die heift ghehoort

 

An onse lieden van hier binnen

 

Van enen prise, van ere minnen,

 

Ende heifter of een nieuwe liet ghemaect.

 

Woort, wise, redene wel gheraect,

915

Maer wine connent niet ghegronden."

 

Melancolie nam tien stonden

 

Den brief, die hi al over las;

 

Maer den zin die daer in was

 

Verstont hi lichte mee dan zoe;

920

Al peinsende sprac hi doe:

 

"Mijn drie broeders sal icken toghen,

 

Ende segghen dat zi hem poghen

 

Na rechte dit te exponeerne."

 

"Ic biddu hier up tavizeerne,

925

Sprac Zuverheit, up alle trouwe."

 

Hi beloofdet der joncfrouwe,

 

Ende ghinc up enen wendel steen,

 

Daer vrau Hoede up sat ende green,

 

Ende vraechde hem waer hi henen woude;

930

Hi hiet haer dat zoe zwighen soude;

 

Soe mide zijns, ende lieten liden.

 

In een camer daer beziden

[p. 265]

 

So vant hi sijn broeders al;

 

Van spele was daer groot ghescal,

935

Als sine saghen wast al ghedaen.

 

Vriendelike so was hi ontfaen

 

Van drien heren achemant;

 

Deen was Sangwijn vaeliant,

 

Sijn abijt was hemel blaeu,

940

Met eenre mouwen die was graeu,

 

Ghewrocht van peerlen ende van goude;

 

Thaer dat wies up die moude,

 

Dat docht mi witter dan een vlas;

 

Sijn oghen clarer dan een glas,

945

Sijn anschijn bluesende ende ront,

 

Te lachene so stont zijn mont:

 

"Broeder, seidi, wildi yet,

 

Hets recht dat ghi an mi ghebiet."

 

Dander broeder hiet Fleumaet,

950

Simpel, swaer was sijn ghelaet,

 

Bleec so was sijn oghe-upslaen,

 

Evelachtich ende onghedaen,

 

Wit ende graeu so haddi an.

 

Het moeste wesen een wijs man,

955

Diese stelde ende tzamen brochte;

 

Want noit saventier sulc weerc wrochte.

 

Die derde broeder hiet Collorijn;

 

Die docht mi heetst van bloede zijn.

 

Sijn abijt was graeu ende root,

960

Sijn haer was scoon, sijn leden groot,

 

Sijn anschijn manlic int bescau,

 

Stout so was hi, nieuwer flau;

[p. 266]

 

Sinen broeder hi wellecoomde,

 

Noch wasser menich onghenoomde.

965

Een edel vrauwe, scoon van maniere,

 

Hare ghewaden waren diere;

 

Redene ende Ghedoochsamichede,

 

Dese twee die waren mede;

 

Daer was in Ontfaermicheit,

970

Scoon ghelaet, Besceedicheit.

 

Een edel vrouwe goedertier,

 

Haers heren name was Dangier,

 

Die zelden hadden pays te zamen,

 

Soe en doen si alle diet gheerne namen;

975

Maer dat en licht niet in onsen wech.

 

Jalouzie ende heer Ontzegh

 

Biziende als die qualic zach,

 

Thooft so lutsti alden dach

 

Also noch sceluwe lieden pleghen.

980

Overmoet die stont hem tjeghen;

 

Roukeloos die stont daer naer,

 

Al verclontert was sijn haer,

 

Sijn caproen was al verdrayt,

 

Sijn cousen dochten mi ontnayt,

985

Sinen kerel was al beslict,

 

Als die sijns selves niet en mict.

 

Vrou Cuusscheit was daer in den rinc,

 

Een pluumkin niet an haer en hinc,

 

So suverlijc was haer abijt.

990

Daer na stont Lust ende Jolijt,

 

Overmoet ende vrau Envie;

 

Dat docht mi wezen een partie.

[p. 267]

 

Envie docht mi vroilic zelden,

 

Haer anschijn stont recht omme scelden,

995

Bleec, verrompelt, ende al verqueelt.

 

Dese hadden daer al ghespeelt

 

Met vruechden ende met melodien.

 

Si groeten heer Melancolien,

 

Ende stelden hem in sijn ghebod.

 

Hi sprac Dat moet hu lonen God;

 

Siet broeder, heer Sangwijn,

 

Ende ghi, heer broeder Collorijn,

 

Ende mijn broeder, heer Flumaet,

 

Ende ghi alle die hier staet,

1005

Hier es ghemaect een nieu liet,

 

Daer niemen of weet tbediet,

 

Ende ic souds gheerne wesen vroet."

 

Rouckeloos sprac metter spoet:

 

"Wat roucke mi van uwen zanghe,

1010

Ic souder up studeren langhe

 

Eer icker of te vroeder ware;

 

Vraghet enen vedelhare."

 

Doe nooptene mijn here Jolijt,

 

Ende seide: "Swijcht ter quader tijt

1015

Wi sullent horen eist jou lief."

 

Sangwin nam den brief,

 

Ende ghincne lesen over luut,

 

Hoe dat minne, tedel cruut,

 

Was gheprijst met nieuwen zanghe;

1020

Hier up sweghen si alle langhe.

 

Mettien so sprac Melancolie:

 

"Wat seghdi hier of alle drie,

[p. 268]

 

Wats minne, die men dus prijst,

 

Mach enich dinc zijn verjolijst.

1025

Voor ons gheselscap van hier binnen,

 

Wat es tbediet van deser minnen;

 

Het scijnt, wi moeten gaen ter scole;

 

Juecht die heift ons ghemaect in dole

 

Met haren wonderleken bedrivene,

1030

Soe weet wel dusdanich dinc te scrivene;

 

Maer niet en can zoet compareren,

 

Ende wil men jeghen haer arguweren,

 

Soe es so wilt, so en slaets gheen gade."

 

Mettien so ghinghen si te rade,

1035

Melancolie ende Colorijn,

 

Flumaet ende mijn heer Sangwijn;

 

Maer wat si seiden ofte spraken,

 

Si en consten niet ten zinne gheraken

 

Vander materien die si lasen;

1040

Elc dochte daer deen den andren razen.

 

Int ende droughen si over een

 

Dat si souden al ghemeen

 

Studeren, peinsen, nacht ende dach,

 

Bezien wiet eerst ghevinden mach.

1045

Up dit woort si alle scieden,

 

Ende dat elc pijnde om een bedieden;

 

Melancolie soude elcken gheven

 

Coppie van datter was ghescreven.

 

Doe so screef daer elc copie,

1050

Ende mijnheer Melancolie

 

Cam neder al den wentel steen.

 

Suverheit die zat alleen

[p. 269]

 

Ende verbeide na antwoorde;

 

Als soe den here comen hoorde

1055

Vriendelike soe haer omme keerde,

 

Den here soe minlic salueerde;

 

Hi knielde neder in omoede,

 

Hi sprac: "God groetu, vrauwe goede,

 

Uwe boodscap es ghedaen;

1060

Maer ghene antwoorde hebbic verstaen,

 

Ende wi en sijn ooc niet so vroet

 

Dat yemen daer den zin verstoet;

 

Wi sullen weten hoe dat gaet,

 

Maer doch hu niet verlanghen laet,

1065

Eer enich van den drien rust."

 

Soe sprac: "Mi segghet joncheere Lust,

 

Dat hem niet laet verlanghen."

 

Hi sprac: "Ic salre gheerne ganghen,"

 

Ende segghen hem den rechten zin."

1070

Doe ghinc hi daer, men lieten in,

 

Sonder clappen of robbat;

 

Vrou Hoede, die up den steegher zat,

 

Ende desen toer al heift ghemerct,

 

Vervroet, verwijst noch ooc verclerct,

1075

Sone mocht soe sijn van scalckernien;

 

Stappans ghinc soe tot Envien;

 

Ende vraechde haer stille watter briede.

 

Het was van enen nieuwen liede

 

Van minnen, ende van plonderinghen.

1080

Hoede sprac: "Gaet men hier zinghen?

 

Wanen comt ons die ghenuecht?"

 

Envie seide: "Joncfrou Juecht,

[p. 270]

 

Die altoos om beroerte poocht

 

Doet." "Jaes? Dan sal niet langher sijn ghedoocht,

1085

Wildi volghen mijn beraden;

 

Wi sullen gaen met liever laden,

 

Ende draghen met ons tselve liet,

 

Ende ondersoucken al tbediet

 

Daer boven in die hoghe zale,

1090

Ende vertrecken dese tale

 

Des burcghgraven camerlinghen.

 

Si sullent vor minen here bringhen,

 

Als hijt weet, het wert verboden,

 

Of hi salre yemen doden."

1095

Mettien sach hi se te gader gaen

 

Met grammen moede bevaen,

 

Verstoort ende wel ghestelt

 

Om te makene een ghescelt,

 

Ende dies en cozen si gheen ghewin;

1100

Dus camen si ter cameren in.

 

Als si den burcgrave saghen,

 

Sonder yet daer of ghewaghen,

 

Knielden zi neder up die eerde,

 

Ende groetene met groter werde.

1105

Hi niech hem metten hoofde weder;

 

Teenre camer ghinghen si weder,

 

Daer vonden si staen in een beringhen

 

Alle vive die camerlinghen,

 

Ende in de middel der paertye

1110

So stont mijn heer Melancolie,

 

Ende hadt hem lieden al gheseit.

 

Doe wast verloren aerbeit,

[p. 271]

 

Verzuumt so hadden si haer canze;

 

Die hadde ghezien haer contenanche

1115

Hi en hadt vergheten nemmermee:

 

Lelic zagen dees twee

 

Om dat zy mochten doe ghedriven

 

Discoort, warringhe ende kiven.

 

Si peinsden noch om een verbeiden;

1120

Van daer en consten si niet sceiden,

 

Mids dat men haer gheware wart.

 

Envie die daer yoren tart,

 

Ende groete tgheselscap al;

 

Stille sonder luut ghescal,

1125

So stonden tzamen deze zesse

 

Bezich metter minnen lesse,

 

Die hem Melancolie brochte.

 

Vrou Hoede peinsde in haer ghedochte:

 

Al doe ic dese vaert om niet,

1130

Ghevallet so dat mi ghesciet

 

Stede ende stont, ic salt so brauwen

 

Datter yemen om sal wrauwen;

 

Maer ic sal noch beiden ende zwighen.

 

Uter cameren ghinghen si nighen

1135

Der zalen in daer soe uut cam,

 

Daer soe den burchgrave vernam,

 

[...] eindeliken in sinen staet;

 

Haer moet was so vul ende so quaet,

 

Dat soe niet langher zwighen conde.

1140

Popelende bin den monde,

 

Daer zoe den buerchgrave leet:

 

"Wisti, seide soe, dat ic weet,

[p. 272]

 

Het souder anders binnen gaen."

 

Niet wel consti haer verstaen;

1145

Hi vraechde waer of dat zoe sprac.

 

Haer caproen dat soe of stac

 

Sere was soe te bandiceirt,

 

Want hi wilde verclareert

 

Hebben dat Hoede seide haer te voren

1150

So stille, hi en mocht verstaen no horen.

 

Langhe peinsde soe ende zweech,

 

Ende soe stupede ende soe neech,

 

Ende emmer so wijsde haer den moet:

 

Eist dat hijt mi segghen doet

1155

So worden si mi alle tjeghen,

 

Die nu vrient te zine pleghen,

 

Ende lieghic ent een ander zeit,

 

Dat ware mi grote lelicheit,

 

Al de sculden mens mi gave.

1160

Noch so sprac die buerchgrave:

 

"Twi en doedi mi berecht,

 

Daer ic hu omme vraghe, seght,

 

Mi dincke dat ghi hu beghint veinsen."

 

Niet langhe en durste soe haer bepeinsen

1165

Si en moeste doen dat hi haer hiet;

 

Haer anschijn stoet in verdriet,

 

Ende seide: "Here, mi niet en wroucht,

 

Het es hier binnen al ontvoucht;

 

Elc stelt hem uut uwen bevele.

1170

Hets recht dat ic niet vor hu hele,

 

Heist dat ghijs niet in tijts belet,

 

Ghi worter selve bi ontzet.

[p. 273]

 

Nu nemes ware, ic rade hu tfienst,

 

Ic hebbe gheweist in uwen dienst,

1175

Sint dat ic vroescap eerst gheloude

 

Alles men mi hier betroude;

 

Sonder nu, dat heift mi wonder,

 

Deen ruunt boven, ende dander onder,

 

Daer ic niet over bem ghelooft;

1180

Al omme bem ic of gheclooft;

 

In mach nieuwer mede gaen."

 

Die buerchgrave, diet al heift verstaen,

 

Wonder hebbende deser reden,

 

Hi sprac bi vorsienicheden:

1185

"Vrou Hoede, ghi hebbet mi gheseit

 

Van dinghen daer vele an leit;

 

Maer wat dinghe es den rechten zin,

 

Daer dit grief soude ligghen in?"

 

Soe sprac: "Vraghet Envien,

1190

Die hoordet ende Melancolien

 

Toghen in een vreemt upzet;

 

Niemen en saltu segghen bet;

 

Maer na dat icker an versta

 

Eist dat voort niet en ga,

1195

Daer sal een meerder achter risen.

 

Bi redenen willict hu wisen:

 

Een cleene quaet daer niet vele an leicht,

 

Als men dat tantierne pleicht,

 

Soot ouder wart soot voorder groyt;

1200

Int ende warter of vermoyt;

 

Dus en es gheen quaet so cleene

 

Wil ment antieren en comt te weene.

[p. 274]

 

Ooc seit Catoon dat cleene cose

 

Dickent comt te groter nose;

1205

Hier bi wilt u in tijts verzien."

 

Hi sprac: "Ghi steket up Envien;

 

Hoe sout soet weten bet dan ghi?"

 

"Heer buerchgrave, soe seit mi;

 

Anders en haddics niet gheweten.

1210

Wie men vermaende ic was vergheten,

 

Haren raet si voor mi heilden;

 

Want doe si alle te zamen speilden,

 

Ende droughen haer dinc over een,

 

Doe sat ic up den wendelsteen,

1215

Ende Envie die camt mi segghen.

 

Doe wildict hu voor oghen legghen

 

Om te lettene al meskief;

 

Want hu welvaren es mi lief.

 

Maer wat ic tote hu hebbe gheseit,

1220

Dat blijft hier onder voet gheleit,

 

Van mine doet gheen ghewach;

 

Noch vint mer up desen dach

 

Die werringhe, strijt ende discoort

 

Met woorden souden bringhen voort

1225

Up dat niemen wel ne wiste

 

Dat si tbeghin sijn van den twiste

 

Hier toe drouch vrau Hoede moet.

 

Met dat soe hier mede besich stoet,

 

So camen daer de camerlinghen

1230

Ende hadden tliet beghinnen zinghen,

 

Om te verblidene haren here;

 

Doe wart Hoede uten kere

[p. 275]

 

Ende ghinc staen deersen an de weech.

 

Heer Melancolie neech

1235

Ende seide: "Hedel here, ziet

 

Hier es ghemaect een nieuwe liet;

 

Ghelievet hu, dat suldi horen."

 

Om dat si daer knielden voren

 

Peinsde de borchgrave om Hoeden;

1240

Na sijn beseffen, na sijn bevroeden,

 

So en consti daer gheen erch in scauwen:

 

Want sijn upperste betrauwen

 

Ende ooc sijn secreetste raet

 

Dinct hem dat nu bi hem staet,

1245

Ende wies si hem durren raden

 

Dat hoopti wel te durwaden;

 

Doe seidi: "Ghi sijt welcomen,

 

Nu wilt mi die waerheit nomen,

 

Wat dinghe eist dat ghi mi wilt toghen."

1250

Daer brochten zi den brief vore oghen,

 

Ende lazen hem der minnen prijs,

 

Daer die burchgrave sijn avijs

 

Toegaf int bezien van overslane;

 

Maer si hebben te verstane

1255

Daer die woorden of orconden

 

Dat en consten zi niet ghegronden.

 

Hi sprac: "Wie heift dit liet ghemaect

 

Van minnen, dat dus zoete smaect,

 

Ende dat mi te hoorne wel ghenuecht?"

1260

Melancolie seide: "Juecht,

 

Ende soe en weet niet selve twi."

 

"Doese comen tote mi,

[p. 276]

 

Ende mi bedieden woort ende zanc."

 

Vrau Hoede, die daer stont ende dranc

1265

An den weech als dongheloofde,

 

Stont ende lutste metten hoofde,

 

Ende ghinc van danen sonder segghen

 

In ene traelie-veinster legghen.

 

Quansuus ic make den waenicwaers

1270

Een liedeken docht mi zijn van eens sjaers;

 

Dat zonc zoe stille int uutwert zien:

 

 

 

Mi en mach so, leider, niet ghescien,

 

Mochtic noch zien

 

Minen wil, in waer ghenesen.

 

1275

1275

Die tsoorghen staet moet zoorghen plien,

 

Of eeren vlien.

 

 

 

Menich zoorcht van tween te drien,

 

Hi en weet om wien;

 

Ic moeter een of wesen.

 

 

1280

Dus sanc Hoede ende medesen

 

Cam joncfrau Juecht in [...] haelde,

 

Die daer voor haer selven taelde,

 

Ende groetede den borchgrave,

 

Die haer vraeghde twi zoe gave

1285

Sulc liet, of wiet haer brochte,

 

Dat men niet verstaen mochte.

 

Soe sprac: "Here, het cam uut mi,

[p. 277]

 

Dinct hu datter yet in si

 

Dat werdich es dat ment verseict

1290

So eist recht dat ghi mi verspreict;

 

In loghens niet, ic maecte tliet.

 

Maer elc en weet niet al tbediet

 

Wat hi seit of wat hi scrijft,

 

Nochtan hi onversproken blijft.

1295

Hebbic ant maken yet verbuert,

 

So mocht ment hebben van eerst ghescuert,

 

So en waer gheen [...] deser tale."

 

Doe ghinc soe weder uter zale,

 

Ende seide al stille in haer gedochte:

1300

Came datter of comen mochte,

 

Soe soude sulke note maken,

 

Men zoudze niet gheconnen craken;

 

Wie sal verbieden mi mine ghenuecht?

 

Die burchgrave die niet dan ghenuecht

1305

Hadde gheantiert al sinen tijt,

 

Van alre moeynessen quijt,

 

Die begonste nu eerst peinsen

 

Of haer Juecht yet mochte veinsen,

 

Ende dat soe mi seicht mach sijn waer.

1310

Die camerlinc, here Hoort-naer,

 

Heer Licht-ghevoel, heer Smakelijn

 

Seiden dat wel mochte sijn,

 

Mids dat haer lusticheit es so groot,

 

So en heift soe gheens lieghens noot;

1315

Al vul vruechden es haer zin,

 

Ten eenen hoor uut, ten andren in;

 

Lettel soe up yement gloost,

[p. 278]

 

Wie haer vroomt of wie haer noost.

 

Nemmermeer en machse dwinghen Hoede;

1320

Want soe es ontgaen der roeden,

 

Al haer solaes, ende al haer ruste

 

Leicht soe in den zanc van Luste.

 

Haer en rouct wat soe hem brinct

 

Ghescreven, up dat hijt bezinct;

1325

Hier in doe ic haer onsculde.

 

Doe beval hi up sijn hulde

 

Dat elc om peinzen soude poghen.

 

Diet eerst ghevroede came vor oghen,

 

Dan wildijt van hem horen zinghen.

1330

Doe so sciet elc zonderlinghen,

 

Deen ghinc hier, ende dander daer,

 

Ende emmer ghinc vrau Hoede naer,

 

Ende bezach wat menre bedreef.

 

Die burchgrave in sijn ruste bleef;

1335

Melancolie die cam weder

 

Al den hoghen steegher neder,

 

Ende ghinct vertrecken Zuverheden,

 

Die in de zale zat beneden,

 

Dat elc om peinsen was ghegaen.

1340

Nu latic van hem leden staen,

 

Ende wil u segghen hoe ic voer.

 

Alsic hadde ghezien al den toer,

 

Doe seidic Hopen, mire vriendinnen,

 

Hoe si beroert waren van binnen

1345

Om een liet dat Juecht verzierde,

 

Dat niement daer en correngierde,

 

Noch dat niement daer en verstont,

[p. 279]

 

No Juecht die selve vant den vont.

 

Vrou Hope sprac: "Dits arde goet,

1350

Nu bem ic blide in minen moet;

 

Want ic hope dat wi sullen

 

Dangiere ende Hoede wel verdullen;

 

Want ghi cunt zinghen ende maken

 

Sanc ende woort, die zoete smaken;

1355

Bi minen rade so suldi

 

Maken yet dat vroylic zi;

 

Wi sullent zinghen so dat clinct.

 

Kila gaf mi penne ende inct,

 

Ic screef met willen een liedekijn:

 

 

1360

Helen es in therte mijn,

 

An hopen staet mijn troost alleine;

 

Ic bem ontgaen des twifels pijn,

 

Des zijn mijn zoorghen cleine.

 

 

 

Ghewont heift mi een wijflic scijn,

1365

Der wonde en haddic nie gheine,

 

In mach niet zonder hope zijn.

 

 

 

Helen es in therte mijn, enz.

 

 

 

Ic ware mi liever over Rijn,

 

Dan in tzwifels weine;

1370

In hopen stellic mi eighijn,

 

Altoos in trouwen reine.

 

 

 

Helen es int herte mijn, enz.

 

 

[p. 280]

 

Dit was bezonghen ende bescreven.

 

Vrau Hopen haddict zaen ghegheven,

1375

Die tende las ende ooc tbeghin.

 

Ghenouchte groot so adde soe daer in;

 

Maer Vorziene, diet lesen hoorde,

 

Begreep mi daer van eenen woorde,

 

Ende toochde redene in tbewisen

1380

Dat ic niemen soude prisen,

 

Daer hijt selve hoorde toe;

 

En es gheen hovesscheit daer ment doe.

 

Wat goet es prijst sijns selves waerde,

 

Ende ooc uut quaet noit goet en baerde,

1385

Dus en heift elc gheens prisens noot.

 

Uut duechden soe mi dit verboot;

 

Al was ic een deel bescouden,

 

Jans mi God, ic salt onthouden,

 

Ende om dat soe dit blameerde,

1390

Rechte voort ic avizeerde

 

Up een ander vroilic liet,

 

Twelke mi vrou Hope hiet;

 

Bi haren rade wast ghescreven:

 

 

 

Die vroylic mint mach vroilic leven;

1395

Wies mach hem verdrieten,

 

Als hem die minne loon wil gheven.

 

 

 

In een beschijn hebbic beseven

 

Een zoete minlic scieten.

 

 

 

Die vroylic mint mach vroilic leven, enz.

 

 

[p. 281]

1400

Uut minnen es al aerch verdreven,

 

Want soe en machs niet ghenieten;

 

Alle duechden in haer cleven.

 

 

 

Die vroilic mint mach vroilic leven, enz.

 

 

 

Als zi dit saghen ende bezaghen

1405

Begonst vrou Hopen wel behaghen,

 

Ende vraechde vrou Verziene hoe

 

Men best soude bringhen toe

 

Dat men dit zonghe in de zale.

 

Vrou Verziene seide wale:

1410

"Juecht comt onder wilen hier

 

Spreken jeghen den portier;

 

Als soe hier comt sonder vorsegghen,

 

Sal ict in haren weghe legghen;

 

Rechte voort so sal zoet lesen,

1415

Aldus so salt daer ghesonghen wesen;

 

Gheen beter ic ghevinden can."

 

Vrou Hope sprac: "So neimt dan,

 

Ghi moet helpen dat comme voort."

 

Mettien so leide soet up een boort

1420

In den wech, daert lach onlanghe.

 

Juecht die cam met haren zanghe,

 

Singhende met bliden zinne:

 

Gheen dijnc gheprijst vor reine minne.

 

So verre ghinc soe dat zoet sach

1425

Waer den brief ghevouden lach,

 

Dien soe aestelike ondede.

 

Daer las zoe haer ghenouchlichede,

[p. 282]

 

Soe sach al omme wane hi cam,

 

Niement soe daer omtrent vernam;

1430

Het dochte haer boven maten wonder.

 

Soe sach boven ende onder,

 

Doe cloppede soe ter selver ure

 

An den rinc van der dure;

 

Wine spraken niet ende soe niet.

1435

Al lesende drouch soe tliet

 

Tote Luste die was haer stael

 

Ende van sanghe naturael,

 

Ende toochdet hem ten selven stonden,

 

Ende seide: "Lust, dit hebbic vonden,

1440

Ic biddu willet over zinghen."

 

Hi sprac: "Wie mocht u hier an bringhen,

 

Dustanich en hebbic niet ghehoort;

 

Maer hevet also zoete acoort,

 

Als die woorden gheven zin,

1445

So esser vele duechden in."

 

Doe ghinc hi maken een ghezinc,

 

Daer elkerlic vruecht of ontfinc.

 

Juecht die sprac: "So wats ghescie,

 

Ic toocht den here Melancolie."

1450

Lust die zeide: "Dat radic wel."

 

Licht so waer si ende rebel,

 

Ende ghinghen Melancolie soucken

 

Beede in cameren ende in houcken,

 

So verre dat soene vant int ende,

1455

Diese nouwelike ne kende;

 

So zere sat hi ende studeerde

 

Up tliedekin, dat soe ordineirde.

[p. 283]

 

Vriendelike groete soe den here;

 

Hi hietze welcomme wel zere,

1460

Ende seide: "Ghi doet mi doleren,

 

Mi en laet ghi gheen avizeren,

 

In can gheweten niet den zin

 

Dat icker of te vroeder bin,

 

Hoe sere ic mi ghepense ende poghe."

1465

Juecht sprac: "Of ic u toghe

 

Een nieu, ende ict u wille gheven,

 

Bet ghenoot ende bet ghescreven,

 

Ende dat ghi selve sult orconden;

 

In weet wiet maecte, maer ic hebt vonden

1470

Daer ic leet, in enen brief;

 

Suldi mi dan hebben lief?"

 

"Ja ic, sprac heer Melancolien."

 

Doe gaf zoet hem ende liet hem zien.

 

Doe wart hi peinsende int gheles:

1475

"Daer desen brief ghescreven es,

 

Daer es seker yement bi,

 

Die meer van minnen weet dan wi;

 

Joncvrou juecht, wilt mi daer leden."

 

Des ghinghen zi onder hem beeden

1480

Voor die duere des portiers;

 

Met dat si leden vor Dangiers,

 

So vraechde Dangier waer zi ghinghen.

 

Si seiden: "Wi sullen varinghen

 

Weder commen, wy en gaen niet verre."

1485

Dangier docht mi wesen erre

 

Om dat si ghinghen voort waert uut.

 

Als wi hoorden haer gheluut,

[p. 284]

 

Die in Kilaes camer waren,

 

Begonstic flouwelic ghebaren.

1490

Vrau Verziene hiet mi gaen

 

Hiewer uut den weghe staen,

 

Buten oghen, up avontuere

 

Of zi camen bin der dueren.

 

Een achter duere soe ondede;

1495

Daer cam ic in een groen stede,

 

Die strecte ter poorten waert,

 

So verre dat mi wart verclaert

 

Int up waert zien dat zoete licht,

 

Dare ic uut ontfinc den scicht.

1500

Beroert ende flau wardic om therte,

 

Ende een vernieuwen van der smerte

 

Bevinc mijn cracht, daer ic dus stoet,

 

Ende ic verloos al minen moet.

 

Hope en was mi niet omtrent;

1505

Als die en weet negheen belent

 

Stondic van groten vare bleec,

 

Menich waerven ic verzeec.

 

Hadde Twifel daer ghemoghen comen,

 

Hi hadde mi weder up ghenomen;

1510

Maer hi was te verre van dan,

 

Dat ic wel wiste; maer nochtan

 

Was ic van Twifele so vervaert

 

Dat ic mi haeste te Hopen waert.

 

Bevende cam ic ondaen;

1515

Mijn bloet was mi van vare ontgaen.

 

Met dat ic cam daer up den vloer

 

So trac Melancolie tsnoer,

[p. 285]

 

Ende joncfrau Juecht die was so scone

 

Dat soe mi dochte eens hemels wone.

1520

Hope die mijns ware nam,

 

Wie datter blide om was of gram,

 

Si en liet mi niet daer om tantierne;

 

Als die mi wiste te bestierne,

 

Ghinc soe bi mire ziden staen.

1525

Melancolie sprac Vorziene aen,

 

Ende Juecht die vraechde ooc haer

 

Wanen dat wi camen daer.

 

Vorziene sprac al bi besceede:

 

"Het sijn mijn maghen alle beede,

1530

Siec es deen ende onghezont,

 

Ende daer toe jammerlike ghewont,

 

Van hier binnen hi en weet hoe

 

Of bi wien dat coomt toe;

 

En ware allene die hulpe mijn

1535

Hi hadde in meerder noot ghesijn;

 

Ende ooc mijn nichte, die daer staet,

 

Die welcke heeft leden menich quaet

 

Van Twifele, die noit dede wel;

 

Hi vincse ooc met moede fel.

1540

Van danen camen si beede hier;

 

Nu moet ic wesen haer bestier,

 

Ende die hem helpen doen mi lieve.

 

Nu dat hi comen es in grieve

 

Ic sal hem helpen up dat hijs gheert;

1545

Want hi es alre eeren waert:

 

Hovesch so es hi ende vroet,

 

Niemen om niet duer hem en doet,

[p. 286]

 

Wetende es hi ende suptijl van zinne;

 

Sanc ende woorde van der minne

1550

Can hi maken ende bezinghen,

 

Wat men hem can te voren bringhen;

 

Ghestade es hi ende vul der vruecht.

 

Mettien andwoorde joncfrau Juecht,

 

Lachende seide zoe: "Vrau Verziene,

1555

Het es wel recht dat hi u diene,

 

Hi staet so wel in uwen prijs;

 

Ooc so kennic u avijs

 

Een deel, so ic mi can beseffen,

 

Dat ghi niement sout verheffen

1560

Hi en ware te vullen prisens waerdich,

 

Ende ware hi hyewer in overdadich,

 

Of hadde hi ergheit in den zin,

 

Ghi en hatten niet ghelaten in,

 

Ende tuwer eeren, up tgoede betrauwen,

1565

So wil wine gheerne bi u scouwen."

 

 

 

Melancolie mi aenzach,

 

Sijn oghen gaven gheen verdrach

 

An mi van boven tote beneden;

 

In een ghelaet van simpelheden

1570

Seide soe: "Vorziene, uwe tale

 

Es wel ghenomen altemale;

 

Up u staet ons betrouwen al;

 

Noit en hadden wi mesval

 

Bi uwen doene, bi uwen rade;

1575

Wat ghi doet houden wi gestade.

 

Die burchgrave u vor al betraut,

[p. 287]

 

Hi ontfaet dat ghi ghelaut.

 

Nu biddic u, doet ons ghewach

 

Of hier yemen binnen zach

1580

Eenich brief daer voren legghen?"

 

Vorsiene sprac: "Ic salt hu segghen,

 

Den brief deidic te deser stat;

 

Onverzienliken icken vergat.

 

Mijn hoochste neve, wel gheraect,

1585

Die gaffen mi als hijt hadde ghemaect

 

Om mede te cortene minen tijt."

 

Melancolie sprac. "Es hijt,

 

Die dit maecte, hi es wel waert

 

Datti hem met ons ghenaert."

1590

In sinen aerm vriendelijc.

 

Nam mi die here in vruechden rijc.

 

Doe begonst een ander lesen;

 

Dat dochte joncfrau Jueghet wesen,

 

So soe meer las meer soe vernam,

1595

Bet ende bet hi haer bequam;

 

Doe sprac te haer mijn vrou Vorsiene:

 

"Ghi en vont niet een onder tiene,

 

Die so vele duechden weet

 

Als hi doet, die daer bi u steet,

1600

Van minnen, duechden ende van eren."

 

"Dies mach men vele an hem leren;

 

Want al eist minlic dat hi maect,

 

Nu sijn wi beede wel gheraect.

 

Sprac mijn heer Melancolien,

1605

Dat hem messciet sal mi messcien,

 

Ic nemen voort an in mijn hoede."

[p. 288]

 

Hoe mochtic blider zijn van moede,

 

So wel was ic in sijn greye.

 

Hi sprac: "Ic gheve u mijn levreie;

1610

Nu zie dat hi hem also draghe,

 

Dat hem niemens sijns beclaghe;

 

Want dat hi enich erchs verdiende,

 

Nemmermeer en haddi ons te vriende."

 

Doe gaf hi mi sijn caproen,

1615

Ende dat so hieti mi andoen;

 

Graeu so was hi van coluere.

 

Hi hiet mi bliven bin der duere

 

Tote hi weder came te mi;

 

Met deser talen scieden zi.

1620

Heer Melancolie ende Juecht

 

Ghinghen wech met groter vruecht

 

Ende lieten mi bi Hopen staen.

 

Blidelike sprac soe mi haen:

 

"Ghi muecht wel zijn een blide mensche;

1625

Want ghi ghevaren hebt te weinsche,

 

Leven muechdi sonder vaer."

 

Vrau Verziene sprac: "Hets waer.

 

Maer eerst onthout dat ic u lere:

 

Al eist dat men comt ter ere

1630

Ende mer niet in bliven can,

 

So cleefter groten lachter an.

 

Ghi sult dus gaen ende poghen

 

Altoos in duechden om verhoghen,

 

Ende al heift yement up u nijt,

1635

So ongher in thert niet en zijt

 

Dat ghi u wreict met quaden daden;

[p. 289]

 

Ghi sult verbeiden al met staden.

 

Pijnt hoe ghi best verdienen muecht

 

Dat ghi den lieden wel ghenuecht,

1640

Ende der bozer nijt verdriven

 

Al met duechden sonder kiven.

 

Swighen suldi ende merken,

 

Ende bi vroeden rade werken;

 

Warachtich sijn in uwe woorde;

1645

Ompaeis stellen in acoorde;

 

Niet begripen anders daet;

 

Altoos met uwen betren gaet.

 

Spreken met besceedicheden;

 

Wacht u van onreinicheden;

1650

Hout mate in u voetsel nemen;

 

Met uwen vrient wilt niet vervremen;

 

In node suldi hem staen bi.

 

Laet elcken wesen dat hi zi;

 

Dinct u dat een ander mesdoet,

1655

So wacht u dies ende peinst om goet.

 

Draecht uwe ghewaden suverlijc,

 

Sidi aerm, sidi rijc;

 

Benijt niemens gheluchichede,

 

Wat u es sijt ghepait daermede;

1660

Sijt redenlic in u begheren,

 

Weest vrome in hu onrecht weren:

 

Overmoets suldi u wachten.

 

Al sidi rijc ende groot van machten

 

Sijt meender, ghetrauwe ende ghestade;

1665

Also tghewin, also de scade;

 

Sijt niet te drouve om gheen verlies,

[p. 290]

 

No niet so blide, ghine wacht u dies,

 

Ghi en peinst hoe wel dat met u ga

 

Tgewin, tverlies en compter na.

1670

Bi maten neimt, bi maten gheift,

 

Doet dat gheen onrecht an u cleift.

 

Siet dat ghi die int herte vest;

 

Want het es u alre best,

 

Ende eist dat ghi u wilt versumen,

1675

Thof so sullen wi moeten ruumen;

 

Want elckerlic soud mi nu

 

Witen also wel als hu,

 

Om dat ic hu hier binnen brocht."

 

Ic sprac: "Die u verwrochte,

1680

Vriendinne, hi dade onwijsheit;

 

Aldat ghi mi hebt gheseit

 

Dat sal ic wel leeren onthouden,

 

Niet verbreken bi minen scouden."

 

Hope sprac: "God gheeft u gratie;

1685

Wi hebben hier nu langhe spatie

 

Ghehat van misseliken zaken."

 

Verziene wilde mi vermaken,

 

Mijn wonden ghinc zoe doe bezien,

 

Die soe verwaerde van messcien;

1690

Soetelike soe die wieke uut trac,

 

Ende zuverde datter binnen stac,

 

Ende stac die wiecke weder in;

 

Doe docht haer in haren zin

 

Dat de wonde was ghewijt;

1695

Dies was zoe een deel verblijt,

 

Ende maecte daer ter selver stede

[p. 291]

 

Een wieke die stac Ghestadichede,

 

Ende stacse in der wonden gront.

 

Doe so seide zoe: Blijft ghezont;

1700

Also langhe, als ghi sult leven,

 

Sullen hu de wieken bate gheven."

 

Doe ghinc hi weder zitten neder,

 

Ende keec duer die splete weder,

 

Ende sach wat men daer binnen dede.

 

 

1705

Daer sach ic zitten Zuverhede

 

Met eenre amoureuser partie:

 

Juecht ende heer Melancolie,

 

Fluemaet ende Colorijn,

 

Daer toe mijn heer Sangwijn,

1710

Scone-Ghelaet ende Vorzienicheit,

 

Goedertier, Ontfaermicheit;

 

Hoede, Envie ende Dangier

 

Daden ter poorten haer bestier.

 

Rouckeloos zat, maer Overmoet

1715

Dochte mi datter bachten stoet.

 

Jalouzie die stont hem bi;

 

Daer na zat, dat dochte mi,

 

Hovesscheit, Jolijt, Omoedichede,

 

Simpelheit, Ghedoochsamichede,

1720

Ende een deel werder vrouwen,

 

Die ic hoorde nomen in trouwen.

 

Lust die hadde bi der hant

 

Den brief, die Juecht te voren vant;

 

Die was ghelezen ende ghezonghen.

 

Die kelen daer so zoete clonghen;

[p. 292]

 

Het dochte mi sijn een paradijs;

 

Elkerlijc gaf hem prijs,

 

Diet ordeneerde in zijn avijs

 

Dat liet te maken so jolijs.

1730

Doe vraechden daer die heren drie

 

Haren broeder Melancolie

 

Wie dat hem gaf also ghemaect,

 

Of waer dat hier an was gheraect;

 

Het docht hem also zoete zijn.

1735

Hi seide: "Het es de cnape mijn,

 

Die ic niewelic hebbe onthouden."

 

Si seiden dat si alle zouden

 

Sinen cnape gheerne zien.

 

Doe cam heer Melancolien

1740

Daer ic zat om mi te halen,

 

Omme mi te leiden bin der zalen,

 

Twelke ic arde gheerne dede;

 

Maer vrau Hope moeste mede.

 

Mijns meesters livreie ic drouch;

1745

Als si dat zaghen, elc die louch.

 

Up stont heer Colorijn

 

Ende Flumaet die broeder zijn,

 

Ende hieten mi beede wellecome.

 

So dede Sangwijn, de vrome,

1750

Maer hi bleef zittende daer hi zat,

 

In weet of hi tupstane vergat,

 

Of weder hijt al willens liet.

 

Overmoet, die dit al ziet,

 

Gaf mi twee oghen in onwerde,

 

Ende streec rechte voort sire vaerde;

[p. 293]

 

Maer ondanc hem so was ic daer.

 

Elkerlijc, die trac mi naer,

 

In deere van Melancolien.

 

Doe sat ic bi der compaengien,

1760

Ende elc met sanghe bliscap dreef,

 

Metten brieve die ic screef.

 

Daer hoordic lust ende vroylichede,

 

Ende ic begonst te zinghen mede

 

In een vroilic berueren,

1765

Uut grooten luste van natueren.

 

Als zi dat hoorden algemeene

 

Lieten zi mi den zanc alleene;

 

So dat ic emmer also sanc

 

Elkerlijc gaf mi den danc.

1770

Rouckeloos sprac dat hem en rochte

 

Wat hi gave ende hijt horen mochte;

 

Heer Colorijn ende heer Fleumaet

 

Namen eenen corten raet,

 

Ende gaven mi als vrient in scine

1775

Elc die lievereye zine.

 

Dat zaghen zi alle die daer zaten:

 

Sangwijn en const niet ghelaten,

 

Hi en gaf mi concent sire cleedren.

 

Wie mochte mi doe verteedren;

1780

Hope stont up nu ende louch

 

Als die wel zach haer ghevouch.

 

Doe tart bet naerder Hope,

 

Hemelike gaf soe mi nope,

 

Ende ruunde so dat niemen hoort

1785

Dat ic hiessche rechte voort

[p. 294]

 

Penne ende inct, ende dat ic screve

 

Enich liet dat redene gheve.

 

Dat ic hiesch dat was mi brocht,

 

Stappans haddic int ghedocht

1790

Een liet met zoeten woorden claer,

 

Tselve dat hier volghet naer:

 

 

 

Wat pinen men van minnen lijt;

 

Hope smeinschen zin verblijt,

 

Die haer wil betrauwen

1795

Int scauwen

 

Van trouwen,

 

So es hi alles leits ghequijt,

 

Ende hi moet vruecht ghelouwen.

 

 

 

Melancolie doet mi waken,

1800

Sanc van minnen minlic maken,

 

Daer ic mi in verblide.

 

Ghenouchlic pijn doet mi smaken,

 

In zoeten overlide;

 

Te tide

1805

Elc mide

 

Van allen doorpren zaken,

 

Daer men hem om benide.

 

 

 

Minre, die met trouwen mint,

 

Als ghi te minnen eerst beghint

1810

So peinst altoos om eere.

 

In minnen men gheen erch en vint,

 

Noch en sal nemmermeere;

[p. 295]

 

Ic leere

 

Hu meere:

1815

Horende doof ende ziende blint,

 

So sijt in allen keere.

 

 

 

Als dit liet ghescreven was,

 

Elkerlic diet zach ende las,

 

Dien docht grote vreimthede

1820

Dat ic up so corte stede

 

Hadde ghemaect dustaen een liet;

 

Elc te wondre up mi ziet.

 

Mijn meesters alle viere,

 

Die mi hadden in bestiere,

1825

Juecht ende Lust, ende Hovesscheit,

 

Goedertiere, Ghedoochsamicheit,

 

Ende alle dandre die daer zaten

 

Begonsten hier in vruechden vaten,

 

Ende droughen over een

1830

Den edelen buerchgrave reen

 

Te toghene dat zoete liet;

 

In sacher niement diet ontriet.

 

Doe ghinghen zi in dhoghe zale,

 

Daer zi vonden altemale

1835

Des buerchgraven camerlinghen,

 

Diese blidelike ontfinghen.

 

Doe gaven zi dat liet, daer naer

 

Ghinc ment lezen openbaer.

 

De woorden elkerlic wel becam;

 

Den brief Melancolie nam,

[p. 296]

 

Ende drouchen voor den grote here,

 

Diene willecomde zere;

 

Heer Smakelin die moesten lesen,

 

Daer na moest bezonghen wesen.

1845

Alle die daer waren comen

 

Ghinchen teenen hope dromen,

 

Ende songhen tliet met zoeten lude;

 

Daer en was gheen vois so rude,

 

Hi en was eens inghels voys ghelijc.

1850

Die buerchgrave van machten rijc

 

Seide nu: "Secht mi tbediet,

 

Wie heift ghemaect dit zoete liet."

 

Doe andwoorde Melancolie:

 

"Here, hu wille hier in ghescie;

1855

Een cnape hebbic in mijn onthout,

 

Sijn wetentede es menichfout:

 

Ghetrouwe so es hi ende ghestade

 

Hovesch, scone, wijs van rade;

 

Subtijl van dichte ende ook van zanghe.

1860

Dies so en es niet leden langhe

 

Dat hem Twifel hilt ghevaen;

 

Bi eenre vrouwen es hi ontgaen,

 

Die scoonste die ic nie en sach,

 

Ende die es bi hem al den dach,

1865

Ende brochten voor onsen casteel;

 

Daer ontfinc hi een quareel,

 

Daer hi de wonde noch of draecht;

 

Jammerlike waer hi gheplaecht,

 

Waer hi an Kila niet gheraect.

1870

Verziene, zijn wijf, heiften vermaect

[p. 297]

 

Met twee wiecken, die soe hem gaf.

 

Ooc so seide zoe mi waer af

 

Dat zoe de wiecken heift ghewrocht,

 

Daer die wonde bi es ghezocht;

1875

Deen es Swighen ende Helen,

 

Dese houtene sonder quelen;

 

Dander heet Ghestadicheit,

 

Die socht hem sinen aerbeit.

 

Nu hebbicken bi mi ghenomen

1880

Om dat hi es hier binnen comen,

 

Uut duechden ende uut hovescheden;

 

Bleven es hi bi Zuverheden

 

Om te corten haren tijt."

 

Die buerchgrave sprac: "Ghi zijt

1885

Sijn meester, heer Melancolien,

 

Haelten mi, ic wilne zien."

 

Doe camen zi met bliden ghescalle

 

Neder van der zalen alle;

 

Mijn meester hiet mi met hem comen.

1890

Mettesen hebben wi vernomen

 

Jalouzie ende Envien,

 

Dangier, Hoeden; van dier partien

 

Ne waren zi niet arde blide.

 

Hoede die sach arde wide,

1895

So deden dandre; elc die vraechde

 

Wat ic sochte of wat ic jaechde.

 

Si saghen zere up mijn parure;

 

Hoede sprac: "Dits avonture,

 

Hoe comt dese aldus ghecleet!

1900

Wie hevet hier aldus bereet;

[p. 298]

 

Trouwen, dit es toverie!"

 

Icke, sprac heer Melancolie,

 

Het es mijns broeders cnape ende de mijn."

 

Hoede sprac: "Dat en sal niet zijn;

1905

Gheens cnapen hebben wi te doene.

 

Twi sidi nu van uwen caproene

 

Milder dan ghi waert noyt eer;

 

Ghi muecht so doen wi sullen meer

 

Der an verliesen dan der an winnen.

1910

Wi zijn lieden ghenouch hier binnen,

 

Al maect ghi ons gheen nieu costume;

 

Het dinct mi beter dat hi rume."

 

Hovesscheit sprac ende Goedertiere

 

Vriendelic te Dangiere,

1915

Ende Scoon-ghelaet ende Ontfaermicheit:

 

"Hier of en doet gheen noot gheseit,

 

Wi kennen wel so duechdelijc,

 

Hi en doet ons nummer onghelijc,

 

Hi es ghestade ende hovesch van zeden,

1920

Ghetrauwe ende ooc vol vroilicheden;

 

Of hem die buerchgraeve wil verkiesen,

 

Hoe mochten wi daer an verliesen;

 

Want van den goeden comt gheen quaet."

 

"Ghi weet dan doet." Sprac Schone-ghelaet.

1925

Ontfaermicheit sprac Hoeden an;

 

Een wonde so heift ontfaen,

 

Die moet van binnen ghescoten wesen,

 

Die spade soude ghenezen

 

Ne dade Vorzienen goet bestier.

1930

Hoede sprac ende ooc Dangier:

[p. 299]

 

"Als die vreemde onnosele clemmen,

 

Siet men dickent dat zi gremmen

 

Uut scalkernien diese leeren,

 

Daer zi haer vrienden bi onneeren.

1935

Wat batet hier omme vele ghekijft,

 

Ic worder eer omme ontlijft,

 

Dan dat zi hier binnen bleve;

 

So langhe dat hi ons verdreve,

 

Ende worde groot ende maecte mi cleine.

1940

Die vroeden segghen en es negheine

 

Wijsheit dat men love of prise

 

Dinghen die van nieuten risen,

 

Ten zi dat men eerst tende ziet

 

Dan na den risene hem ghesciet.

1945

Heer Melancolie, ghi

 

Die regement hier binnen zi,

 

Haddi lief mijns Heeren eere,

 

Ghi en dades nemmermere;

 

Want men mach niemen betrouwen."

1950

Dangier sprac: "Het sal ons rauwen

 

Hier na, up dat men dit ghedoocht;

 

In wil niet zijn verhoocht,

 

No int tbedwanc van enen knecht."

 

Envie seide: "Ghi hebt recht!"

1955

Overmoet die cammer mede,

 

Ende seide dat mens niet en dede.

 

Doe cam ghedronghen Jalouzie

 

Ende seide: "Maken wi partie!"

 

Doe so riepen zi over een:

1960

"Hier en salre wonen gheen;

[p. 300]

 

Elc pine dat hijs te boven coomt!"

 

Doe wart ghinder zere ghedroomt,

 

Ende ghescolden, ende ghevlouct.

 

Hoede die was daer ghehouct,

1965

Ende ghesteken, ende ghesleghen;

 

Overmoet die wasser tjeghen.

 

Wat si vochten en halp hem niet,

 

Si moesten bliven int verdriet.

 

Lude riep Melancolie:

1970

"Mijn here wille dat ghescie,

 

Suldi beletten sijn begheren.

 

Nu sijt so coene ende willet weeren

 

Of uwer enich es so stout."

 

Doe namen zi mi in haer behout,

1975

Ende loeden mi den steegher boven.

 

Hoede, die was al verscroven,

 

Ende lach daer up tpavement

 

Van den slaghen ende steken blent.

 

Soe riep tote Zuverheden:

1980

"Dies en es niet langhe leden,

 

Dat ic gheerne hadde belet

 

Tghuent dat hier up es gheset.

 

Nu moet ic om mijn goet bestier

 

Ligghen blent ghesleghen hier.

1985

Maer zeker men sal noch hier naer

 

Segghen: Hoede seide waer!

 

Verwaert u, seidzoe tot Zuverheit,

 

Mijn wachten es hu voort ontzeit;

 

Met gheen oghe can ic ghezien."

1990

Hoede croop over haer knien

[p. 301]

 

Dat soe te haren bedde gherocht;

 

Wat soe steende ofte crocht

 

Suverheit en slouchs gheen gade.

 

Doe camen wi ten hoghen grade,

1995

Daer die buerchgrave zat

 

In een singereuse stat,

 

Met vruechden, sonder enich commer;

 

Sierheit was daer sonder nommer.

 

Wi knielden alle omoedelijc:

2000

"Edel here, van machten rijc,

 

Dit es ons cnape ende ons gheselle,

 

Die ic in u ghenaden stelle."

 

Die buerchgrave sprac te mi:

 

"Mine jonst die ghevic di;

2005

Hu ghelaet mi wel ghenoucht.

 

Nu ziet dat ghi u selven voucht

 

In den dienst van uwen here,

 

Dat hi u niet van mi en kere."

 

Doe hiet hi zine camerlinghen

2010

Dat zi de slotelen zouden bringhen

 

Van den castele al omtrent:

 

"Ic wil hem gheven tregement!"

 

Nie langhe zi daer over zochten;

 

Drie slotelen zi mi brochten,

2015

Die hinghen zi an minen gheere:

 

Deen heet Trauwe, dander Eere,

 

Die derde slotel hiet Antieren.

 

Dese hieti mi so bestieren

 

Dat ic negheen daer of verlore;

2020

Het ware mijns selves orbore,

[p. 302]

 

Dat ic se wel verwaren soude.

 

Doe so brocht mi van goude

 

Scoon-ghelaet ende Goedertiere

 

Een vat bezet met steenen diere.

2025

Hi hiet mi drincken rechte voort

 

Dranc, die men daer hiet confoort,

 

Die mi duer ghinc dat herte mijn,

 

Ende uut mi dreef der wonden pijn;

 

Dus was ic Upper-camerlinc.

2030

Jueghet, Lust, Jolijt met mi ghinc,

 

Ende al die zoete compaengie

 

Dancten heer Melancolie

 

Van vruechden dat ze hadden in mi.

 

Minen here was ic bi,

2035

Ende metten camerlinghen al

 

Was ic also liefghetal;

 

Altoos elc na mijn hulde stoet.

 

Dangier, Envie ende Overmoet,

 

Jalouzie, als elc dit zach,

2040

Si lietent hebben goeden dach,

 

Al souden zi daer omme ontzinnen;

 

Haer overhooft was ic daer binnen;

 

Si moesten swighen ende ghedoghen.

 

Vrau Hoede ghedoochde aen haer oghen;

2045

Want soe en sach een steke niet,

 

Tote mi wast al: Wildi yet?

 

Elc stont daer na mijn ghebod,

 

Dies jonste mi der Minnen God.

 

In deser over groter weelde,

2050

Die mi niet een twint verveilde,

[p. 303]

 

Was ic onthouden menichen dach.

 

Dicken ic te makene plach

 

Menich soete minlic liet,

 

Also ghi een hier of ziet:

 

 

2055

Weelde nemmermee verganc,

 

Wie minlic es in liefs bedwanc;

 

Hi mach wel vroylic zinghen!

 

 

 

 

 

Gheen tijt mach hem dincken lanc,

 

Weelde, weelde es al sijn zanc!

 

 

2060

Weelde nemmermeer verganc, enz.

 

 

 

So wie dient om der minnen danc;

 

Hope es sijn hoochste aenvanc;

 

Want zoe can vruechden bringhen.

 

 

 

Weelde nemmermeer verganc, enz.

 

 

2065

Met dustanichen zoete lieden

 

Addic te vriende alle mesnieden,

 

Ende hiltse so an mi ghevest;

 

Die mi dienden dochtem best.

 

Die burchgrave die hadde mi

2070

So lief, dat eens was ic ende hi;

 

Sijn wille was also de mijn.

 

In mochte niet bet met hem sijn,

 

Mids dat ic so ghetrauwelijc

 

Regierde die drie slotelen rijc.

[p. 304]

2075

Vrou Hopen gaf ic ghiften groot,

 

Nieuwer of en hadden soe noot;

 

Vrau Vorziene ende Kila

 

Maectic rike cort daer naer;

 

Wordic also wel ghelooft.

2080

Alle namen si an mi hooft.

 

Mijn ghebodt was al ghedaen,

 

Als ic wilde mocht ic gaen

 

Ten palaise, daer dat licht

 

So meesterlijc up was ghesticht;

2085

Ten veinstren twee, enter collomme,

 

Ende tpalais al omme ende omme

 

Om dat ic die drie slotelen drouch.

 

Elc dede mijn ghevouch;

 

Niemen mi daer wederseide,

2090

Daer ic mijn ghenoucht an leide.

 

Die int tpalais daden wachte

 

Dienden mi, bi daghe, bi nachte;

 

Als icker cam, wast al ondaen,

 

Daer ic van buten moeste ontfaen

2095

Lucht van also zoeter aert,

 

Die de burchgrave sende up waert,

 

Aller specien onghelijc,

 

Die men vint up eerderijc;

 

Want al haddic alle de pijn

2100

Allene ghehadt int herte mijn,

 

Die in de werelt mochte wesen,

 

Die lucht die hadde mi ghenesen.

 

Hoe mochtic leeden beter leven!

 

Al hadde mi God willen gheven

[p. 305]

2105

Van alle weinsche mijn verkiesen,

 

So en haddic niet willen verliesen.

 

Aldus was ic in weelden daer

 

Menich dach, meer dan een jaer;

 

Ic ghinc boven ende beneden

2110

Overzien die zoete steden,

 

Tpalais, cameren, vouten ende zale;

 

In mijn ghewelt wast altemale.

 

Vrou Hopen haddic al vergeten,

 

Nieuwer of en wildic weten

2115

Dan te souckene mijn gheneucht.

 

Suverheit hadde al de duecht,

 

Niemen en hadde els mijns coppie.

 

Envie ende Jalouzie

 

Begonsten baren haren nijt;

2120

Ende alle sonder heer Jolijt,

 

Overmoet ende heer Dangier

 

Worden mi beniden hier;

 

So daden meest al dander mede

 

Als si de verwaenthede

2125

Van mi saghen also groot.

 

Met Antierne ic ontsloot

 

Al dat mi Vruecht ontsluten hiet;

 

Trouwe, noch Eere en beeschdic niet.

 

Int ende cam Roukeloos,

2130

Ende dede so dat ic verloos

 

Alle beede mine slotelen.

 

Doe mense niet en hoorde rotlen,

 

Ende si der fouten worden gheware,

 

Elckerlic liep mi naere,

[p. 306]

2135

Ende vraechde waer ic hadde ghedaen

 

Die slotlen, die ic hadde ontfaen.

 

Mettien so tastic metter hant;

 

Antieren ic allene vant,

 

Trouwe ende Eere waren wech.

2140

Stappans cam mijn heer Ontsech,

 

Ende ghegreep mi biden gheere,

 

Ende leede mi vor sinen heere,

 

Die mi leleke bezach,

 

Als hi hoorde haer gheclach.

2145

Antieren was mi daer ghenomen,

 

Die mi beniden camen dromen;

 

Elc wilde mi te vane poghen.

 

Die burchgrave ontseide mi sijn oghen,

 

Hoede die langhe hadde gheqweelt

2150

Van vruechden nu haer herte speilt;

 

Haer oghen waren al ghesont.

 

Doe liep soe ter selver stont

 

Daer zoe vrou Hopen vant allein,

 

Ende stac die werde vrouwe rein

2155

Ter zalen uut ter brucghen neder;

 

In sachse noit sider weder;

 

Twifel vincse in sijn bespien.

 

Kyla ende zijn wijf Vorzien

 

Weenden utermaten zere:

2160

Haddic ghehouden hare lere,

 

En hadde mi niet aldus ghefaelt.

 

Noch ziet men dickent dat hi daelt

 

Die hem hogher wil heffen

 

Dan redene gheift in zijn bezeffen.

[p. 307]

2165

Te rechte gheift men hem de scult

 

Die sijns selves gheluc verdult

 

Met onbesceedichen overmoede.

 

Ic rade dat hem elc man hoede,

 

Die int gheluc van minnen zi.

2170

Mijn vier meesters namen mi

 

Die cleedren, die zi mi gaven.

 

Daer moestic van den steegher draven;

 

Doe ghemoetic vrau Hoeden

 

Met eere groter scaerper roeden;

2175

Een coorde brochte soe in haer hant,

 

Daer zoe mijn handen mede bant;

 

Ondanc was der coorden name.

 

Soe seide dat mi wel betame;

 

In hadde ghenen so lieven vrient

2180

Hi en seide: "Dune hebs wel verdient!"

 

Hovescheit, Goedertierheit,

 

Scoon-ghelaet, Ontfaermicheit,

 

Ende alle dandre keerden weder.

 

In sacher noit gheen zeder,

2185

Te rechte mochtic mi verspuwen.

 

Hoede ghinc mi zere verduwen,

 

Envie ende mijnheer Dangier

 

Gaven mi menichen quaden pier,

 

Ende leeden mi neder uter zalen.

2190

Een brucghe liet soe neder dalen

 

Daer ic over moeste passeren.

 

Hoede ghinc mi rampeneren;

 

Dickent seide zoe: "Het es wonder

 

Dat ic hu niet verdrincke hier onder!"

[p. 308]

2195

Den anxst die mi in therte lach

 

Dede mi ontglozen zo wat ic zach;

 

Maer emmer cam ic voor een duere,

 

Wies name was gheheeten Zuere.

 

Hoede langher lette niet:

2200

Enen slotel nam soe, die Verdriet

 

Was gheheeten, daer soe mede

 

Die staercke poorte open dede;

 

Fellike zoe mi der binnen stac.

 

Mi dochte dat mi therte brac;

2205

Die poorte sloot zoe weder toe,

 

Ende lude riep zoe up mi doe:

 

"Blijft daer ende hebdi wel ghedaen,

 

Ghi sult daer uwen loon ontfaen."

 

Nu es mi nakende vele vernoys;

2210

Mettien verlozic haren voys,

 

Waer waert dat ic mi belende

 

In sacher an beghin noch ende

 

Dan een muer, die was so hooch;

 

Daer en cam niemen uut hi en vlooch.

2215

So vaste was dat hof besloten

 

Met steenen, yser vast gheghoten,

 

Daerin was ic der daghen twee.

 

Mettien besief ic dat mi wee

 

De wonde dede die ic drouch.

2220

Voor mijn herte mijn hant ic slouch,

 

Daer ic te voren die wieken taste.

 

Doe stacker eene entie onvaste;

 

Dander wiecke was verloren,

 

Die Verziene om mijn orboren

[p. 309]

2225

Bi namen hiet Ghestadicheit,

 

Doe zoe mi leerde wijsheit,

 

Als soese mi int herte stac.

 

Ic tastese, maer die wonde lac,

 

Helen, swighen wasser in;

2230

Maer Ghestadicheit wasser min,

 

Dies ic ghedoochde pine zwaer.

 

Truerende ghinc ic hier ende daer;

 

Spisen was ic hier onnaer;

 

Hongher, cout, anxst ende vaer

2235

Cam mi menichfoudich aen.

 

Doe sach ic bin den hove staen

 

Seven bomen wel gheladen,

 

Elc met sonderlinghen bladen,

 

Daer toe met diveerschen frute;

2240

Doe proefdic van wat virtute.

 

Doe was teerste, daer ic of tructe

 

Een tac, daer ic een rijs of plucte,

 

Drie smaken hi mi gaf,

 

Daer ic niet verblide af:

2245

Ziecheit, zwaerheit ic ontfijnc,

 

Suerheit, die daer mede ghinc.

 

Dese drie waren des fruuts condicien

 

In manieren van justicien,

 

Om wrake van dat ic hadde verbuert.

2250

Dander boom die niet verzuert

 

Mochte sijn van sinen draghe,

 

Daer nuttic crancheit ende claghe;

 

Dat moettic cuwen nacht ende dach;

 

Want ic niet wel teeren mach.

[p. 310]

2255

Dien derden boom beghonstic prouven,

 

Daer mi de smake of dede drouven;

 

Twee smaken desen frute ontgheit,

 

Dat es allende ende eenicheit,

 

Die mi dede zwaer verdriet.

2260

Die vierden boom vergat ic niet;

 

Want sinen smac dede mi pine:

 

Jammer was de name zine.

 

Ten vijfste smaecte ic cranc-gheluc;

 

Hi gaf mi droufheit ende druc.

2265

Al wast dat mi de vijfste deerde,

 

Die zesten af mi eyghin eerde,

 

Daer of so wardic arde flau.

 

Doe so dedic een bescau

 

Up den zevensten, daer ic las

2270

Een fruut, dat mi niet goet en was.

 

Noot was sijn rechte smac,

 

Dies ic doghede onghemac.

 

Als ic dese .VII. adde gheprouft

 

Doe wart mi den zin bedrouft;

2275

Want ic en sach daer anders wat

 

Dat ic nutten mochte dan dat,

 

Ende altoos als ic voetsel nam,

 

Doe docht mi dat steerven cam.

 

Steerven was al mijn begheren,

2280

Nochtan moestic der doot ontberen

 

Also langhe als mine natuere

 

Leven wilde bin desen muere.

 

Dus wandeldic met groter pine

 

Als een wilt in de woestine;

[p. 311]

2285

Al mijn vruecht haddic verloren,

 

Dit leven was mi angheboren.

 

Vrou Hope die was mi ontgaen,

 

Twifel hiltse mi ghevaen;

 

Allene was ic int verdriet,

2290

Wenende sanc ic een liet,

 

Uut ghepeinse van droufheden,

 

Ende met onverduldicheden:

 

 

 

Die mint ende hem sijn hope ontgaet,

 

Hi mach wel claghen;

2295

Want hi van zoorghen leen ontfaet,

 

Van drouven daghen.

 

Hem en helpt no vrient, no maghen,

 

No niemens raet,

 

Helpt zo hem niet sijn liden draghen,

2300

Die tleit verslaet.

 

 

 

Daer of mach ic wel wesen ein,

 

Die liden moet;

 

Mijn hope es wech, mijn troost es clein,

 

Ende onder voet.

2305

So wat ic doe is jegenspoet,

 

Ic bem allein;

 

Hope ende troost waer mi nu goet,

 

Noch anich ghein.

 

 

 

Graeu es die oordene mijn,

2310

Ende dat blijft mijn cleit;

[p. 312]

 

In graeu moetic gheduerich zijn

 

[...] mi zeit.

 

In graeu vindic al arebeit,

 

Dats mi anschijn,

2315

Mines niet aergher nie gheseit

 

Van lidens pijn.

 

 

 

Hier mede cortic minen tijt

 

Ic weinschede haer ghehoort jolijt,

 

Die mi so vrienthout plach te sine,

2320

Dat hi mi van uter pine

 

Enichsins verlossen mochte;

 

[...] den dat ic mi verwrochte

 

Die overzoete compaengie,

 

En burchgrave ende Melancolie.

 

 

2325

Ende die lieden alle gadre,

 

Dies juecht, zenuen ende adre,

 

Herte, zin, vleesch ende beene,

 

Versliten in desen weene.

 

Mijn handen wranc ic ende wreef,

2330

Van groten rouwe, die ic dreef;

 

Waer ic ghinc, zat of sliep,

 

Mijn wonde van den bloede liep.

 

Flau so wardic ende mat

 

Van den frute dat ic hat,

2335

Daer ic sulc voetsel of ontfinc,

 

Dat mi cracht ende macht ontghinc.

 

Langhe was ic int ellende

 

Dat ic mi selven niet en kende,

[p. 313]

 

Ende wart razende uut ende in

2340

Als ic peinsde in minen zin,

 

Om die weelde ende om tsolaes,

 

Die ic hadde in dat palaes,

 

Ende om dat licht ende om de zale,

 

Ende om die woninghe al te male,

2345

Ende om verledene vroilicheit,

 

Die mi was worden aerbeit;

 

So wordic so tende den rade

 

Dat ic badt Gode dor ghenade

 

Dat hi mi liete zijn verduldich;

2350

Want ic kende mi beschuldich.

 

Die tranen liepen mi ghedichte

 

Neder over mijn ansichte.

 

Therte was mi also flau,

 

Int tbeweenen ende in tberau

2355

Dat ic int knielen neder zeech,

 

Daer ic pine bi ghecreech;

 

Mi dochte ic staerf van pinen doot;

 

Van vare ic uut den slape scoot.

 

Ic sach den dach als ic ontwiec,

2360

Noch bem ic van der wynden ziec.

[p. 314]

II.

Trauwe, die werkere es in minnen,
Doet dat ic dichtens wille beghinnen
Haer theeren, de welke ic achterst sach,
Ende weder sal so ic tbeste mach;
Want icse minne boven allen wiven.
Hoe soudic emmermeer ghescriven
Tverdriet, dat mi verlanghen doet;
Die redene kent maechs wesen vroet.
Mijn herte wille emmer daer soe sij:
Alsic van haer dan vijnde mi
Sonder herte ende sonder sin,
Hoe soude mi bliscap comen in,
En ware dat ic betraude in hare
Dat soe sghelijx te mi waert ware;
Wistict; tat ware wel mijn ghevouch.
Weet soet alleene dans niet ghenouch
Om mi diet emmer hopen moet,
Of al mijn vruecht es onder voet.
Hopic om niet wat es mi dan;
Om yet, ende ics niet vinden en can;
In twifele blivic dan verswaert.
Dus leve ic na der minnen aert:
Hebbe ende vloet, nu soete, nu suere,
Gheeft minne, als twiel der aventure,
Dat ewelike loopt ende omme drayt,
Ende elken werkere na werken payt.

[p. 315]

 

Maer wie ontfanct, men biet mi niet

 

Of mi verlanghen doet verdriet.

 

Dat weet wel God; wat salt gheclaecht!

30

Ic sach in drome een zuver maecht,

 

Hebbende een kint up haren scoot.

 

Sijn macht was alre machten groot,

 

Sijn heerscip was vul melodien,

 

Sijn hant stont om ghebenedien

35

Elken, die an hem troost beghaerde.

 

Met beeden knien knieldic ter aerde,

 

Ende bat hem dat hem ware bequame

 

Dat hi mijn herte te hem waert name,

 

Of dat hi se tsulken dienste bestierde,

40

Dat loon van trauwen niet en faelgierde.

 

Als ic lach besich met deser bede

 

Dochte mi dat ic cam there stede;

 

So scone nie gheen ghesien en was.

 

Daer ne wies no loof no gras;

45

Maer vyoletten ende acoleyen,

 

Daer mocht men vroylijc in ga^n meyen.

 

Die bomen bloeyden al over al;

 

Daer ne was van voghelen gheen ghescal

 

Dan van der nachteghalen sanc.

50

Ic cam daer eene fonteine spranc,

 

In sach nye borne so over claer;

 

Een priel so sach ic daer

 

Met eenre haghe van lelyen reyne.

 

Doe keerdic weder ter fonteine,

55

Also mi dochte in minen droom;

 

Van verren sach ic eenen boom,

[p. 316]

 

Recht als een heeke wide ontdaen;

 

Upten boom so sach ic staen

 

Een hermitage, ende ic vernam

60

Datter een hermite ute cam;

 

Out van abite, maer jonc van dagen.

 

Hi cam tote mi om mi te vraghen

 

Wat ic begheerde ende wat ic sochte.

 

Also hoosschelijc als ic mochte

65

Sprac ic: "Vader, bi uwer genaden,

 

Ic bem te wets wat mi beraden."

 

Die helighe man sprac tote mi weder:

 

"Lieve kint, gheerne; sit hier neder."

 

Mettien dat ic daer bi hem sat

70

Cam een ghepeins dat ic verghat,

 

Alsoot mi dicwile adde gedaen,

 

Wat ic te segghene soude bestaen;

 

Dus sat ic emmer vaste ende sweech.

 

Die goede man metten hoofde neech,

75

Ende sprac: "Mijn vrient, an dijn gelaet

 

Sie ic wel dat di niet en staet

 

Met rusten te levene in dinen sin;

 

Dijn herte moet hebben lyden in.

 

Ja, also ic beseffe in mi,

80

So weerct dat lyden boven di."

 

 

 

de minre, seit.

 

 

 

Boven mi, sprac ic, vader, here,

 

So weerct mi tliden al te zere;

 

Want zident dat lyden in mi beghonste

[p. 317]

 

Ic noyt mijns selves gesijn en conste,

85

Ende ic ne caent ghebetren niet;

 

Also ghi mi nu pensen siet,

 

So gha ic pensende nacht ende dach.

 

Die tijt es leden dat ic plach

 

Der vruechden, ende ic dede verbliden;

90

Van desen tween sta ic besiden;

 

In hebbe vruecht, no ic en gheve.

 

Dustaen leven est dat ic leve;

 

Danc hebbe God diet mi verleent.

 

 

 

dermite.

 

 

 

Sprac hi: "Vrient, wats dat ghi meent,

95

Wijstu Gode dustaen mesval,

 

Met rechten ic di verspreken sal

 

Herde seere, ende het es recht.

 

Hoet met u vaert, nemmermeer en seght

 

Dat u God anders gheeft dan goet."

 

 

 

de minre.

 

 

100

Ic seide: "Vader, trauwen, ic moet

 

Wel Gode dancken van allen saken,

 

Est goet, est quaed, die mi genaken;

 

Want zonder hem mach gheen dijnc gescien."

 

 

 

dermite.

 

 

 

Het mach, vrient, wiltuut wel bezien,

105

Hi heeft bevolen, hi heeft verboden,

 

Men moet gheen conscientie doden,

[p. 318]

 

No quetsen, men moeter hier of betalen

 

Boete, of metter langher qualen

 

Betaelt men dat men hier tachter blijft.

110

Daer ne doocht ieghen niet ghekijft;

 

Elc vor hem selven, dies nem wel waer.

 

 

 

de minre.

 

 

 

Als ic dat hoorde, ic sat bet naer:

 

"Vader, sprac ic, berecht mi dan,

 

Ic vraghe, ic wille ende ic en can

115

Doen of laten dat ic begheere.

 

Verdien icker an dat ic ombeere

 

Der dijnc, die mi niet an en staet,

 

So est mi grote weldaet

 

Te doene, dat ic met jonsten doe.

120

Vader, wat redenen hoort hier toe,

 

Doch niemant en mach meer dan hi mach."

 

 

 

dermite.

 

 

 

Dhermite vriendelijc up mi sach,

 

Sprekende met ghestaden sinne:

 

"Vrient, alsic di sach comen hier inne,

125

Ic hadde ghewaent bi dijnre maniere

 

Dattu tote mi bi Gods bestiere

 

Waers comen, om di vor mi te dwane

 

Met biachten, ende zonden of te stane.

 

Meenstu also, so wille dan maken

130

Hende van dustanigher sprake;

[p. 319]

 

Want men macht niet compareren.

 

Mesdaet kennen ende argueren

 

En mach vor Gode niet staen te gader."

 

 

 

de minre.

 

 

 

Ic sprac: "Berecht mi, lieve vader;

135

Targueren dat latic staen,

 

Maer sal ic moeten te biachten gaen

 

Van den bedructen levene mijn?

 

Dat dijnke mi iegen redene sijn;

 

Want in mesdoe niet daer ict weet.

140

Ic minne, in weet of mi es leet;

 

Ic wane neent; nochtan wanic jaet.

 

Est lief, est leed, sijt goed, sijt quaet,

 

In can ghelaten bi gheenen keere.

 

Nu beraet mi, vader, heere,

145

Est noot dat icker biachte of spreke."

 

 

 

dermite.

 

 

 

Hi sprac: "Ic hebbe hier menighe weke

 

Gheseten hermite, dat ic ne hoorde

 

Mensche spreken so vreemde woorden,

 

Lieve kint, alsic hore van di.

150

Hoe daen est dat dijn minne sij,

 

Sprec vrylijc waer, uut herten gronde.

 

[...............]

 

Du muechs so minnen, int ware geseit,

 

Het ware weldoen ende salicheit;

155

Hoe du dan mins, wilt mi verclaren."

[p. 320]

 

de minre.

 

 

 

Vader, ic salt u openbaren

 

De rechte waerheit, zonder faelgieren,

 

Hoe ic minne ende al de maniere

 

Van mijnre minnen, nu hoorter naer.

160

Hets langher leden dan .VII. jaer

 

Dat ic vroylijc, van herten vry,

 

In een gheselscip brochte mi,

 

So ic met anderen adde gedaen,

 

Ende recht met dat ic cam gegaen

165

Ter stede, daer ic of gheerne gewage,

 

Sach ic met eenen up slaghe

 

Van tween ogen een minlijc sien.

 

Mijn oghen wilden gheselscips plien,

 

Blivende in vruechden recht verstaerst,

170

So eendrachtelijc gepaert

 

Dat ic besief int soete ghesichte

 

Mijn herte metten wederlichte

 

Ontsteken vierlijc als een brant.

 

Mids desen so ward mi onbekand

175

Mijns sins ende alder weerelt mede;

 

Mijn oghen hilden vaste hare stede;

 

Maer haer gheselscip dat ontghijnc

 

Stappans, ende also varijnc

 

Als hem tgheselscip wart ontvaren,

180

Daer si so seere verstaert up waren,

 

Ende dat mijn herte verloos tghenoot,

 

Daer soe in ruste so verscoot

[p. 321]

 

Ghelijc den ghonen, no min no mee,

 

Die rust up dijnc, dat breect ontwee;

185

Ende van dien vare cam haer een ducht,

 

Daer of so rees een minlijc sucht;

 

Die vaer die wert stappans gestrieut

 

In alle mijn adren, dies noch vernyeut

 

Tversuchten dat eerst bi vare begonste,

190

Omme dat der herten niet en conste

 

Vulcomen, daer soe haer ruste up leide,

 

Also ic u te voren seide;

 

Als zinnen pensen om teerste aensien,

 

So wil noch therte der vruechden plien,

195

Die vruecht vernyewen ende dat vuldueren;

 

Maer dat ne mach haer niet gebueren,

 

Ende om dat haer niet werden mach,

 

So moetse trueren nacht ende dach,

 

Sonder verbliden, wat men haer doet,

200

Of soe en came int soete ghemoet

 

Van den ghesichte dat soe vercoos,

 

Alsoe haer selven daer in verloos.

 

Siet, vader, aldus dese minne beghan,

 

Die wast, ende gheentijt minderen can.

205

Sal soe faelgieren dat heeft mi wonder;

 

Want ic ne was noit sydent zonder

 

Te begheerne, mocht ic vulbrijnghen,

 

Haer te siene vor alle dijnghen;

 

So min ghesien, so meer begheert.

210

Gheen dijnc ter werelt ne dijnct mi weert

 

Dat icker mijn oghen soude up slaen

 

Dan up haer, die mi heeft gevaen.

[p. 322]

 

Gheen dijnc ne mach mi gheven vruecht

 

Dan hope, dats haer doch yets ghenuecht

215

Dat icse minne ende anders gheene.

 

Soe es so soete ende so reene,

 

So minlijc ende so goet van zeden,

 

So scone ende so vul wetentheden,

 

So edel ende so wijs van rade,

220

So vul van trauwen ende so gestade;

 

Ic weet wel in al eerderike

 

Ne soude men vijnden haers gelike.

 

Mi huecht dat ic haers mach vermonden;

 

Maer, vader, ic claghe u te dezen stonde

225

Eenre dijnc, dat mi doet so seer,

 

In soud ghesegghen nemmermeer;

 

Dats dit dat ic u segghen sal:

 

Al est dat mi comt sulc gheval

 

Dat ic wel zie an haer ghelaet

230

Dat haer ware leet gesciede mi quaet,

 

Haer eere bewaert in rechter trauwen,

 

Dies ic ben blide ende vry van rauwen.

 

Sie ic daerna met minen oghen

 

Haer enen anderen vrienscap toghen,

235

Jalosie die comt stappans,

 

Ende leet mi an des twifels dans.

 

Rauwe, verdriet ende drouven toren

 

Sal ic daer moeten sijnghen voren,

 

Tgoede vergheten ende pensen tquade.

240

Melancolien roupic te rade,

 

Ic peinse, ic truere, ic wil bederven,

 

Ende rechte vort so wilic sterven.

[p. 323]

 

Wat jonsten mi vormaels ware getoocht,

 

Hope te male in mi verdroocht;

245

So ic meer vruechden driven zie,

 

So mi meer leeds daer of ghescie.

 

Sal ic dan slapen, drinken of eten,

 

Twifel ne laet mi niet vergheten

 

Der dijnc, daer haer mijn herte in moeyt.

250

Och, vader, oft u niet en vernoeyt,

 

Beraet mi wijslijc hier toe

 

Dat ic dit lyden van mi doe;

 

Want mi ne gelieft dinc anders ghein.

 

 

 

dhermite.

 

 

 

Hi sprac: "Mijn vrient, dijn noot es clein

255

Hier of te doene so groot gheclach.

 

Dijnghen, die men wel laten mach,

 

Doen sy verdryet, men laetse staen."

 

 

 

de minre.

 

 

 

O vader, dats herde onna ghedaen,

 

Constict gelaten, in soude niet clagen.

 

 

 

dhermite.

 

 

260

Hoort, lieve kint, ic moet u vragen:

 

Wat es tpoint, wildi wel versinnen,

 

Datti meest pijnt in dijnre minnen,

 

Daer du omme lijds so swaer verdriet?

 

 

 

de minre.

 

 

 

Twifel, vader, ende anders niet.

[p. 324]

 

dermite.

 

 

265

Twifel? Ja. So scuwt twifel dan.

 

 

 

de minre.

 

 

 

Hylacen! vader, ic en can,

 

Al addict gesworen up mijn lijf;

 

Nochtan gelovic getrauwer wijf

 

Ne leeft up eerden dan soe si;

270

Want ic weet wel soene es in mi

 

Ghehouden van woorden no van daden;

 

Nochtan sint soe mi sach geladen

 

Met harer minnen ende hoorde clagen

 

Heeft mi haer duecht gevisenteert

275

Vriendelijc ende ongeblameert.

 

Ooc waer ic mi liever doot

 

Dan haer mijns ware verstekens noot,

 

Uut enegher saken gemerct van blamen.

 

 

 

dhermite.

 

 

 

Hi sprac: "So moestu di wel scamen,

280

Kenstuse so duechdelijc van zeden,

 

Dattu di selven dan brinct tonvreden,

 

Bi quaden gepense van dinen gedachte;

 

Du soudse wederstaen met crachte.

 

Waric ter weerelt also du sijs,

285

Ende ic dan minde den groten prijs,

 

Alsic di van hare hoorde belyen;

 

Dien soudic node bi jalosien

 

Gedogen te werpene onder voet."

[p. 325]

 

de minre.

 

 

 

Doe sprac ic: "Vader wijs ende vroet,

290

Ne ware dat mi dat came vor ogen,

 

Ic soude onlange arderen mogen

 

Jalosien groten bedwanc.

 

God moete hem weten ondanc,

 

Die jalosie in minnen brochte;

295

Wart dat mer jegen vechten mochte,

 

Alwaer soe staerker dan Sampsoen,

 

Mi dijnke ic soudse wel tonder doen;

 

Want in was noyt up dinc so gram."

 

 

 

dhermite.

 

 

 

Dermite sprac: "Hoort, vriend, ic cam

300

Tote di bider Gods genaden,

 

En waende met biechten di beraden;

 

Wilstu beghinnen, ic sal di horen."

 

 

 

de minre.

 

 

 

Ja ic, vader, maer dat ware verloren

 

Soudic gheen obselucie ontfaen

305

Jof ic ne liete mine minnen staen;

 

Want om sterven, no om leven,

 

No om lyden, no om sneven,

 

No om vreese, no om miede,

 

Van mijnre minnen ic niet ne sciede;

310

Maer anders beraet mi of ghi muecht.

[p. 326]

 

dhermite.

 

 

 

O lieve kint, ghi sijt ontwuecht,

 

Sprac hi, God moete di gheven seghe

 

Dattu moets comen ten rechten wege;

 

Voor waer du dools, dat jammert mi.

315

Ic moest di laten, God blive met di,

 

Alstu bekeers, so souc mi weder.

 

 

 

de minre.

 

 

 

Doe knieldic toter eerden neder,

 

Ende leide mijn handen beede te gader,

 

Segghende tote hem: "Lieve vader,

320

Ghef mi die benedixie dijn,

 

Ic sals te bet te vreden sijn

 

Iegen dat mi mach comen an.

 

Doe hief sijn hant die helige man,

 

Ende seinde mi daer, dies was ic vro,

325

Ende hi ghijnc wech, ic dede also;

 

Ende om te vergheten al mijn verdriet

 

So hief ic up een vroylijc liet,

 

Levende uptie scone fonteine

 

Hu theeren, mijn lieve, soete reyne:

 

 

330

Ich ende du, mijn ander ich!

 

 

 

Ich ende du, mijn ander ich,

 

Hoof ich sijn emmer onverscheiden,

 

Aen twivel saltuus sijn vor mich

 

Och, wil di so daer toe bereiden!

[p. 327]

335

Van die mach mi gheen dijnc geleiden,

 

Al moet ic beiden

 

Van di te ziene, mijn hemelrijch,

 

Mijn heilt, mijn troost staet al an dich.

 

 

 

Gheen dijnc mi nie so lief en was

340

Alstu, mijn alre liefste, alleine.

 

Wattu begheers in coor niet bas;

 

Want ic di diene in trauwen reyne.

 

Mijn wille es groot, mijn macht es cleyne,

 

Dijn heere ic meyne,

345

Uut hertsen reyne brijncstu mi ras;

 

So lief nye gheyn, gelooft mi das.

 

 

 

Nem lieflijc gruet, mijn herts, mijn zin

 

Es dijn, ende moet dijn eghin bliven.

 

Du best mijn heil, mijns vruechts ghewin,

350

Mijn troost allein voor alle wiven.

 

Doe mer dijn jonstelijc groet becliven,

 

Dan mach verdriven

 

Wes twifel mi mach brijngen in;

 

Lief, alre liefst, in mach niet min.

 

 

355

Als ic mijn sijnghen adde ghehent,

 

Dat mi vruecht adde in ghezent,

 

Mijn oghen ic al omme slouch

 

Daer sach ic vruechdenrijch gevouch

 

Meer dan ic ye te voren dede.

360

Ic sach dat men tpryel ontdede

 

Dat van den lelyen was bevaen;

 

Noch droomde mi daer cam uut gegaen

[p. 328]

 

Een heraut van blider chiere;

 

Costelijc ende van waerden diere

365

So scenen al sijn ghewaden daer.

 

Rechte voort so cam hem naer,

 

Docht mi, Sigoenge met sinen trompette.

 

Dheeraud die dede hem sonder letten

 

Stellen trompet te sinen monde

370

Om te criyeerne daer ter stonde.

 

Sigoenge dede dat hy beval;

 

Sijn trompet maecte so groot gescal

 

Datter mijn herte bi wart verflaut.

 

Doe wardic ziende uptien heraut,

375

Die vroylijc was in al sijn doen,

 

Ende an den als drouch een blasoen,

 

Vulwrocht van scoonre portaiture:

 

Daer sat een beelde naer der figure

 

Ghemaect van Venus, der goddinnen;

380

Omtrent haer saten vele conighinnen,

 

Wies name ic daer gheteekent sach.

 

Deerste moet hebben goeden dach,

 

Haer name sach ic ghescreven Trauwe;

 

Daer na sat Eere, die edele vrauwe.

385

Die derde hiet Vorsienicheit,

 

Die vierde hiet Ghenadicheit,

 

Der vijfster name die hiet Gestade,

 

Die seste vrauwe hiet Wys-van-Rade.

 

Dese saten alle sesse,

390

Als of sy theenen vonnesse

 

Daer vergadert adden gesijn,

 

Ter rechter siden der vrauwen fijn.

[p. 329]

 

Venus, wies name es wide vermaert;

 

Ter luchter syden so saten gescaert,

395

.VI. andere vrauwen van frisschen moede:

 

Der eerster name die was Hoede,

 

Die andere Vreese, die derde Ontsien,

 

Die vierde vrauwe sat bi den drien,

 

Haer name stont ghescreven Juecht,

400

Die vijfste was gheheeten Duecht;

 

Scoon-gelaet dat was die seste,

 

Die biden anderen sat int leste;

 

Ende in die middel van al desen

 

Sat Venus alstie wilde wesen,

405

Vonnesse doende up elken dach

 

Van wies hem elc beclaghen mach.

 

Alsic dat sach ic tart bet naer,

 

Alrande volc versaemde daer,

 

Houde, jonghe, wijf ende man,

410

Vele meer dan icker ghenomen can,

 

Om te hoorne de nyewe mare

 

Twy die heraut daer commen ware;

 

Ende als daer elc vergadert stont

 

Riep die heraut met luder mont:

415

"Hoort alle herwaert, die gone die mi minnen,

 

Van Venus weghe, der conighinnen,

 

Make ic u cont ende late u weten;

 

So es up desen dach gheseten

 

Metten vrauwen van haren state

420

Om grote, cleene, rike ende mate

 

Recht te doene ende wet

 

Up dathi toghe sijn belet.

[p. 330]

 

Es yement die hem yets beclaecht,

 

Sie dathi den anderen daecht,

425

Ende come ter vierscare int gemeene.

 

Men salre sparen groot no cleene,

 

Edel, onnedel, jonc no haut."

 

Doe riep men daer: yl dit voir lerhaut!

 

Ende ghinder rees een groot gesouch:

430

Deen sach leelike, dander louch,

 

Wonderlijc was der lieder plien.

 

Die die rommelijnge adde gesien,

 

Hine hads vergheten nemmermeere:

 

Men stac, men scalt, men streeter zeere;

435

Alsic sach dat mer so ghijnc dromen

 

Ic pijnde my voren in te comen,

 

Ende lietse daer steken ende daer toe slaen.

 

Dor dat priel so moestic gaen

 

Vaste voort in dat virgier;

440

Daer sach ic vor mi enen rosier,

 

Daert rooc so boven maten soet,

 

Dat mi verblide mijns hertsen bloet.

 

In cam noit daert so soete rooc:

 

Menighe rose daer ontplooc,

445

Menighe nachtegale sanc.

 

Ic sach daer voren in minen ghanc

 

Een dat rikelijxste gestichte,

 

Dat noit eer cam in mans gesichte,

 

Van witten maerber al dorhauwen;

450

De torren mochtmen blecken scauwen

 

Van finen goude ghelijc der sonnen.

 

In soude u niet vulprisen connen

[p. 331]

 

Die rikelijcheit van deser zalen;

 

Ic sach ten steeghere neder dalen

455

Boden, die waren rasch van aerde

 

Te lopene waer dat men beghaerde;

 

Dies was ic blide in minen moet;

 

Ic dachte mi ne ware gheen dijnc so goet,

 

Als dat ic ontbode, bi enen sergant,

460

Minen dootsleghenen viant,

 

Twifelen ende Jalosien mede,

 

Te wetten te commen daer ter stede

 

Van Venuse, dat si toochten twy

 

Si altoos willen bederven mi,

465

Sonder redene of ocusoen.

 

Stappans wijnctic enen garsoen,

 

Ende vraechde stillekine bi liste

 

Of hi hiet te vijndene wiste

 

Twee, die mi emmer willen doden;

470

Ic hadze gheerne vor wetten ontboden.

 

"Wie sijnse, sprachi, kennicse wel?"

 

"Jalosie ende Twifel;

 

Of ghise kent, dan weet ic niet."

 

"Kennen, sprac hi, in weet, besiet!"

475

Hi reecte mi ghinder uut sijnre mauwen

 

J rolle, daer stoeter bi miere trauwen

 

So vele, die alle daden haer claghe;

 

Tusschen nu enten domesdaghe

 

Ne soude mense cume connen genomen,

480

Diese alle vor wetten wille doen comen

 

Jalosien ende Twifelen mede.

 

Doe seidic: "Vrient, up alle bede

[p. 332]

 

Laet mi doch van den eersten sijn;

 

Ic salt u biden trauwen mijn

485

Dancken ende tuwen wille lonen."

 

Hi sprac: "Dat mochter vele in versconen;

 

Wel te lonene maect zochte weerc."

 

"Nem daer see, vrient, loopt toten cleerc,

 

Ende doe mi teekenen rechte voort

490

Van den eersten, alsoot behoort."

 

"Gheerne, sprac hi, het es gedaen."

 

Hi nam oorlof; de hant ontdaen,

 

Ic moeste hem solfen ende hi ghijnc lopen.

 

Men soude cume een paert gecopen,

495

Dat adde gelopen so vast als hy.

 

Den steegher up so maectic mi

 

Ende ghijnc al boven in die sale.

 

Daer sach ic sitten altemale

 

Tgheselscip vriendelijc gepaert:

500

Venus sat in de middenwaert,

 

Die qualike sach met enen oghe

 

Voor hem; soe hilt zoe enen boghe,

 

Met .III. stralen scaerp van sneden;

 

Tabijt van boven toten beneden

505

Was goud ende steenen, dat si adde an.

 

Al wildict prisen ic en can,

 

So rikelijc wast ende so dor scone:

 

Up haer hooft adde soe een crone,

 

Beset met meneghen dieren steene;

510

An elke syde .VI. vrauwen reene,

 

Also tblasoen u heeft verclaert;

 

Edel ende van ogher aert

[p. 333]

 

Waren die vrauwen bi haer gheseten.

 

Een mensche, die zeden adde vergheten

515

Van edelheden ende ooc van eeren,

 

Hi hadse daer wel mueghen leeren;

 

Maer tonthouden dat gaet voor al.

 

Niement en maecte daer ghescal;

 

Die sprekens luste was daer ghehoort.

520

Mettien cam tote mi rechte voort

 

.J. taelman vroet ende daer toe wijs:

 

Hi dochte mi siec, hi was so grijs,

 

Niet alte goet was sijn abijt,

 

Het mochte lyden te deser tijt;

525

Maer waer hi rikere, ic jonst hem wel.

 

Een groot maerlijc calfel

 

Hilt hi onder den arem sijn.

 

Groot hoop pampiers ende ooc fransijn;

 

Daer dede sijn cnape voren wachte,

530

Ende verbeide of yemen clachte

 

Up yement wilde doen teekenen daer;

 

Hi soudse scriven, hi beider naer:

 

"Vrient, sprac die oude taelman vroet,

 

Seght mi wat saken dat u doet

535

Nu versouken vrau Venus of?"

 

Ic sprac: "Heere, uwen oorlof

 

Dat ic mach spreken ombescaemt,

 

Wisen raet mi wel betaemt;

 

Want mine wederpaertye es machtich.

540

Wille di wesen nu bedachtich

 

Mi te hulpene te deser noot,

 

Ic wille u dienen tote in mijn doot,

[p. 334]

 

Sonder faelgieren, naer u begheeren."

 

"Vrient, sprac hi, seght mi u deeren,

545

Ic sal u helpen up dat ic can."

 

Ic sprac: "Ghi dijnct mi sijn man

 

Van waerheden ende ooc van trauwen;

 

Ic minne boven alle vrauwen

 

Ende boven alder weerelt werde

550

J wijf, ten leeft gheen upter eerden,

 

No onder al des hemels trone,

 

Gheen wijf so goet, so reyn, so scone,

 

Van allen duechden so vulmaect;

 

Mijn herte el nyewer na en haect

555

Dan om te sine daer soe sy.

 

Dat ic dies derve doet trueren mi

 

Vele meer dan ic te segghen weet;

 

Nach ende dach ben ic bereet

 

Tharen dienste met reine jonste;

560

Met ghanser macht, met ghehelre conste,

 

Moet ic haer bliven onderdaen.

 

Niet so vele als een oghe upslaen

 

Can ic in haren dienst faelgieren,

 

Wat soe begheert of can visieren

565

Ic bens bereet in elker stede.

 

Nu comter .II., ende in mesdede

 

Te gheenre tijt hem beeden nye,

 

Dats Twifel ende Jalosie;

 

Ende staen so sere na mijn bederven,

570

Ne ware vrau Hope, ic souder om sterven,

 

So zere staen si na mijn verdriet.

 

Nu com ic hier so ghi mi siet,

[p. 335]

 

Want ic daer buten hoorde creyeren

 

Dat vrau Venus soude jugeren

575

Clachten, die men haer soude ontdecken,

 

Ende recht vonnesse daer of strecken.

 

Dus com ic hier ende hebse ontboden

 

Die .II., die mi dus willen doden,

 

Sonder verdienste, dat weet ic wel.

580

In wister wat toe seggen el,

 

Dan ic u bidde beden twee;

 

Ic wille u dienen emmermee

 

Seght mi u name ende gheeft mi raet

 

Wat mi hier toe te doene staet;

585

Dat biddic u." Hi sprac: "Ic sal;

 

Mijn name es groot, mijn macht es smal,

 

Groot es mijn cost, mijn wasdom cleyne,

 

Ombekent onder vyleyne,

 

Van den edelen zere versteken;

590

Nochtan moet ic vor elken spreken,

 

Die met eeren wille leven;

 

Die officie es mi ghegheven.

 

Van den heere der heerscepien

 

Sal ic u, vrient, die waerheit lyen;

595

Redene so es die name mijn,

 

Dies willic dijn beradere sijn

 

Van also velen alsic vermach;

 

Maer ic segghedi, up desen dach

 

Sal mi so menich claghere souken;

600

Helpic hem niet, si zullen mi vlouken.

 

Nochtan so sal ic bistaen di;

 

Want ghetrauwe so dijncstu mi.

[p. 336]

 

Getrauwe lieden so hebbic lief;

 

Hier staen in desen groten brief

605

Groot hoop van lieden, die alle clagen,

 

Ende hebben dijn wederpertye doen dagen,

 

Ende noch sal claghen in so lanc, so mee,

 

Boven al over dese twee,

 

Jalosye ende Twifel met.

610

Men sal hier heden mee ander wet

 

Dan van hem beeden dorren doen."

 

Doe saghen wij comen den garsoen,

 

Die van lopene was besweedt,

 

Ende brochtse beede vor hem gheleedt,

615

Twifelen ende Jalosien mede;

 

In sachze noyt dan daer ter stede.

 

Twifel die adde een fel upsien,

 

Hi dochte mi selden vruechden plien;

 

Sijn anschijn stont so na den druc,

620

God geve u, pensic, een quaet geluc,

 

Verdryetelijc keerel, daer ghi staet;

 

Het was goet tsiene an sijn ghelaet

 

Dathi gheene bliscap mochte gedogen;

 

Hi sach so scaerpelijc metten ogen

625

Al hadt gheweest een cokentrijs;

 

Sijn aenschijn magher, sijn baert was grijs,

 

Sijn lijf dat dochte mi recht verdweenen

 

Ghelijc den vellen van houden quenen.

 

Hi slouch sijn oghen in elken houc,

630

Becleve hem also menigen vlouc,

 

Dat weetic wel als hem es gebeden.

 

Hi ware te nyeuten ende vergleden

[p. 337]

 

Over meer dan .V. duust jaer.

 

Die cnape die hem volghede naer

635

Scheen wel een knecht van quader aert;

 

Wanthi was out ende zonder baert:

 

Sijn anschijn was verrimpert, bleec.

 

Hi drouch dat mi niet wel gheleec

 

.I. moortboghe ende daer toe stralen snel.

640

"Com hare, Begrijp, sprac Twifel,

 

Stant hier bi mi ende spant den boge,

 

Ende stel de stralen alle ter vloge

 

Up aventuren wat ons toe valt."

 

Van groten vare mijn herte swalt,

645

Dachtic: wat heeren so sidi.

 

Sal een mensche niet hebben vry

 

In Venus hof, alsmen zoude houden

 

Dach van dijnghemente, so zouden

 

Qualike lieden hebben vrede

650

Elder in ombevriden stede.

 

Vreeselike sach hi mi aen:

 

Jalosie ghijnc bi hem staen;

 

Die brochte een aensichte al verstoort.

 

Haer caproen stont al int noort;

655

An hare ghedane docht so mi sijn

 

Van complexien colorijn,

 

Heet van bloede, int anschijn root.

 

Wat Twifel haer te doene ontboot,

 

Mi dochte si wasser toe bereet;

660

Daer blider lief dat was haer leet.

 

In weet of zoe was Twifels wijf;

 

Soe dochte mi wesen een al-bedrijf,

[p. 338]

 

Bereet te makene een ghescil;

 

Haerne bedurfte ghenen bril,

665

So neerenstelike sach soe toe.

 

Quaden avent, pensdic doe,

 

Moet ghi hebben, daer ghi staet;

 

Hoe menich drouvelijc gelaet

 

Hebbic bi uwen doene verworven;

670

Hoe menich werven hebdi bedorven

 

Bliscepe, die mi was verschenen.

 

Vrau van allen quaden quenen,

 

So mach de name wel sijn van u;

 

Haddic u buten den hove nu,

675

Ende ic dan Twifel niet en ontsage,

 

Ic soude u gheven so grote slaghe

 

Ghi souter om pensen u leven lanc;

 

Want ghine stont noit na minen danc:

 

Mach ic niet bet, ic sal u vlouken.

680

Alle die hem wimpelen met doucken

 

Moeten mi wreken over u beeden,

 

Ende alle die node van lieve sceeden

 

Moeten u jonnen so ic u jan.

 

Doe sprac ic minen taleman:

685

"Siet, here, hier staet mijn wederpartie,

 

Dats Twifel ende siet dats Jalosie,

 

Daer ic mi of beclagen moet;

 

Maer alte gheerne so warics vroet

 

Of Twifel es Jalosien man;

690

Mi dijncke, also ic merken can,

 

Si draghens zere wel over eens."

 

Hi seide: "Neent, maer vele ghemeens

[p. 339]

 

Hebsi, hets een van sinen nichten."

 

"Wat meent die knecht met sinen scichte,

695

Ende metten moortboghe, die hi draecht;

 

.I. deel so hebdi mi versaecht.

 

Hooptic niet hier te sijn verwaert,

 

Ic souder of wesen zere vervaert;

 

Maer hier so wanic wesen vry."

700

"Dune best van hem, dat segghic di;

 

In dese werelt al ghemeene,

 

Sone soudstu vijnden stede negheene,

 

Daer du sijns scietens mochts ontgaen."

 

"Sone willic hier niet langher staen,

705

Sprac ic, in hebbe hier gheen verdrach;

 

Naer dathi mi hier scieten mach

 

So sal mi spade recht ghescien."

 

"Recht, sprac hi, ghine durt niet vlien;

 

Want hine mach niement hier mesdoen,

710

Hine esser selve of occusoen,

 

Of Venus ne gaefs hem een bevel;

 

Maer hi es zonderlijnghe fel,

 

Ende snel, dat segghic u te voren."

 

"Hoe es sijn name, laet mi horen."

715

"Begrijp, sprac hi, es hi genaemt;

 

Stout, vreeseloos ende ombescaemt;

 

Recht wroughere es hi van natueren.

 

Hi es besich tallen hueren

 

Al omme, bi nacht ende ooc bi daghe,

720

Om te legghene nauwe laghe,

 

Jalosien te brijnghene mare."

 

"Dies moet hi hebben vele quader jaren,

[p. 340]

 

Sprac ic, hoe wel hebbict beseven."

 

"Vrient, sprac hi, du moets begheven

725

Vele te sprekene; maer dwijnct den moet.

 

Dat men vele zeicht ende lettel doet

 

Dat doet der dijnc te cleen profijt;

 

Daer omme dat ghi hier commen sijt

 

Wildire bi bliven, ic sal u raden."

730

"Ja ic, lieve here, bi uwer genaden,

 

Verghevet mi, hebbic te vele gesproken;

 

Ic hebbe dicwile den mont ontploken,

 

Addic ghesweghen daer en lage niet an."

 

Hi sprac: "Dies wilt u hoeden dan,

735

Beterende dijnc die sal men prisen.

 

Hoort, vrient, ic sal di voort bewisen;

 

Begrijp, dese knecht, heeft eenen oom,

 

Die neemt tote allen dijnghen goom,

 

Ende es baelyou der conighinnen.

740

Dese andere .II., dat wilt versinnen,

 

Sijn hem van sibben herde na;

 

Nau-merc heet hi, dat versta.

 

Dese .IIII. sijns deen den anderen toe,

 

Deen consenteert dat dander doe;

745

Maer daer bi mach gheen recht verkeeren.

 

Noch sultu sien .II. andere heeren,

 

Die hooft van haren gheslachte sijn:

 

Deen here heet heer Willemijn,

 

Dander heet heer Vry-begheeren.

750

Wie haren gheslachte wille deeren,

 

Si souden hem helpen met moede preus;

 

Want si sijn moedich ende orghelyeus:

[p. 341]

 

Niement ne dijnct hem haers gelike.

 

Sine sijn van renten niet al te rike;

755

Nochtan si sijn van costen groot.

 

Ten ware gheen wonder voer haer doot,

 

Voorsien si hem niet, sine adden breke;

 

Maer die hem tween nu, daer of ic spreke

 

Die soude verliesen al sijn pine.

760

Dit es die wederpertye dine;

 

Hets di van noden dattuuts weets,

 

Want waer up dattu di vermeets

 

Om clachte te doene up dijn pertye;

 

Dats Twifel ende Jalosie,

765

Hier vor mijnre vrauwen in die sale.

 

Si sullen heesschen tharer tale

 

Den baeljou, Nau-merc, haren neve;

 

Maer dats daer ic niet omme en gheve,

 

Hebt goeden raet, sijt niet vervaert,

770

Ghi sult van mi wel sijn bewaert;

 

Maer ic rade u te deser stede,

 

Daer goed hoede es daer es goet vrede,

 

Varde te nemen an hem drien,

 

Up aventure wat mochte gescien;

775

Want u wederpertye es staerc."

 

Doe riep die goede man sinen cleerc:

 

"Com hare, mijn goede vrient, Paisier,

 

Draecht voor u inct ende ooc pappier;

 

Mac vrede ende vry gheleede

780

Van desen pertyen alle beede,

 

Ghedurende desen dijnghe dach."

 

"Lieve here, sec oft wesen mach,

[p. 342]

 

Dat men de vrede verniewen .I. jaer."

 

"Godweet, vrient, sprac hi, niet .I. haer

785

Ne ghaeffise langher, dat weet ic wel,

 

Of mijn vrauwe ne gaefs bevel,

 

Dat si zelden doet of niet."

 

Paisier dede dat men hem hiet,

 

Ende ghijnc daer dese .III. stonden tsamen,

790

Ende noomse bi harer rechter namen.

 

"Twifel, sprac hi, ende Jalosie,

 

Nau-begrijp ende u pertye,

 

Die u ten tyenden toe bestaen,

 

Gheeft vrede, ende ic salse hier ontfaen

795

Over de minre ende in sijn stede,

 

Desen dach gestadeghen vrede,

 

Sonder grieven of mesdoen."

 

"Dan sal niet sijn, sprac die garsoen,

 

Begrijp, de neve van hem tween,

800

Bestant no vrede ghevic gheen;

 

In hebs gheen noot, ic ben bastaert."

 

"So sijn wy ooc goede dasaert,

 

Seiden si beide, doe sijt hoorden;

 

Connen wi ons niet verandwoorden,

805

Ghine soudets u onderwijnden moeten:

 

Die niet en mesdoet en dar niet boeten."

 

Die menighe sprac: "Addi geswegen,

 

Hine adde de ondanc niet gecregen,

 

Dies menich spreker genyeten moet."

810

Lettel bewijndens dijnct mi goet;

 

Zoe pensdic die al stille sweech.

 

Twifel die ghijnc staen an den weech

[p. 343]

 

Als die niet haestich en was ter tale;

 

Mettien so cam daer in die sale

815

Nau-merc, haer neve, die baelyu;

 

Also fel adde hi de vu,

 

Of hi die lieden wilde vervaren.

 

Hi dochte mi wel an sijn gebaren

 

.I. nau besoukende offichier.

820

Noch volgheden hem .II. here fier:

 

Heer Willemijn ende Vrybegheeren.

 

"Twifel, neve, wat mach u deeren?"

 

Sprac die fiere heere Willemijn;

 

Sijn anschijn stont: het sal dus sijn

825

Ende anders niet, wie lief, wie leet.

 

Heer Vrybegheeren zwoer enen heet:

 

"Waer hier yement die wilde mesbieden

 

Mine maghen of hare mesnieden,

 

Dat wildic wreken hier int palais."

830

Paisier sprac: "Here, hout uwen pais;

 

Redene die heeft mi hier gesent

 

Om te belettene paerlement.

 

Gheeft vrede, ghi heeren al ghemeene,

 

Ghi weet wel ten mach groot no cleene

835

Om vrede te gheven hem excuseren,

 

Of Venus ne wilder niet dispenseren;

 

Gheeft vrede vor mannen ende vor magen."

 

Nau-maerc sprac: "So machment vragen

 

Der conighinnen of sijt wille,

840

In mach niet vechten, ic swighe stille,

 

Ic hebbe mir vrauwen heet gedaen;

 

Maer gheerne so willic by u staen,

[p. 344]

 

Met rade, met dade, na mijnre macht."

 

Jalosie swoer: "Bi der cracht,

845

Die mi Venus ghegheven heeft,

 

Eer dat hier yement vrede gheeft

 

Den minre, die ons hier heeft doen daghen,

 

Ic salt liever alleene gaen vragen

 

Venuse, der ogher conighinnen."

850

"Wel an dan, laet ons dan beghinnen,

 

Sprac Twifel, wi sullen alle gaen mede."

 

Doe knielden si tsamen daer ter stede

 

In de vierscare voor Venus.

 

Twifel beghan de tale aldus:

855

"Edele vrauwe van machten groot,

 

Men vijnt ter weerelt uwes ghenoot,

 

U dienare, als ghetrauwe subgijt,

 

Hebbic gheweest al minen tijt,

 

Ende ewelike voort an sal.

860

Menighen orbore zonder ghetal

 

Hebbic in uwen dienst gedaen;

 

Menighen ondanc wederstaen

 

Van groten heren, van groten vrauwen;

 

Te mi waert muechdi u betrauwen

865

Dat ic in die officie mijn

 

Nemmermeer roukeloos en sal sijn;

 

Ja, bider hulpe van minen geslachte,

 

Die wacker sijn by daghe bi nachte,

 

Altoos te voorderne mijn stic;

870

Om u te vraghene com ic

 

Met Jalosien, miere liefster nichten,

 

Ende met Begripe, met sinen scichten,

[p. 345]

 

Die hem altoos ten dienste stelt.

 

Heer Willemijn, u vrome helt,

875

Heer Vrybegheeren, die es hier nu,

 

Nau-merc, mijn neve, u baelyu;

 

Tvolc claecht up ons in allen houken.

 

Wi sijn die gone dies lettel rouken;

 

Want wat ic doe met minen magen,

880

Ic meene ghi sullet ons wel uut dragen,

 

Daer omme wy vragher lettel naer.

 

Nu hebdi ghedaen int openbaer

 

Creyieren een hof bi uwen knecht

 

Om elken te doene wet ende recht,

885

Die hem van minnen beclagende sijn.

 

Hier ute comt, waerde vrauwe mijn,

 

Dat ic ende andere officieren

 

Moeten te comene obedijeren,

 

Ende sijn ontboden hier in u of.

890

Voort zonder uwen oorlof

 

So heeft Redene an ons gesent

 

Paisier, sijn knape, die ghi wel kent,

 

Om vrede te gheven up desen dach

 

Den ghonen, die over ons doet geclach.

895

Moghen wise ontseggen zonder boeten,

 

Of zullen wij vrede gheven moeten;

 

Berecht ons, vrauwe, ja of neen."

 

Venus die sweech ende sat ende green.

 

Pensic, here God, hoe sal ic varen!

900

Ic sie tandwoordene Venus sparen,

 

Sal mi gheen vrede mogen gescien!

 

Wistict zeker so ghijnc ic vlien,

[p. 346]

 

Ende liete tghedijnghe met allen staen.

 

"Vrauwe, wij sijn u onderdaen,

905

Sprac Twifel, wilt ons doch maken cont

 

Of wij moghen te deser stont

 

Vrede ontseggen of moeten gheven.

 

Mach ics ontstaen met minen neven;

 

Hiers niement die vrede gheven wille."

910

Noch sat vrau Venus ende sweech al stille,

 

Ende pensde met enen zoeten gedochte

 

Wes haer hier up tandwoorden rochte;

 

Mi wonderde twy soe so lange sweech.

 

Twifel die stoop noch vaste ende neech;

915

Heer God! dachtic; warwaert salt dragen,

 

Sal soere yement om moeten vragen

 

Dan haer selven; wat vrauwen es dat!

 

.I. vrauwe ter rechter siden sat,

 

Wies name was Ghenadicheit:

920

"Vrauwe, sprac sy, vrede ware quaet ontseit,

 

Vrede moet emmer sijn genomen

 

Voren, sal men ten paise comen.

 

Die pais ontsecht vermijnct sijn eere,

 

Die eere verminct na wiser leere

925

Niement vroeders ne salne prisen;

 

Maer metten vijnghere na hem wisen;

 

Vrauwe, dies raet te ghevene vrede."

 

"Dats waer, sprac vrau Vorsienichede,

 

Maer vrede ghegheven ende niet gehouden

930

Doet nijt ende gramschap menichfouden.

 

Tmeeste quade so sal men scuwen;

 

Vor tmijnste so sal men hebben gruwen.

[p. 347]

 

Ten es ter weerelt quaet so cleene

 

Diet draghen moet en comt ten weene;

935

Hi es vroet die weerct na wisen rade."

 

"Seker dats waer, sprac vrau Ghestade,

 

Het dijnct mi alte goet vrede maken,

 

Daer men te paise mach geraken;

 

Die vrede gheven ende daer na breken,

940

Men sals hem groten lachter spreken.

 

Woort ende weerc sal sijn accort;

 

Want niemen es beter dan sijn woort.

 

Vrau Venus mach raden wat si wil."

 

Vrau Wijs-van-rade sprac: "Die gescil

945

Wil sustineren die nes niet vroet,

 

Ende die ghescil maect en es niet goet.

 

Die vrede ontsegghen ende pais versmaden

 

Sijn occusoen van alder scaden,

 

Die van den twiste ghevallen mach.

950

Die quite gaen hebben goet gelach,

 

Elc sie vor hem dats traden mijn."

 

Doe sprac Trauwe, die vrauwe fijn:

 

"Vrede ne sal men niet vertyen;

 

Hoe groot, hoe cleene dat sijn pertyen,

955

Si sullen houden datsi beloven;

 

Ende die hem kent van state boven,

 

Edelst ende van gheslachte machtichst,

 

Sijn woort sal wesen alre warachtichst,

 

Mochte woort warachtigher sijn dan waer."

960

"Vrau Eere sprac: "Goet salich jaer

 

Hebbe vrau Trauwe, die dat woort vort brochte;

 

Het cam uut edelen gedochte

[p. 348]

 

Te houden dies men dede belof,

 

Es hi edel of keerel grof.

965

Ic prisene diene drouch of wan,

 

Die sijn eere verwaren can,

 

Es hi leec of es hi cleerc;

 

Edel herte werct edel werc:

 

Dat houdic vor ene warachtige lesse."

970

Aldus so spraken die vrauwen zesse,

 

Die an die rechter syde saten

 

Van vrau Venus, die haer ghelaten

 

Wel conste, al adde soes niet gehoort.

 

Noch knielde Twifel rechte voort;

975

Ic wane hi was van knielne moede.

 

Ter luchter syde so sat vrouwe Hoede,

 

Ende sprac met eenre scaerper tale

 

Daer voor die vrauwen altemale:

 

"Beter es een oorloghe rike

980

Dan pais ende aermoede ewelike;

 

Dicwile es vrede also quaet als goet.

 

Ware mijn vrauwe wijs ende vroet

 

Soe liete de dijngen also si staen."

 

"Tbeste ware nochtan best gedaen,

985

Sprac Vreese, diet geraken conde;

 

Het ware groot recht dat men hem jonde

 

Vrede te gheven, die pais begheert.

 

Es yement die pais ende vrede beweert,

 

Hets jammer dathi es ghelooft."

990

Ontsiene sat ende crauwede haer hooft,

 

Ic wane haer seker raet gebrac.

 

"Ic was eens, seitsoe, daer men sprac

[p. 349]

 

Van dijnghen, die nemmermeer gescien;

 

Mi dijnke tghelijc sal men hier zien,

995

Salment doen, men maects .I. ende.

 

Hets den vervaerden grote ellende

 

Langhe te dreeghen vor den slach."

 

Juecht sprac: "God gheve u goeden dach,

 

Vrauwe Ontsiene, dat ghi dat spraect,

 

1000 Ic prise dat men een ende maect

 

Der dijnc, die emmer comen sal,

 

Est gheluc, est ongheval.

 

Tleide comt vrouch en tlieve spade;

 

Maer vrede te gheven ic emmer rade,

1010

So wiet ontraet ic bliver bi."

 

Vrau Duecht sprac: "Vrauwen, hoort na mi,

 

Ic bem hier doutste van ons allen

 

Om dat de dijngen misselijc vallen,

 

Dies de menige es onvervaert,

1010

So radic emmer te paise waert;

 

Want daer pais es, daer es God mede,

 

Daer God niet en es, daer es onvrede;

 

Die zonder Gode es die es doot,

 

Den doden ware wel levens noot;

1015

Die hem te paise wille bewysen,

 

Die sal in Gode weder verrisen;

 

Gheift vrede, gheeft, dat radic best!"

 

Scoon-Gelaet die sat int lest,

 

Ende sprac met smeekender talen daer:

1020

"Seker, vrau Duecht, daer seghdi waer,

 

Up al dat ic u bidden mach,

 

Gheeft vrede den minre up desen dach;

[p. 350]

 

Wanthi es hovesch ende goedertiere."

 

Twifel sprac met herten fiere:

1025

"Vrauwe, ghi hebbet seggen goet;

 

Mijn vrauwe mi eerst bevelen moet."

 

Mettien ghaf Venus eenen knic,

 

Wat dat mach sijn; doch pensdic

 

Hets emmer beter yet dan niet.

1030

Die ghesien adde tverdriet

 

Van den aensiene van mijnre partyen,

 

Ende boven al van Jalosien,

 

Hi souder om lachen, dat weet ic wel.

 

"Daer en licht niet an, sprac Twifel,

1035

Mach ic mi dobbel doen betalen.

 

Ic sal mijn scade wel verhalen,

 

Moorghen of up een ander tijt."

 

Paisier sprac: "Ghi heeren, sijt

 

Venus, der vrauwen, onderdaen.

1040

Hier gheefdi vrede, ende die sal staen

 

Also langhe alstie zonne schijnt;

 

Up doochste boete dat hem ne pijnt

 

Niemant anderen te beraden soorge.

 

Over den minre so blivic boorge

1045

Dathi de vrede gheerne gheeft;

 

Want hi gheerne met paise leeft.

 

Hoe es u name, sprac hi, baelyou."

 

"Nau-merc, Paisier, vraechdijt nu;

 

Ghi hebt mi dicwile horen nomen."

1050

"Dat doe ic, maer ic moet vulcomen

 

Costume van der officien mijn.

 

Dandere die hier bi u sijn

[p. 351]

 

Die kent die menighe sonder vragen.

 

Nu sal ic minen meester dragen,

1055

Sprac Paisier, den vardebrief."

 

"Nu maecs een ende, hets ons lief,

 

Sprac si ghemeen, wi sullen gaen staen

 

In vierscaren, ende daer ontfaen

 

Tvonnesse, dat men ons wisen sal."

1060

Oghe boven den anderen al

 

Ghijnc die baelyou staen an den want;

 

.I. langhe witte roede in de hant.

 

Twifel die stelde hem an sijn syde,

 

Ende Jalosie vul van nyde.

1065

Naubegrijp, die felle knecht,

 

Sprac lichtelike: "Men doe ons recht."

 

Heer Willemijn, ende heer Naubegheeren

 

Stonden daer ooc om mi te deeren.

 

Redene, Paisier ende ic vervaert

1070

Ghijnghen ooc ter vierscaren waert.

 

Die baelyou sprac: "Vrau conighinne,

 

Est u wille dat ic beghinne

 

Na wets costume te heesscene voort

 

Paertye, ende dat daer toe behoort;

1075

Ende est so hoghe upten dach

 

Dat ic van uwen weghe mach

 

Vierscare bannen ende condegen met

 

Elken te doene recht ende wet

 

Van allen discoorde, van allen gescillen?"

1080

Doe knicte Venus, ende sweech stille.

 

Daer hi verstont si gaefs consent,

 

Doe sach die baelyou al omtrent,

[p. 352]

 

Ende sprac met ere scaerper tale:

 

"Ic make hier vierscare in die sale

1085

Van Venus weghe, der vrauwen coene,

 

Om elken recht ende wet te doene!"

 

Dus riep hi .III. waerf achter een.

 

Daer cam gedronghen groot ende cleen

 

Volx, so vele van allen state,

1090

Soudict genomen het ware ommate.

 

In wildes mi niet te telne pinen;

 

Ic was so besich metten minen

 

Dat ic der anderen al verghat.

 

Doe ghaf die baelyou enen plat

1095

Metten roeden jeghen die weech,

 

Dat al dat volc so stille sweech

 

Men mochte wel horen dat mer sprac.

 

Mijn taelman sijn caproen of stac:

 

"Vrauwe, sprac hi, ende u ghesinde,

1100

Est u consent dat ic ontbinde

 

Hier vor u miere paertyen last?"

 

Noch knicte soe metten hoofde vast;

 

Wat peinsdic, wats dit, es Venus stom.

 

Doe wert ghinder een groot gedrom;

1105

Want elc woude horen deerste clage.

 

Doe ghaf die baelyou noch .II. slage

 

Om te doen swighen de lieden stille.

 

"Spreect, sprac hi, hets mier vrauwen wille."

 

"Gheerne, sprac Redene, die taelman mijn;

1110

So segghic, seithi, dat hier sijn

 

Voren incomen als in pertyen

 

Twifel, Begrijp met Jalosien,

[p. 353]

 

Die welke den minre hebben mesdaen,

 

In wies stede ic hier bem ghestaen,

1115

Ende heeft mi tsijnre talen genomen.

 

Toghe ende segghe ende wilt vulcomen

 

Met goeder oorconden, levende, vray,

 

Dat sij discoort, twist ende delay,

 

Vreese, anxt, pine ende swaer verdriet

1120

Den goeden minre, die ghi hier siet,

 

Sonder ontsegghen ende verraden."

 

"Dat calengier ic, spreect bi staden,

 

Sprac die baelyou, onthout dat woort!"

 

"Ic salt onthouden ende spreken voort

1125

Sulke tale, ghi sulter an cuwen,

 

Ende dat den sulken sal moghen gruwen

 

Sal hem ghescien sijn vul recht;

 

Alsic vulseit hebbe, so seght

 

Wat ghi begheert, ic gheeft u toe."

1130

"Herde gheerne dat ic dat doe,

 

Sprac Nau-merc, die felle baelyou;

 

Maer ic bidde mier vrauwen nu

 

Om consent hier in die sale

 

Dat ic mach spreken mier magen tale."

1135

Noch knicte Venus; hi seits haer danc;

 

Mettien so tart hi up de banc:

 

"Quisquans, nu hebbict al ghewonnen."

 

Redene sprac: "Ic hebbe beghonnen

 

Te claghene, maer niewer na vulhent,

1140

Vrauwe van machte, wide bekent,

 

Ende ghi .XII. van wetten wijs,

 

Ic toghe ende segghe ende wils bewijs

[p. 354]

 

Met levender oorconden doen vulstaen.

 

Teerst, dat si hebben mesdaen

1145

Den minre, die hier staet vor ogen,

 

Dies hi gedoocht heeft ende moet gedogen

 

Meer pinen dan ic gheseggen can;

 

Dats dit point: als hi eerst beghan

 

Miere vrauwen te dienen om haren loon,

1150

Met groten neerensten zonder hoon,

 

Ende wilde ende moeter in persevereren,

 

Cam Twifel jeghen hem argueren

 

Hoofschelijc, met geveinsder sprake,

 

Ende lieten nyewer met ghemake

1155

Om te beletten miere vrauwen weerc."

 

"Dat calengieric, sprac Nau-meerc,

 

Altoos behouden mier vrauwen recht."

 

Voord; sprac Redene, "Cam dese knecht,

 

Begrijp, verradelijc, onversien;

1160

Sinen moortboghe dat hi spien,

 

Ende scoten so diepe in sinen sin;

 

Men souder tyser noch vijnden in;

 

Es dat niet oorconden genouch.

 

Doe scoeten Twifel omme ende louch,

1165

Recht als men quet: in doet u niet,

 

Ende hilten sprekende; beziet,

 

Wat was dit beter dan verraden!

 

Met dat de minre stont verladen

 

Metter wonde in sinen sin

1170

Cam Jalosie van achter in

 

Verradelijc, bi belaechder laghe,

 

Ende ghaf hem meer dan .XX. slage

[p. 355]

 

Met enen stocke, heet Nyemen-spaer;

 

Daer adde u dienare wel naer

1175

Doot ghebleven tusschen hem drien.

 

Nau-meerc beghonste vreeselijc sien,

 

Ende sprac met ere felre tale:

 

"Dat claengier ic altemale,

 

Ende draecht al an de ganse wet."

1180

"Ic salt al prouven, wat wildi bet,

 

Sprac Redene, ja, wat deedsi mee;

 

Si scieden van daer ende zender twee

 

Van haren magen die hier staen.

 

Die dedene beede met hem gaen,

1185

Dats Willemijn ende Vry-begheeren,

 

Ende ghijngen blidelijc met hem theeren,

 

Ende daden hem drinken zoete gepens,

 

Ende verhuerde hem enen chens,

 

Die sal gedueren sijn leven lanc.

1190

Die minre was teeder, ziek ende cranc

 

Van der scote ende van den slane;

 

Hij was lichtelijc te bevane

 

Van soeten gepense der staerken drancke,

 

Ende als sine vonden up sijn crancke

1195

Verhuerden si hem, alsoot wel scijnt,

 

.I. leen daer hi in slaeft ende pijnt:

 

Dats Tlant van Duchte, wyde vermaert,

 

Also men gaet te Twifels waert;

 

Het licht daer in den rechten wech.

1200

Noch een vele meer uplech

 

So sal ic doen staen up dese pertye:

 

Al dit ghedaen cam Jalosie

[p. 356]

 

Toten minre, ende scoot een roere

 

Met eenen losen ghevensder lozen toere,

1205

Ende teech hem dathi hadde mesdaen,

 

Dathi soude enich lant bestaen

 

Te winnene, sonder Venus consent,

 

Ende sant om Twifel, die met genent

 

Brochte Begripe met sinen boghe,

1210

Ende stelde sinen scicht ten vloghe,

 

Ende scotene dieper dan te voren.

 

Die wonden doen hem sulken toren

 

Ne ware vrau Hope, de meesterinne,

 

De minre ware langhe uut sinen sinne.

1215

Noch boven al desen sijn si comen,

 

Alst hem gheliefde, ende hebben genomen

 

Dat nyement tote hem soude mogen

 

Comen, diene wilde verhogen

 

Met sanghe, met spele, met melodien,

1220

Ende houden leggende in voochdien,

 

Al waert een kint van enen jare.

 

Daer moethi bliven of het en ware

 

Datten vrau Hope te leedene rochte

 

Daer hi tijtcortijnghe hebben mochte.

1225

Dus maken sy van hem haer abuus,

 

Also die catte doet metter muus;

 

Dat jammer es dat ment heeft gedoocht."

 

Nau-maerc sprac: "Hebdi al getoocht

 

Van dies ghi u beclaghende sijt?"

1230

"Ja ic, baelyou, als te deser tijt,

 

Ende daer ne sal nyement seggen jegen."

 

"Als baelyou spreec ic, addi gezwegen,

[p. 357]

 

Ghine adt der waerheit niet gemest;

 

Beghin, middel ende ooc dat lest

1235

Draghic der wet met allen an,

 

En salt, al en ben ic gheen taelman,

 

Verandwoorden in woorden slecht

 

Ende ghi sult vonden sijn int onrecht,

 

Of ic legghe mijn roede neder,

1240

Ende nemmermeer sone dienic weder

 

Upten minre, no up de sine."

 

Doe louch Redene met bliden scine:

 

"Dat draghic an de wet, sprac sij."

 

Die baelyou sprac "Laet spreken mi."

1245

"In hebbe u sermoen niet verstoort;

 

Trauwe sec gheerne, nu spreect voort,

 

Hets grote redene dat ict gedoghe."

 

Die baelyou sprac: "Ic seght ende toghe

 

Als in de name van minen geslachte,

1250

Daer ghi over doet groote clachte,

 

Ic hope si dies onsculdich sijn,

 

Oorconde Venus, der vrauwen mijn,

 

Ende up de vrauwen bi haer gheseten,

 

Daer up so willic mi vermeten

1255

Dat ghi onrechtige claghe doet staen.

 

Mine maghen sine hebben niet mesdaen

 

Anders dan mijn vrauwen bevel;

 

Wel was waer dat Twifel

 

Cam besien wattie minre wrochte,

1260

Ende examieneerde sijn gedochte

 

Te wetene of hi was constant

 

In sijn weerc; als hine vant

[p. 358]

 

So onghestade ende wart ghewaer

 

Sijn kiken, sijn gapen hier ende daer,

1265

Ende versumende sijn werc te meerne;

 

Doe wijncte Twifel, om te beweerne

 

Die ledichede van sinen werke,

 

Begrijp, die scoot na rechten merke

 

Eenen pijl in sinen sin;

1270

Nochtan ne bate daer meer no min,

 

Ende dor al datter tyser in stac

 

Ne wrochte hi niet, maer weec ende sprac,

 

Ende stont so sotte maniere ende dreef

 

Datter sijn werken bi tachter bleef;

1275

Ende omme dat hi sijn weerc verghat

 

So sloughen Twifel, wat wonder was dat?

 

Ic soude noch derghelike plien;

 

Men mach niet werken ende omme sien.

 

Mijn vrauwe ne gheeft gheen werc so cleene,

1280

Ten besicht de zinnen wel alleene,

 

Ende om dathi contrarie dede,

 

So cam daer Jalosie mede,

 

Die gheerne mir vrauwen werc besiet,

 

Ende slouchene, waer omme ne soude hi niet?

1285

Waer omme ne dede hi niet sijn weerc?

 

Was hi te cranc oft werc te sterc?

 

Wat dede hem mir vrauwen werc beghonnen?

 

Die spel bestaen ende niet ne connen,

 

Wat wonder est al verliesen sij!

1290

Toghe ende segge: al wast dathi

 

Ghescoten was ende ooc geslegen

 

Ghelijc dat jonghe kindren plegen,

[p. 359]

 

Die lichtelijc vallen ter mesdaet,

 

Ende niet ne weten twij mense slaet;

1295

Dus wast met hem no min no mee.

 

Doe camer toe dese heeren twee:

 

Here Vribegheeren ende heer Willemijn,

 

Om dat hi hem lieden dochte sijn

 

Niet neerenst ten werke van mire vrauwen,

1300

Ende ooc so saghen sine verflauwen

 

Van den castyene van te voren,

 

Ende tsijnre meester oorboren

 

Ghaven si hem drincken medicine:

 

Soete ghepens, om quite te sine

1305

Van der smerte, die hi besief;

 

Het smaecte hem wel, het was hem lief.

 

Wel was waer, hi wart bi drancke;

 

Daer na bi sinen vryen dancke

 

So maecti lijfcoop jeghen hem tween,

1310

Ende huerde Duchte, mir vrauwen leen,

 

Daer in so doet hi sijn labuer.

 

Es hem Twifel wreet of stuer,

 

Dat en es zonder verdiente niet.

 

Ic weet wel dat men dickent siet,

1315

Die van goeden werke verandert

 

Ende om aergher te crighene wandert:

 

Den eersten loon maecti hem verre,

 

Ende dander loon die maect hem erre.

 

Wat es te claghene dathi claecht,

1320

Die hem selven in lydene jaecht.

 

Hoet voort met hem mach sijn vergaen

 

Dat sal hi met prouvene moeten vulstaen;

[p. 360]

 

Ic toghe ende segge, ende dar wel togen.

 

Twifel ende die hier staen vor oghen

1325

Kennic also wijs van rade;

 

Si sullent wel lyden zonder scade,

 

Watter ghetughe of seggen mach,

 

Dese geclachte ende ooc tgheclach,

 

Dat men tameer sal moghen doen."

1330

Redene stac of den caproen

 

Ende sprac: "Baelyou, es dit u tale?"

 

"Jaet, vrauwe ende vrauwen altemale,

 

Ende vraget mijnre paertyen dan."

 

"Trecti u deser talen an,

1335

Sprac Wijs-van-rade tote Jalosien."

 

"Ja wij." "Vrauwe, so ruumt partyen,

 

Sprac sy, wij willen spreken tsamen."

 

"Ruumt de vierscare in Gods namen,

 

Sprac doe mijn vrauwe Vorsienichede."

1340

Doe ghijngen si uut ende ic ghijnc mede.

 

Baelyou ende alle die daer waren

 

Moesten gaen uter vierscaren,

 

Sonder vrau Venus ende haren staet.

 

Doe sprac Venus: "Gheeft mi raet,

1345

Dan sal ic doen dat mi es lief."

 

Recht also corh ende also brieft

 

So was haer redene daer ter stede;

 

Want lettel spreken dat es haer zede.

 

Doe sprac Trauwe, die werde vrauwe:

1350

"Ic seght dat noot es dat men scauwe

 

De waerheit eer men vonnes wijst;

 

Haesteghe wet es zelden geprijst.

[p. 361]

 

Soude een verliesen sinen loon,

 

Die ghewrocht hadde zonder hoon,

1355

Al wrochti min dan lust gevouch,

 

Dan ware den werkere niet genouch;

 

Want dienst van trauwen es lonens waert.

 

Men mach niet hebben dat men beghaert

 

Ten eersten wille, dats mijn verstaen."

1360

Vrau Eere sprac: "Soude men loon ontfaen

 

Van halven werke, dat ware onrecht."

 

Voorsienicheit sprac: "Wats dat ghi secht,

 

Trauwe ende Eere, ic hebbe ghehoort

 

Tale ende andwoorde brijngen voort;

1365

Maer also icker mi an versta

 

Wat werckere die een weerc up sla

 

Ne sal pensen om ander dijnc

 

Dan om sijns weercs .I. goet vulbrijnc,

 

No om loon, no ooc om danc,

1370

No om vreese, no om bedwanc;

 

Moeyt hi hem anders hi werct te min,

 

Werct hi te min hi mijnct daer in

 

Den vullen loon van der vullen werke.

 

Men mach niet seggen: het es .I. kerke,

1375

Tor ende clocken ne stonder boven.

 

Men can den dach niet eer geloven

 

Voor hi ten avonde comen sij."

 

Ghestadicheit sprac: "Daer blivic bi,

 

Het dijnke mi redene ende besceit."

1380

"Hoort doch, sprac vrauwe Genadicheit,

 

.I. werkere diet tbeste doet dathi mach,

 

Al ghijnge hi spelen den enen dach,

[p. 362]

 

Hi mocht den anderen dach verhalen;

 

Soude men hem niet daer omme betalen,

1385

Dat ware onrecht, also mi dijnct;

 

Of hi crepel worde of vermijnct,

 

Ende hi den wille adde van vuldoene,

 

Ende niet meer wrochte dan toter noene,

 

Ende men enen anderen wercman name,

1390

Die tweerc vuldade ende dan vulcame;

 

Soude u dat dijnken redelijc wesen?

 

Men beide doch of hi mochte genesen,

 

Of anders waer hi gequetst om niet."

 

Wijs-van-rade sprac: "Het gesciet

1395

Dat deen besoet dat dander besuert;

 

Die weerc beghint ende daer in duert,

 

Die moet met rechte den loon ontfaen.

 

Die sijn werc laet talven staen

 

Verbuert den loon ende hi maect gram

1400

Den ghonen, daer hi werc of nam;

 

Dus heeft die menige ondanc gewonnen

 

Met niet te vuldoene dat was begonnen.

 

Alle dijngen te rechte ghemeerct,

 

Hi es sot die sinen vrient verwerct;

1405

Doch die wel doet die bate es sijn."

 

Doe sprac Venus, die vrauwe fijn:

 

"Wat sechdijs, vrauwen ter luchter siden?"

 

Hoede sprac: "Vrauwe, ic ben al blide

 

Die redene die Wijs-van-rade zeicht;

1410

Ic wane dat niement vroeds pleicht

 

Werc te nemene hine wilt vulbrijngen.

 

Die besich sijn met andere dijngen

[p. 363]

 

Dan den werken toebehoort,

 

Die stellen haers werkens loon bet voort;

1415

Waert dat ic mochte daer zonder leven,

 

Ic soude hem node te werkene gheven

 

Die al puer willens ledich gaen."

 

Vreese sprac: "Ic liet ooc staen;

 

Liever ic bem sulc wel van moede,

1420

Die hem selven maect tongoede

 

Den loon, ende tweerc den meester dan,

 

Al ghinge hi spelen; wat lagher an?

 

Al hadde hi breke en ware gheen scade;

 

Ic blijfs bi vrauwen Wijs-van-rade,

1425

Also soe secht, daer blivic bi."

 

Juecht sprac: "Ende ic houts mi

 

An vrauwen Genaden; want mi soude dinken

 

Onrecht, soudemen den werkere minken

 

Loon van den getrauwen werke sine."

1430

"Vrauwe, dats ooc de redene mine,

 

Sprac vrauwe Duecht, want wie begheert

 

Wel te werkene es lonens waert;

 

Maer die den loon te voren gheeft,

 

Ende dan daer na faute heeft

1435

Van den werke ende hem beclaecht,

 

Het dinke mi recht dathijt verdraecht;

 

Dus so men weerct so sal men lonen;

 

De redene ne willic niet versconen."

 

"Vrauwe Duecht, andwoorde Scoon-gelaet,

1440

Mi dinke dathi doet alte quaet

 

Die begheert dat men hem brijnct

 

Loon te voren, ende tweerc vermijnct;

[p. 364]

 

Die mi dat dade, ooc wies mi bade,

 

Ic souds Vorsienicheit roupen te rade,

1445

Eer ic meer lonen soude te voren.

 

Ic hebbe ghoort seggen: hets als verloren

 

Dat men in aventuren stelt."

 

Hiermede so was die tale gevelt

 

Van den .XII. vrauwen daer,

1450

Daer niement ne mochte horen naer

 

Wat mer seide of wat mer sprac;

 

Maer Redene wast diet mi vertrac

 

Daer naer; het was hem al geseit

 

Van alder tale die waerheit,

1455

Ende voort dat ic noch seggen wil.

 

Als Venus hoorde dat ghescil

 

Was onder de vrauwen van harer wet,

 

Si sprac: "Ic make een uutset

 

Van desen sticke, daer tijt van nu

1460

Ende int verbeteren van u,

 

Die minen rade behoren toe.

 

Ic wille dat men ghebieden doe

 

Sminres oorconde stappans ter stede,

 

Om te hoorne die waerhede."

1465

Doe riep men ghinder enen sergant,

 

Nau-besouc was hi ghenant,

 

Ende een cleerc hiet Snel-gepens.

 

"Loop, sprac vrau Venus, hier ende ghens

 

Int lant van Duchte van minen wege

1470

Al omme daer de minre plege

 

Te verkeerne, ende scrijft de namen

 

Ende doese mi comen alte samen,

[p. 365]

 

Alle excusacie achter gelaten."

 

Doe ghijnghen se lopen hare straten

1475

Tonsentwaert, daer si stappans vonden

 

Al ghereet .VII. oorconden:

 

Hope was deerste, die meesterinne,

 

Wiens visentasie ic gherne gewinne;

 

Dander was Troost, die liethem souken,

1480

Hine wilder cume te comene rouken.

 

Om dander .V. waersij confuus;

 

Want sine vonder nyement thuus.

 

Deerste was Vryhede, dander Vruecht,

 

Die derde ghi wel gevroeden muecht,

1485

Solaes wassi, die vierde Ruste;

 

Die vijfste die te sinen luste

 

Lach in huus so vaste ende sliep:

 

Hine hoorde een woort niet wat men riep.

 

Doe screef Snel-ghepens, die cleerc,

1490

An de .V. dueren Venus meerc,

 

Om dat si daer bi kennen souden

 

Updat sy wilden haer leen behouden

 

Datsi te hove moesten comen.

 

Mettesen hebben sij vernomen

1495

Die .V. tsamen comende gepaert.

 

Doe ghijngen sij alle thove waert,

 

Ende trocken boven in die sale;

 

Stappans dede mense altemale

 

In Venus camer te rade gaen.

1500

Doe was ic verre van daer gestaen;

 

Maer ic keec over in den rijnc.

 

Doe kendic elken die daer ghijnc

[p. 366]

 

Ter oorconde, ende ic was dies te vrede.

 

Venus sprac tote Vorsienichede,

1505

Tote Trauwe ende te vrau Radewijs:

 

"Gaet onder u drien, ende hebt avijs

 

Up thende, up middel, ende up tbeghin."

 

Doe ghijnghen si tsamen ter cameren in

 

Dese .III. vrauwen vul der duecht,

1510

Hope, Troost, Vryhede ende Vruecht;

 

Solaes, Pais, Ruste volgede doe,

 

Ende sloten die duere vaste toe.

 

Watsi daer spraken men oordes niet,

 

Maer Redene wiste wel al tbediet

1515

Van Clap-al, die hem dicwile toe brochte

 

Vele dijnx dies hi niet vele en rochte;

 

Doch hoet daer voer dat muechdi horen:

 

Trauwe was houtst, des sprac si voren:

 

"Vrau Hope, comt ghi alleene, laet zien

1520

Al hemelijc hier onder ons drien;

 

Wij besweeren u bider trauwen,

 

Die ghi sculdich sijt onser vrauwen,

 

Dat ghi wes men u vragen sal

 

Waerheit na wetten sult seggen al.

1525

Heft up u hant, dat zweerdi nu!"

 

"Ja ic, sprac Hope." "So vragen wij u

 

Of ghi yet weit, of hebt beseven

 

Dat Twivel metgaders sinen neven

 

Den minre heeft beraden leet,

1530

Sonder redene ende onder scheet;

 

Wanthi van stortsen hem beclaecht."

 

Hope sprac; "Na dat men mi vraecht

[p. 367]

 

In wille mi emmer niet verzweeren

 

Wien dat vromen mach of deeren;

1535

De minre es emmer zere gequetst

 

Van eenen strale, daer of gheletst

 

Es tiser bleven in sinen sin.

 

Wiet dede en weetic meer no min;

 

Maer tyser blijfter noch in ontraect.

1540

Ic hebben up sulken tijt vermaect

 

Dathi hoorde so groot rebat

 

Dathi mijns altemale verghat;

 

Wiesi waren, dats mi ommaer.

 

Tcaboel dat jaechde mi van daer;

1545

Want onruste scuwic, dats mijn aert."

 

Vorsienicheit sprac "Gaet achter waert!"

 

Trooste alleen si tote haer riep,

 

Die stont en droomde, ic wane hi sliep;

 

Want hi gebaerde recht ic en weet.

1550

Doe staefden si hem den selven heet

 

Van Hopen ende hi andwoorde snyemen:

 

"Also helpe mi God! in sacher nyemen

 

Ghine durt u vermeten niet up mi."

 

"So gaet dan thuuswaert, zeyden si,

1555

Ons dijnct ghine saechter nyemen bloeden."

 

"Vryhede comt vort, wy moeten ons spoeden,

 

Sprac doe mijn vrauwe Wijs-van-rade,

 

Den selven heet ic u up lade,

 

Dien wij staefden den anderen tween."

1560

Vryheit sprac: "Ic ben gherne alleen,

 

Ic scuwe de lieden daer ic mach,

 

Vraget den gonen die alden dach

[p. 368]

 

Gheselscips plegen hier ende daer.

 

Ic weet wel soudic seggen waer

1565

Ic souder .II. nomen, waert van noden,

 

Die meer den minre pinen te doden

 

Dan alle dese daer ghi na vraecht."

 

"Wie sijn si? Sijn si hier heden gedaecht,

 

Sprac vrau Versiene, mach men se niet nomen?"

1570

"Jaet, sprac Vryhede." "So laetse ons comen,

 

Sprac Wijs-van-rade ende noomse dan."

 

"Gheerne, sprac hi, of ic can,

 

Dheen heet Quaet-bet ende dander Nijt."

 

Up sprac Trauwe ter quader tijt:

1575

"Twine adde de minre die beclaecht."

 

"Hets misselijc waer omme dathise verdraecht,

 

Sprac vrau Vorsiene, het doet goet varen

 

Wrake laten ende eere verwaren."

 

"Nu gaet, sprac soe, wi hebbens genouch."

1580

Doe riep soe Vruecht ende Vruecht die louch,

 

Al ghijnct haer niet beneden den kinne;

 

Si dadense zweeren ten beghinne

 

Ende vraechden hem die waerheit bloot.

 

Vruecht sprac: "Dat nemic up mijn doot

1585

Dat Jalozie ende Twifel

 

In dusentich plaetsen, dat ic weet wel,

 

Sijn onghebeden ter feesten comen,

 

Hebben den minre sijn vruecht genomen,

 

Ende zonder redene ghesconfiert;

1590

Ende hebben zulke dijngen versiert,

 

Die noyt ne waren no worden zullen."

 

"Wij sijn van u ghepaeit te vullen,

[p. 369]

 

Sprac vrau Trauwe; Solaes, com voort

 

Het ware tijt adden wij vulhoort

1595

U allen, want Venuse sal verlangen."

 

Solaes cam truerende gheghangen,

 

Recht of hi lede met aermen slaven;

 

Den heet so ghijnghen si hem staven

 

Om te wetene die waerheit al:

1600

"Bi miere trauwen, sprac hi, ic sal

 

Waer seggen, al bem ic cranc van machte;

 

Jalosie ende haer gheslachte

 

Hebben den minre te menegen stonden,

 

Daer ic was, up sijn weecste vonden,

1605

Ende hebben gequetst, het es mi cont,

 

Al wast ooc dat ic bi hem stont,

 

Lettel of niet so mocht hem baten."

 

"Hets goet, Solaes, gaet uwer straten,

 

Sprac Wijs-van-rade, hets wel geseit."

1610

"Comt Ruste, sprac Vorsienicheit."

 

"Wats u begheeren, sprac si, ghi vrauwen,

 

In dar niet sweeren bi miere trauwen,

 

Ic salt wel seggen zonder zweeren;

 

De minre ne const hem noit geweeren.

1615

Ic weet wel wat ghi vragen wilt,

 

Si riden altoos in sinen scilt,

 

Beede bi nachte ende ooc bi dage,

 

Ende altoos leggen sij na hem lage,

 

Jalosie ende Twivel mede;

1620

Na mier vrauwen wetenthede

 

So dinket mi wonder soene daets.

 

Ic weet wel dat icker dicken om late

[p. 370]

 

Slapen, spelen, drincken ende heten."

 

Trauwe sprac: "Hebdi yet meer vergheten?"

1625

"Ja ic, sprac Ruste, com icker in ...."

 

"Het es genouch om een beghin,

 

Sprac Wijs-van-rade, nu Pais comt ghi.

 

Den selven heet so zweerdi

 

Waer te seggen van desen sticken

1630

Van Twifele ende den minre." "Icke,

 

Sprac Pais, ja ic, meer dan genouch

 

Van horen seggen, daer ment gewouch,

 

Van deser veeten te menegher stat;

 

Maer ic en wister of seggen wat,

1635

Want ic ne kenne den minre twint,

 

Noch hi mi, dat wel versint;

 

Maer wat ic sal; dats God diet weet!"

 

"Hets goet, jaet, gaet voort ghereet,

 

Spraken die vrauwen, daer te samen."

1640

Met desen sij voor camer camen

 

Ende vertelden woort na woort

 

Vrau Venuse wat si adden gehoort.

 

Doe saten si neder ende swegen al stille;

 

Venus sprac: "Het es mijn wille

1645

Naer doorconde, die wij hebben vernomen,

 

Dat men paertye voort doet comen,

 

Ende dan sal ic na mijn gelieven

 

Vonnesse zonder tmeeste grieven

 

Rechtelike wisen an elke zide."

1650

Doe wert mijn taelman herde blide;

 

Die baelyu vierscare rumen dede;

 

Doe ghijngen sij alle ende ic ghijnc mede

[p. 371]

 

Vor Venus in die plaetse staen.

 

Enen bouc heeft soe up gedaen,

1655

Daer haer wetten in stonden bescreven,

 

Ende heeftene Vorsienichede gegheven,

 

Ende noomde haer wat soe souken zoude.

 

Doe ghaf Venus also houde

 

.I. brievekin Nau-meerc, den baelyou,

1660

Ende sprac: "Ic wille na rechte nu

 

Dat men al voren de fugitive

 

Banne ende uut minen lande drive;

 

Ende dat se yement huse of hove

 

Dat men van minen lande rove;

1665

Elc sijs te voren op sijn hoede."

 

Doe clopte die baelyou metter roede,

 

Ende las de namen int brievekijn

 

Also si hier ghescreven sijn:

 

Roum, Verwaenthede ende Envie,

1670

Clap-al, Nijt, Quaetheit ende Atye,

 

Orghelieuse ende Overmoet,

 

Ledicheit, Wrake ende Spreec-goet,

 

Achter-sprake ende Breede-scande,

 

Dese bannic ute vrau Venus lande,

1675

Ende nemmermeer te sine gelooft,

 

Daer mijn vrauwe sal wesen hooft;

 

Ende wie met hem geselscips plien,

 

Tghelijx van wetten sal hem ghescien."

 

Doe ruumde die menige daer die zale,

1680

Die waren ghebannen altemale.

 

God here, hoe blide was ic doe!

 

Doe sprac vrau Venus: "Welan leest toe!"

[p. 372]

 

Doe las Vorsienicheit openbaer

 

De woorden, die hier volgen naer:

1685

"Ghi allen, die u beclaecht van minnen,

 

Wilt u selven leeren kinnen,

 

Groot onghelijc hebdi up mi.

 

God maecti mi vor u beghinnen,

 

Om dat ic u soude helpen winnen

1690

Des hemels vruecht, die hem es bij.

 

U ghaf hi leven ende .V. sinnen,

 

Verstannesse, wille, den gheest daer binnen;

 

Eene planete ic maer en sij,

 

Die altoos lopen moet ende rinnen,

1695

Gheven, nemen dicken dinnen,

 

Ende du hebs dinen willen vry;

 

Waeromme so ontweechstu di?"

 

Als dit capitel was gelesen,

 

In dochts mi twint te vroeder wesen,

1700

Ic hoordes meer dan ic verstont,

 

Ende wort recht in mier herten gront

 

Vele meer ontsteken dan te voren.

 

Ic adde welna mijn macht verloren,

 

Ne ware dat ic up Redene leende.

1705

Venus sach dat ic stont ende steende,

 

Ende sprac: "Na dat ik hebbe vernomen

 

An oorconde, die vor mi es comen,

 

So wisic ende het dijnct mi goet,

 

Om dat men alle dijnc leeren moet

1710

Eerment can, ende dattie minre

 

Gheerne ware mijns lonens winre,

 

Ende dathi bi onnoselheden

[p. 373]

 

Comen es in onvreden,

 

So sal hi voort an gaen ter scolen;

1715

Want al mach de getrauwe dolen,

 

Wanneer hi mi te dienen kiese,

 

In wille niet dathi hem verliese;

 

Want anders ware gebrec in mi.

 

Sminres pertye die wisic vry;

1720

Maer die minre sal tscolen gaen,

 

Tlant dathi heeft in pachte ontfaen,

 

Wies name es gheheeten Ducht,

 

Daer ghevic hem up sine leeftucht,

 

Daer sal hi in wonen sijn leven lanc."

1725

Doe satter een hout man vor de banc,

 

Die ic noit en sach dan doe;

 

Venus die sprac hem aldus toe:

 

"Waer bestu, meester Ghetempertheit,

 

Ende Mate, dijn wijf, ic hebbe geseit

1730

Dat ghi den minre sult met u leeden,

 

Ende te gheenre tijt van hem sceeden,

 

Ende wijst hem wel ghetrauwelijc!"

 

"Gheerne, vrauwe van machten rijc."

 

Sprakensi, ende wij ghinghen tsamen

1735

Met dat wij leden ende oorlof namen

 

An vrau Venus ende an de vrauwen,

 

So trac mi Twifel bider mauwen,

 

Ende sprac met dat ic vor hem leet:

 

"Ic sal u sien, gaet toe ghereet,

1740

Wine schyeden noch niet." Neen boye, pensdic,

 

Ic hebbe noch vry, goddanc een stic;

 

Int scole gha ic sitten leeren

[p. 374]

 

Hoe ic mi sal ten werke keeren

 

Om quite te sine van uwen dangier.

1745

Mijn meester was van goeden bestier,

 

Ghetemperhede ende Mate, sijn wijf,

 

Die mi beloofden herde stijf,

 

Wildic werken na haren rade,

 

Ic soude verwinnen al mine scade.

1750

"Ja ic, trauwen, sec, in mach niet min."

 

Doe leeden si mi ter scolen in;

 

Daer saten scolieren menigherande,

 

Vergadert ute diveerschen lande.

 

Scieloos satter ende Roukeloos,

1755

Wilthede, Lust ende Gheer-altoos,

 

Jonchede, Rijchede ende Const,

 

Melodie ende Vrye-jonst,

 

haestichede ende Node-verbeiden,

 

Gheerne-comen ende Node-scheiden,

1760

Danse-wel ende Blide-moet,

 

Lach-vele ende Onna-vroet,

 

Ende menich ander wijf ende man,

 

Die ic niet genomen can.

 

Mijn meester dede mi sitten daer;

1765

In sinen setel sathi daer naer.

 

Mate sijn wijf een roede hem gaf,

 

Daer menighen scaerpen tac an claf,

 

Soberhede haer name was.

 

In enen groten bouc hi las;

1770

Int eerste ghaf hi .I. lesse mi,

 

Also hier na ghescreven sij:

 

"Joncman moedich, vul der juecht,

[p. 375]

 

Die u der minnen niet wachten muecht,

 

Gheeft uwe nature bi wiser hoede

1775

Onder tbedwanc van mijnre roede;

 

Want ontlooptdi der roede mijn,

 

Ghi sult stappans gheslegen sijn

 

Van Twifele ende van zinen geslachte.

 

Hout mijn regle, zo lijddi zachte

1780

Die pine die comt van Venus werke."

 

Dese lesse die screven lettel clerken

 

Ende lettel leeke, maer mi dochte

 

Ic soudse onthouden up dat ic mochte.

 

Doe keerdi tblat en las bet voort

1785

Dese lesse, die hier na behoort:

 

"Minres, die besich met minnen sijt,

 

Gheeft Gode den alre eersten tijt,

 

Die hi u leent, ende niet en gheeft;

 

Den anderen tijt om dat ghi leeft;

1790

Den anderen tijt, die gheeft der minne,

 

Sonder dobbelhede van sinne;

 

Ten welken ghi u gheeft van den drien,

 

Wilt elken tijt met u zelven plien;

 

Want een ghespleten weercman

1795

Ne gheen gheheel werc vulbrijngen can;

 

Dus suldi deelen in drien den dach.

 

Des nachts gheeft elken werken verdrach,

 

Ende gheeft u zelven gheheel ter ruste,

 

So dattu sanderdaechs werkens luste.

1800

Wildi u niet also bestieren,

 

U werken salre bi faelgieren;

 

Dan sal Twifel ende sijn geslachte

[p. 376]

 

U comen quetsen in u gedachte;

 

Onthoudet, kinderen, hets u bate."

1805

Doe rechte voort so gaf ons Mate

 

Elken een blat, om dat wij souden

 

Dese lesse scriven ende wel onthouden.

 

Doe ghijnghen sij scriven alle te stride,

 

Ende hi ghijnc lesen an dander zyde

1810

Dese lesse die hier volget naer:

 

"Minre, die mint ende wart gewaer

 

Dathi vijnt in sijn weerc onspoet,

 

Dies hem nature begheeren doet,

 

Ne wite Venus niet de plage,

1815

Maer up hem selven so doe die plage;

 

Want gelijc dat tlicht der zonnen

 

Niet ne zouden ghelaten connen

 

Te schinen in eenen vulen poel,

 

Also wel als upten lavender stoel,

1820

Jof up blommen, of zoete cruden,

 

Sone mach Venus laten den ruden

 

Te beschynen ende den vyleynen,

 

Also wel alsten edelen reynen;

 

Up elken sij haer rayen gheeft;

1825

Maer tvat gheeft uut dat in heeft,

 

Dus Venus es cause van gheenen ghebreke."

 

Doe sat daer elc in sine reke

 

Dapperlijc dese lesse ende schreef.

 

Ghetemperhede noch lesende bleef

1830

Dese lesse, die ic hier na bescrive:

 

"Minre, die in minnen beclive,

 

Ende den loon ontfaet van minnen,

[p. 377]

 

Penst ghine sult voortan niet meer winnen,

 

Verteert bescheedelijc uwen loon,

1835

Al dijncti u soete ende daertoe scoon;

 

Want wat men mint spaert men in eeren:

 

Node minren maer gheerne meeren.

 

Ten es gheen dranc so soete int vat,

 

Heeft mens couver men wordes sat;

1840

Ten es gheen dijnc so hart, so groot,

 

Haerderen en slitet wel ter noot;

 

Die zuerlijc wint, ende zaen verdoet

 

Den loon, het blijct wel dat hi moet

 

Van breken clagen, dies hi passeert,

1845

Die theere na neere wel ordineert;

 

Kindren, onthout wel mine woort."

 

Doe screven si alle; noch las hi voort:

 

"Minres, die van minnen quelen,

 

Wat u bejeghent ghi zullet helen;

1850

So verdiendi der minnen danc.

 

Hi openbaert hem selven cranc,

 

Die niet sijn last en can gedragen

 

Sonder hulpe ende zonder clagen;

 

Est ooc so dat u Venus werc

1855

Te lastelijc es, ende ooc te sterc,

 

Ende ghijt zo zwaer eerst hebt begonnen,

 

Ghine zoudet niet vulbrijngen connen,

 

Ende ghi van pinen sijt verflaut,

 

Kiest hulpe, daer ghi u in betraut,

1860

Twee om een last dat es genouch;

 

Onneffene maect alte quaet ghevouch;

 

Maer of ghi muecht ent u so staet,

[p. 378]

 

Draghet alleene, dats mijn raet;

 

Nu, kinderen, onthout dat ic u leere."

1865

Doe screven wij ende hine las nemmeere.

 

Met dat ic screef, ter zelver ure,

 

Doe clopte Twifel vor die dure,

 

Ende recht met dat ic omme sach,

 

Ontwiec ic ende ic sach den dach.

1870

Goeden dach ende goeden nacht

 

Moet haer gheven die waerde dracht

 

Der vrauwen van den Drogen Bome,

 

Om wien dat ic in desen drome

 

Hebbe vertoocht haer mijns gepens;

1875

Want die sin moet gheven chens

 

Der gheenre, daer ic of houde tleen

 

Van Duchte, om dies ic bem te cleen

 

Haer te dienene, an scheiden van

 

Als een getrauwe weercman,

1880

Die tscolen gaet om leeren const,

 

Om tweerc te vulbrijngen [....];

 

Goed dienst ne sal men niet versmaden.

 

Ic bidde der vrauwen om genaden;

 

Want ic grotelijc hebbe mesdaen

1885

Dat ic mi liet van Twifele slaen,

 

Van Jalosien, ende liet mi scieten

 

Van Begripe, ic moest ghenieten;

 

Maer nu hebbic ghesijn ter scolen.

 

Nauwmerc sal mi nemmer doen dolen;

1890

Want ic kenne die vrauwe mijn

 

So goet van trauwen ende also fijn

 

Van herten, van sinnen also ghestade.

[p. 379]

 

Ic weet wel dat soe niet en dade

 

Om al de weerelt, sulc kennic hare,

1895

Daer haer here in vermindert ware,

 

Dies gheve haer God ghesondichede,

 

Eere, gheluc ende ewighe vrede,

 

Ende naer dit leven sonder sneven

 

Haer ziele met hem moet sijn verheven,

1900

Ende ic met haer die bem haer slave.

 

Addic yet beters gherne ict haer ghave,

 

Doch willicse groeten met nyewen sange;

 

Ach, haer biwezen werct so lange:

 

Vlye, Twifel, vlie, ruum mijn ghedachte,

1905

Niet meer ne com mi in den sin.

 

Vrau Hope die doet mi leven sachte,

 

Ic hoet mi vor Nau-merc beghin.

 

Vry begheeren brinct lyden in,

 

Vrau Trauwe, dat es mijn hoochste raste;

1910

Loon alsoe wille, doch werc ic vaste.

 

Vlie, Jalosie en dijn geslachte,

 

Du maex vele herten vruechden din,

 

Dune laets dijn slaen dor nyemens clachte;

 

Vlye wech, ic sta na tru ghewin.

1915

Soe draecht in haer der trauwen zwin,

 

Die mi laet metter minnen laste;

 

Loon alsoe wille, doch werc ic vaste.

 

Begrijp, du maex vele quader nachte,

 

Dan doestu niet, trout vrauwelijn,

1920

Dijn duecht verjaecht Begrijp met crachte,

 

Daeromme ic gheerne dijn eghin bin.

 

Du best mijn troost, mijns vruechts gewin,

[p. 380]

 

Al andere sijn miere hertsen gaste;

 

Loon alstu wils, doch werc ic vaste.

III.

Van drome so ghewaghic,
Van eenen man die zaghic
Verdoolt in erdscher weilde;
Hi sprac: "Hier in behaghic."
Ic sprac tot hem: "Dat claghic."
Maer doch hoe vast hi speilde,
Sijn spel nam end; hi queilde.

Vergheiten was sijn spel;
Tijt was verloren snel,
Natuere riep om troost,
De doot die croop int vel.
Hi sprac: "Nu zie ic wel
Wat mi ten laetsten noost,
Dats tijt verroukeloost."

Vrienden ende maghen,
Ende die gheselscaps plaghen,
Die camen daer ghemeene;
Si mochten vaste claghen,
Maer die hem holpen draghen,
Van des hem ghinc te beene;
Daer vrienden vant hi gheene.

So sprac hi: "Tijt verliezer,
O weerelt vruechden kiezer,

[p. 381]

 

O bliscap onghestade,

25

O duechdelic vervriezer,

 

O alder riezen riezer,

 

Wies wert di nu te rade,

 

O moeder gods ghenade.

 

 

 

Die zijn vrienden hieten,

30

Haer claghen dat zi lieten,

 

Doe zi sijn claghen hoorden.

 

"Wi lettel hier bescieten,

 

Zeid zi, hem mochte verdrieten

 

[...............]

 

 

 

[...............]

 

De heere ghebood:

35

Ganc winnen tbroot,

 

Dat leven gheift;

 

Merc mijn bloet root

 

Di van der doot

 

Verresen heift;

40

Nu voort an leift.

 

 

 

Werp omme ende zay,

 

Niet of en dray,

 

Blijf bider plouch;

 

Ghef mi den may

45

Van vruechden vray;

 

Kies dijn ghevouch,

 

Ic hebs ghenouch.

 

 

[p. 382]

 

Sie ic dat scenden,

 

Di in allenden

50

Wil erdsche weilde;

 

Ic zal di senden

 

Troost voor tverblenden.

 

Du best mijn beilde,

 

Daer ic om queilde.

 

 

55

Die horen heift hoort

 

Wat es tconfoort

 

Des heeren mijn,

 

Als weilde mi stoort

 

Hi rechte voort

60

Doet hulpe anscijn;

 

Want ic bem zijn.

 

 

 

De grote heeren

 

Haer vrienden eeren

 

Met haerre paruere,

65

Daer in zi leeren

 

Den staet vermeeren;

 

Voort wats ghebuere

 

Bereet ter cuere.

 

 

 

Der elnen vive

70

Sent men gherive

 

Den vrienden thuus;

 

Maer dat men blive

 

Bi metten live,

 

Om al refuus

75

Te doene confuus.

 

 

[p. 383]

 

Die dit vertraechde,

 

Ens hem beclaechde,

 

De heere met rechte

 

Hi dien verjaechde;

80

Want de versaechde

 

Maect nu ghevechte

 

Bloot, stoute knechte.

 

 

 

Nu laet ons merken,

 

Leec metten clerken,

85

Ende alle te gader,

 

Of in ons werken

 

Ons wille ghesterken

 

De hemelsche vader;

 

Elc zi ghestader.

 

 

90

Vive elnen goet

 

Om ons behoet

 

God vrienden zendt;

 

Die die andoet

 

Als vrome moet,

95

Ende daer in endt,

 

Wert ridder gekent.

 

 

 

Van desen viven,

 

Men maecht wel scriven,

 

Drouch God een cleet,

100

Ende liedt ontliven,

 

Om ons kaytiven,

 

Hi daer in street;

 

Wel hem, diet weet!

 

 

[p. 384]

 

Deerste es een .L.

105

Het zonder spel

 

Lis, die bediedt

 

Strijt wreet en fel;

 

Vorziets hu wel

 

Die weilden pliet,

110

Van als ghesciet.

 

 

 

Dandere daer bi

 

Dat es een .I.

 

Ictus, dats slach;

 

So waer strijt zi,

115

Slach dat es de cri,

 

Sonder verdrach;

 

Hoede hem die mach!

 

 

 

Daer bi hem beeden,

 

Heet zonder sceeden

120

Denudare,

 

Dat luut ontcleeden;

 

Die weilde leeden,

 

Merct denudare

 

Maect desolare.

 

 

125

De vierde een .E.

 

Haer slach doet wee,

 

Dats Egestas,

 

Luut zonder mee:

 

Aermoede, als snee

130

Smelt zoe of glas,

 

Hoe rijc men was.

 

 

[p. 385]

 

De vijfste die staet

 

Na toeverlaet

 

Necessitas,

135

Noot es de graet;

 

Merct die aenbaet

 

Der weilden pas;

 

Het es alst was.

 

 

 

Die dit cleet draghen

140

Sijn Christus maghen,

 

Ende broeders met;

 

Die mee wil vraghen,

 

Hem maech behaghen,

 

Si zijn sijn let;

145

Wat wilzi bet.

 

 

 

Die draecht dit cleet,

 

No cout, no heet,

 

Ne gheift hem helle.

 

Doet an ghereet,

150

Verwinnet cleet;

 

Daer weilde in qwelle,

 

Als vrom gheselle.

 

 

 

De name van desen

 

Dat mach wel wesen

155

Gheheeten Liden.

 

Van Gode ghepresen,

 

Ende uut ghelesen;

 

Die daer in striden,

 

In Gode verbliden.

 

 

[p. 386]

160

Wie heeft den moet

 

Verduldich zoet,

 

God zal hem gheven

 

Te vruechden spoet;

 

Die nederst stoet

165

Wert hoochst verheven,

 

Dats hem bescreven.

 

 

 

Oyt zachmen in stride,

 

Hoe groot van nide,

 

Wie tzwert up stac,

170

Dat menne bevride

 

Ende voerde andzide,

 

Hem doende ghemac,

 

Wies hem ghebrac.

 

 

 

Wie lyet verwonnen

175

Men sal hem jonnen

 

Ghenade, hets recht;

 

Die niet en connen

 

Int licht der zonnen

 

Staen int ghevecht,

180

Elc gheve hem knecht.

 

 

 

Lof, hemels vader,

 

Die elc inader

 

Van binnen kent,

 

Weist voort onse pader,

185

Dat ons gheen quader

 

Ne werde ghesent;

 

Want wi sijn blent.

[p. 387]

IV.

Ic arem van trooste maer rijc van minnen,
Overvloyende van jonsten, met wallenden zinnen,
Verladen van drucke, stervende als weeze,
Bevende van duchteliker vreeze,
Levende up hope toot uwer duecht,
Groete hu, up erde mijn hoochste vruecht,
Met minliken salute der gheelre jonst,
Uut alden vermoghene natuerliker const.
Ghewerdicht, zonder verdriets verlanghen,
Tontfane van uwen aermen ghevanghen
Dat reine minne heift voort ghebrocht,
Ghescepen uut herten gronde ghezocht
In werke van minliker tijtcortinge
Om hu te gelieven zonderlinge
Boven al dat up erde leift,
Naer dat natuere ghecoren heift,
Bi influencien van boven,
Dies met rechte wel Gode loven,
Uut welken verkiese mijn gheest ghewouch,
Mi tijt te ghevene om tzine ghenouch
Den lieven bescauwe dat zoe vercoos.
So bem ic bezich met hu altoos,
Recht als mijn upperste ghelijc up erde
Wes ic begheere of ye begerde
Naest Gode; want alle creatueren
Elc na der ghelijcte zijnre natueren,
Int wesen der ghiften van planeeten,
Vallen ten kiezene zonder heeten;

[p. 388]

 

Welken verkiesen zi moeten zijn

30

Bedwonghen den juechdeliken termijn

 

Te dienene zonder keeren of;

 

So willic spreken hoghen lof

 

Gode, die alle dinc weet te vooren,

 

Diet heift bestiert dat ic ghecoren

35

Hebbe, bi zijnre gracien milde,

 

So hijt vorzach; ic hope hijt wilde.

 

So dat de broossche nature mine

 

Ghelucte int kiesen gheheldt te zine

 

Te besten deele enten uppersten mede,

40

Van alre werliker minlichede,

 

Int welke ic mi verbliden mach

 

Up hope dat mijn laetste dach

 

Vulbrocht sal zijn in zalichen hende

 

Van deser solaceliker ellende.

45

Redene, daer dies de zin an cleift,

 

Es cause van dats mi hope gheift;

 

Ghemerct dat creatueren alle

 

Gheboren redenlik bi ghevalle

 

Des loops van boven der constellacien;

50

In den eersten graet van gracien

 

Der jongher juechdeliker zinnen

 

Beeten ten kiese der eerster minnen

 

Up tghuent daer tzien up avizeirt,

 

Ende daer natuere toe inclineirt,

55

Met zulken begripe als van verkieze.

 

Al tander zo stelmen te verlieze

 

Vele liever dan dat mens voort ombore,

 

Of dan mer een ander over core;

[p. 389]

 

Want die van eenen maect zijn al,

60

Merct wat hi daer over kiesen zal,

 

Ooc vint men claerlic int ghemeen

 

Ende zonderlinge van die haer een

 

Pinen te makene van al, ende dan

 

So en hebzi niet ende sceeder van;

65

Bi den gonen es dit ghezeit

 

Die vesten, ende hebbe vast gheleit

 

Haer verkies up tidelic goet,

 

Twelke hem den tijt verliezen doet;

 

Want in manieren van staten drie,

70

Gaet haer tijt wech, diet wel bezie,

 

Beghin, middel ende daer toe hende,

 

Ende al verdriet ende zwaer ellende.

 

Tbegin der minne van erdscen goede

 

Es pine, ende zonder vruecht van moede;

75

De middel rijcheit, sonder ghemac;

 

Tende dats talre zwaerste pac,

 

Dats langhe ghezocht ende niet ghevonden

 

Dan onghetallic last van zonden.

 

Tgoet dat laet men hier, dats waer,

80

Maer tquade dat draecht hi vor hem daer;

 

Met pinen ghecreighen, met zochte bezeten,

 

Ghelaten met rouwen, ende zaen vergheten

 

Van den ghenen diet voort bezidt.

 

Dus heift hi over niet ghespidt;

85

Hi mach wel zecghen: "Ic hebbe ghezait,

 

Ic zelve bem over de vrucht ghemait."

 

Dus es hi zot ende zeere ontraect

 

Die een van zinen al so maect,

[p. 390]

 

Dat hem dat een niet helpen mach,

90

Als hi ghemoedt den sterf slach;

 

Dies zeghic Gode lof ende danc,

 

Naer dat nature broosch ende cranc,

 

Kiesen zoude in jonger juecht

 

Datze Gods gracie heeft bewuecht

95

Ter minne, die mi can hope gheven

 

Doch te verbeidene een zalich leven;

 

Bi redenen willict proven claer.

 

Het es te wetene openbaer

 

Dat niemen beter en es bekint

100

Dan zijn werc of dat hi mint;

 

Die mint dan tghuent dat niet en leift,

 

Beziet wat levene dat an hem cleift;

 

Want tghuent dat in hem zelven es doot,

 

Doot sinen minre, dats waerheit bloot.

105

Erdsch goet es doot, hoe ment beziet;

 

Diet mint, die ne zouket tleven niet;

 

Maer reine minne van creatueren

 

Souct levens solaes, in allen uren,

 

Dat scuwet de ghiericghe talre tijt.

110

Goet gheselscap, spel ende jolijt

 

Pijnt hi te scuwene nach ende dach,

 

Van anxte dat zijn lief mindren mach;

 

Dats zijn trezoor, sine melodie,

 

Die houttene in zulker jalouzie,

115

Beroert in sterveliker zorghen,

 

Breke zorghende zonder morghen

 

Om te ghecrighene al in een,

 

Twelke al ne mach der herten gheen

[p. 391]

 

Ghebueren, die was, of es, of zal;

120

Want van een niet maect zoe haer al,

 

Ende al mochte haer dat al ghebueren,

 

Ent mueghelic ware eenre creatueren,

 

So es een herte meer nochtan

 

Machtich te begherne dan

125

Al trike der werelt zoude moghen gheven.

 

Wel es te merkene dan dat zi sneven,

 

Ende al bedroghen sijn in den hent,

 

Die an erdsch goet zijn minnen went.

 

Altoos hebbe God lof, danc ende eere;

130

Want Venus dienre nemmermeere

 

Van reinen dienste bedroghen en werdt,

 

Bi redenen gheprouft; want of hi terdt

 

Ten eersten verkieze, soot es vorseit,

 

Ten uppersten als ter meinschelicheit,

135

Waer mach hi redenlicst zijn gheraect;

 

Want hets al om den mensche ghemaect:

 

Beesten, voghelen, visschen, dieren,

 

Berghen, bosschen, zee, rivieren,

 

Water, lucht, sterren, zonne ende mane,

140

Gout, zelver, ende al dats es, te stane

 

Den mensche bi te zijnre noot;

 

Want God alleene den mensche bloot

 

Na zinen beilde ghesceipen heift.

 

Eist dan niet scande dat yemen cleift

145

An dingen te zeere, soot es anscijn,

 

Die tzinen dienste ghescapen zijn?

 

Hi ne minde doch dat beter ware

 

Als zijns ghelike van wederpare;

[p. 392]

 

Want God ter werelt, na sinen wensche,

150

Ne sciep niet beters dan de mensche.

 

Hi boven, hem al dinc onder daen,

 

Wat redenen maecht dan wederstaen

 

Dat de mensche dan minnen soude,

 

Dat God, tzijnre nootdorft maken woude;

155

Hine zoude minnen dat beter zi

 

Als zijns ghelike, ghelijc hem vri

 

Naest God, die dupperste wesen sal;

 

Wel hem, die van hem maect zijn al!

 

Maer om dat Juecht, de zotte blende,

160

Tware ne kent, no noit en kende,

 

Spaert God den mensche, die jongelic leift,

 

Toot redene vois int capitel heift;

 

Doch moet Juecht an de werelt cleven,

 

Kieze doch niet haers ghelijc te leven,

165

So leift haer minne, so leift haer werc,

 

Ende oft alzo mach zijn, so merc

 

Twesen van allen minners reine,

 

Die dorpers, clappers ende quade vileine,

 

Nijt, gramschap scuwen, ende ooc al qwaet;

170

Ja, als men met trouwen na minne staet,

 

So eist al blijscap ende vrie vruecht,

 

Miltheit, werdicheit ende duecht;

 

Meinderheit, scamelheit, dits de minne,

 

Daer ic mijn redene al om beghinne;

175

Want reine minne mach niemen deeren.

 

Merct bliscap zonder quaet begheeren,

 

Miltheit, zonder begrijp altoos,

 

Gheselscap, zonder nijt of loos,

[p. 393]

 

Jonst ende eere, sonder versaden,

180

Arbeit zonder roum van daden,

 

Trauwe, zonder gheveinsthede,

 

Ende zonder verdriet ghestadichede.

 

Scamelheit leicht ten tinne bereit;

 

Nature es cranc, vorwaer ghezeit,

185

Sot ende blent, soot es bevonden,

 

Ende ment met redenen mach oorconden,

 

Sonderlinghe gheprouft bi desen.

 

Minne es zo edel in haer wesen

 

Dat bi haer claer beteekent zi

190

Dat God de ziele ghemaect heift vri;

 

Want als nature haer wille bewinden

 

In minnen onreinicheit te vinden,

 

Ende zouken den loon der minnen al

 

Int vleesch, die God noch gheven zal,

195

Ende scult es te ghevene mede,

 

Stappans de minre ter selver stede,

 

Daer men dus omme wille stellen tcalc

 

Om vrie zielen te makene scalc,

 

Beseft hi dat die edele gheest

200

Van scalkernien wert bevreest,

 

Ende beeft van scaemten als die met allen

 

Uut vrier glorien ducht te vallen.

 

Hier toocht de gheest dat de nature

 

Niet werdich en es der reinre cure

205

Der minliker ziecten medecine,

 

Die haer onthoudt in zoeter pine

 

Blidelic hopende, zonder loon;

 

Hoe macht hem yemen dan dien becroon.

[p. 394]

 

Niemen die redene wille verstaen,

210

Ende als de tijt voort es ghegaen

 

Dat juecht haer jonghe lusticghe cracht

 

Heift versleten int reine ghedacht,

 

Dienende na der minnen danc,

 

Ende dat nature haer zelven cranc

215

Beghint ghevoelen, als die ten hende

 

Nakende wert, daert al in wende,

 

Ende dan faelgiert der minnen gloet,

 

Die tvier sproocte in den lustichen moet,

 

Bi welken hi vor al begherde

220

Om eere, om prijs, ende al ter werde

 

Van zinen gheminde, te sine bereit

 

Minlic in allen aerbeit,

 

Met gansen vermueghene, ende hem ontseicht

 

Nature de cracht, alzo zoe pleicht.

225

Sone es begherte nochtan niet doot;

 

Der zielen cracht die es so groot,

 

Altoos soe bi naturen rade,

 

Werlike minne, daer af haer zade

 

Nature heift, dies niet meer vermach.

230

De ziele ne gheves gheen verdrach;

 

Want zonder hende heift ze God ghescepen,

 

Als haer ontblijft, dat zoe begrepen

 

Hadde in der juecht, nochtan wilzoe

 

Haer werc vuldoende sijn emmer toe:

235

Dats minnen, zonder sceiden af.

 

Dan peinst zoe wi haer twesen gaf

 

Van euwicgher minne, die soe beghert,

 

Ende die dinct haer dan minnens wert;

[p. 395]

 

Alle ander minne vergangelic,

240

Die dinct haer zijn verlangelic,

 

Als zoe haer tzijnre minne voucht,

 

So lanc zo meer het haer ghenoucht;

 

Ghelijc trect altoos toot gheliken,

 

Nature ne doe de redene wiken,

245

Nature faelgiert daer men toe ziet;

 

De ziele ne mach faelgieren niet:

 

Haer eerste verkiesen zoe verliest.

 

Wats redenliker dan dat zoe kiest

 

Den uppersten, diet al heift in hant,

250

Ende loon gheift in der minnen lant,

 

In eewicher glorien heerscepie,

 

Daer ruste es, zonder jalouzie,

 

Daer pais es eewich, zonder verganc,

 

Daer minne regneirt, sonder bedwanc,

255

Daert al vergadert es in een,

 

Solaes vul vruechden, eewech ghemeen,

 

Daer elc in andren hem zelven scauwet,

 

Daer eist besteidt dat men betrauwet,

 

Daers zonder twivel zekerheit.

260

Als daer de ziele haer minne leit,

 

So zoe den tijt daer meer toe gheift,

 

So zoe haer zelven liever heift,

 

Dan ziet zoe al de waerheit bloot;

 

Haer eerste verkiesen dat haer groot

265

Dochte, daer zoe gherust up was,

 

Dats al onruste ende een ghedwas.

 

Haer heift ghedroomt, nu gaetze waken,

 

Nu wachtze haer voort an vor ontraken,

[p. 396]

 

Dan comt de heere met zijnre minnen

270

Int herte wonen ende inde zinnen,

 

Verdrivende den tidenliken commer,

 

Hope ghevende, zonder nommer,

 

Te verbeidene eewigher vruechden;

 

Van duechden clemmende voort te duechden

275

Toter bleckender hemelscer croone:

 

Sonne no mane ne zijn so scoone,

 

Die wi bezitten moeten te zamen,

 

Ende al die reinlic minnen; amen.

V.

Venus, danc hebdijn zoete cracht,
Wat niders clappen, ic bem bedacht,
In dinen dienst wil ic vulstaen;
Want zident dat ic wart ghevaen
Minlic van di in trauwen reyne
So ne begherdic dinc negheine
Dan altoos even ghestade bliven
Der bloume boven allen wiven,
Daer mi nature toe heift ghevoucht,
Twelke mi vor alle dinc ghenoucht;
Ende al ware ooc al weinsghen mijn
So ne zoude gheen wijf vermindert zijn
Bi mijnre minne, hoet met mi stoede;
Maer van eeren ende ooc van goede
Altoos vermeest in alre stont,
Alwaer ic heere der weerelt ront,
Al goet zoude haer als mi ghescien;

[p. 397]

 

Wat hebben dan niders an mi verzien!

 

Die noit ne creech in zijn ghedochte,

20

Daer men begrijp oft maken mochte;

 

Lacen, dat doet mi alzo wee!

 

In zoude ghescriven nemmermee;

 

Want ic ne rust, no nacht, no dach,

 

Van lidene dat ic niet ne mach

25

Ghebruken goeder ghetrouwer vroude,

 

So elc ghetrauwe met rechte zoude.

 

Ach, die dit doen mochtzi doch smaken

 

De spise, die zi den goeden maken,

 

Si zoudens hem hoeden waren si vroet;

30

Maer neenzi niet, dies es mijn moet

 

So zeere bedruct, so waer ic ga,

 

Of waer an ic de handen sla,

 

Het pijnt mi zo in mijn ghedochte.

 

Gheliefdet Gode, ent wesen mochte,

35

Ic hadde liever dat hi mi haelde

 

Dan enich nider mijn vruecht versmaelde,

 

Sonder redene of ocuzoen.

 

Venus, ic ware dijn campioen,

 

Mocht ic jeghen die valsche monden

40

Die aercheit secghen zine hadze vonden,

 

Ende al waert dat een mesdade,

 

So waert onrecht ende grote scade

 

Soudmens den goeden te wers betrauwen;

 

Nochtan moet icker omme in rauwen

45

Leven, Venus, dies claechic di,

 

Met truerne so vermerghic mi,

 

Met peinsene, ende met droufheiden;

[p. 398]

 

Dies en es niet langhe leden

 

Dat ic met eenen bedructen zinne

50

In slape viel, daer zach ic inne

 

Een droom, die ic hier wille bescriven

 

Ter eere der bloume vor alle wiven:

 

Mi dochte ic cam in een valeye,

 

Recht in de zoete maent van Meye,

55

Wandelende in een vergier,

 

Daer ic zach eenen egglentier,

 

Ghebloyt van rozen root gheladen,

 

Verchiert met zoeten groenen bladen;

 

Sijn roke was lidens medecyne,

60

Sijn dornen ne daden niemen pine;

 

Want hi was teeder van ranken smal.

 

Mettien sachic int zoete dal;

 

Een weizelic wijf zat daer alleine,

 

Als of zoe hadde gheweist waerdeine

65

Van den vergiere, daer ic in was.

 

Ic ghinc tot haer duer tzoet gras,

 

Ende groetetse knielende vriendelike.

 

Soe sceen wel sijnde van machte rike;

 

Want costelic waren haer ghewaden.

70

Het sceen recht dat zoe was gheladen

 

Met enigher zaken, die haer wanhaechde,

 

Soe groette mi weder ende zoe vraechde

 

Wanen ic quame ghewandelt daer.

 

Ic sprac ic ware van herten zwaer,

75

Dies zocht ic eeniche melodye

 

Om te verdrivene melancolye.

 

Si sprac: "So bestu wel gherocht,

[p. 399]

 

Die vinden can heift wel ghezocht."

 

"Ic ben bedrucht, dat zegghic di."

80

"Sit hier neder ende sech mi

 

Waer mede dattu best gheladen;

 

Ghevroedicht, ic zal di beraden."

 

"Vrouwe, sprac ic, dies bem ic blide."

 

Ende ic zat neven haerre zide,

85

Ende bat haer up dat haer betame

 

Dat zoe mi secghen wilde haer name.

 

"Gherne, sprac die vrauwe fijn,

 

Redene es die name mijn,

 

Die dicwile wandelen moet int groene,

90

Mids dat ic lettel hebbe te doene;

 

Men rouct mijns lettel up desen dach,

 

Men bezicht mi zelden daer men mach;

 

Nochtan zal yemen loon ontfaen

 

Twerc moet wesen bi mi ghedaen,

95

Of men verliest der pinen loon."

 

Als ic dit hoorde, onder den troon

 

Des hemels ne mochte gheen blider wesen:

 

"Vrauwe, sprac ic, ic werde ghenesen

 

Van bliscepen dat ic hu tesen stonden

100

Hebbe om mi te beradene vonden;

 

Ic biddu ghewerdicht mi te horen."

 

Si sprac: "Ic moet di secghen voren,

 

Want ic bem houdere dan du zijs."

 

Doe sprac die vrauwe van zinnen wijs:

105

"Hoor, vrient, twi dattic bem ghemoyt

 

Daer staet een egglentier ende bloyt,

 

Van roken zoet, van bladen groen,

[p. 400]

 

Met rozen verchiert naer zijn saisoen.

 

Een duve die esser up ghebeedt,

110

Sijn telghen die heift hi ute ghespreedt,

 

Als die de duve wille ontfaen,

 

Ende latense tharen ghemake staen.

 

Sijn rosen hi al te male ontdede

 

Omme haer te ghevene confortelichede;

115

Sijn dornen heift hi ghestelt ter steke

 

Omme haer te houdene te ghereke

 

Voor niders, clappers, of boze veleine,

 

Die grieven mochten der duven reyne;

 

Dus zat zoe vroilic in den doren,

120

Niet peinsende dat mense mochte verstoren,

 

Ende alzoe meest de rozen bezach

 

Cam een, die tallen tiden plach

 

De duve te houdene vor messcien,

 

Ende heeft ze verstoort recht onvoorzien.

125

Met dat zoe vlooch van daer zoe stoet

 

Stonter een doren in haer ghemoet,

 

Dieze gherochte bi aesticher vloghe,

 

Dies zoo int herte wel quelen moghe;

 

Dieze verjaechde, de scult es zijn.

130

De egglentier die es so fijn,

 

Sijn dornen ne waren noit ghemaect

 

Omme dat de duve zoude zijn gheraect;

 

Maer dor de ghone heift hi den doren,

 

Die de duve willen verstoren,

135

Bi sinen sculden het niet en cam.

 

Nu tijtzoet hem, dies bem ic gram;

 

Hi staet bereet ende wide ondaen.

[p. 401]

 

Wanneer zoe comt hi moetze ontfaen;

 

Want in hem es haer stede bereit,

140

Verchiert met rechter stadicheit;

 

Want tharen bouf staet hi ende bloyt,

 

Haer eyghijn es hi wies vernoyt."

 

Noch sprac de vrouwe van wiser leere:

 

"Noch bem ic grammer dan noit eere;

145

Want dese duve vlooch metter wonde

 

Tot haerre ghespele, om ter ghezonde

 

Der quetze te commene bi haren rade,

 

Ende esser bi commen in meere scade.

 

Wat wondre eist dat zoe troostens faelt!

150

Want ic ne wasser niet overgehaelt,

 

Wel wetet waer men wil hebben raet.

 

Vergheit men mijns zo eist al quaet;

 

Want men noit vonnesse vray en sciet

 

No gaf, daer men mi achter liet;

155

Dus heift die ander duve ghedaen

 

Dat zoe meer lidens heeft ontfaen,

 

Ende heiftze bedruct met eenre fantome,

 

Exempel segghende bi eenen boome,

 

Die met vruchte gheladen stont,

160

Ende zeide zi waren in den gront

 

Vart van keeste, hoe scone si stonden.

 

Sonder mi was dit vonnesse vonden;

 

Dies eist onrecht, van cranker werde.

 

Menich boom staet up der erde

165

Sout al vart zijn dat hi draecht

 

So ware de werelt zeere gheplaecht;

 

Dat ware een jammerlic gherucht

[p. 402]

 

Soudmen versmaden de goede vrucht,

 

Al stonder quade ghewassen bi.

170

Dat vonnesse ne wijst men ooc niet bi mi;

 

Wijs herte noit dat te wisene vant."

 

Mettien nam zi mi bider hant,

 

Ende dede mi beloven eer wi scieden

 

Dat ic den duven soude ombieden,

175

Wat mi vrau Redene hadde gheseit.

 

Soe nam orlof, ende int ghesceit

 

Dau zoe mi zo dat ic ontspranc.

 

Ic weets der hoofscher vrauwen danc

 

Dat zoe in drome mi dus sprac toe;

180

Haer bevel ic an hu doe:

 

Ic groetu van vrau Redenen weghe,

 

Ende God verlene ons zulke zeighe

 

Dat wi met vruechden bliven tzamen;

 

Dies biddic der zoeter namen

185

Marien, die drouch de zaliche vrucht,

 

Ende ic zende hu een minlic zucht,

 

So goede ghetrauwe vruchten plien.

 

Die goet es hem zal goet ghescien,

 

Goet moetti hebben al hu leven,

190

Bedructelik es dit ghescreven;

 

Te vruechden gheve hem God gheval,

 

Die den ghetrauwen verbliden zal.

[p. 403]

VI.

Om dat ic niet en can vulbringen
Wat ic dichten wille of zingen,
Sonder de gracie Gods alleine,
Biddic hu, coninc der coningen,
Uwen troost wilt mi ghehingen,
Ende uwer moeder, der maghet reine,
Alzo ghewaerlic, alsic meine,
Niet dan tprofijt van die ic minne.
Soete onfaermicghe fonteine,
Verstaerct mijn aerme cranke zinne
Te dichtene yet, dies zoe ghewinne
Profijt ter ziele ende ooc te live,
Ende ic met haer behouden blive.
God, ic beghinne in uwen name,
Die onzen voorder maecte Adame,
Ende gaf hem zinen wille vri,
Ende naemt van zinen lechame
Een rebbe, also hu was bequame;
Yeven daer of zo makedi,
Ende spraect: "Ic wille dat zoe zi
Te dinen solace altoos bereet!"
Ghetoocht hebdi ons wel daer bi
Wee hem, die hem alleene weet.
Nu doet van mi dat hu es leet,

[p. 404]

25

Ende blijft in mi, ende ooc in hare

 

Dit nieuwe jaer ende alle jare.

 

Natuere teeder, brosch, en cranc

 

Ruste zouct in haer ontfanc;

 

Heere God, ten besten dat bestier!

30

Dies en es niet leden lanc

 

Dat mi verwan des slaeps bedwanc;

 

Een droom cam mi te voren scier,

 

Die mi vertoochde een scoon vergier;

 

Noit men met ooghen scoonren zach.

35

Bizonder zachic een rozier,

 

Dat men met rechte wel prisen mach.

 

Een deel so moet ic doen ghewach

 

Van eenre bloume, die ic vernam,

 

Die mi allein voor al beqwam;

40

Als ic aensach die bloume zoet

 

Bezief ic dat mir herten bloet

 

Beroert wart, des ic wart vervaert,

 

Ende al verdarent; daer ic stoet

 

Qwam tot mi een vrouwe goet,

45

Edel ende van hoofscher aert,

 

Ende sprac: "Twi staestu bezwaert,

 

Waer es dijn moet, waer es dijn vruecht?

 

Elc zie vor hem hoe hi hem paert;

 

Men vint geen droufheit in de duecht;

50

Keer in tijts oftu best ontwuecht.

 

Die doolt, met rechte vraghen zal;

 

Die thalven keert ne doolt niet al."

 

Alsic verstont de vrauwe fijn

 

Vercouvereirt beghonstic zijn;

[p. 405]

55

Want vriendelic sprac si mi aen:

 

"Vrauwe, seidic, dat herte mijn

 

Es in dier zoeter bloumen scijn

 

Ghequetst, dat mi ende ghevaen,

 

Beroert so hebbic hier ghestaen,

60

Ende in dar spreken niet een woort."

 

De vrauwe sprac: "Daers niet mesdaen,

 

Wildi na rade werken voort."

 

"Wel, lieve vrauwe, selc acoort

 

Houdic wes ghi wilt raden mi;

65

Mochtic der bloumen bliven bi."

 

Doe sprac de wise werdeghe vrauwe:

 

"Vrient, niet te vele de bloume anscauwe;

 

Want di ne machse werden niet.

 

Soe es belooft in rechter trauwe

70

Den uppersten heere, die wachtze nauwe;

 

Want alle dingen hi hoort en ziet.

 

Die lucht die zoe te ghevene pliet

 

Die es hem zeere bequamelic;

 

Soutstu hem dies benemen yet

75

Dat ware vele ontamelic,

 

So groten heere namelic

 

Te belettene zinen lof;

 

Vrient, boven al gruw di daer of."

 

Vele vervaerder dan te voren

80

Wardic: "Werde vrauwe vercoren,

 

Seidic, waerwaert willic vlien?

 

Om alder werelt toe behoren

 

Verdiendic niet dies heeren toren;

 

Ay lasen, wat zal mijns ghescien!

[p. 406]

85

Moet ic de bloume niet meer bezien,

 

Behouden de vrienscap van den heere,

 

So zal ic zelden vruechden plien;

 

Slevens zal mi verdrieten zeere."

 

"Hoor, sprac de vrauwe, wat ic di leere;

90

Leifstu voort na minen raet

 

Du zulze sien in haren staet."

 

"In haren staet, sec, vrauwe reyn,

 

Sal dat sijn in een ander pleyn

 

Dan dit; het dinke mi hier so scone."

95

"Jaet, sprac zoe, dits van prise clein;

 

Maer metten ingelen ghemein

 

Bi haren man, in sinen trone."

 

"O vrauwe, sec dat hi God lone,

 

Salicse moghen scauwen daer?"

100

"Ja ghi, sprac zoe, ende spannen crone

 

Met steenen als bleckende sonnen claer."

 

"Vrauwe sec, een goet nieuwe jaer

 

Gheve hu die heere ende goet bejach;

 

Leert mi hoe ict verdienen mach."

105

"Dat doe ic gheerne, vrient, sprac zoe,

 

Hoor ende versta, ende zie wel toe:

 

Hebstu de bloume wel bezien?"

 

"Lieve vrauwe, sec of ic doe!

 

Ja ic, nacht ende dach, spade ende vroe,

110

Es haer coluer gheplant in mien.

 

Nature hevet ghedeelt in drien,

 

Dats groen ende wit, ende daer toe root."

 

Doe sprac de vrauwe: "Tbediet van dien

 

Te kennene es di van groter noot."

[p. 407]

115

"Vrauwe, seidic, toot in mijn doot

 

Willic met jonsten dienen hu,

 

Wilde mi dat bedieden nu."

 

"Nu hoort, sprac zoe, dat willic doen;

 

Mercstu wel beneden tgroen

120

Betekent juecht ende vruechdelicheit;

 

Daer es de heere of ocuzoen,

 

Al ydelic abuzioen,

 

Dat moet der varuwen zijn ontseit.

 

Groen es der vruechden omme cleit;

125

Want als men zal der waerheit lien:

 

Zonde brinct alle droufheit

 

Ende jaecht vrihede in scalkernien;

 

Dies zich vor di, men zoudt di tien

 

Verdeluwestu der blomen vruecht,

130

Die tgroen moet houden bi der duecht;

 

Bi der duecht so moetstu bliven,

 

Ende alle onneere van di driven.

 

Ja, wiltu sijn gheloont met haer,

 

Ende doestuut, vruecht zal di becliven;

135

Doestuut niet, metten keytiven

 

Saltu gherekent sijn hier naer;

 

Dus merc up tgroen beneden claer:

 

Vruecht in duechden, ende anders niet,

 

Ende om met haer te commene daer

140

Daer duecht ende vruecht te levene pliet.

 

Nu so willic di doen bediet

 

De varuwe, die in de middel staet,

 

Dies zoe den uppersten lof ontfaet.

 

Dit es de bloume van coluere

[p. 408]

145

In de middel, die de figuere

 

Van zuverheden bewisen moet.

 

Bewacht es zoe in elker ure

 

Van hem, die heere es der natuere,

 

Wient eighin dat es de bloume zoet.

150

Alwaerstu nu als Saelmoen vroet,

 

Het ware di noot soutstu begheren

 

De bloume thebbene in dijn behoet,

 

Ende haer coluer van blamen weren.

 

Dat ic di secghe hout met versceren:

155

Werdt haer coluer besmedt van di,

 

Des heeren wrake die stater bi.

 

Stater dan bi de wrake des heeren,

 

Liever help reinicheit vermeeren

 

Dan mindren om den hoochsten loon,

160

Ende wil ooc zuver leven leeren,

 

Ende al onrein dinc van di keeren

 

Om te ghelikene der bloumen scoon,

 

Dat ghi te zamen in den troon

 

Noch croon ontfanghen moet hier na.

165

Onrein ghenouchte, dats al een hoon,

 

Die tsamen ziele ende lijf versla.

 

Vrient, sprac die vrauwe, noch meer versta

 

Vanden rooden colueren boven,

 

Wiens werdicheit wi met rechte loven:

170

Tcoluer dat upperst es ghestaen,

 

Dats root, als de robijn ghedaen;

 

Minne es daer betekent bi.

 

Den heere heift zoe in haer ontfaen,

 

Die wille die stat alleine beslaen

[p. 409]

175

Boven al, als coninc vri.

 

Nu wacht wel dat hi niet en zi

 

Ontvrijt van sijnre ervelicheit

 

Bi di; maer min alzo dat hi

 

Di vrye van alre stervelicheit.

180

Natuere es dies verdervelicheit;

 

Ghelooft haer niet wat zoe di rade,

 

Du viels bi haer in sterven scade;

 

Dus saltu zien dese varuwen an,

 

Ende vouch dijn minne int hoochste dan

185

Ghelijc de bloume met rechte moet,

 

So muechstu werden des heeren man;

 

Want hi der erven di ooc wel jan,

 

Die hi bereedt der bloumen zoet.

 

Nu ghef Marien des inghels groet,

190

Dat zoe di helpe, ende sta in staden

 

Dattu der zondeliker vloet

 

Na sheeren gheliefte moet duer waden

 

Om metter bloume, by zijnre ghenaden,

 

Crone te spannene in zijn rijc,

195

Sonder versceeden, eewelijc.

 

Noch moetstu weten, sprac de vrauwe,

 

Van .IX. leteren, die ic scauwe

 

An dezer zoeter bloumen name;

 

Dien letteren moestu zijn ghetrauwe,

200

So saltu leven zonder rauwe,

 

Ende zonder scande, ende zonder blame.

 

Deerste es een .M. die wel betame

 

Di te draghene, dats emmer waer,

 

Dats Miltheit, na der zielen vrame,

[p. 410]

205

Nuttelic, goet ende oorbaer.

 

Een .E., dats Eere, die staet daer naer,

 

Die lettere saltu behouden vast;

 

So gaestu vry der zonden last.

 

Een .R. die derde letere wert,

210

Dats Redelicheit; sowat beghert

 

Natuere, men saels niet al ghehingen;

 

Want zoe dicwile ploucht ende hert

 

Dat der zielen doodlic dert;

 

Maer redene can vrucht behouden bringen.

215

Een .G. comt daer na zonderlingen,

 

Dats Goedertierheit; der bi vernem

 

Den raet des conincx der coningen:

 

"Leert an mi, spreict hi, dat ic bem

 

Goedertiere." Dus leer an hem

220

Dat al dijn werc ende dijn ghedocht

 

Si goedertiere, ende daer toe zocht.

 

Noch een .R. staet bi der .G.,

 

Die zaltu draghen hoet di verghee;

 

Reinicheit daer bi verstaet.

225

Tghepeins dat es ghelijc der zee,

 

Ende doet der zielen dickent wee,

 

Wanneert onreinicheit bevaet;

 

Hu zeide, hu woort, ende hu ghelaet

 

Sal reinlic zijn, ende hu abijt

230

Gheordineirt na sulker maet

 

Dat redene hu niet en doe verwijt;

 

Al wille hu ooc in eenicher tijt

 

Ommate temptatie doen te sterc,

 

Wederstaet met crachte twerc.

[p. 411]

235

Na dese .R. so staet een .J.;

 

Jonstelicheit so merc daer bi.

 

Jont elken goet hoe hi di jan;

 

Eist ooc dat yemen spreict van di

 

Dat dijnre ghenouchte contrarie zi,

240

Wilt Gode voor hem bidden dan;

 

Want God al dinc best vougen can.

 

So ghef hem di in zijn bestier,

 

Du salter bate vinden an.

 

Nu merc de letere die staet hier,

245

Dat es een .E., die groot verschier

 

Den minre doet, ende maect beqwame;

 

Edelheit es haer proper name.

 

Niemen en dar der name zwighen;

 

Want men machze wel ghecrighen,

250

Al gheefze de gheboorte niet.

 

Wie hem te duechden wille nighen,

 

Ende om eere te crighene prigen,

 

Ende die men reine van zeden ziet,

 

Dien eist dat men te nomene pliet

255

Edele, wiene wan; hets recht,

 

Bi duechden es edelheit ghesciet;

 

Onduecht maecte eerst den scalken knecht.

 

Siet dat ghi uwen zin dan lecht

 

An duecht, an eere, an zeden rein,

260

So heet hu edel groot en clein.

 

Een edel letere staet hier naer,

 

Die Trauwe bediedt int openbaer;

 

Daer saltu nimmer sceiden af.

 

Trauwe wil altoos secghen waer,

[p. 412]

265

Trauwe heift ende hadde oyt al ommaer,

 

Sonder daer duecht ende eere an claf.

 

De zeghel die God den meinsghe gaf

 

Van zijnre werden, dat es zijn trauwe;

 

Alle ghewerken werden caf,

270

Die men zonder dien zeghel bauwe.

 

Nu groet Marien, der inghelen vrauwe,

 

Bidt haer dat zoe den zegel dijn

 

Moet bringen daer die zalicghe zijn.

 

Noch een .E. die staet int lest,

275

Dats Eewicheit; dijn herte vest

 

Altoos om teewicghe solaes.

 

Wie anders peinst vorwaer hi mest,

 

Die hier met vruechden maect zijn nest;

 

Sijn solaes dat werdt ailaes.

280

Vrient, sprac die vrauwe, ofstuut verstaes,

 

So werker na, want diet ghevroedt,

 

Ende willens werpt voor tsijs een aes,

 

Hets recht dat hi de canze boedt.

 

Noch radic ghi Marien groedt,

285

Bid dat zoe metter bloumen zoete

 

Di eewelike behouden moete.

 

Nu wil dijn ogen neder slaen,

 

Merc up die bloume, die es ghestaen,

 

Omoedelic neder bider erden,

290

Dat point dat wil van haer ontfaen;

 

Omoedich blijfze Gode onderdaen,

 

Anders bestu van cranker werden;

 

Scu dat Gods vrienden noit en begherden.

 

Adieu, sprac zoe, nu willic gaen."

[p. 413]

295

Des sceiden woorden mi zo derden

 

Datticker bi ontwiec te zaen;

 

Gherne haddic haer ghedaen vermaen

 

Wie zoe was, ende hoe zi hiet;

 

Maer ic ontwiec, in sacher niet.

300

Ic biddu bloume, reine vrucht,

 

Bidt vor mi met zoeter lucht

 

Met desen goeden nieuwen jare.

 

Altoos zo willic hebben ducht

 

Uwer eeren, ende doen versucht

305

Up de zoete leeringe clare,

 

Die mi de werde vrauwe care

 

Heift alzo vriendelijc bewijst.

 

Dat uwer eere es contrare

 

Weidt dat mi daer of zeere afgrijst;

310

Te zamen moeten wi sijn ghespijst

 

Met onsen heere in hemelrike

 

Van eewen teewen eewelike.

[p. 414]

VII.

Zonder de gracie Gods, ons heeren,
So ne mach gheen zondich meinsche leeren
Den wech te gane tot zijnre minne;
Up zine ghenade ic dan beghinne,
Die meinscheit nam duer onse mesdaden,
Ende metter doot ons heift ontladen,
Ende weder verrees om ons te wisen
Dat wi uut zonden zouden verrisen.
Van welken verrisene ic heb ghehoort
Predicken, daer ic zomich woort
Of hebbe onthouden int sermoen,
Dat dede broeder Jan Lyoen,
Up den paesschedach openbaer,
Niet voor der noenen maer daer naer.
Die nam zijn tueme ten zelven tiden
Dat wi met rechte zouden verbliden
So wie te voren in zonden lach,
Ende up den helichen paesschedach
Uut zinen zonden was up verresen,
Ende Gode ontfaen; hi mochte wel wesen
Verblijdt voort, zonder weder keer.
Bi vier condicien zo proufdi meer
Die rechter vruechden toe behoren,
Dat wij te vruechden nu zijn vercoren.
Die viere condicien welc zi waren

[p. 415]

 

Mach ic hu rudelic openbaren

 

Naer mijn arem, ruut verstaen;

 

Maer alzo ne hebbic niet ontfaen

 

Van woorde te woorde den zoeten zin,

30

Die broeder Jan Lyoen daer in

 

Brochte; maer tzelve dattix onthilt

 

Sal ic hier scriven oft God wilt:

 

"Teerste point, sprac hi, dies men pliet

 

Te verblidene, dats als men ziet

35

Dat men der vianden harde plaghe

 

Haer orloochs, ende haerer nauwer laghe,

 

Haerre vreeze, ende harer nijt,

 

Met vrien ontsette es worden quijt;

 

Sijt blide dan, kindren Gods, hi zeide,

40

Ghi mocht wel wesen bi bescheide;

 

Want de heere heift hu ghetroost,

 

Ende met zinen helichen bloede verloost,

 

Ende wel gheganst met zinen wonden,

 

Mids den berauwe van uwen zonden,

45

Ende bi den wille van of te stane,

 

In penetencien voort te gane,

 

Bi blivende vast in zalicghen levene,

 

Ende wacht hu emmer van weder snevene;

 

Want derddi weder ter zonden dans

50

Ghi verliest Gode weder te hans,

 

Ende aergher zoudt wesen dan dan nu;

 

Kindren Gods, nu ziet voor hu,

 

Sprac hi, vercorne creatueren,

 

Ende proufde dat claerlic bi scriftueren,

55

Met zoeter leeringhen openbaer,

[p. 416]

 

Hoe dat de weder val es zwaer.

 

Voort van der zonderliker ontame

 

Van hem, die Christus lechame

 

Onzuver in haerre ziele ontfinghen,

60

Hoe zi hem zelven ter hellen bringhen,

 

Ende diet ontfinghen met werdicheden,

 

Ghequijt van alre sculd verleden,

 

Staende in gracien, zoot es vorseit;

 

Dien hoort met rechte vroilicheit."

65

Dus was de text na mijn verstaen,

 

Wes wi nu vruechden zullen ontfaen,

 

Up desen zalicghen oghen dach,

 

Die ons die goetheit Gods verzach.

 

Tander point als in te zine verblijt

70

Es, als men heift in groten strijt

 

Gheweist, ende als men dan verwinne,

 

Daer vint men grote vruechden inne.

 

Als van den stride zomich woort

 

Van dat den stride toebehoort

75

Hebbic onthouden, maer niet al;

 

Doch dat ics weet ic scriven zal;

 

Hi sprac: "Die stridere vernaemt

 

Sal hebben dat den stride betaemt;

 

Een pert dat zal hi hebben voren,

80

Breidel sterc, ende scaerpe sporen,

 

Glavye, zwert, ende ooc panchier

 

Van vasten maelgen menichertier;

 

Eene vaste jacke dicke ende wit,

 

Die zal hi draghen boven dit.

85

Mijn lieve kindren, hoort, sprac hi,

[p. 417]

 

Wat zullen wi verstaen hier bi.

 

Nu als wi striden moeten voort

 

Om te verwinnen, hets goet ghehoort;

 

Dat pert, daer du up best gheseten,

90

Verstant den zin, du zullest weten,

 

Dat es dijn meinschelike natuere,

 

Die di voortan te menicher ure

 

Buten den weighe zal willen ontdraghen,

 

Daer du in vreezen waers van plaghen;

95

Daer hoort di eenen breidel toe,

 

Daer men dat pert bi keeren doe,

 

Dat es dijn redelic verstaen,

 

Met abstinencien bevaen;

 

Daer zaltu tpert met dwinghen leeren,

100

Ende doent met crachte weder keeren.

 

Es ooc dijn pert te lac, te draegh

 

In duechdelic werc naer Gods behaech,

 

Dijn sporen saltu hem dan stijf

 

Met discrecien slaen int lijf

105

Up dat ment dwinghe, maer niet en dode,

 

Ende wacker gheweint te Gods ghebode.

 

Penitencie, ende wille goet,

 

Dat zijn dijn sporen, des zijt vroet;

 

Siet dat du daer dijn pert met drijfs

110

Voort zo dattu zijn meester blijfs.

 

Dine glavie die sal wesen

 

Voorsienicheit, verstaelt met vreesen,

 

Omme van verre met te weerne

 

Tguent, dat vormaels plach te deerne.

115

Waert ooc dat die glavie brake

[p. 418]

 

So waert noot dat men tzwert uut trake;

 

Tzwert dattu trecken zalt moet sniden

 

Scaerpelic wel an beeden ziden.

 

Nu, kint Gods, sprac hi, wat zaltu

120

Verstaen bi desen zwerde nu:

 

Niet anders dan dat woord Ons Heeren,

 

Redene, waer bi ic zaelt di leeren.

 

Twoort Gods dat es een zwert dat deelt

 

De twee verheelde naghebuere,

125

Dat es de ziele, ende de natuere;

 

Want als de ziele zo vast an cleift

 

Natueren, die lettel duechden heift,

 

Bi welken aenclevene zoe moet volghen

 

Der zonden, daer God omme wert verbolghen;

130

So comt Gods woort, dat scaerpe zwert,

 

Snidende duer de middewaert,

 

Ende doet elken zijn alleen,

 

Die te voren waren ghemeen;

 

Dan heift God dat hem toebehoort."

135

Hi sprac van Ysaien voort,

 

Den prophete, daer proufdi bi:

 

"God, sprac hi, heift den gheist van mi,

 

Tusghen den hemele ende der erden

 

Up ghehouden, met groter werden;

140

In dexposicie, sprac broeder Jan,

 

Al es de ziele ghesceiden van

 

Den vleesche, daerze twoort Gods afsciet,

 

Soe en mach noch in den hemel niet,

 

Oc ne wilze ter eerden meer

145

Niet voordan doen haer weder keer;

[p. 419]

 

Aldus zo staet zi tusghen beiden,

 

An Gode clevende onversceiden,

 

Om ruste te vindene onghestoort;

 

Ende willen zi weder maken acoort,

150

Ende hem in zonden te gader zetten,

 

Stappans zo zal men zonder letten

 

Gaen te sermoene, ende hooren twoort;

 

Dan zalze God sceeden rechte voort,

 

Ende alzo langhe als ment useirt

155

De ziele blijft ongecorumpeirt,

 

Ende houtstu vast dijn ziele alzo,

 

God es in haer, zo zi dan vro;

 

Maer comt corrupcie in dat vat

 

God sceet van di, versta wel dat.

160

Dijn pansier, sprac hi, dat versta,

 

Wat dat bediedt, dat volcht hier na:

 

Dat es van maelgen vast ghewrocht,

 

Met naghelen vast tsamen ghecnocht,

 

Daer duere ne mach men niemen doden;

165

Versta daer bi de .X. gheboden,

 

Met .XII. pointen vorwaer gheseit

 

Van onsen ghelove der kerstinheit;

 

Maer, kindren, hoort vort al ghemeen,

 

Wie der gheboden breket een

170

Hi moet mesdadich zijn van al

 

Ghelijc als die verdoomt zijn zal.

 

Proufen zo steldi hier of twee:

 

Deerste, sprac hi, dat zaghe ontwee

 

Eene maelge dijn rechte weder man

175

Ant pansier, dattu droughes an;

[p. 420]

 

Dor dat gat stake hi di doot.

 

Dander maelgen, cleen no groot,

 

Ne mochten di der doot beweren,

 

No thelpen comen, maer te deren;

180

Want hoe du meer last draechs als du sterfs,

 

Hoe du di meer in pinen herfs.

 

Voort, zeidi, een ander prouve hier bi,

 

Die een leerare scrivende zi,

 

Of ic voor mi zie een casteel,

185

Poorten, vesten, muer ende torreel,

 

Staerc ende hooch besloten al;

 

Merc hoe ic dit ghewinnen zal.

 

Sie ic beziden een poortkin cleene

 

Openstaen, daer ic alleene

190

In comen mach, eist dan niet mijn?

 

Wat baten de staercke poorten sijn,

 

Ende al dat staerke, dat mer zach,

 

Of ict aldus ghewinnen mach!

 

Dus, kint, wiltu ontgaen der doot,

195

Hout gheheel tpansier, hets di wel noot."

 

Voort, sprac hi, van der jacken wit:

 

"Daer bi verstaetstu ombesmit

 

Eene zuvere consciencie reine,

 

Die moetstu boven al ghemeine

200

Eenpaerlic draghen met vaster minnen:

 

So saltu striden ende verwinnen.

 

Hoor, kind, sprac hi, die hebs begonnen

 

Den strijt te vechtene ende verwonnen,

 

Verblijt in Gode nu desen dach.

205

Weit dat men pleicht ende dat men plach

[p. 421]

 

Int weder keeren van den stride

 

Victorieus te wesen blide,

 

Met trompen, met pipen der melodien,

 

Ende met alrande meinstraudien;

210

Wat willen wi nemen van al desen

 

Om zalichlijc verblijt te wesen;

 

Nem wi de haerpe dat zoete acoort,

 

Daer David Gods lof in brochte voort;

 

Naer dat wi dese dan hebben ghenomen,

215

So willic ons toot onser vromen

 

Exponeren der haerpen zin

 

Om te verblidene ons der in.

 

Merc, sprac hi, kind, ende wel bescauwe:

 

Boven wijt, beneden nauwe,

220

So es de haerpe ende binnen ol;

 

Snaren der melodyen vol,

 

Daer an gherect die luden zoet.

 

Hier bi versta, het wert di goet,

 

Den werden lechame Christus,

225

Die saliche haerpe, die aldus

 

Staet boven, met aermen wide ontdaen,

 

Ant cruus, als diet al wille ontfaen,

 

Dat omoet zouct ende pais beghert.

 

Dese haerpe es vor al lovens wert;

230

Beneden zijn die werde voete,

 

Te zamen ghenagelt arde onzoete;

 

Dat werde lechaem al duer pijnt,

 

Dat vleisch verdorret ende al verdwijnt,

 

Met roden bloede al omme bevlect;

235

Adren ende zenewen al uut gherect,

[p. 422]

 

Ghespannen staende ghelike snaren;

 

Met deser haerpe wi alle waren

 

Behouden, wi zondich wijf ende man;

 

Waer moghen wi bet up spelen dan,

240

Als onze ziele haer wille vermerghen.

 

Met recht zo ne soude niet willen verghen

 

Naer ander spel ter werelt wijt;

 

Lof zi dese haerpe ghebenedijt.

 

Nu zijt dan blide, sprac hi, als heden,

245

Die in victorien hebt ghestreden,

 

Kindren, daer of zecht Gode den danc,

 

Ende speilt up deser haerpen clanc,

 

Ghi zulter temptacie bi verdriven

 

Ende God zal seker bi hu bliven."

250

Dits tander point van hem vorwaer;

 

Een deel der of al nieuwer naer,

 

Alzo en hebbict niet onthouden,

 

Mijnre ruder zinnen zijn dies de scouden.

 

"Terde point, sprac broeder Jan,

255

Daer men vruecht pleicht te crighen van,

 

Dats als men heift ghehadt discoort,

 

Ende datter een pais ghemaect zi voort,

 

Vulmaect in vrienscepen, vast, ghestade,

 

Eendrachtich blivende in rade, in dade,

260

Ende in des pais eendrachticheit.

 

Smaect men ghenouchte der vroilicheit.

 

Nu, kindren, sprac hi, weist voordan blide,

 

Ghi hebt in desen helichen tide

 

Ontfaen dat heliche werde Lam,

265

Dat ute den vader hier neder quam

[p. 423]

 

Om pais te makene der zonden boete.

 

God gheve dat elc behouden moete

 

Menich woort van zoeter leere,

 

Sprac hi, van desen pointe meere

270

Dat ic te lichtelic over sla,

 

Mids dat mi uten zinne gha,

 

De welke stroyen menichfuldich.

 

Tvierde point, zeit hi, es men sculdich

 

Te verblidene, ende weit waer bi,

275

Dats als men zien mach dat men zi

 

Vereenicht met groten heeren verselt,

 

Ende ten groten state ghestelt;

 

Daer in zo sullen wi hebben vor oghen

 

Waertoe dat ons God heift ghetoghen,

280

Wat eeren dat hi ons heift ghedaen,

 

Ende wat wi van hem hebben ontfaen,

 

Zinen werden lechame precieus,

 

Niet min dan zoe, die glorieus

 

Ontfinc, die Maghet was vercoren

285

Van hem, daer hi of wilde gheboren

 

Wesen, die bloume es alre wive;

 

Hi ruste in haren werden live,

 

Lechamelic ende in de ziele van haer

 

Gheestelic, ende wi vor waer

290

Hebben ontfanghen ghestelic;

 

Dus zeicht scrifture zekerlic.

 

Een zalich meinsghe die alzo leift,

 

Als dat hi hier ontfanghen heift

 

Dat heliche werde Sacrament,

295

Hi ne can niet anders zijn bekent

[p. 424]

 

Van namen dan oft ware een God;

 

So heift hi dan der vruechden lod,

 

Diet wel ontfaet ende vast behoudt.

 

Met rechte dan ghi verbliden zoudt;

300

God es in hu ende ghi in hem.

 

O zalich meinsche, nu blyscap nem,

 

Ende leift in Gode, God leift in di;

 

Ende als dijn tijt vulcomen zi

 

God zal di voeren in zijn rike

305

Van hier in vruechden eewelike,

 

Daer moet ons bringhen al te gader

 

Vul van glorien onse hemelsche vader,

 

Zone, helich gheest, een God te zamen,

 

In de werelt der werelden; amen."

[p. 425]

VIII.

deerste, etende.

Vrauwe, in caent niet langer helen,
Hu minne die zal mi tleven stelen
Hu troost en betert mijn verdriet;
Ghi muecht mi heeten ende bevelen,
Laetti mi aldus lange quelen
An mijn lijf es min dan niet;
Ic duchte dat ment an mi wel ziet.

de joncfrauwe.

Sidt rechte, ic hebbe hu wel verstaen,
Ic zal hu andworden als wi gaen,
Het en es hier gheens sprekens tijt;
Sulc es om een oghe up slaen
In eens vroughers mont ghevaen,
Ende heefter omme groot despijt
Onverdient, des seker zijt.

de vrauwe, metter scale.

Scinct, heere, want mi drinkens lust;
Weit dat mijn herte es al gherust

[p. 426]

 

Dat mi gheluct es teser stont

 

Dat men mi bi hu gaf de stede,

 

Ende niemen en weit hoe gherne ict dede

20

Dan allein hu secrete mont;

 

Dies drinkic heil ende al ghesont.

 

 

 

de scinkere.

 

Vrauwe, drinct van desen roden wijn;

 

Sijn varuwe wijst alsoot sal sijn

 

Dat in mijn herte dier minnen brant

25

Vrauden zal al tleven mijn.

 

Dijn stede verdrijft mi alle pijn;

 

Al ware de werelt in mijn hant,

 

Mi en worde gheen ander heil becant.

 

 

 

dachterste, etende.

 

Joncfrauwe, mine herte es vul der vruecht

30

Om bi hu dus te zine verhuecht,

 

Daer up zo hopic dach ende nacht.

 

Uwe heere hebbic in rechter werde;

 

Maer dat nu yemen leift up erde,

 

Die aerch van duechden secghen mach;

35

Dies hebbic alte quaet verdrach.

 

 

 

de joncfrauwe.

 

Heere, die niet en meent dan goet,

 

Al hadde een nider valscen moet

[p. 427]

 

Vele te min zo lechter an.

 

Men ziet vele lieden te gader spreken,

40

Soude ment al ter aercheit steken,

 

Ten zoude leven wijf no man,

 

Men zouder aerch of zecghen dan.

 

 

 

die overziende joncfrauwe.

 

Joncfrouwe, al eist dat minne werct,

 

Men moetze wiselic antieren;

45

De zulke zwijcht nochtan hi merct

 

Ende die de minlike manieren

 

Wel te rechte can jugieren.

 

 

 

de man, metten broode.

 

Bi desen broode ic wilde dat mochten

 

Ghelieve spreken, zonder vaer,

50

Sonder begrijp van quaden ghedochten,

 

Noch datter niemen en hoorde naer,

 

Ende ic vleesch en ate in een jaer.

 

 

 

de peinsende.

 

Ach, wes mach mi des levens hueghen!

 

Ic verdwine daer men toe ziet,

55

Ende die mi zoude verbliden moghen,

 

Ic duchte, hacht lettel up mijn verdriet;

[p. 428]

 

Minze mi emmer, dan weetic niet.

 

Het waent de zulke ooc zijn ghemint,

 

Nochtan men acht sijns niet een twint.

 

 

 

metter spade de man.

60

Dicwile men te zecghene pleicht:

 

Waer dat minne hevet ghezijn,

 

Hoe zeere dat zoe es ontweicht,

 

Daer blijft nochtan een wertelkijn.

 

Ic hebbe ghepeinst int herte mijn,

65

Ic zout gaen souken wistic waer,

 

In weet oft es verloren pijn,

 

Der wertele en werdic niet ghewaer,

 

Emmer zo seichment obenbaer;

 

Nochtan in canse ghevinden niet.

70

Wistic wien, ic vraechder naer,

 

Dies mi seide recht bediet;

 

Het es zo messelic dat ghesciet,

 

Blijfter een wertelkin, so men seit,

 

Wie zal mi zecghen waer zoe leit.

 

 

 

de man, sittende up twater, pensens bi zinen lieve.

75

Hoe wonderlic es der minnen cracht,

 

Sone doet den zinnen dach no nacht

 

Remedye van haerre meestrie;

 

Mijn herte es nu in rusten zacht,

 

Nochtan zo comt in mijn ghedacht

80

Bi twivele eene melancolye,

 

Ende destrueirt mijn melodye.

[p. 429]

 

de vrauwe.

 

Heere, laet u peinsen staen,

 

De cnape die zeicht ons dat wi gaen;

 

Spise end dranc es al bereit.

85

Hu trueren dat zoude arde zaen

 

Mijnre herten rauwe doen ontfaen,

 

Ende onrecht eist doet men hem leit,

 

Die niet en ghert dan steidicheit.

 

 

 

de cnape, om eten.

 

Ghelievet hu, heere, spise ende dranc

90

Was al bereit eer dhondekine quamen;

 

Ic hadde hu gheroupen overlanc,

 

Haddi hu niet ghewaent vergramen;

 

Comt, als ghi wilt, in Gods namen.

 

 

 

de cnape, metten zwerden.

 

Joncvrauwe, laet ons gaen int pryeel,

95

Mijn meester es wel, hi zidt int groene;

 

Haddic yet gheten een morseel,

 

Te min haddicker mede te doene,

 

Al zaten zi daer tote morghen noene.

 

 

 

tcamer wijf, bi den watre.

 

Hans, die alzo sijn gheseten

100

Hebben int herte vruecht ende spel,

[p. 430]

 

Ende lettel peinsen si om eten;

 

Want tzine bi lieve al wert niet el

 

Can elken minre voeden wel.

 

 

 

de man, die biden kinne neimt.

 

Vrauwe, die van hu es versint,

105

Ende dies hu dinct met jonsten wert,

 

Seker hets recht dat hi u mint,

 

Ende dat hi hem blidelic ghenert;

 

Want al hu leven eis wel wert.

 

 

 

de vrauwe.

 

Heere, mint hi mi die ic minne,

110

Mijn hope el nieuwer naer en hait,

 

Haddic yet anders in den zinne,

 

So waer mijn stede dinne ghezait;

 

Maer die mi mint hi eis ghepait.

 

 

 

de joncste ghespele.

 

Ghespele, ic ziene die ic minne,

115

Der vrauwen nemen bi den kinne,

 

Ende ooc in talen staen bi eyn;

 

Verhandert werden mi de zinne,

 

Heift hire eniche aercheit inne,

 

Des ne weit ic groot no cleyn;

120

Maer mijn ghelove zeighet neyn.

[p. 431]

 

dhoudste ghespele.

 

Soete ghespele, sijt up hu hoede,

 

Ghi set noch, ende ic vroede

 

Wat loone dat mi van minnen cam.

 

Sechdijt hem niet dat hijt ghevroede

125

Soetelijc, met ghestaden moede,

 

Dat hize biden kinne nam;

 

Bi dezen cruce so bem ic gram.

 

 

 

tjoncwijf, metten rozen.

 

Vrauwe, hier zijn rozen van soeter roken;

 

Maer si zijn alle wide ondaen,

130

Daer stater noch diene zijn niet ontploken,

 

Daer omme hebbicse noch laten staen;

 

Wildi ic salre wel omme gaen.

 

 

 

de vrauwe, metten hoede.

 

De rozen, die du daer hebs ghepluct,

 

Die zijn so hout ende so bedruct,

135

Ic hadde vele lievere cnoppen groen;

 

Juechdiche cnoppen sijn best ghetruct,

 

Mids dat ic meene ent nu gheluct:

 

Onze minne blijft altoos int saysoen,

 

Heere, ghine werdes ocusoen.

[p. 432]

 

de rudder, metten hoede.

140

Vrauwe, laetic de rozen hier;

 

Want in mijn herte es een rozier,

 

Die altoos bloyet nacht ende dach

 

Met groenen bladen menichertier,

 

Dien hebdi daer in hu dangier;

145

Ghi zijt de roze, ic does ghewach,

 

Die nemmermeer verdeluwen mach.

 

 

 

de vrauwe, metten keersen.

 

Heere, wildi deser kerzen niet,

 

Ghi sit so zeere der up ende ziet,

 

Neimt dese ende zecht mi hu ghedachte;

150

Als mi uwes bisijns heil ghesciet,

 

Sone can mi deren gheen verdriet,

 

No bi daghe, no bi nachte;

 

Mi dincke dat ic hu niet en slachte.

 

 

 

de man, metten kersen.

 

Vrauwe, in peinse dinc anders ghein

155

Dan dat elc kersekin bi eyn

 

Sijn ghecoluert na mijn abijt;

 

Naer hu habijt de stalen reyn,

 

Aldus zo zijn wy twee ghemeyn

 

In een ghebonden talre tijt,

160

In bernen der vruecht, dats mijn jolijt.

[p. 433]

 

twijf, van den peeren.

 

Heere, werpt hier in een peere,

 

Die hu, no mi, no niemen en dere,

 

Entie mijnre herten conforteirt,

 

Entie ic blidelic verteere,

165

Entie mi voedt, als ics begheere,

 

Met zulker smake gheordineirt

 

Dat se mi nieuwer in grieveirt.

 

 

 

dheere, metten peeren.

 

Mijn liefste vrauwe, siet daer es eyne,

 

Daer ic hu mede te ghevene meyne

170

Sin, herte, en moet, ende alle tmijn;

 

Al ben ic dies van werden cleine,

 

Hu eyghin vri in trauwen reine

 

So willic eewelike zijn,

 

Altoos naer den wille dijn.

 

 

 

tjoncwijf, metten corve.

175

Die sulc een pere ghecrighen conde,

 

Ghegheven met alzo goeder jonde,

 

Dat ware een arde lieflic fruut;

 

Maer men ghefter al den dach.

 

Ontfancse diese ontfanghen mach,

180

Die niet en hebben zulc virtuut.

[p. 434]

 

wouter.

 

Wat haen, leyfaes, haen, com voort,

 

De lieden zijn over lanc gheseten,

 

Waer over lichdi, sidi versmoort,

 

Hadde de spize hier ghezijn, se ware gheten;

185

Ic zal hu wellecommen met smeten.

 

 

 

de knecht.

 

Wat ic comme, jaic, Wouter, hoe stadi en krijst,

 

Waendi dat ic bem een paert;

 

Hadde men mi niet den wech ghewijst

 

Ic ware verdoolt te Laepscuere waert;

190

Ghi hebt onrecht dat ghi alzo ghebaert.

 

 

 

de vrauwe, ziende na den peinsere.

 

Ay lacen, hoe pensens sit die man;

 

Mi dinke hi niet verbliden can;

 

Seker sijn last weicht hem te zwaer.

 

 

 

de man.

 

Vrauwe, daer leicht mi lettel an,

195

Houdi mi des lidens van,

[p. 435]

 

de cussere.

 

Mijn uutvercorne, lieflic beilde,

 

Mocht dit eewelic ghedueren,

 

Al haddic weinsch van alre weilde,

200

In zoude niet anders wellecueren.

 

 

 

twijf.

 

Mijns hertzen troost ic bem vervaert,

 

Vor wroughers doet si ons zijn bi,

 

Dus biddic hu dat ghi verwaert

 

Mijn eere, want wi ne zijn hier niet vri.

 

 

 

die leste man, metten valke.

205

Adieu, mijn herte, adieu, mijn zin,

 

Adieu, al dat ic zelve bin,

 

Adieu, mijn hoochste soverheinne;

 

Mi ne can voordan gheen heil ghescien

 

Dan hopen om een weder zien.

210

Das dar dijn twivel wezen cleine;

 

Want ic dijn eighen bem alleine.

 

 

 

twijf, metten valke.

 

Heere, des bem ic zonder vaer,

 

Ende des betrauwet mi over waer;

[p. 436]

 

Mijn herte hu nemmermeer begheift.

215

Tsceiden doet mi arde zeer,

 

Peinst varinc om een weder keer,

 

Daer na mijn zin verlanghen heift;

 

Adieu, mijn troost voor al dat leift.

IX.

Ach, moeder van ontfaermicheden,
Hoe beseghet tvolc den dach van heden
Sinen gheleenden tijt;
Beesten van redenen ombesneden
Houden bet regle van zeden
Dan tvolc ter werelt wijt.
Elc bid der omme of heift ghebeden
Te lopene met groten screden
Ter hellen int ghecrijt.
Cuensi den tijt alzo besteden
Te levene hier in weildicheden,
Sine duchten gheen verwijt
Na desen overlijt.

Het es wel noot dat ict di claghe,
Maria, vrauwe, want alle daghe
So aerghet tvolc ghemeene;

[p. 437]

 

Al es God gram, al zent hi plaghe,

 

Wie es die hem daer of verzaghe.

 

Tvolcs herte ghelijct den steene,

20

Niemen rouct hoe hijt bejaghe

 

Up dat hi ovaerde in hem draghe;

 

Men vint nu niement cleene,

 

Die vinden can die nauste laghe;

 

Hoe dat men tghelt te kote jaghe,

25

Dat heet die vroetste alleene;

 

Hi lacht wie dater weene.

 

 

 

Sonde es worden svolcs costume,

 

Redene doolt, men kenze cume,

 

Weldoen es meest vergheten,

30

Gherechtichede es worden scume:

 

Men wimpelze al omtrent den dume,

 

Wie zal hem rechts vermeten!

 

Niement hem voor andren rume,

 

Elc toocht de kerste, maer niet de crume,

35

Elcs anders vleesch zi eten;

 

Elc pijnt hoe hi den anderen lume.

 

Ach, dat men dus den tijt versume,

 

Dies zal der zielen weten

 

Noch zwaerlic zijn ghesmeten.

 

 

40

O vader, die dinen enichen zone

 

Sendets in desen eerdsghen hone,

 

Die door ons gaf zijn bloet;

 

Wat hebstu daer of nu te lone?

[p. 438]

 

Men achtes varinc niet een bone

45

Dat hi ant cruce stoet.

 

Waer zijn ghevaren alle die gone,

 

Die storven om dijns levens crone,

 

Dat niemen nu en doet;

 

Wilde wiven, paerden scone

50

Tclergie te crighen es ghewone;

 

Die werelt es zo soet,

 

Haer dienres heeten vroet.

 

 

 

O goedertiere, ontfaermich God,

 

Waer es dijn Paeus, waers dijn ghebod,

55

Waer es dijn heliche leere?

 

Waer es dijn passie, waer es dijn spod,

 

Waer es tversmaden, want over zod

 

So dede men di onneere;

 

Waer es der ewangelien slod,

60

Dat godlike ende dat zaliche vlod,

 

Dat ons ten weghe keere?

 

Du kents dijn volc in zonden glod;

 

Die rozen stroit voor tswine kod

 

Verliest zijn pine zeere;

65

Ghenaden, Christus heere!

 

 

 

Laetstu de creatueren dijn

 

In dit allendiche venijn

 

Der zonden dus versmoren?

 

So duchtic van der zielen mijn;

70

Maer du moets God ende meinsghe zijn,

[p. 439]

 

Laet ons dan niet verloren;

 

No over Zeine, no over Rijn,

 

Ne vindic troost, no medecijn,

 

Of ghelt ne spingher voren.

75

Men zuvert zonden sonder pijn,

 

Danc moet hebben de florijn;

 

Es Reynaert Paeus ghecoren

 

So duchtic dinen toren!

 

 

 

Moet emmer ghescien soet es voorseit,

80

God, dor dine grote ontfaermicheit,

 

Wes hem doch niet versmadich,

 

Die gheerne zonden hadden leit,

 

Ende dijnre moeder waerdicheit

 

Hier gheerne zaghen ghestadich.

85

Ons boom so zeere verdorret steit

 

Van duechdeliker zalicheit,

 

Wes ons daer toe beradich

 

Dat wi, eer ons de ziele ontgheit,

 

Ghecrighen sulks vruchbaricheit

90

Dat wi di zien ghenadich,

 

Daert al sal sijn verladich.

[p. 440]

X.

Een goed exempel.

Als men de werelt wel beziet
In al dat nieus te doene besta,
So eist al zorghe, pine en verdriet,
Droufhede voren of rauwe na.
Hoe effene dat heden de carre ga,
Morghen zo vintze sulken hurt,
Mids datter niement hant an sla,
So datze stubbelt of omme sturt;
De weich es lanc, de tijt es curt.
Elc zie vor hem hoe dat hi vare
Met desen goeden nieuwen jare.

Beziet vor hu, studanten ghierich,
Om al te berespene dat aerguweirt;
Twi es hu therte om leeren vierich
Dan om te zine ghexalteirt?
Of ghi zelve in den wech doleirt,
Wat baedt hu dat ghi vint ghescreven
Daer ghi hu werken up fondeirt;

[p. 441]

 

Ghine weit niet of ghijt zult beleven.

20

De voorders zijn wech; ghine hebt beseven

 

Wanneer ghi zult, dats openbare;

 

Elc zie wel voor hem hoe hi vare.

 

 

 

Claerlic ziet dat hoghe clemmers

 

Dicwile vallen swaren plat,

25

Ende vele verdrinct der stouter zwemmers;

 

O hoghe prelaten, merct wel dat.

 

Noit gheen zo hoghe up stoel en zat,

 

Hi nes ghedaelt ende dalen moet;

 

Ten es niet dan een erdin vat

30

Dat ghi dus hoghe clemmen doet,

 

Daer was noit gheen ten brac so vroet.

 

Ooc weit wel dat mer gheen en spare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Duecht was alleene fondement

35

Daer eere te risene bi began;

 

Hoe menich ombesceeden rent

 

Wil risen, eer dat hem dueget jan?

 

Rike van ghelde, dats de man,

 

Die clemmen wille ter eerlicheit;

40

Die loon zouct eer hi werken can,

 

Sijn eere werdt onder voet gheleit.

 

Wie zonder eere gheclommen steit

 

Men sal sijns wercs noch weten mare;

 

Elc sie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

[p. 442]

45

Edel princhen, die bider duecht

 

Ten edelheiden state sijt ghecoren,

 

Ende meer rijst dan ghi rechts vermuecht,

 

Ziet eerst dat ghy waert naect gheboren,

 

Ende dat uwe vorders hebben verloren

50

Dat si ghecreghen; want ghijt bezidt;

 

Ghi moet hem volghen al zijn si voren.

 

Hoe hoghe ghi clemt, hoe diepe ghi spidt,

 

Der eeren name es so zaen besmidt,

 

Als waerheit roert der tonghen snare;

55

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Faelgieret al, hoe vast gestaen,

 

Edel herte, hu dan beziet,

 

Ende wilt hu oghen up waert slaen

 

Totem, die weit al dat ghesciet;

60

Hoghe gheboorte en helpt al niet;

 

Al effen groot als comt de doot.

 

Wat edelheit hu hier beriet,

 

De doot maect hu der eeren bloot.

 

Al dat hu hier dinct wesen groot

65

Verlies men, eer mens wert gheware;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Gheen edelheide en clam zo hoghe

 

Alexander ne wilder boven;

 

Hoe hoghe dat hi nam de vloghe

70

Hi vant hem dalende al verscoven.

 

Wat zalic an zijn clemmen loven!

[p. 443]

 

Hi es gheloont, hi weit den prijs.

 

Sijn hof was boven allen hoven;

 

Nochtan hi temmerde up een hijs.

75

Noit was zo edel, noch zo wijs

 

De doot en suckeldene ter bare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Hoort aerwaert, hoort, ghi gader goet,

 

Ende scaemt hu uwer ghiericheit;

80

Die onversadelic hebt den moet,

 

Ziet tende van uwer aerbeit.

 

Tgoet, dat in hu kiste leit,

 

Dat slacht den zade zonder vrucht.

 

Hu blives nauwe een linin cleit;

85

Nochtan hebdi van breken ducht.

 

Wat baten oghen zonder lucht!

 

Brinct voort hu ghelt ende comt int clare;

 

Ende elc zie vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Ic vraghe hem allen die zoucken ruste

90

An te bezittene de erdsche have;

 

Nemt nochtan vulte van uwen luste

 

Van al daer ghi of zijt de slave.

 

Alwaer di keiser, coninc of grave,

 

Nochtan heift zorghe in hu haer cheins;

95

Hoe vele men uwer ghenouchten gave

 

Vele meer beghert noch hu ghepeins.

 

Lacen, als comt des stervens wreins,

 

So meerre weilde, so meerre contrare,

 

Ten si dat men wel vorwaert vare.

 

 

[p. 444]

100

Kijct hier in, musers van allen consten,

 

Die al uwen tijt om weten verslijdt,

 

Om boven te gane der consters jonsten,

 

Ende uwer wedergade benijdt.

 

Beziet den ezel, daer ghi up rijdt,

105

De broosghe natuere der mensghelichede;

 

Ende emmer int herte niet en verblijdt

 

Ghine keert hu const ter omoedichede.

 

Dandre zijn duere ende ghi moet mede,

 

Tleven es bleven exemplare;

110

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Langher ne dooch verborghen twint

 

Van die hem nomen Venus scolieren;

 

Die dienen der meestericghen blint,

 

Diet al te verlieze can bestieren.

115

Beziet, ghi minres van dier manieren,

 

Den tijt, die ghi ter minne gheift,

 

Ende als natuere beghint faelgieren,

 

Merct up den loon, die an haer cleift.

 

Meest hi onwerdt die lancst hier leift,

120

Ende als men sceedt van wederpare

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Minres, ne wilt niet wesen gram,

 

Dat men hu tware doet verstaen;

 

So groot profijt mens noit en nam

125

Daer nes meer scaden of ontfaen.

 

Al dinct hu tkarrekin effene gaen;

[p. 445]

 

Hoe langhe ghedueret, dats dattic vraghe;

 

Ende als de feeste al es ghedaen,

 

Verloren tijt die doet de claghe.

130

Ay lacen, het es al vedelzaghe!

 

Int hende sprect Venus dienare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Nu muechdi spreken van den solace,

 

Dat dorpers nomen der minnen spel;

135

De vruecht es groot, maer wel verstace,

 

Ghi vindet tprofijt int hende wel.

 

De wijn gaet uut, wat zoudi el,

 

Als menne ontsteict ende niet en spaert;

 

So doet die minne, dats hem te fel,

140

Die es ghepaert an dorpers aert;

 

Want merct, wanneer dat foute baert

 

Van wine, men sluut den kelnare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Om dat menze vint die niet en wanen

145

Dattem dies wijns ghebreken mach;

 

So willic hem zoetelic vermanen

 

Te merkene hoe vele dat draecht tghelach,

 

Ende oft zo hoghe es an den dach

 

Dat tvat moet lichten salmer uut scinken.

150

Was men te guf men does verdrach,

 

Den cant houde om zijns zelves drinken.

 

Ten es gheen noot dat men doe clinken

 

Tguent dat zalich behouden ware;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

[p. 446]

155

Prouvers van delicaten smake,

 

Die seere sijt der natueren vrient,

 

Het ware noot dat men hu versprake

 

Dat ghi so zelden der zielen dient.

 

Meer siecten onder hu ghescient

160

Dan onder de sobere, dats wel anscine;

 

De viant maect de sine ghesient,

 

Alzo de vleeschauwere doet de swine.

 

De vette die smaken stervens pine,

 

Men spaert den magheren hodevare;

165

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Quaet es houde costume laten,

 

Ende zuer en smaect niet wel na zoet;

 

Merct nochtan wat maecht hu baten

 

Die gulzichlike hu goet verdoet.

170

Ghi ne hebt no hant, no hooft, no voet,

 

Dat ghelden mach als ghi zijt doot,

 

Alwaert ghewassen ooc int roet,

 

Alzo groot als een mussel boot.

 

Waer bi zo mesti hu zo groot,

175

So boter, vleesch, so leeder ware;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Recht eist dat men de verwaende stoute

 

Hier in vermane, die niement ontzien;

 

Al scoot men muelensteene over boute,

180

Hem dinct si ne hebben gheen noot om vlien.

 

Sampsoen was arde staerc ghesien;

[p. 447]

 

Maer om dat vroescap hem ghebrac,

 

Sine cracht ne batte hem niet .II. bien,

 

Hine moeste sterven onder tdac.

185

Noit men van gheenen so stouten en sprac,

 

Hi ne wart ghevelt ghelijc den are;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Sonder vreeze leift menich zot,

 

Die ne hacht up sterven noch up helle;

190

Nochtan hi zien mach, jans hem God,

 

Ter maerct te cope alrande velle,

 

Ende alzo vele, diese over telle;

 

Velle van calveren als van coen.

 

Wat peinstu, vreezeloos gheselle,

195

Naer dien dat doot es Sampsoen,

 

Du draechs dijn achterste paer scoen,

 

Als God di volcht met wraken nare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Trect achterwaert, die boven yemen

200

Van uwen ghebuers wilt zijn gheducht,

 

Ende peinst ten mach ontduken niemen

 

Der doot, hine staet vor haer ter vlucht.

 

Hoort God van hu al zulc gherucht

 

Tdalen werdt hu van hem ghegheven.

205

Maect van ovaerden omoedich zucht,

 

Die hem vernedert die werdt verheven.

 

God hevet gheseit, het staet ghescreven,

 

Hovaerde wrect God met plaghen zware;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

[p. 448]

210

Voor ziet hu wel die avontuert

 

Lijf ende goet ter wilder zee;

 

Hoe vele te bringhene ghi bezuert,

 

Achter hu so blives mee.

 

Ghelijc dat twater smelt de snee,

215

Smelt zorghe ende anxt der zielen cracht,

 

Tsijn sots, die hem beraden wee

 

Om den gonen dies niet en hacht.

 

Als rijc maech sterft, de arme lacht;

 

Leet waert hem dat hi levende ware;

220

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Christus passie moete bewaren

 

Jonghers, in den onnozelen staet;

 

Maer hoort, ghi zotten, die tuwen jaren

 

Sijt commen, ende scuwt der vrienden raet.

225

Dansers, springhers, die scoon ghelaet

 

Belijmt maect om te vanghene mede,

 

Ende niet en peinst den tijt ontgaet,

 

Die commen soude ter nuttelicheide.

 

Merct doch die niet en heift waer mede

230

Dat men zijns selden zeere begare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Ydelheit der ydelheit,

 

Ende al ydel, dit overlijt,

 

Alzo die heliche Pauwels seit.

235

Scaemt ghi alle die ledich zijt,

 

Wien God verleent const, cracht en tijt,

[p. 449]

 

Ende hier verzuumt de gracie Ons Heeren,

 

Scaemt hu, ghi lediche, vor tverwijt,

 

Staet vullic up, wilt werken leeren.

240

So wie verdoolt zal weder keeren,

 

Hets altoos tijt eer tsien verstare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Sonderlinghe, ghi zondaricghen,

 

Ghevoedt met zondeliken aze,

245

Die recht gaet in de zonden licghen,

 

Ghelijc dat zwijn doet in de waze.

 

Het dinct hu sijn al visevaze,

 

Als men hu trecken wille daer uut;

 

Hi dinct hu zotter dan die raze,

250

Die hu castijt, eist stille, eist luut;

 

Maer weit dat elke es sfiants bruut,

 

Die leift en sterft in dier ghebare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

 

Tes groot wonder wat ghi meent,

255

Ghi houde babbilten, die niet en doocht,

 

Ende blijft in zonden noch zo versteent

 

Dat ghi zondaers te makene poocht,

 

Wanneer natuere in hu verdroocht.

 

Ghi brinczer toe, diet wel vermueghen;

260

Met rechte ghi wel gheliken moocht

 

Den zwine niet, maer der vuulre zueghen.

 

Ghi brauwt een bier, drinct grote tueghen;

 

In delle daer tapt hu rekenare;

 

Elc zie wel vor hem hoe hi vare.

 

 

[p. 450]

265

Considereirt in dit .A. .B. .C.

 

Dies hem an trect dat es de man,

 

In wilre niet toe zecghen mee;

 

Elc betre hem, zo hi best can.

 

Hets onrecht dattics hem mesjan,

270

Die broederlic pijnt om mijn behout.

 

Die heere die an den cruce stan,

 

Ende staerf om onser zonden scout,

 

Die bringhe ons als wi werden cout

 

Daer boven in der ingele scare,

275

Daer niement uuten weghe en vare.

[p. 451]

XI.

Maria, moeder ende zuver maecht,
Vrauwe, die dhemelsche crone draecht,
Vul alre ghenaden, die Gode ontfincs,
Dochter des uppersten conincs,
Ende alre glorieuste moeder;
Moeder der weesen ende stier roeder,
Wech der dolender die meslopen,
Salicheit hem allen die in di hopen;
Maecht vor de baersinghe, zuver, claer,
Maecht in de baringhe, ende maecht daer naer,
Van ontfaermicheden fonteine,
Fonteine van salicheden ghemeine,
Fonteine van duechdeliker gracien,
Fonteine van alre jubelacien,
Fonteine der goedertierheide,
Van trooste ende van verlavessen mede.
Dor die ontsprekelike vruecht,
Daer hu gheist in was verhuecht,
Terwile als hu ende niement el
Biden archangel Gabriel
Was gheboodsceipt, maeghet scone,
Dat ghi ontfinct den Gods zone,
Ende dor dat godlike teekin meest,

[p. 452]

 

Dat in wrochte doe dheliche gheest,

25

Ende dor die heliche ontsprekelike

 

Goedertierheit ende des ghelike

 

Der gracie ende der ontfaermicheide,

 

Vulmaecte minne ende omoedicheide,

 

Die sgodlics vaders ghenaden straelde,

30

Mids den welken de Gods sone daelde

 

In desen onsekeren tijt van wane

 

Alleene om meinsghelic vleesch tonfane

 

In uwen werdichsten lechame rein,

 

Ende dor dien bitteren drouven wein,

35

Daer hi hu in bescauwede an,

 

Doe hi hu den appostel Jan,

 

Ewangeliste, in hoeden beval,

 

Ende verhief hu boven al

 

Der inglen ende der archangelen coren,

40

Na werde ende na hu toe behoren;

 

Ende dor dien omoet onnomelic,

 

Die ghi toghet doe vromelic,

 

Ghi Gabriel, den inghel, zeit,

 

In Godliker onderhoricheit:

45

"De dierne Gods, so wil hier zien;

 

Na dinen worde moet mi ghescien."

 

Dor deliche .XV. bliscepen,

 

Daer hu gheest in was begrepen,

 

Met uwen zone uut allen zeere,

50

Jesus Christus, onsen heere,

 

Ende dor de compassilike smerten,

 

Ende zeericheit over scaerp van herten,

 

Die ghi bezieft, als ghine al naect

[p. 453]

 

Ant cruce zaecht hanghen alzo mesmaect,

55

Dorstigh, dornaghelt, dorwont met allen,

 

Ghedranct met aisine ende met gallen,

 

Hem roupen horet uuter maten:

 

Mijn God, waer hebstu mi ghelaten!

 

Ende dor den rauwe, moeder, maecht,

60

Van hu, als ghine sterven zaecht;

 

Ende doe die heliche wonden vive

 

Uwes kints ghemint, bloume alre wive;

 

Ende dor duutreckinge zijnre lede,

 

Sijnre senuwen, ende al sijnre aderen mede,

65

Ende dor die zeericheit al zijnre wonden,

 

Ende dat ghine wonden zaecht tien stonden,

 

Ende dor de fointen sijns bloets root,

 

Ende al zijnre passien, ende al zijnre noot,

 

Ende al uwer herten zeericheit,

70

En der fonteinen uwer tranen heit,

 

Dat ghi met alle den helichen coomt,

 

Ende Gods vercoornen tzamen ghenoomt,

 

Haestelijc mi in staden staet.

 

Weist in mijn hulpe, ende weist mijn raet,

75

In allen verzouke, in mijn ghebet,

 

In al minen anxte ende node met,

 

In alle den dijnghen die ic doen zal,

 

Sprekende of peinsende gheel ende al,

 

In allen daghen, in allen nachten;

80

Wilen, antwilen, wilt bewachten

 

Mijn leven, ende impetreirt mi voren

 

An uwen eenichen zone vercoren

 

Vervulte van goede, dat vor hem bloye

[p. 454]

 

Ontfaermichen troost in allen vernoye,

85

Helpe tot alre benedichinge,

 

Warachtiche, vraye belihinge,

 

Snelheide ende voort gaen tallen duechden,

 

Overvloite in zalicher vruechden

 

Van gheesteliken ende lechameliken goede.

90

Verleene mi gracie ende zekere hoede

 

Des Helichs Gheests, die mi beleeden

 

Moet, ende alle mijn dinge voor reeden,

 

Mijn ziele behoeden ende bestieren,

 

Mijn lechame hoeden ende regieren,

95

Mijn ghedochte up rechten ende mijn zien,

 

Ende minen zin bewaert wel dien,

 

Vrauwe, vor al zonderlijc ocuzoen;

 

Mine goede begherten wilt vuldoen,

 

Ende mine beloften, zo waer ic zi;

100

Heliche ghepeinsen zo zent in mi;

 

Verledene zonden doet mi vergheven,

 

Die jeghenwoordiche hier in dit leven

 

Wilt betren, vrauwe, ende ghemate

 

Toecommende, so dat ic se late.

105

Eerachtich, eerlic leven alteenen

 

Wilt dat bi gracien mi verleenen

 

Victorie voor alle bejeghentheide

 

Der weerelt ydele gheleghentheide,

 

Warachtichen pais betamelic

110

Gode, gheestelic ende lechamelic;

 

Caritate, ghelove ende hope goet,

 

Zuverheide ende vulmaecten omoet,

 

Ghedochzamicheit in allen mesquamen,

[p. 455]

 

Ende de .V. zinnen mijns lechamen

115

Moetti bestieren ende behoeden

 

Van allen zondeliken vloeden.

 

De .VII. ontfaermiche ghewerken

 

Wilt int vuldoen mi daer in sterken,

 

Ende macht verleenen toot in den fijn;

120

Dartiklen van den ghelove mijn

 

Vulcomelic houde, ten wille van Gode,

 

Ende van der wet de .X. ghebode

 

Doet mi gheloven ende houden vast;

 

Ende vander .VII. hoofdzonden last

125

Wilt mi bescermen tot in mijn hent;

 

Ende dat mi emmer werde bekent

 

Dijn alre minlicste aenghesicht,

 

Claerre dan der zonnen licht,

 

Ten fine in minen laetsten dach

130

Dattic dijns trooste ghebruken mach,

 

Ende boodscapt mi den dach ende ure

 

Dat mi de doot zal worden tzuere,

 

Ende dese omoediche bede ontfaet

 

Ende hoort, mijn upperste toeverlaet,

135

Verleent mi teewelike leven,

 

Hoort ende vulhoort ende wilt ons gheven

 

Dat wi hu bidden, maechet zoete,

 

Moeder Gods, der zonden boete,

 

Ende moeder der ontfaermicheit;

140

Lof hebbe die eeniche Triniteit!

[p. 456]

XII.

Ghebedt an de H. Maria

O overvloiende fonteine,
Van gracien ende van alle ghenaden,
Maria, moeder ende maghet reine,
Die allen mestroosten muecht beraden;
Ic comme toot hu zo zwaer gheladen,
Alleene ics niet ghedraghen en can;
Dies helpt mi, vrauwe, ende staet in staden,
Want ic nye zwaerre last ghewan,
In canre ooc niet ghesceiden van.

Van desen laste ic draghe alleine,
Dat minne reine ende anders niet;
Hope es van trooste mi te cleine,
Dies es te meerdere mijn verdriet.
Naer dat mi aldus es ghesciet,
So ne eist gheen wonder dattic truere;
God, die alle herten binnen ziet,
Verleene mi zaliche avontuere
Om te bezoetene dat ic bezuere.

[p. 457]

 

Dat ic bezuere dat moetic zwighen;

20

De redene es mi te lidene zwaer,

 

In mach van niemene troost ghecrighen

 

Sonder alleene, ic weet wel waer.

 

Maria, vrauwe, nu weist bi haer,

 

Wien ic met trauwen hebbe vercoren;

25

Ic moet haer stille of openbaer

 

Dienen alder werelt voren;

 

Mi dinke ic bemmer toe gheboren.

 

 

 

Daer toe gheboren es mijn leven,

 

Altoos es zoe mi in den zin;

30

Sdaechs es zoe in mi ghescreven,

 

Al dinc der uut ende zoe der in.

 

So waer ic sdaechs in bezich bin

 

Alleene es zoe, diet al bestiert,

 

Ende als ic rustens doe beghin,

35

So es mijn droom met haer verciert;

 

Daer zeere mijn gheest in glorijert.

 

 

 

Glorijert mijn gheest in drome,

 

So bem ic wakende vruechden quijt,

 

Dus es mijn leven al fantome,

40

In weet hoe mi ontgaet de tijt.

 

Ic biddu, dies wel machtich zijt,

 

Of reine minne es lonens wert,

 

Jont mi een duechdelic verblijf;

 

Mijn herte el niet an hu beghert

45

Dan troost, die hu no mi ne dert.

 

 

[p. 458]

 

Deert zwaerlic peinsen troosteloos

 

Eenichen meinsghen, ic moet verdraghen;

 

O vrauwe, mijn vruecht up eerde altoos

 

Hoort doch wat in hu wille ghewaghen:

50

Het en es niet leden .VII. daghen

 

Dat ic om rusten was gheleighen,

 

Seere ghequetst van stwivels slaghen,

 

So onghetrooste minners pleghen,

 

Dus was mi hu ghedinken jeghen.

 

 

55

Jeghen de zoete dagheraet

 

Wardic uut zwaerrere melancolie

 

In slape verwonnen, dat verstaet,

 

Daer vant mijn gheest in melodye.

 

Ic bidde der zoeter maecht Marie

60

Dat zoe wil spellen minen droom

 

So datter zalicheit of ghescie,

 

Niet langhe te royne jeghen troom,

 

Aldus beghinnic, nemes groom:

 

 

 

Als de winter es vergaen,

65

Ende alle wortelen ontfaen

 

De boodscap van der heeter zonnen,

 

Ende de natuere, die was verwonnen

 

Vander couder doder tijt,

 

Beghint ontwaken om tjolijt

70

Van toecomender vroilicheit,

 

Ende dat des couts vernoilicheit

 

Leden es, als die moet rumen,

 

Ende dat die voghelkine haer plumen

[p. 459]

 

Beghinnen te scuddene van den neste,

75

So dochte mi dattic buter veste

 

Van Brucghe wandelen ghinc alleine

 

Zuutwaert, daer ic een fonteine

 

Sach ghemaect, alzo mi dochte

 

Van albaestere; dieze wrochte

80

Was zeker meester boven al

 

Dat wrochte, of werct, of werken zal;

 

So lieflic was zoe int bescauwen.

 

Beilden sach icker an ghehauwen

 

Van rechter consten alst wesen zoude,

85

Bleckende claer ghelijc den goude;

 

Vive van zonderlingher condicien,

 

Ende elc diveers van zijnre officien,

 

Van maetselrien wel bewaert,

 

Na const ende ooc na werkens aert.

90

Ic ginc bet naer als ic dit zach,

 

Daer zach ic waer een houde lach

 

Levende an de fonteine claer.

 

Ic mercte wel an zijn ghebaer

 

Dat hi was der fonteinen hoede;

95

Soetelic met ghestadichen moede

 

Groetickene arde varinc.

 

Hi arde vriendelic mi ontfinc,

 

Mids dattem dochte, alzoot was waer,

 

Dat ic uut rechter duecht cam daer,

100

Ende om te cortene minen tijt:

 

"Vrient, sprac hi, wel commen zijt;

 

Zit neder in dit zoete gras."

 

Ic die van ghane moede was

[p. 460]

 

Bedancte den goeden houden weder,

105

Ende ic ghinc bi hem zitten neder,

 

Couten van misseliken dinghen.

 

Daer hoordic menichen vogel zinghen

 

In dat foreest van vruechden rijc;

 

Mi dochte dattic des ghelijc

110

Van vruechden nieuwers hadde ghehoort.

 

Te gader spraken wi menich woort,

 

Recht als ghetrauwe vrienden pleghen;

 

Onlanghe so was de tijt gheleghen

 

Den houden en cam een boodscap an,

115

Dies hi bezief dat hi van dan

 

Cortelike zoude moeten varen;

 

Dies ic begonste recht verzwaren;

 

Want zijn biwesen was goet ende fijn.

 

Doe dochte mi in den drome mijn

120

Dat hi mi bat in trauwen reine

 

Dat ic wilde te dier fonteine

 

Nemen ware in rechter duecht,

 

Dies creich mijn herte gerechte vruecht

 

Dat hi dat zoete reine vat

125

Duechdelike mi te hoedene bat,

 

Als zinen rechten gheheelen vrient.

 

Dies moet hi eewelic zijn ghedient

 

Van den gherechten des hemels trone,

 

Ende ic beloofde hem zonder hone,

130

Waert dattic enich dinc vermochte

 

Dat mi eerlic wesen dochte,

 

Ende orborlic ter zoeter fonteyne,

 

In wilder om sparen groot no cleyne.

[p. 461]

 

Doe sciet hi dan ende ruumde tgras,

135

Dies rouwe groot ghedreven was;

 

Want hi ghetrauwelic hadde verwaert

 

De fonteine van zoeter aert.

 

God gheve dat noch moete ghescien

 

Dat wi elc andren moeten zien

140

Int rike daer God de zaliche croont,

 

Daer alle duechden zijn gheloont;

 

Mids gaders der fonteinen claer,

 

Doe stont ic up, ende ginc bet naer

 

Ter zoeter fonteinen zonder lac

145

Bezien of enich dinc ghebrac

 

Dat ic haer teeren mochte vulcomen,

 

Ende int bezien hebbic vernomen

 

De chierheit van haer uutvercoren

 

Vele meer dan ic zach te voren.

150

Daer zachic boven hoochst ghestaen

 

Een coninginne wel ghedaen,

 

Van finen goude blikelic;

 

In zach nie gheine so rikelic

 

Ghecleet als zoe, dat dochte mi;

155

Guldine leteren stonder bi.

 

Dbediet was arde zeere bequame,

 

Ende luudde: "Vroescap es mijn name."

 

Met rechte zalmen dien meester loven,

 

Die dat werc wrochte ende stelder boven

160

Vroescap, die edele coninginne;

 

Hi es wel wert dat men wel minne;

 

God jonne ons dies in desen live.

 

Daer onder zaghic vrouwen vive,

[p. 462]

 

Ghecleet met witten ende al bezait

165

Met guldine zonnen uut gherait,

 

Ende elker name ghescreven stoet

 

Onder an elker beilden voet.

 

Teerste dat was gheheeten Horen;

 

Toot allen duechden uutvercoren,

170

Bescoopt vor alle vremde lette,

 

Wel bewaert van alre smette,

 

Van allen quade wel behoedt;

 

Die alzo horen can hi vroedt;

 

Den meester lof, diet ordineirde.

175

Up dander beilde ic avizeirde;

 

Daer onder stont: "Ic heete Zien."

 

Wat mi messit of mach messcien

 

An mi, ant mine, an niement el.

 

Saghe elc alzo, zo saghi wel;

180

So waers ghepait de makere zijn.

 

Terde beilde van werden fijn,

 

De name die stont: "Ic heeten Rieken."

 

Ghesonde lucht niet als de zieken,

 

Die rieken anders faute een mul,

185

Ende zelve zijn mesquamen vul;

 

Eens anders clem, dat mach hem deeren,

 

Nochtan zi tgrote niet van hem weeren;

 

Hier es vroescap zeere ghespaert,

 

Daer was dit beilde of wel bewaert;

190

Danc hebbe de werde meester wijs.

 

Den vierden ghevic grooten prijs,

 

Daer stont ghescreven: "Ic heete Smake."

 

In alre duechdeliker zake:

[p. 463]

 

Redene, eere ende werdicheit,

195

Daer hadde dat beilde toe bereit

 

Nerenstelijc zijn abetijt,

 

Dies waest van veil onrusten quijt,

 

Van onneeren ende van blamen,

 

Dies hem de meinche wel mach scamen;

200

Dat dies ghebrect, heer God vuldoet.

 

Dat vijfste beilde zuver zoet,

 

Wies name men hoghen prijs zal gheven:

 

Ic heete Bevoelen stont ghescreven

 

Onder in guldinen leteren claer;

205

In groot, in cleen, in licht, in zwaer

 

Bevoelen doet in allen keere

 

Tleven staen in groter eere,

 

Onbegrepen telker stede.

 

Bevoelen maect omoedichede,

210

Bevoelen maect de eere vermaert,

 

Bevoelen wijsheit openbaert,

 

Bevoelen doet de quaetheit scuwen,

 

Bevoelen doet de duecht vernuwen,

 

Bevoelen draecht met vrienden last,

215

Bevoelen altoos met maten past.

 

Wel bevoelen doet wel bekinnen

 

Gode enten even meinsghe minnen;

 

Bevoelen doet duecht met duechden lonen;

 

Die daer in houdt God salne cronen.

220

Dus zachic daer de vrauwen vive,

 

Wiens name ic lof met eeren scrive,

 

Dies heb de meester hoghen danc.

 

Dat slot versachic daer de ganc

[p. 464]

 

Uutspringhen van der fonteine,

225

Die met menighen slotel reine

 

Was ghesloten als een tresoor;

 

Elc slotel wit als een yvoor,

 

Deen an dander juust ghepast,

 

Daer mede zo was ghesloten vast

230

Dat zoete lievelic conduut.

 

Ic peinsde: Heer God, wie zal hier uut

 

Des borrens tzijnre noot ghecrighen?

 

Wie daer of sprect ic mach wel zwighen;

 

Want emmer ne dinkics mi niet wert;

235

Dat es dat mijnre herten dert.

 

Met dat ic stont ende recht bezach

 

De grote scoonheit, die ghelach

 

Ander fonteinen reinicheit,

 

Peinsende up mijn cleinicheit,

240

Verstaert recht in melancolyen,

 

Hebbic een deel bet up ghesien

 

Twe veinstren claerlic open gaen;

 

Een licht zo zach ic daer uut slaen,

 

Dies herte ende zin ende ooc mijn moet

245

Wart beroert ende al mijn bloet,

 

Ende rechte voort in tzelve licht

 

So bezief ic als een scicht,

 

Een scote tot in mir herten gront.

 

Nye zident bezief ic mi ghezont;

250

Flau, bescaemt ende zeere vervaert

 

So tart ic weder achter waert,

 

Ende ginc al ghesconfieert van dan

 

Recht als een verwonnen man,

[p. 465]

 

Al omme dolende hare ende gheins,

255

Menichsins was mijn ghepeins:

 

Ghenaden, riep dat herte mijn,

 

Up Gode ende up de moeder zijn,

 

Dat zi mi namen in bestiere,

 

Dat ic in eenicher maniere

260

Raet ghecrege van minre quale,

 

So dat de wonde van desen strale

 

Mi worde vermaect int herte binnen,

 

Eer ic mijn aerme cranke zinnen

 

Aldus roukeloos verlore.

265

Dus ghinc ic dolende als een dore

 

Up ende neder hier entaer;

 

Int hende zo wardic ghewaer

 

Van verren bleckende een prieel,

 

Daer an dat menich groen torreel

270

Ghewassen stont van roden rozen.

 

Daer te gane dat was mijn glozen

 

Sonder letten om bezien

 

Of ic daer vinden mochte wien

 

Ic mochte claghen mijn verdriet;

275

Alzo ic dede, in lette niet.

 

Als ic daer cam wardic ghewaer

 

Solaes, ende vruechdenrijc ghebaer

 

Driven menich voghelkijn

 

Elc na der natueren zijn.

280

Het was al vro, groot ende cleine,

 

Sonder ic arem man alleine.

 

De zoete lucht van egglentiere

 

Ende crude van menicher maniere

[p. 466]

 

Die roken daer zo over zoete;

285

Met rechte hi alre qwale boete

 

Ghewint, die sulker roke es bi;

 

Maer niet en twint zo ne halpze mi,

 

Der voghel zanc, no zoete cruut.

 

Mijn bliscap docht mi wesen uut,

290

Menich zuchten mi ontginc:

 

O, peinsdic, hemelsch coninc,

 

Wien alle ghepeinsen werden cont,

 

Wat zalic nu te deser stont

 

Moghen doen; waer zalic gaen

295

Of wat zal ic te doene bestaen!

 

Ghetrauwen raet die waer mi goet.

 

O Maria, maghet zoet,

 

Staet mi bi te deser tijt;

 

Alzo waerlic als ghi zijt

300

Moeder Gods ende maghet puere,

 

In wien God meinsghelike natuere

 

Ontfinc bi uwer omoedicheden,

 

Ende hu van zijnre ontfaermicheden

 

Den slotel gaf, diese eerst ontsloot;

305

Om te verlosne uuter noot

 

So wie ghenade an hu beghert.

 

Ghi weit wat mijnre herten dert;

 

In caent ghenesen, no verdriven,

 

Ende salic langhe moeten bliven

310

Sonder troost ende zonder raet,

 

Mi comt de doot of alzo quaet;

 

Staet mi in staden, bloume alre vrouwen,

 

Dat ic doch eenighen vrient van trauwen

[p. 467]

 

Ghecrighen can up desen dach,

315

Wien ic mijn liden claghen mach,

 

Ende mi ghetrauwelic berade.

 

Dus ginc ic in den groenen pade

 

Duer bloume ende duer tzoete gras

 

Toten prieele dat zoete was,

320

Alzo mi dochte, dan ic vor dien

 

Van lieflicheden hadde ghezien,

 

No ooc van alzo soeter lucht.

 

Mettien gafic zo zwaer verzucht

 

Recht als ic ten prieele cam,

325

Daer uut ic eenen vois vernam,

 

Die int verstaen mi gaf bediet:

 

"God seine hu, vrient, mescomt hu yet!"

 

Bescaemt ic van den voise wart,

 

Nochtan ic metten suchte tart

330

In die joliselike stat.

 

Daer zach ic waer een vrauwe zat

 

Alleene, die recht ghesedich was

 

Van manieren, ende int gras

 

Zochte met haren vingheren zoet

335

Of daer eniche clavere stoet

 

Met bladen viere; als ic dat zach

 

So seidic: "Vrauwe, goeden dach

 

Verleene hu God ende zalich leven!"

 

"Vrient, sprac zoe, God moet hu gheven

340

Wel te vaerne, ende goede ghesonde."

 

"O vrauwe, zeidic, van Gods monde

 

Moeti zijn ghebenedijt

 

Dat ic hu hore te deser tijt

[p. 468]

 

Van mijnre ghesondicheit vermanen;

345

Maer zonder hopen es mijn wanen

 

Ghesont te werdene nemmermeer."

 

Doe sprac die vrauwe: "Ontkeer

 

Zulker worden, ende versteict

 

Twivel ooc, wat hu ghebreict;

350

Ende leift up hope, dat biddic di;

 

Want gheluc vele naerre zi

 

Den meinsghe dan hi selve weet.

 

Zit hier bi mi wel ghereet,

 

Ghi dinke mi sijn een deel ontweicht;

355

Zeicht mi wat hu up therte leicht.

 

Mach hu mijn troost yet staen in staden,

 

Ic holpe hu gherne." "Heere God, ghenaden!

 

Sprac ic, ghelooft zo moetti sijn,

 

Uutvercorne vrauwe mijn,

360

Dat willic al te gherne doen."

 

Doe zat ic neder in dat groen

 

Bider vrauwe goedertiere,

 

Soe mercte zeere up mijn maniere,

 

Die druckelic zach van vaerwen bleec,

365

Ende arde menich waerf verzeec,

 

Dies vraechde zoe te mijnre vrame

 

Wat mi noosde of waen ic came,

 

Ende wat dat mijnre herten derde;

 

Dit waest dat zoe te wetene begherde.

370

Doe sprac ic dus der vrauwen aen:

 

"Hets goet gheclaecht om troost ontfaen;

 

Maer lasen, alzoot ghescepen steit,

 

Ic duchte die es mi onghereit;

[p. 469]

 

Doch om te coelne minen moet,

375

Die mi van pinen qwelen doet,

 

Willic hu vriendelic openbaren

 

Hoe dat met mi es ghevaren;

 

Maer ic biddu, lieve vrauwe,

 

Up vrienscap ende ooc up trauwe

380

Tghuent, dat ghi mi zecghen hoort,

 

Wilt dat zo duechdelic helen voort,

 

Dats ics te gheenre tijt hier na

 

Verwijt no gheen begrijp ontfa."

 

Doe sprac de vrauwe: "Vrient, vorwaer

385

Dies muechdi leven sonder vaer,

 

Van mi ne sal hu niet messcien."

 

"Werde vrauwe sec, van dien

 

So moetti eewelic hebben danc;

 

Dies en es niet leden lanc

390

Dattic uut rechten jongen luste

 

In wandelinghen sochte ruste

 

Om te cortene minen tijt;

 

Ende daer ic aldus zorghen qwijt

 

Spelen ginc int groene alleine,

395

Sach ic van verren een fonteine,

 

Die was so rijkelic ende so scoone.

 

Ic dancte Gode van den troone,

 

Dat hi de gracie naturen gaf,

 

Daer zulc een werc ghewrocht was af;

400

Om wel te ziene ic ginc bet naer,

 

Ende rechte voort wart ic ghewaer

 

Eenen den vriendelicsten man.

 

Van hem ic mi te vullen can

[p. 470]

 

In duechden nemmermee beloven;

405

Met Gode moet hi sijn daer boven,

 

Ende hi was der fonteinen hoede."

 

Doe mercte up mi de vrauwe goede,

 

Dat mi een deel begonsten tranen

 

De oghen mijn in zijn vermanen:

410

"Vrient, sprac soe, ic merke wel

 

Ghi hadttene lief." "Wat soudic el,

 

Lieve vrauwe sec, zoudic niet!

 

Lacen, bin corter tijt hi sciet

 

Van mi, dies menich drouve bleef,

415

Ende daer ic groten rauwe om dreef;

 

Want sijn gheselschap ende zijn gracie,

 

Sijn trauwe, sijn goede visentacie,

 

Die ne verghetic nemmer meer.

 

Alst daer toe cam, het doet mi zeer

420

Dat ic noch peinse hoe hi mi bat,

 

Als ic vor tsceeden bi hem zat,

 

Dattic up trauwe die hi in mi

 

Betrauwende was, ende daer wi bi.

 

Te samen hadden zijn verselt

425

In duechden recht na mir ghewelt,

 

Ware ter soeter fonteine name.

 

Ghevielt so dat haer yet mesquame,

 

Dat loofdic hem ende saelt hem houden,

 

Ende dan zal nemmermeer vercouden,

430

Daer en salic lijf no goet in sparen,

 

Daer ic in helpen mach verwaren

 

Haer eere, ende ooc haer waerdicheit,

 

Dies willic altoos sijn bereit.

[p. 471]

 

Niet lange en leet naer dit beloof,

435

Hi ne sciet van mi ende ruumde thof;

 

In hemelrike moeticken vinden.

 

Doe stondic up, als die bewinden

 

Hem wilde om ter fonteinen sien.

 

O vrauwe, nu wilt verstaen te dien

440

De redene, die ic nu secghen zal,

 

Dats datter weicht daer an gaet al:

 

Wel varen, sterven, ofte leven.

 

Die mi hier raet toe mochte gheven,

 

So waer ic een behouden man;

445

Want ic mi niet ghehelpen en can,

 

Noch niemen up eerde zonder eyne;

 

Vrouwe, nu stondic bider fonteyne,

 

Ende wart te lecghene minen merc

 

In dat zoete reine werc;

450

Al voren an dat beilde scone

 

Van goude metter riker crone,

 

Daer Vroescap onder stont ghescreven;

 

Der onder beilden hooch verheven,

 

Vive, ende elc met zijnre namen,

455

Zuver, puur van alre blamen.

 

Daer zachic up dat reine conduut,

 

Daer dat borne mach comen uut

 

Van medicinen, vrauwe, maer

 

Menich slotel zachic daer,

460

Dies bleef tconduut besloten reine.

 

Met dat ic sta voor de fonteine,

 

Aenziende dat werc so wel ghedaen,

 

Sachic twee veinstren open gaen,

[p. 472]

 

Daer uut dat mi besceen een licht,

465

Dies ic besief, recht als een scicht

 

Int herte mijn toot in den gront;

 

Nemmermeer werdics ghesont

 

Ten zi dat God bi zire ghenaden

 

Mi wil troosten ende beraden,

470

Alzo hi menichen heift ghedaen.

 

Hets emmer waer ic hebt ontfaen,

 

Het blijft in mi ten mach gheen man

 

Ghenesen, ooc hoe vele hi can;

 

Mijn ruste, mijn vruecht, mijn melodie

475

Es wech; maer zwaer melancolie,

 

Trueren, zuchten, claghen, waken,

 

Sien, horen, bevoelen, rieken, smaken,

 

Dat heift verloren zeere de cracht

 

In mi; maer altoos dach en nacht

480

Besorghende, wie dat zal vermaken.

 

Mijn herte ghequetst of bi wat zaken

 

Dat icx ghenese van der doot.

 

O lieve vrauwe, dits al de noot,

 

Ende meer dan ic hu secghen mach,

485

Om Gode hier of ne gheen ghewach;

 

Want liever soudic, zeker zijt,

 

Sterven dan hier of verwijt

 

Of begrijp van woorden qwame."

 

Doe sprac de vrauwe van goeder name:

490

"Vrient, ic hebbe hu wel verstaen;

 

Die zorghe laet te nieuwten gaen;

 

Van mi zo en hordijs nummer woort.

 

Ic hebbe menich waerf ghehoort

[p. 473]

 

Van ziecken herten meer dan nu;

495

Maer andwoorden willic hu

 

Up tguent, dat ic an hu versta,

 

Maer letter up ende hoorter na:

 

Als ghi dus wandelen ghinct alleine,

 

Ende ghi eer zaech de scone fonteine,

500

Haddire niet ghecomen so bi

 

Ghi haddes wel ghebleven vri;

 

Maer doch te spade eist nu van dien.

 

Het scijnt ghi hebze so ghesien,

 

Ghi ne cuenes nemmermee ghenesen,

505

Confoort ne moet hu mede wesen.

 

Ghi zecht die hu es onghereet;

 

Seker, vrient, dat es mi leet;

 

Maer hoe dat zi hebt goeden moet

 

Up dat ghi niet ne meent dan goet,

510

In hopen uwen zin verscoont:

 

Goet dienst ne bleef noit ongheloont;

 

Maer van quade comt altoos quaet.

 

Naer dien dat vroescepe boven staet

 

Bem ic uwes zeers te bet ghepait;

515

Ende dat de slotel node drait

 

Dat comt bi haer, bi niement el,

 

Die binnen hout, verstaet mi wel,

 

Dat borne claer, die heet Confoort,

 

Die lichtelic niet mach commen voort,

520

Bi alle dien slotelen van yvore,

 

So wel betaemt zulken tresore;

 

Want daer es der fonteinen vrauwe,

 

Wiens name dat es gheheeten Trauwe,

[p. 474]

 

Die .VII. adren in den gront

525

Heift ghemaect, dat zi hu cont,

 

Daer dat borne bi ontfangt

 

Sijn cracht; wie daer of wart ghedranct

 

Hi moet ghenesen alder quale,

 

Die commen mach uter veinstren strale.

530

Teerste conduut dat es een .T.,

 

Dats Troost ende Toeverlaet noch mee.

 

Dandere een .R., dats Reinicheit,

 

Van al dien daer ontrauwe in leit.

 

Terde conduut dat es een .O.,

535

Dats Omoet, die den moet maect vro.

 

Tfierde conduut dat es eene .U.,

 

Dats Vriheit, scalkernien scu.

 

Tfijfste: twee huwen dobbel tsamen,

 

Wel bewreidt van allen blamen,

540

Dats Vriendelicheit ende Wijsheit mede,

 

Die gheven zalicghe vroilichede.

 

Tsevende conduut dat es een .E.,

 

Dats Eere, die ghelijc der zee,

 

Vloiende es in alre duecht.

545

Nu merct of hi mach sijn verhuecght,

 

Die drincken zal dit borne claer,

 

Dat ware den dorpere arde onnaer;

 

Het ware ooc jammer ende scade

 

Datter yement scade an dade.

550

Dat wiste wel die houde vroede,

 

Die de fonteyne hadde in zijn hoede,

 

Ende om dat hi dat borne reine

 

Hadde ghesmaect van der fonteine,

[p. 475]

 

So sciet hi node ghenouch van dan;

555

Maer niement langher bliven en can

 

Dan hem de heere consenteirt,

 

Die tzinen wille al dinc ordineirt.

 

Doch so ic hore an uwe woort,

 

Dit borne dat men heet Confoort,

560

Dat moetti hebben zuldi ghenesen.

 

Nu merct dan zelve hoe zal dit wesen

 

Naer dien dat hi hu bat zo zeere,

 

Altoos om der fonteinen eere,

 

Te pinene met ghetrauwer macht;

565

Examineirt dan hu ghedacht,

 

Hoe ghijt begheert, dat weetic niet.

 

De zieke beghert, verstaet tbediet,

 

Menich dinc, dat zeere contrare

 

Den live ende ooc der zielen ware.

570

Verwaert hu eere ende ziet wel toe

 

Dat wille niet dan belofte en doe;

 

Want niemen es beter dan zijn woort."

 

"Vrauwe, zeidic, ghi hebt verstoort

 

Mettien worde dat herte mijn,

575

Ende al mijn adren daer toe sijn

 

Verwalt, beroert, ontstelt dat ghi

 

Sout willen peinsen dat in mi

 

Luusghen zoude dorpernie.

 

Helpe, moeder Gods, Marie,

580

Hoe wee es mi daer of ghesciet,

 

Die mi recht nu eenen scaerpen spiet

 

Duere ende duere mijn herte stake.

 

Ic ne zoude niet so bitter smake

[p. 476]

 

Der of ghevoelen no zericheit;

585

Wat helpe, wat dede dat woort gheseit.

 

Noit zo ne cam in mijn ghedochte

 

Biden heere, diet al ghewrochte,

 

Qwaet ghepeins, no clein, no groot,

 

Thaer waert; in waer mi liever doot

590

Duzentichwaerf ent mueghelic ware

 

Dan dat ic zoude van eenen hare

 

Begheren an haer bi gheenen keere

 

Daer bi vermindert worde haer eere,

 

Haer zalicheit ende ooc haer duecht.

595

In weet hoe ghi dat secghen muecht;

 

Wat waenge dat ic ontrauwe meene!

 

Kerboie zeker, dats mi te cleene,

 

Te betrauwene menic niet.

 

Bi Gode, die hem crucen liet,

600

Alwaric heere der weerelt al,

 

In weet of ict nu peinsen zal,

 

Ent mi ghebueren mochte alzo wel

 

Als up te stane, in weinschte niet el,

 

No dat, no wille, no confoort

605

Van haerre eere toebehoort,

 

In zulker wijs als hize liet,

 

Doe hi met eeren van haer sciet

 

Mijn goede vrient, de welke mi

 

Bad, daer ic in ghehouden zi,

610

Ende nemmermee ne werdic man,

 

Die anders sal begheren dan

 

Trauwe ende eere, mocht mi ghebueren

 

Confoort te crighene teenicgher uren.

[p. 477]

 

In gheere up eerde gheen ander goet,

615

Ende eist dattic dies derven moet,

 

So biddic Gode bi zijnre ghenade

 

Dat hi mi eenichsins berade:

 

Want andren dranc, faelgiert mi desen,

 

Al zoudic nemmermeer ghenesen,

620

Ne werdt gheprouft van mi vorwaer."

 

Doe sprac die vrauwe: "Een zalich jaer

 

Moeti hebben die alzo sprac,

 

Ende al die minnen zonder lac,

 

Confoort te drinkene moet si winnen

625

Al zulc een tueghe dat zi van binnen

 

Moeten ghenesen gans ende fijn,

 

Ende hemelrike naer dit termijn.

 

Een bede, sprac zi, so biddic hu,

 

Dat ghi mi wilt vergheven nu

630

Dattic so vrilic sprac te voren;

 

Want ic en seit om gheen verstoren,

 

Maer mochtic in eenicgher wijs

 

Beraden hu na mijn avijs,

 

Ic wil hu helpen sonder verdrach,

635

Ooc waer dat ic hu helpen mach."

 

"Vrauwe, zeidic, hets al vergheven,

 

Maer het zi onder voete bleven

 

Al dat wi tzamen hebben gheseit.

 

Het ware mi utermaten leit

640

Qwamer eeniche woorden of."

 

Si sprac: "Nu doe ic hu belof,

 

In zal hu wesen niet contrare;

 

Maer eer yet lanc ghi sult gheware

[p. 478]

 

Werden dattic bem hu vrient."

645

"Vrauwe, dat wert van hu verdient,

 

Seidic, ende namze bider hant."

 

Mettien ontwiec ic, ende ic vant

 

Mi bezweet an al mijn lijf

 

Van gramscepen dat dat goede wijf

650

Up mi bemoede vilonie.

 

"Ic bidde hu, zoete maecht Marie,

 

Alre bedructer melodie,

 

Nemt de fonteine in hu behoet.

 

Mijn herte en gherde ontrauwe nye,

655

Onrein ghepeins, no dorpernie.

 

Reine trauwe, lijf, zin en moet

 

Jan ic haer, hoet met mi ghescie.

 

Troost mi eer dat mi frenezie

 

Om confoort verderven doet,

660

Ende ic zende hu een minlic groet;

 

Nemt dat voor goet, fonteine vrye.

[p. 479]

XIII.

O almoghende God Emanuel,
Die zinen inghel Gabriel
Sand neder die zaliche boodscap goet
In eene roze, vul der omoet,
Daer zoe den Gods zone bi ontfinc,
Moete hu bewaren, heer coninc,
Ende al dit goede gheselscip mede,
Die blomkin van Brucghe, der goeder stede,
Die ic uut duechden blomkin nome,
Mids dat Maria, die roze bloume,
Voor Gode vercoren es dhoochste alleine.
So secghic dan, blomekine int ghemeine,
Ic arem, rud, stomp, cranc, houd van daghen,
Mids dat die zinne so zeere vertraghen,
Dat ic niet wel mach spreken hoghe,
So versouc ic bi Gods ghedoghe,
Heer coninc, ter gheliefste van hu
Dat ghi doch wilt bevelen nu
Remedie te doene van alre sprake,
Dat ic mach toghen te minen ghemake
Twi ic bem comen bin uwer saten,
Ende hebbe mijn hermitage ghelaten,

[p. 480]

 

Dewelke pine mi niet en vernoyt

 

Up dat ic spreken mach onghemoyt;

25

Want die alle dinc wel over ziet

 

Langhe te pinene ende tende om niet,

 

Dats groot verdriet in smeinsghen zin.

 

Weit dat ic ooc soukende bem der in

 

Van hu tprofijt, van Gode den danc,

30

Vergheift mi maekict yet te lanc.

 

O coninc van den Witten Bere,

 

Hoort na mijn woort, want icx beghere:

 

In tiden verleden, als ic was

 

Jonc van daghen, van leden ras,

35

Weit dat ic zeere der werelt plach;

 

Maer als ic mercte ende over zach

 

Drie dinghen, die niet en moghen faelgieren

 

Hem, die de werelt zal antieren,

 

So wardic haers werc zo sat,

40

Dat ic dese wide vermaerde stat

 

Van Brucghe, die vruechdenrike fonteyne,

 

Claghende liet ende ghinc alleine

 

In sulken state, als ghi mi ziet;

 

Want ic ne mochte ghedoghen niet

45

Die pointen drie dat valsghe venijn.

 

Ic duchte si niet verstorven ne zijn,

 

Dies lijt de meniche zwaren toren;

 

Eist waer, heer coninc, dat zuldi horen:

 

Teerste point dat mi dede verleeden

50

Den dienst der werelt ende van haer sceeden,

 

Dat was dat ic der lieder zinne

 

Sach ydel van broederliker minne,

[p. 481]

 

Ende die elc andre waren scoudich,

 

Met minnen te dienene menichvoudich,

55

Wanner dat eenichen vrient mesginc

 

Men vlo van hem, heer coninc;

 

Dat proufdic wel, alst mi mesquam.

 

Dat point maecte mi alzo gram,

 

Dat ict ginc claghende Gode alleene,

60

Wien ics els claechde hi achtes cleene;

 

Waer ic met claghen den zin meest coelde

 

Daer waest dat ic minst minne bevoelde:

 

Hadde jonste te mi waert enich virtuut

 

Voor tclaghen, int claghen ghinc soe uut.

65

Doe ghinc ic voughen minen aermen dienst

 

Te Gode, dats emmer den meinsghe sienst;

 

Die loont hier wel ende elder meere.

 

Tander point, coninc heere,

 

Dat ic ooc qualic conste verdraghen,

70

Ende dat met rechte ooc wel mach claghen

 

Die goede, de vroede, jonc ende hout,

 

Vrauwen ende maechden, ja menich vout,

 

Maecht claghen voor waer elc reinlic sin;

 

Dat es, heer coninc, so waer God in

75

Wat duechden zach ende hi daer sant

 

Sine gracie, so dat soe wart becant

 

Van dien de gracie niet waren waerdich,

 

Begonsten uut rechte nide hovaerdich

 

Beniden der goeder lieder staet,

80

Ende spraken achter den oghen quaet.

 

Saghen zi ooc goet gheselscap tzamen,

 

Si dader of lopen hare quade famen.

[p. 482]

 

Saghen zi uwen scone maechden zoet,

 

Si seiden: ets misselic sijn si goet.

85

Saghen si vrauwen den mannen eeren,

 

Si ghinghent stappans in aerche verkeeren;

 

Saghen si die minden in trauwen reine,

 

Si spraker recht of als dorpers vileine.

 

Saghen si die vroede in goede becliven,

90

Si seiden: hets quaet dat si bedriven.

 

Saghen si yement die helich hiet

 

Si seiden: ghi en kentene van binnen niet.

 

Wat dat si zaghen, hoe goet het was

 

Niement haers valschs blaets en ghenas.

95

Dat proufdic wel, heer coninc, nu siet

 

Dustane zaken en ghenouchden mi niet;

 

Want ic doe minde, dat wel verstaet,

 

God weet, in duechden ende zonder quaet;

 

Nochtan si brauden mi zulc een bier,

100

Mi ne luste niet langher te blivene hier,

 

Ende waert ooc noch alzoot was doe

 

Ic liepe ter clusen waert emmer toe.

 

Terde point, heere, wilt verstaen:

 

Als ic die oghen begonste te slaen

105

Van minen verstane, ende claerlic kende

 

Dat al deser blijsscap wart een hende,

 

Ende ooc dat niement en weet welc tijt,

 

Maer als een droom een overlijt:

 

Heden up ende morghen neder,

110

Dat leden es en comt niet weder,

 

Dat werden zal weet God alleene,

 

Ende dat dit aerme dal van weene

[p. 483]

 

Gheene vruechden en gheift die yet gheduert,

 

Ende ooc es al dats ons ghebuert:

115

Met pinen ghecreghen, met zorghen bezeten,

 

Met rauwen ghelaten ende zaen vergheten,

 

Die ghene die laet van dient bezit.

 

Heer coninc, als ic voor peinsde dit,

 

Wardic van doolne so vervaert

120

Ic peinsde ic ware goet thuuswaert,

 

Eert spader worde, het dochte mi tijt.

 

Edel heer coninc, mids dat ghi zijt

 

Te binnen van den pointen drie,

 

Die uuter werelt jaechden mie;

125

So willic hu zecghen in corten dinghen

 

Waer omme wi comen ende wat wi bringhen.

 

Twee wilde lieden die comen hier,

 

Ende hoorden van eenen forestier

 

Van eere stat des Witten Beere,

130

Dien eist diene ic te siene begheere,

 

Ende daer toe zijn gheselscep al.

 

Nu hoort wat ic hu zecghen zal:

 

Int wout, heere, daer mijn hermitage

 

In staet, daer dese twee manne sauvage

135

In hebben ghelopen menichen dach,

 

Waest dat ic se toot mi comen zach

 

Jonc ende cleene, nu zijn si groot.

 

Daer gaf ic hem te harer noot

 

Van dien dat mi verleende God;

140

Nu zijn si vroet, doe waren ze sod.

 

Tghelove dat hebbic hem gheleert,

 

Hare herten hebben zi ghekeert

[p. 484]

 

Te siene van Brucghe, die saliche stat,

 

Ende al te met seidic hem, wat

145

Van deser stede de gheleghenteit,

 

Mids welken si const ende aerbeit

 

Hebben ghetoocht in een present

 

Dat hu, heer coninc, zal warden bekent,

 

Ende en hebben no zin, no const ghespaert,

150

Uut rechter minnen ter steden waert;

 

Ende omme dat ic zach die minlichede

 

Van hem toot Brucghe, der goeder stede,

 

So ghinic jonstelijc exponeeren

 

Twerc, dat ic hem sach avizeeren,

155

Om dat te verclaerne ter bede van hem,

 

Eist dat ic met hem hier comen bem.

 

Maecict yet lanc, verghevet mi,

 

Want ict uut jonsten doende si;

 

Heere coninc, hier muechdi vor oghen sien

160

Van ruden lieden subtijl engien,

 

Die hebben van verren ghesleghen der naer

 

Om van ieder liede texemplaer

 

Van horen secghene te makene.

 

Juuste waert quaet te gherakene,

165

Al pijnde mens ende menze sage voor oghen,

 

Men zoudze nochtan wel missen moghen,

 

Doch hebben zi uut jonsten ghedaen haer beste:

 

Poorten, mueren, tor ende veste,

 

Ende de bewares der bloumkine met

170

Hebzi omtrent de stede gheset;

 

Eeuwelic bewaerze God van snevene,

 

Ghemaect hebzi de poorten sevene.

[p. 485]

 

Up elke poorte so machic stellen

 

Een lettere, so mach ic Brucghe spellen:

175

.B. .R. .U. .C. .G. .H. .E.

 

Met desen zevenen, no min no mee,

 

Spelt men Brucghe, alzo men ziet;

 

Up elke lettere een vrai bediet,

 

Diere elke poorte zal hebben eene.

180

Al es mijn connen daer toe te cleene,

 

Willet int beste altoos verstaen

 

Om Gode, ende willet in danke ontfaen.

 

Die Ghent-poorte beghinic voren,

 

Up die .B. so ghi muecht horen:

185

De .B. gheeft ghiften twee der stede,

 

Dats Broederscap ende Bliscap mede;

 

Want tpoeint dat meest verblijt de zinne,

 

Vorwaer dats broederlike minne.

 

God moetze langhe in duechden sparen,

190

Die gherne aldus dese poorte verwaren;

 

Ook biddic Maria, der maghet zoet,

 

Dat euwelijc ghedueren moet.

 

Nu willic te declaereirne mi pinen

 

De poorte van Sinte Katelinen:

195

Up eene .R. ic die fondere.

 

Twee pointen ic daer up avizere,

 

Daer zoe die stat in pijnt te bevredene.

 

Teen point es Recht ende tander es Redene,

 

Danc hebbe die .R., want zonder waen

200

Men soude die werelt duere gaen

 

Eer men dies vonde Brucghes ghelijc;

 

Lof hebs die heere van hemelrijc.

[p. 486]

 

De Bouverie die volght hier naer;

 

Eene .V. zo willic stellen daer.

205

Die .V. twee pointen openbaert,

 

Daer soe die stede zeere bi verclaert:

 

Teen es Vroescap ende tander es Vriheit.

 

Dese twee pointen voor waer gheseit

 

Behouden de stat in zulker eeren:

210

Wie daer in comen of verkeeren

 

In allen plaetzen sijs hem beloven;

 

Danc hebbe de gracie Gods van boven.

 

Die Smede-poort es hier naer ghestaen;

 

Eene .C. heift zoe in haer bevaen.

215

Dese .C. heift pointen twee, diet hoort:

 

Teen es Cracht, tander es Confoort.

 

Danc hebbe God sier ghiften milde,

 

Die dus plentueselike wilde

 

Brucghe, die nobele stat, verchieren

220

Met letteren van so werder manieren.

 

Ic bidde Maria, der reiner maecht,

 

Dat zoese voort houde ongheplaecht.

 

Desel-poorte die es hier nu,

 

Die hout een .G., dat seghic hu.

225

Dese .G. hout pointen twee voor waer,

 

Die men mach scauwen openbaer:

 

Dats Gonst ende Goedertierheit.

 

Wie comt in tstat hi vint bereit

 

Dese twee pointen van der .G.;

230

Comsi te lande, comsi ter zee,

 

Sine vindet nieuwers alzo goet als hier;

 

Danc hebbe Gods gracieuze bestier.

[p. 487]

 

Die Speipoorte is hier naer ghenoomt;

 

Een .H. heift zoe, die mildelijc droomt,

235

Ter stede waert in tween pointen int zeil:

 

Teen point es Hope ende tander es Heil.

 

Hope sent zoe met harer cracht

 

Twee waerf onder dach ende nacht,

 

Ende Heil sent zoe ter stede waert in;

240

Danc moet hebben dat zaliche Zwin

 

Ende God den hoghen lof van al,

 

Dat hi gaf, gheift ende gheven zal.

 

De sevenste, dats sinte Cruus-poorte,

 

Die draecht een .E. van grote conforte,

245

Met pointen twee van wiser leere,

 

Dats Eendrachticheit ende Eere.

 

Dese twee moet ons God verleenen

 

Van euwen teeuwen voort al tenen.

 

Edel heere, machtich ende hoghe gheseten,

250

Nu hebbic hu ghelaten weten,

 

Tuwer eeren, dexpocicie van

 

Den .VII. lettere, zo ic best can,

 

Ende elke poorte die heift haer deel

 

Van haren bestiere, ende elc torreel

255

Na onsen besten gheordinerd.

 

Voort, edel heere ghecoronerd,

 

Biden ghelucke van der bone,

 

Ter eere van uwer edelre crone,

 

Ende ooc dat wi hu willen toghen

260

Dat wi sijn vrienden voor den oghen,

 

Ende alzo wel vrienden bachten rucghe,

 

So scinken wi hu die stat van Brucghe;

[p. 488]

 

Ooc zo esser in een gaersoen;

 

Ombeit, heere, die zal hu manscep doen

265

Van zulker waren, als hi brinct.

 

Nemse in dancke, ende minlic scinct

 

Ons den wijn, oft hu dinct goet;

 

Dan willen wi lopen metter spoet

 

Ter hermitagen weder te gader.

270

Ic bidde Gode, den hemelschen vader,

 

Dat hi ons tander jaer late versamen

 

Beter ende zalicher in zinre namen.

[p. 489]

XIV.

Van eenen joncchelinghe ende van eenen ermite.

Een jonghelinc vul der werelt luste,
Zochte eens in wandelinghen ruste;
So verre hi hem te gane bewant
Dat hi eenen houden hermite vant.
Up eenen boom hine wonen zach
Ende hi omboot hem goeden dach;
Vriendelic werdi sinen hoet,
Dat dochte den houden hermite goet.

Dhermite bezach den jonghen man,
Ende mercter vele onmaten an,
Alzo hem dochte van sinen ghewaden;
Doch groetine weder bi Gods ghenaden.

De tale van hem beeden daer,
Die lezen wille, zoe volcht hier naer,
Verstaet der woorden zin, diet horen;
Aldus began thermite voren:

[p. 490]

 

"Zech, jonc man, wanen comstu?"

 

"Heere, ic hebbe ghewandelt nu

 

Hier entaer in dit foreest

20

Omme te verblidene minen geest."

 

 

 

"Sech waer of es dijn gheest bedrouft

 

Datti te wandelne behouft,

 

Doet di dijn hooft van vastene zeer,

 

Of ne cuenstu niet ghelezen meer?"

 

 

25

"Van vastene, heere, dan pleighic niet;

 

Ic pleghe ooc cume te lezene yet;

 

Maer waken, brasseeren, gheselscap goet,

 

Dat es dat mi nu wandelen doet."

 

 

 

"Wat hoor, kint, waer bi doestü dat?"

30

"Vader, ic wone al binder stat,

 

Woondicker buten alzo ghi,

 

So zoudix ooc wel hoeden mi."

 

 

 

"Ja, kint, hebstu mi dat gheseit,

 

Kenstu doch dan zulc ondersceit

35

Dat men mach buten de zonden verwinnen;

 

Waer omme so blijftu dan daer binnen?"

 

 

 

"Vader, God weet, dat mach niet zijn;

 

Want tjonghe, lusticghe leven mijn

 

Ne mach der weerelt niet derven noch;

40

Wilt Gode vor mi bidden doch!"

 

 

[p. 491]

 

"Ja, kint, of ic dan voor di bade,

 

Wies wilstu werden voort te rade,

 

Wat levene zultu voortan plien

 

Up datter wat goets of mochte ghescien."

 

 

45

"Vader, hoe zoudic dat gheweten:

 

Danzen, hoveren, drinken ende heten.

 

Valter yet anders, eist nacht of dach

 

Ic saels mi wachten, zo ic best mach."

 

 

 

"Helpe, kint, dat en mochte niet wesen;

50

Maer vasten, aelmoesen, ende bedinge lesen,

 

Ende dicwile te zermoene gaen,

 

Of anders waert al voor niet ghedaen."

 

 

 

"Vader, ghi noomt daer pointen viere,

 

Die qualike waren van minen bestiere.

55

Te vastene ne mochtic mi niet poghen,

 

Mijn hooft ne zouder niet jeghen moghen."

 

 

 

"Kint, des lieghens di verdraghe;

 

Want du zelve maecs dijn claghe.

 

Dat waken, gheselscap ende brasseeren

60

Di uutwaert doen gaen solaceeren."

 

 

 

"Vader, God weet, dats emmer waer,

 

Ic kenne mi daer of lughenaer.

 

Ic wilde ic ghisteren hadde ghevast,

 

Mijn hooft ware mi nu bet gherast."

 

 

[p. 492]

65

"Kint, waer omme ne doestuut niet?"

 

"Vader, als men tgheselscap ziet

 

Een meinsghe en caens niet wel ghedoen."

 

"Kint, dat en es gheen ocuzoen.

 

 

 

Hoor, kint, ic wil di vraghen wat,

70

Ende du moets mi berechten dat."

 

"Gherne, vader, up dattict weet."

 

"Ja du, du weitest al ghereet."

 

 

 

"Oftu di wandelen zaechs omtrent

 

Gheselschap, ende di dat ware bekent

75

Dat zi alle de voorders dine

 

Vergheven hadden met venine;

 

 

 

Soutstu mettem willen gaen eten?"

 

"Wat, vader, dat muechdi zelve wel weiten;

 

Neenic, trauwen, in ware zot;

80

Ja nauwelic al bevaelt mi God."

 

 

 

"Kint, dijn woort heift di ghevaen;

 

Want zonden die hebbent al ghedaen

 

Dat Adam ende onse voorders al

 

Sijn doot, ende noch elc sterven zal.

 

 

85

Wat redene wiltu mi bewisen

 

Dattu om lieflicheit van spisen

 

Of van gheselsceipe di verslaes

 

So zeere, dattu nu trueren gaes.

 

 

[p. 493]

 

Weitstu waer omme dattu truers?

90

Om dattu metter zonde becuers

 

Natuere, die du daer mede qwets,

 

Ende jaechs dijn ziele in sfiants lets."

 

 

 

"Seker, vader, het mach wel wesen;

 

Maer hoe zal ic hier of werden ghenesen!

95

In weeter toe ne gheenen raet."

 

"Kint, aestelic te biechten gaet."

 

 

 

"Te biechten, vader, wat zoude dat baten?

 

In mochte voort eewelic zonde laten,

 

Ende alzo ic mi selven weet,

100

Daer bem ic qwalike toe bereet."

 

 

 

"Kint, daer omme lates niet te doene;

 

Maer naer de biechte ganc te sermoene,

 

Ende hoor van Gode dat zalicghe woort,

 

Ende pijnter wat na de levene voort."

 

 

105

"Te levene, vader, dats mi onnaer.

 

De woorden zeicht men so fel, so zwaer

 

Hoordict ic zoude mi so vervaren,

 

In worde blide bin .VII. jaren;

 

 

 

Ende daer bi, vader, wat mijns ghesciet,

110

Sermoen te hoorne dan dochte mi niet;

 

Tcastiement es alte fel."

 

"Neen, kint, hoort ende verstant mi wel:

 

 

[p. 494]

 

Ic wil di vraghen een ruut parceel,

 

Oftu doot wonden hads een groot deel,

115

Daer de minste of stervelic ware,

 

Soutstu der doot yet zijn in vare?"

 

 

 

"Ja ic zeker, vader, in allen tiden."

 

"Ja, kint, ende zoutstu dan moghen verbliden?"

 

"Neenic, vader, door wijf no man."

120

"Kint, wat zoutstu meest minnen dan?"

 

 

 

"Vader, eenen wisen meester vroet;

 

Want sterven en wildic om gheen goet;

 

Maer mochtic haestelic zijn ghenesen,

 

Wat trooste! dat zoude mi tbeste wesen!"

 

 

125

"Kint, of hi di wilde te helpene poghen,

 

Ende du tbewaken niet en wildes ghedoghen,

 

Ende hi de wonden dan liete vervulen,

 

Ende lieter stervelicheide in sculen;

 

 

 

Soutstu gherust wel zijn daer in?"

130

"Neenic, vader, om gheen ghewin;

 

Ic soude liever ghedoghen pine

 

Om leven ende ghenesen te zine."

 

"Kint, of di de mester hiete of bevale

 

In medicinen van dijnre quale,

135

Soutstu daer na niet willen horen."

 

"Ja ic, vader, ja, allen dingen te voren."

 

 

[p. 495]

 

"Kint, noch zo hebstu di ghevaen;

 

So moetstu te sermoene dan gaen;

 

Twoort Gods ghehoort es medicine

140

Der ziele, als ment te belevene pine,

 

 

 

Ende zonder twoort Gods niement ne can

 

Wel gheleven, wat sechstu dan,

 

Want vul ghebrecs zo es natuere,

 

Contrarie der ziele in elker ure."

 

 

145

"In wister wat toe zechgen, vader,

 

Hu redene kennic al te gader;

 

Maer een dinc dincter mi letten an."

 

"Sech, kint, ic sal berechten dan."

 

 

 

"Vader, zijn de sermoenen waer

150

Twine lever de papen dan zelve naer?

 

Si dincker mi naer werken minst."

 

"Hoor, kint, eer du dies meer beghinst;

 

 

 

Noch vrach ic di, hoor mi bi besceide,

 

Of tu waers zo ic voorzeide

155

Ghewont ende du om sterven laechs,

 

Ende du dan dinen meester zaechs

 

 

 

Hem doden ende ghenesen di,

 

Soutstu dan secghen: Vlie van mi,

 

In wille van dinen rade niet,

160

Ende mettem sterven int verdriet?

 

 

[p. 496]

 

Berecht mi tware." "Vader, neenic,

 

Al wildi sterven, nochtan meenic

 

Selve te levene, jans mi God;

 

Die sterven wille die dinct mi zot."

 

 

165

"Kint, noch hebstu di ghevaen."

 

"Vader, ic kent, ic moet verstaen:

 

Ware joncheit uut, ic hope ic zal

 

Dat ic nu hoore beleven al."

 

 

 

"Neen, kint, daer waerstu in verdult.

170

Wanneer dijn tijt zal zijn vervult,

 

Dan weicstu twint; de tijt zal gaen,

 

Maer dijn neis niet een oghe upslaen."

 

 

 

"Wat, zone eis niement, vader, die leift

 

Ic hebbe alzo een ander heift;

175

Ic hope zal God eenen andren sparen

 

Hine zal mi, trauwen, niet laten varen."

 

 

 

"Ja, kint, ende of ghi waert ghespaert

 

Van Gode toot ghi zo ziec waert

 

Dat hu de doot dede roupen owi;

180

Wie zal dan weldoen over di?"

 

 

 

"Wat, vader, ic hebbe wel secghen horen:

 

God ne laet gheene meinsghe verloren,

 

Die in zine laetste stonden

 

Berauwen hebben van haren zonden."

 

 

[p. 497]

185

"Kint, wat God wille dat moet zijn;

 

Maer hoor wat seicht zint Augustijn:

 

Drierande volc, zeit hi, ic zie

 

Begherende dhemelsghe melodye.

 

 

 

De twee behopic zekerlic;

190

Maer van den derden twivelic.

 

Nu, kint, verstant dit ondersceit,

 

Dat Sint Augustijn van desen zeit.

 

 

 

Deerste, daer ic of zeker bem,

 

Dats die de weerelt verwint in hem,

195

Ende zoe hem niet zo doen sneven

 

Dat hi van Gode mach zijn verdreven.

 

 

 

Dandere daer ic toe hebbe verlaet,

 

Dats die bekent zier sonden staet;

 

Met rauwen penetencie ontfaet,

200

Ende hem vort wacht der quader daet.

 

 

 

De derde, die hier of doet verbeit

 

Tot hi te stervene leicht bereit,

 

De doot die doet hem dan zulc leit

 

Hi twivelt zijnre zalicheit.

 

 

205

Dan zeicht hi mee: God es ghenadich!

 

Hi mach doen dies hi es beradich.

 

Kint, zal di gracie dan ghescien,

 

Beit, maer laets mi dijn brieve zien."

 

 

[p. 498]

 

"Vader, in hebbe der brieven gheene,

210

Sone hadde de goede Magdaleene,

 

Nochtan vergaf haer God haer zonden,

 

Ende andere zijn, trauwen, zalich vonden."

 

 

 

"Kint, dat hebstu wel ghetoocht;

 

Maer hadde zoe haer niet om eere ghepoocht

215

Den heere te zoukene, diet haer vergaf,

 

Sone waren haer niet de sonden af.

 

 

 

God riepse, ende strecs zoe cam toot hem;

 

Dit roupen in di zelven nem;

 

Als hi di roupt twine hoorster naer,

220

Ende ganc toot hem, ende ween met haer?"

 

 

 

"Vader, God ne riep mi nye."

 

"Neen, kint, van dier onscult vertye,

 

Riep hise in harer herten gront;

 

Prouf, es di dan zijn roupen cont.

 

 

225

Soe ne peinsde nie dat zoe mesdede,

 

Voor hijt haerrer herten weten dede,

 

Ende alzo varinc als zoet bekende

 

Begherde zoe voort der zonden hende.

 

 

 

Peins of di ye zondelic werc ghenouchde,

230

Dat di dijn herte te latene wrouchde,

 

Ende daer conciencie di omme versprac

 

Om datter deewiche doot in stac.

 

 

[p. 499]

 

Hebstu Gods roupen wel dan ghehoort,

 

So ganc met Magdalenen voort,

235

Beween dijn zondelike leven,

 

Ende wachts di voort, hets al vergheven."

 

 

 

"Vader, daertoe so bringhe mi God!

 

Al bem ic jonc ende daer toe zod,

 

Ic hope om tbeste alst God vorziet."

240

"Neen, kint, en stellet in vursten niet.

 

 

 

Hoor een exempel dat ic di telle:

 

Een helich man was mijn gheselle,

 

Het cam dat hi te stervene lach;

 

Elc van ons lieden diet aenzach

 

 

245

Dat hi hem zeere ter doot waert poochde,

 

Devotelike dat men hem toochde

 

Een crucifix, ende baden hem zeere

 

Sijn herte te ghevene tonsen heere.

 

 

 

Hi keerde zijn hooft ende zach na ons,

250

Ende gaf onslieden een cort respons:

 

Doet zelve, zeit hi, met fellen ziene;

 

Van vare begonsten wi te vliene,

 

 

 

Ende spraken in broederliker minne:

 

Ay lacen, hi dinct ons uuten zinne!

255

Hi mercte dat wijs hadden verdriet,

 

Ende zeide: In bem uuten zinne niet;

 

 

[p. 500]

 

Maer ic andwoorde up uwen raet:

 

Mijn herte te Gode dan es niet quaet;

 

Maer, broeders, zoudic beghinnen nu?

260

Dat waer te spade! Dus biddic hu

 

Doet nu in tijts, want comt de tijt

 

Dat ghi dus na den stervene zijt,

 

De doot sal hu so duer cnauwen,

 

Tghepeins te Gode zal hu ontnauwen;

 

 

265

Hoor, kint, dit was mijns broeder woort."

 

"Vader, dit hebbic wel ghehoort;

 

Mijn herte ic Gode niet gheven can,

 

Want daers te vele belemmers an."

 

 

 

"In wat manieren, kint, zech mi dat."

270

"Wat, vader, ic minne toot eenre stat

 

Een wijf, die heift zo therte mijn,

 

In can el nieuwer met bezich zijn."

 

 

 

"Ach, kint, hets aergher nu dan te voren:

 

Es therte wech so es twerc verloren."

275

"Neent, vader, trauwen, ten es niet wech."

 

"Kint, wat hebstuus hebouden, zech?"

 

 

 

"Vader, zoudic hu lyen waer

 

Lettel of niet, dats openbaer;

 

Want waer ic bem, so hier, so daer,

280

In ruste niet ic en ware bi haer."

 

 

[p. 501]

 

"Ach, kint, zo bestu zeere onweicht;

 

Verstant wat dewangelie zeicht:

 

Daer dijn scat es, daers therte dijn;

 

Dus zoude dijn lief dijn afgod zijn."

 

 

285

"Vader, in minne gheenen scat,

 

No afgod mede; maer zoudic wat

 

Kiesen te minnene up eerderijc:

 

Wats priseliker dan mijns ghelijc?

 

 

 

Ic zie den eenen zo vul hoverden,

290

Hine zoude mi nauwe te ziene ghewerden;

 

Den andren zie ic alzo ghierich,

 

Sijn herte es om al thebbene vierich.

 

 

 

Ic zie den derden zo overnidich,

 

In anders liden wert hi verblidich;

295

Ic zie den vierden zo vuul vertraecht,

 

Hem rouct cume hoe hi tlijf ontraecht.

 

 

 

Ic zie den vijfsten zo lichte verstoort,

 

Hi soude gaen vechten om een woort.

 

Ic sie den sessten zo gulzich sijn,

300

Hine mint gheen dinc dan spise ende wijn.

 

Ic zie den sevenden zo onreine,

 

Sine minne es elken wive ghemeine;

 

 

 

Vader, in bem doch gheen van desen."

 

"Kint, cuenstu dan gheen van desen wesen,

305

Du hebstier hier .VII. uut ghelesen,

 

So wert dijn minne van mi ghepresen."

 

 

[p. 502]

 

"Trauwen, vader, neenic niet;

 

In wilde ooc niet wat mi ghesciet

 

Dat ic van zulker minnen ware."

310

"Dat wert gheprouft, kint, hoorter nare:

 

 

 

Bestu niet ovaerdich?" "Vader, neenic."

 

"Seker du best!" "In bem, dat meenic!"

 

"Kint, wiltu de wareide kennen mi

 

Dobbel hovaerdich prouvic di."

 

 

315

"Vader, hoe zoude dat wesen moghen!"

 

"Kint, dat toochstu mi zelve voor oghen;

 

Waer omme cleetstu di zo moy,

 

Om wies wille maecstu den toy?"

 

 

 

"Vader, om dat ic gheerne zaghe

320

Dat ic wat dade oft haer beaeghe;

 

Ooc waer ic gherne van haer ghemint."

 

"So bestu dan hovaerdich, kint.

 

 

 

Eerst zo verhoorstu Gods ghebod.

 

Merc wel, kint, wat bevelt di God:

325

Minne mi, seicht hi, boven al;

 

Hoor watti di daer na heessghen sal.

 

 

 

Hoor, sprecti, toten meinsghen zijn,

 

Kint, ghef mi alleene therte dijn,

 

Dan zo begher al dijn ghevouch;

330

Ic hebbe te dinen bouf ghenouch.

 

 

[p. 503]

 

Nu heift di God dijn herte gheheest,

 

Ende du hebs dijnre herten keest

 

Met minnen ghegheven eenen wive,

 

Ende prijs daer boven dat alzo blive.

 

 

335

Kint, oftu dan eenen vremden gheifs

 

Daer hi om bidt, daer du bi leifs,

 

Ende du dan does dat hi verbiedt;

 

Bestu hoverdich? zo beziedt."

 

 

 

"Ja, vader, dan souckicker niet in."

340

"Dan doestu, kint, maer dinen zin

 

Doestu up hope sijn haer slave,

 

Dat zoe di zelven haer herte gave;

 

 

 

Dattu dijn herte Gode onthouts,

 

Dan es di niet ghenouch, dune zouts

345

Haer herte met dinen herte bevlecken;

 

Gheerne ende gheheel te di waert trecken.

 

Soutstu niet, kint, nu niet en veinze."

 

"Ja ic, vader, als ic mi wel bepeinse."

 

"Kint, dits een minne van groter scaden;

350

Nu hoor, kint, voort up dine ghewaden:

 

 

 

De moyaerdie die du wils draghen,

 

Dit doestu gherne om haer beaghen;

 

Maer quame God naect in zinen bode

 

Voor di, du zoutstene cleeden node.

 

 

[p. 504]

355

Du zouds di excuseeren ghereet;

 

Nochtan so haut daer an dijn cleet

 

Vele dincs, daer gheen profijt an cleift,

 

Ende dies de lechame gheen breke en heift.

 

 

 

Merc selve, bestu hovaerdich dan?"

360

"Vader, niet ict gheloghenen can;

 

Ic hebbe doen maken hier entaer,

 

Het costte ghelt dat emmer waer.

 

 

 

Haddiker lakene mede ghecoocht,

 

Ende elc dan ware alzo bedoocht,

365

Het gaenre vele naect acter straten,

 

Si souden ghecleet zijn wel te maten.

 

 

 

Vader, dit waer emmer te doene goet;

 

Maer vander minne so maect mi vroet,

 

Waert alzo vreeslijc als ghi zecht,

370

So waert quaet zijn der minnen knecht."

 

 

 

"Dattic di secghe, kint, dats waer."

 

"Vader dat ware mi wel zwaer;

 

Want de complexie es zulc van mi,

 

In mach der minnen niet wesen vri."

 

 

375

"Kint, kenstu di hovaerdich dan?"

 

"Ja ic, vader, maer een dinc esser an;

 

Leert mi doch minnen so eer ic ga

 

Dat ic hoverden zuver sta."

 

 

[p. 505]

 

"Kint, ic zaels di doen bediet;

380

Maer bestu vanden ghierichen niet?"

 

"Wat, neenic, vader, no cleen, no groot!"

 

"Kint, du best, versta al bloot.

 

 

 

Nu zech, wat es der ghiericher aert?"

 

"Vader, zi zijn altoos vervaert

385

Dat hem der erden ghebreken mach;

 

Dat doeze peinsen nacht ende dach."

 

 

 

"Kint, du maecs met deser tale

 

Di zelven ghierich al te male;

 

Al de costumen van den ghieren

390

Die heift dijn minne in hare manieren.

 

 

 

De ghieriche en can gherusten twint.

 

Om te ghecrighene dat hi mint;

 

Met pinen ghecrighen met zorghen bezit,

 

Hi latet met rauwen; zie, bestu dit?

 

 

395

Dattu beghers bepijnstuut yet,

 

Ende dattu mint bezorcstuut niet,

 

Ende sceetsture yet met rauwen van?"

 

"Jaic, vader." "So bestu ghierich dan.

 

 

 

Ja, alzo ghierich in de dine,

400

Als een ander es in de zine."

 

"Vader, ic kent naer hu bediet;

 

Doch en bem ic vanden nidichen niet."

 

 

[p. 506]

 

"Kint, ne wildi niet excuseiren;

 

Ic mochte di nidich compareiren."

405

"Nidich, trauwen, dan mach niet zijn!"

 

"Kint, hoort dan na de redene mijn:

 

 

 

Soutstu int herte moghen ghedoghen

 

Dattu mins anderen vrienscap toghen,

 

Of jonste, al waert ooc zonder quaet?"

410

"Neenic, vader, om niemens raet."

 

 

 

"Kint, ofse yement minde nu

 

Die rikere ende betre ware dan du,

 

Soutstune minnen of zoutstuut laten."

 

"Witte God, vader, ic zoudene haten."

 

 

415

Kint, wat eist dat ghi mi zecht,

 

Minstu haer, zo eist onrecht

 

Haetstuze die haer vrienscap toghen."

 

"Neen, vader, dan mocht ic niet ghedoghen."

 

 

 

"So bestu nidich in dijn ghedochte."

420

"Vader, Godweet, diet nauwe zochte;

 

Men vint der minners lettel zo fijn

 

Zi ne zouden om zulc dinc nidich zijn.

 

 

 

Emmer ne bem doch niet traghe;

 

In ruste bi nachte, no bi daghe."

425

"Neen, kint." "Trauwen, neenic, vader."

 

"Wat es dan traecheit alte gader?"

 

 

[p. 507]

 

Vader, de traghe es zulc van zeden,

 

Als hi vint ruste teenicher steden,

 

Al zaghe hi groot profijt vor oghen,

430

Hine zouder hem niet toe willen poghen."

 

 

 

"Kint, verstant mijn ondersceit;

 

Mijn redene hebstu zelve gheseit;

 

De ruste van dijnre ende zijnre minne

 

Sijn even zoete na elken zinne.

 

 

435

Oftu in rusten waers gheseten

 

Bi dattu mins, ende du souts weten

 

Elder profijt, soutstu daer bliven;

 

Of soutstu gaen dijn profijt bedriven?"

 

 

 

"Wat, vader, daer nes gheen vraghen naer:

440

In ghinghe om gheen profijt van haer."

 

"Kint, alzo doet de traghe man;

 

Dats waer, so bestu traghe dan."

 

 

 

"Vader, ic kent in dier maniere;

 

Doch in bem niet zo putertiere

445

Als menich, die es zo lichte gram;

 

Die mint es zoetmoedich als een lam."

 

 

 

"Es, kint, zo willic proven di;

 

Zech, vul dazaert, hoor na mi:

 

Du mins een wijf, zone es gheen maecht."

450

"Wat weitti, heere!" "Dats wel ghevraecht;

 

 

[p. 508]

 

Du hiets mi vader, nu zechstu heere."

 

"Trauwen, ghi maect mi zo buten keere,

 

Seit een ander het worde ghewroken."

 

"Kint, om prouven hebbict ghesproken:

 

 

455

Ne zech nemmee dune zouts wel zijn

 

Gram, horestu den onwille dijn."

 

"Neenic, vader, wat gheschiet;

 

Noch en es mijn bloet ghetempert niet."

 

 

 

"Kint, blijf te vreden dat radic wel,

460

De pais Gods zi in dijn bestel."

 

"Vader, noch moet ic leeren wat:

 

Bem ic ooc gulzich, berecht mi dat!"

 

 

 

"Kint, ic zaelt di gherne bedieden;

 

Sech mi den aert van gulzichen lieden."

465

"Vader, dat zal ic, trauwen, doen:

 

Een gulzich, dats een recht glottoen,

 

 

 

Eiten, drincken recht als een beeste.

 

Hi en acht up minne, noch up feeste;

 

Die mint ne acht der spisen twint,

470

Al wari ooc bi die hi mint."

 

 

 

"Kint, hoor nu wel na mine wort;

 

Dese redene moet wel zijn ghehoort:

 

Wetti der gulzicheden aert,

 

Te rechte wel dat mi verclaert?"

[p. 509]

475

"Vader, den aert der gulsicheit

 

Naer mijn bevroeden werdt hu gheseit:

 

Te vele tontide, ende boven maten;

 

So wille de gulziche meinsghe vaten.

 

 

 

Nemmermee ne waent hi zijn versaedt,

480

Spise of dranc hi node laedt

 

Om de ghenouchte der smaken kele;

 

So laet hi alle maniere van spele.

 

 

 

Qwetst hi hem zelven ooc hier in,

 

Daer omme ne gheift hi meer no min;

485

Sanderdaechs zout hi vanden hare

 

Ten zelven oft medecine ware.

 

 

 

Van brasseerne ne rust hi niet

 

Alzo langhe als hi mach yet,

 

Ende als hi dies nemmeer en heift,

490

So rauwet hem zelven datti leift.

 

 

 

Hi mest hem zelven als een zwijn,

 

Ende dustane ghulziche lieden zijn;

 

Vader, ghi ghevroedet bet dan ic,

 

Doch hebbics hu gheseit een stic."

 

 

495

"Kint, es dit minne der gulzicheden?"

 

"Jaet, vader."Kint, nu zijts te vreden;

 

Naer dat der gulzicher minne behouft,

 

Dijn minne wert ghulzich gheprouft.

 

 

[p. 510]

 

Tapetijt van dijnre minne

500

Heeft menicherande gulzicheit inne;

 

Int eerste du laets alle dingen staen,

 

Alleene zijstu haer onderdaen.

 

 

 

Sulc es de gulzichghe bider spisen;

 

Hine wilre gheen dinc voren prisen;

505

Int ander du housti so int lets

 

Dattu dijn selves natuere quets.

 

 

 

Int derde regierstu so dijn leven,

 

Du maghers ende ander lieden sneven

 

An dine ghenouchte dan achtstu niet;

510

Ghenoughet di dine rouct wiet ziet.

 

 

 

Al bestu nu stappans ghepait;

 

Begherte weder omme drait.

 

Dat leden es dan can niet voeden;

 

Maer vullic om nieuw verbliden spoeden.

 

 

515

Wedert di deert of wien dat noost;

 

Du zuls ghecrighen nieuwen troost,

 

Ende crijstuus niet, versta al bloot,

 

So wiltu stappans wesen doot.

 

 

 

Dus leifstu naer dat dijnre herten ghenoucht;

520

Maer natuere eiss ontvoucht.

 

Al es dese ghulzicheit contrarie,

 

Soe maect der andere eene duwarie.

 

 

[p. 511]

 

Dus eist een huwelic onder hem beeden;

 

Maer, kint, eer wi van een sceeden,

525

Ic sal di leeren van al tal

 

Hoe men der zonder minnen zal."

 

 

 

"Vader, dat es dat mi behaecht;

 

Want zeker ic was te male verzaecht;

 

Maer al moet ic zijn amoreux,

530

Doch in bem niet luxurieux.

 

 

 

"Kint, dan weetic." "Vader, en zi;

 

Gheen wijf ter weirelt ne ghenoughen mi

 

So wel, als ic peinse om mine minne;

 

De lust en sterfter stappans inne."

 

 

535

"Ja, kint, zo berecht mi dan:

 

Hoe siestu andere wiven an;

 

Muechsture ghecrighen begherte toe?"

 

"Ja ic zomtijts, maer alzo vro

 

 

 

Als ic peinze om mine vrauwe alleine,

540

So eist ghedaen." "Du best onreine,

 

Kint, dat prouvic di voor waer."

 

"Waer omme, vader?" "Nu hoorter naer:

 

 

 

Of du zeker waers van dien

 

Daze ymen wilde bezien

545

Met begherten al waert niet el;

 

Soutstu haer reinicheit prisen wel?"

 

 

[p. 512]

 

"Neenic, vader, dat ware mi leet."

 

"Kint, hoe mach haer dan bereet

 

Natuere ghemaken te begherne

550

Tghuent, dat reine minne pijnt te werne!

 

 

 

Hoor, noch willic di vraghen, kint;

 

Maer zech mi waer, ne liech mi twint?"

 

"Gherne, vader, nu beghint."

 

"Ghi zecht dat ghi de vrauwe mint;

 

 

555

Minstu haer, du mins haer eere,

 

Of zoe di minde zo over zeere

 

Dat zoe haer bode in dijn beraden;

 

Soutstu haer willen des wercs ghestaden?"

 

 

 

"Wat werke, vader, der minnen werc?"

560

"Ja, kint, maer hoor, verstant en merc,

 

Ic spreke van reinre minne puere;

 

Wat smaect des in dijn natuere?"

 

 

 

"Vader, waert datic dat bezieve,

 

Al zouder de werelt omme zijn in grieve,

565

Mi dincke in zoudts niet laten connen."

 

"Kint, daer bestu bi verwonnen!"

 

 

 

"Waer bi?" "Daer bi, kint, ende bi rechte;

 

Want minne maect al haer dieners knechte.

 

Nature leicht onder haren voet;

570

Waer mede wiltu dan dat ment doet?

 

 

[p. 513]

 

Minne es in haer zelven vri;

 

Niement haer bedwingher zi;

 

Maer der naturen melodie

 

Biedt haer altoos ter scalkernie.

 

 

575

Soutstu dan willen of vermoghen

 

Naturen werc in minnen toghen?

 

Kint, versta de redene mijn,

 

Du best een onrein minnerkijn."

 

 

 

"De redene, vader, dinct mi goet;

580

Wat ic doen zoude in bems niet vroet;

 

Mi dincke ic bem zo ghi vermaent

 

Vele aergher dan ic hadde ghewaent.

 

 

 

Nu biddic hu, vader, noch een bede

 

In rechter onderhorichede,

585

Leert mi doch hoe ic zal beghinnen

 

Naer rechter redene met trauwen minnen;

 

 

 

Ende dat ic scuwen mach de zevene,

 

Daer ic ne meende niet in te znevene;

 

Ic waenmer lettel minnen ziet

590

Sine sijnre of bezmudert yet."

 

 

 

"Kint, wil dan horen ende verstaen;

 

Du muechter leeringhe bi ontfaen

 

Om te regierne dijn jonghe leven

 

Blide ende Gode de ziele gheven.

 

 

[p. 514]

595

De meniche zeit int openbaer:

 

Wel te levene es pine zwaer;

 

Maer die de levene wel onder zochte,

 

Quaet leven es zwaer, maer tgoede es zochte.

 

 

 

Bi redenen daer die zin in cleift,

600

Twi God de zonden verboden heift,

 

Ende eerst verbood den vader Adam,

 

Dies hi uut weelden in pinen cam.

 

Noch pinet tvolc al cleen ende groot

 

Te doene dat God Adame verboot;

605

Want God hem orlof teiten gaf

 

Alles, zonder daer an claf

 

 

 

Onderkennen goet ende quaet.

 

God kende der naturen staet,

 

Broosch ende cranc van erdscher mine,

610

Dies haer bedurfte wel te zine,

 

 

 

In een stede vul der raste,

 

Ombecommert van allen laste,

 

Vander godlicheit verchiert,

 

Haer herte in glorien gheviert

 

 

615

In een eenparich onvergaen;

 

Alle dinc dat was onderdaen

 

Der naturen talre tijt,

 

Dies de viant hadde nijt

 

 

[p. 515]

 

Dat God zo wilde ende so gherive

620

Hadde vervult de zinnen vive

 

Van natueren met zijnre gave,

 

Ende al dinc was des meinsghen slave

 

 

 

Te zinen ghebode, dit mercte hi,

 

Mids dat hi stont, als coninc vri,

625

Onderdanich den ghebode

 

Dat natuere ontfinc van Gode,

 

 

 

Ende zoe en kende gheen dinc meer.

 

Doe cam die scalke Lucifeer,

 

Die mids der ovaerden zijn

630

Verloos dat godlike anscijn,

 

 

 

Ende leide naturen dat voor oghen

 

Dat zoe haer zoude te wetene poghen

 

Om tonder kennene quaet ende goet,

 

Alzo scrifturen weiten doet.

 

 

635

Dat de viant overzach

 

De cracht, die in naturen lach

 

Van Adame, dies liet hi gaen

 

Den man, ende sprac vrauw Yeven aen.

 

 

 

Als zoe den viant hadde ghehoort

640

Ghinc zoe den man tempteeren voort;

 

Adaem ne consts haer niet ontvlien,

 

Daer brochte hem toe der oghen zien;

 

 

[p. 516]

 

Want om de lieflicheit van haer

 

So liet hi hem tempteeren daer,

645

Niet al om overhoricheit;

 

Want al hadt toot hem gheseit:

 

 

 

De viant hine hadde zijn tempteeren

 

Nemmermeer willen consenteeren,

 

Dat zach de viant te voren wel;

650

Dus minne van Yeven ende niet el

 

Deit dat zijn herte in luste ontstac;

 

Dus quaemt dat hi tghebod verbrac,

 

Dat zi becochten ende wi bezueren.

 

God, die zine lieve creatueren

655

Naer hem zelven ghescepen haet,

 

Hem ontfaermde der overdaet,

 

Ende die onredelike vochdie,

 

Die Lucifer ende zijn paertie

 

Over zijn handghewerc bedref;

660

Ende datter niement hem ontbleef,

 

Ten moeste al bliven hier beneden;

 

Hoorde bi zijnre ontfaermicheden

 

Tclaghen van zinen lieven vrienden,

 

Die hem hier in haer leven dienden,

665

Ende sand hem biden Helichen Gheest

 

Hope, daer zi bi hebben verheest

 

Dat een bloume uprizen zoude

 

Allen goeden in behoude;

 

Dat was, naer der propheten gloze,

670

Maria, die zoete zuvere rose,

 

Daer zach de zone omoet so groot,

[p. 517]

 

Dat hi zijns euwichs vader scoot

 

Ruumde, ende cam in haer te hant,

 

Ende lietze rein zo hise vant,

675

Maecht ende moeder, ende maecht daer naer,

 

Dan was hem niet te doene zwaer;

 

Want God die al dinc over ziet,

 

Die maect al dinc, hine brekes niet.

 

Doe hi zijn werc al over zach

680

Sprac hi, als diet wel spreken mach:

 

Alle dinghen zijn wel ghedaen!

 

Dat was den meinsghe een scoon ontfaen,

 

Dat hi dat leen van Gode ontfinc

 

Sijns wercs te zine de coninc.

685

Kint, hebstu verstaen den zin?"

 

"Ja ic, vader, maer een lettelkin;

 

Berecht mi, eer ic meer zal horen,

 

Was Adam coninc van Gode ghecoren,

 

Ende drouch hi crone int paradijs?"

690

"Jai, kint, maer verstant tavijs;

 

Coninc was hi, maer niet ghecroont,

 

Dat wart bi redenen di ghetoont."

[p. 518]

XV.

Omme dat gherne bezondichde meinsghen
Hem zelven zouden duechdelic weinsgen,
Ende niet ne bezouken bi wat zaken
Dat zi te duechden mochten gheraken,
So willic arem, rudaris Jan
Eenen wech scriven, zo ic best can.
Ja, bider ghenaden van onsen heere,
Die ghelooft zi emmermeere
In zijn rike moet zi versamen,
Die daer toe zullen zecghen: amen.
Elc mach dat prouven openbaer,
Die verre wille wesen hier of daer,
Daer zine herte te zine beghert,
Gherne scuwt dat hem bewert;
Ooc moet hi hebben, wil hi voort
Daer hi an vinden mach confoort,
Staf ende zweert up avontuere
Wat hem te vindene ghebuere.

Ooc moet hi vraghen toter stont
Dat hi es zeker sweghes cont;
Want dolen es een zwaer verdriet,
Daer omme eist dat men vraghens pliet.

[p. 519]

 

Daer toe moet hi hem avizeren

 

Om voortgaen ende om persevereren;

25

Want wie hem zoukens wille bewinden

 

Verliest zijn pine of hi moet vinden.

 

Hem es van node ooc te verstane

 

Hoe verre dat hi heift te gane

 

Datti ter noot hem provanchiere,

30

Wedert hem goet coop zi of diere.

 

Goet wijn, goet broot, maect goeden moet,

 

Ende gheift ghewillicghen voorspoet,

 

Ende qualike mach hi dies ombeeren,

 

Wil hi vulcomen zijn begheeren.

35

Aldus zo doe ic mijn beghin,

 

Ende ic bidde elken dat hi den zin

 

Versta van dat ic hier in meene.

 

Dat hire up lette; want arde cleene

 

Es tprofijt van dat men zait,

40

Daer niement of de vrucht en mait.

 

 

 

Voort willic stellen een ghelijc:

 

Elc meinsche die up eerderijc

 

So vele gracien heift ontfaen

 

Dat hi heift redenlic verstaen,

45

Die mach der bi den zin van mi

 

Ghevoelen up dat hi minre zi;

 

Ende niement zonder minne en leift,

 

Die redenlic verstaen in heift.

 

O alle die minnen, nu dan hoort

50

Wat ic hu dan wil zecghen voort,

 

Metter waerheit mach men toghen;

[p. 520]

 

Sonder zake ne mach hem poghen

 

Niement te commene teenicher minne,

 

Dus moeter zake dan wesen inne,

55

De welke zake, elc maechs zijn vroet,

 

Es cauze van dat men minnen moet.

 

 

 

De zake daer minne of pleicht te ghesciene,

 

Van horen zecghen es of van ziene.

 

Sonder die twee of teen van beeden

60

So zouden alle herten bliven versceeden,

 

Die hem nu elc met andren moyen,

 

So dattem haer leven dinct vernoyen.

 

Ja, als zi niet en zijn bi een,

 

Dus comtet dan bi desen tween;

65

Dats horen ende dats zien voorseit,

 

Orspronc der minliker aerbeit,

 

Ende menich herte, dat heift in vreden

 

Ghestaen tot up den dach van heden,

 

Comen zal daer men ghewaecht

70

Poeinten, daer de zin toe draecht

 

Van eenichen persoon, diet noit en zach,

 

Het zal ontfaen nu, up dien dach,

 

Van horen secghene ende onghesien,

 

Sulc een spaerke; het zal bi dien

75

Tonrusten bliven toot het zal scauwen

 

Dat horen zecghen hem doet betrauwen;

 

Ende alst bescauwt es metten oghen,

 

So moet die spaerke vlamme toghen,

 

Onsteken blivende, wats ghesciet;

80

Men caens te wille blusschen niet.

[p. 521]

 

Van dier tijt voort was elc alleine

 

Te vreden, die moeten dan ghemeine

 

Wesen, zulzi ruste ontfaen.

 

Dit hebben dese twee voorseide ghedaen:

85

Hooren ende zien, die beede zijn sake

 

Van desen bedwelemden onghemake.

 

 

 

Voort weet elc wel, diet heift gheprouft,

 

Wat elken dinct dat hem behouft,

 

Die dus te zamen ghevanghen zijn;

90

Elc stalt te voren zonder pijn.

 

Daer toe zo vindic pointen .IX.,

 

Die dan ghetidich zijn te pleghene:

 

Teerste, dat men te werke leit,

 

Dats buten ende binnen reinicheit;

95

Want scaemte ne zoude niet ghedoghen

 

In minnen onreinicheit te toghen.

 

Tander point wil niet ghebreken:

 

Dats jonnen bet dan connen spreken.

 

Gherne spreken van dat men mint

100

Dat zien ende horen al beghint.

 

Terde es in elken zeere ghepresen:

 

Dat es een zedich, simpel wezen;

 

Dat ziet elc gherne, want elc die waent

 

In anders zin dan zijn vermaent.

105

Tvierde es eenicheit, dats waer,

 

Daer staet elc minre gherne naer

 

Om al geheel ende onghestoort

 

Te peinsene om dat hem gheift confoort.

 

Tvijfste point, dies haer minne bewint,

[p. 522]

110

Dats hope als dat zoe es ghemint,

 

Daer zoe haer zelven in vermaect;

 

Want zoe daer grote ruste in smaect.

 

Tseste point dat hier staet bi

 

Ghelievelicheit gheheeten zi.

115

Al dat men dan te doene beghint,

 

Dats om te ghelievene die men mint.

 

Ghewillicheit es dat zevende:

 

Metten achten die houden levende

 

De minne tzamen, dats jalouzie;

120

Daer heift die werelt up envie.

 

Bi deser envie ic prouven zal

 

Hier na noch dat zi dolen al,

 

Die hem zo teser minne keeren,

 

Dat zi vergheten de minne Ons Heeren.

125

Tneghende es altoos in zaisoene,

 

Winter ende zomer effen groene,

 

Dats tijt ghebruken om bi te zijn;

 

Verlanghen es daer of de pijn.

 

 

 

Dit zijn de pointen die zi wel moghen

130

Beseffen, die hem te minne poghen.

 

Elc diet hoort lesen openbaer

 

Prouve in hem zelven oft iet es waer,

 

Ende om de redene dat a zo zi

 

Willic ter eerste tueme van mi

135

Beghinnen, die sprect dat vele der meinschen

 

Daghelicx om Gode te minnene weinschen,

 

Ender niet voorder en avizeeren.

 

So willic gheestelic exponeeren

[p. 523]

 

Dat ic werlic hebbe voorseit;

140

Dies jonne mi Gods ghenadicheit.

 

 

 

Gracie Gods es altoos tontfane,

 

Bereet den zondare toe te gane,

 

Hoe verre dat hi ooc es ontraect,

 

Hoe moede dat hi hem heift ghemaect,

145

Hoe bloot dat hi hem heift verteert,

 

Keert hi te weighe hi es haer weert,

 

Dat zo zijns wacht, ende zal hem staen

 

Tot zoene met helzene heift bevaen.

 

God zeicht, dat mach ons hier versconen:

150

In bem gheen uutnemer der personen.

 

Nu dan naer dat elc zondaer mach

 

Gode ghelieven up welken dach

 

Datti den wille te werke leit

 

Om zonde te latene; wat zaelt ghebeit

155

Up te stane, dats dat ic rade;

 

Hets beter in tijts dan yet te spade.

 

Laet ons des gaens doen een beghin

 

Ende omme keeren; wine moghen niet min

 

Dan laten den wech ter helscer traden,

160

Ende zouken den wech ter Gods ghenaden,

 

Die alzo vriendelic naer ons wacht;

 

De dach gaet zeere, het naect der nacht.

 

 

 

Een vast ghelove, vrai ende fijn,

 

Dat moet de staf te weighe sijn;

165

Des zwerts ne mueghen wi niet ontbeeren;

[p. 524]

 

Daer mede moeten wi van ons weeren

 

De bramen der werelt groot ende cleene,

 

Die ons belemmeren an de beene;

 

Want qualike moghe zi vaste gaen

170

Die van den bramen zijn ghevaen.

 

 

 

De heliche Anthonis zach in de lucht

 

Eens, dies haddy vaer ende ducht,

 

De lucht vul strecken zonder ghetal.

 

Hi knielde neder ende sprac: "Wie zal,

175

Ontfaermich God, ontganghen moghen

 

Al desen strecken, wilt mi dat toghen?"

 

God sprac: "Niemene, groot no cleene;

 

Sonder dootmoediche meinsche alleene."

 

Dus moet dese sceede wel sijn gheprijst.

180

Nu hoort wat ons dat zwert bewijst:

 

De sceede moet zijn van desen zweerde

 

Omoedicheit van groter werde;

 

Dat zweert zal zijn Gherechticheit,

 

In allen dinghen ondersceit,

185

Elken doende na rechts verstaen,

 

Alzo ic mi wil hebben ghedaen.

 

Voort tander point es prisens waerdich:

 

Te vraghene moeten wi wesen vaerdich

 

Den gonen, die vroeder es dan wi;

190

Want de temptacie es altoos bi.

 

De viant die toocht ons menichen ganc;

 

Natuere es scalc, ende broosch, ende cranc.

 

Wie werken wil na zijns zelves zin

 

Hi vinter hem dickent bedroghen in;

[p. 525]

195

Dies zal men emmer wat men bestaet

 

Werken na goeden vroeden raet.

 

Als men dan tquade ter neder leicht,

 

Ende men tgoede tuzeirne pleicht,

 

Persevereren zal men voort;

200

Voorzieniche cracht daer toe behoort.

 

Al came verledene dinc voor oghen;

 

Aestelic zal ment te werne poghen;

 

Want laten nu ende dan beghinnen,

 

Daer mach men zelden hende an winnen.

205

Exempel bider clocken tone:

 

Clopt mer an, van haren zone

 

Blijft een gheluut, dat zaen te gaet,

 

Up dat mer niet weder an en slaet;

 

Maer roert men de clocke weder an,

210

So moetze weder luden dan.

 

Dus bi gheliken men scuwen moet,

 

Daer men an steken mach den voet;

 

Noot es hem die te weghe gaet

 

Dat hi zijn oghen vor hem slaet;

215

Want dickent den roukelozen verdriet

 

Dies de vorzienich wel gheniet,

 

Ende comt alzo dat hem berauwt

 

Bi temptacien, ende hi verflauwt.

 

Broot ende wijn daer zal hi na

220

Staen te ghecrighene, ooc hoet hem ga.

 

Tbroot, dat ic meene, es hem van node;

 

God zecht: alleene niet biden brode

 

Ne leift de meinsghe; maer dat verstaet,

 

Bi elken worde Gods dat gaet

[p. 526]

225

Uuten monde der zaliger wize,

 

Dat es der zalicher zielen spize.

 

Wijn te nuttene confoorteert

 

Den ghanghere flau ende ghematteert;

 

Dat es een inich overdincken.

230

Wat wine dat Christus wilde drinken

 

Up den helichen Vridach

 

Om te betalene onse ghelach,

 

Daer hi tbloet der ontfaermicheit

 

Offerde voor svaders gherechticheit,

235

Ons aerme verlossende uuter hellen.

 

Dese passie zoude men over spellen,

 

Ende werpen de zonden onder voet,

 

Ende scinken hem tranen doch over bloet.

 

Wat mochten wi min, diet wel beziet,

240

Naer dat hi hem dor ons crucen liet

 

Uut rechter minnen ende ne liet niet af

 

Voor hi den vader den gheest up gaf.

 

 

 

O minners der werelt, scaemt hu, scaemt,

 

Beziet wat sulken eere betaemt;

245

Wat love wildi hem hier of gheven,

 

Die alzo bitterlic gaf zijn leven

 

Om ons te behoudene, wildijt kiezen;

 

Nochtan wi willen ons zelven verliesen.

 

Staet up, ghi weinscers, die sijt verstaect

250

Int zuer, dat hu dus zoete smaect;

 

Int welke zoet ghi altoos sneift

 

Ende peist: dits scandelic gheleift,

 

Dat God ghestorven es als meinsghe

[p. 527]

 

Voor mi, ende ic mi duechdelic weinsghe,

255

Ende deser bloedicgher hemelscher roze

 

Voor mi ghestroit so lettel gloze.

 

Sta up, hets tijt dat ghi hem looft;

 

Hi hanct an tcruce, hi daelt zijn hooft,

 

Sijn handen ghenaghelt, de aerme ontdaen;

260

Com, wie dat wille, hi wert ontfaen.

 

Fy den gonen, die langher blijft

 

In werleken minne so verkaeitijft

 

Dat hi fondeirt up haren troost,

 

Ende desen troost verroukeloost;

265

Waer mede wildi hu excuseeren?

 

Dit es de wech, ghine durt doleeren,

 

Dit es der rechter minnen scilt,

 

Ende of ghi emmer dolen wilt,

 

Waer zijn de vrienden, die ghi maect,

270

Up avontuere of ghi ontraect

 

Om te ghecrighene eniche zeghe

 

Te commene noch ten rechten weghe.

 

Waer es hu aelmoesene? waer sijn hu tranen?

 

Wie zal daer vor hem uwes vermanen?

275

Waer es hu vasten? Waer es hu bede?

 

Waer es omoet ende gherechtichede?

 

Waer es hu toeverlaet of hu tijt?

 

Waer is tguent daer up dat ghi zijt

 

Rustende? Ghine hebt ghenen morghen,

280

Wie zal hu van der doot verborghen,

 

Ende of ghi steerft, wie zal voor hu

 

Doen dat ghi uut wilt stellen nu?

 

Die ghi mint die zaels vergheten,

[p. 528]

 

Ende die hu goet zullen hebben bezeten,

285

Diene weinscen hu niet een poortevijn.

 

Nu stant up, arem weinsgherkijn,

 

Doe zelve wat, hets di wel van node;

 

Selve doen, dats de ghetrauste bode.

 

Keer dijn minne te lichte waert;

290

Want werlike minne altoos begaert

 

Donker te zine ende onghemerct,

 

Ende zonder licht niemen wel ne werct.

 

Christus sprect, versta dit nu:

 

"Wandelt int lichte, so dat hu

295

Niet ne begripe de demsterheit."

 

Wiltu dan hier toe sijn bereit

 

Metter begherte; so zal ic dan

 

Exponeren, zo ic best can,

 

Ende bringhen den aert der werelt minne

300

Tot eenen ghesteliken zinne

 

Van den .IX. pointen, die

 

Ghi voren hoordet secghen mie.

 

Ic bidde Marien, der maghet zoet,

 

Gode te biddene met haerre ootmoet,

305

Alle diet horen zullen of lezen

 

Dat zijs te beter moeten wesen,

 

Ende dat zi hem tzulker minnen keeren

 

Als Gode ghelieft toot zijnre eeren.

 

Help ons daer toe, Maria;

310

Aldus beghinic, hoorter na:

 

O Minners, dies onzekers tijts,

 

Maect hu onsculdich des zwaers verwijts

[p. 529]

 

Om de ghenouchte daer du an cleifs,

 

Dat an di zoude te vergheifs

315

Dat zwaer torment moeten zijn ghedaen,

 

Dat God om dinen wille heift ontfaen;

 

Staet up, ende voort te zoukene poocht

 

De minne van hem, die ons ghetoocht

 

Heift zulke minne, dat wi ghemeene

320

Verloost zijn van den eeuwichen weene,

 

Ende wilt vraghen bi wat zaken

 

Sal ic toot zijnre minnen gheraken.

 

Souc in di zelven wie dat di brochte

 

Werlike minne in dijn ghedochte,

325

Ende wat de cauze was van dien.

 

Du vints dat claerlic, het dede ghescien

 

Hooren secghen, ende zien daer naer;

 

Dit moetstu lien, want het es waer.

 

Wiltu dan commen ter minne Ons Heeren,

330

Prouf in di zelven, du moets di keeren

 

Te Gode waert, alzo wel verstaedt,

 

Als ghi toot uwen gheminden daedt;

 

Ende als ghi omme dan zijt ghekeert,

 

So eist noot dat ghi kennen leert

335

Wat zaken, dat hu eerst verwan;

 

Eist horen secghen; so soucket dan.

 

Zijt niet te wets om daer na vraghen;

 

De clocskine zullent hu wel ghewaghen

 

Van kerken, van closters over al,

340

Die tughen dat men daer predeken zal

 

Van Gode, die di te minnene souct.

 

Ziet dat ghi dat te hoorne rouct,

[p. 530]

 

Ende hoort daer of zijn eewiche rike

 

Dezer rijcheiden yet ghelike.

345

Hoort of ghi uwes lieves duecht

 

Der zijnre iet gheliken muecht.

 

Hoor of zijn vrienscap meerre zi

 

Dan die du mins ende cors in di.

 

Merc of dijn lief om dijnre bederven

350

Zonder danc zoude willen sterven;

 

Merc oftu di muechs daer toe verlaten

 

Dat zoe di minnen zal zonder haten.

 

Merc wat love mach zoe di gheven,

 

Die blijscap es ende eewich leven.

355

Merc desen minre in alre maniere;

 

Wien vintstu alzo goedertiere,

 

Al hebstu langhe zijn minne versmaedt,

 

Datti di daer omme niet ne laedt;

 

Dit ne zoude gheen werlic meinsghe doen;

360

Dus saltune zoucken in zijn sermoen.

 

Volichstu vast den worden zijn,

 

Du zaltene vinden in den fijn;

 

Want horen zecghen minne wect.

 

In dewangelie hi vertrect:

365

"Zalich zijn zi die mijn woort

 

Horen, ende daer na werken voort."

 

Naer dat hi zelve dit heift ghezeit,

 

So moet hem gracie zijn bereit,

 

Die om zijn minne te ghewinnen

370

Zijn heliche woort te hoorne minnen.

 

Dus zaldi horen zecghen nu

 

Ter minne wecken, ende dan saltu

[p. 531]

 

Peinsen hoe di dijns liefs ghesichte

 

Int herte scoot met sulken scichte,

375

Du ne mochts den quetse niet ghenesen,

 

Dune moest aenzien of daer bi wesen;

 

Dan sla dijn oghen themele waert,

 

Danc hem dat hi di heift ghespaert

 

In dat verdoolde leven dijn,

380

Ende zech: "Heer God, de oghen mijn

 

Ne zijn niet waerdich dijnre glorie;

 

Maer sciet den schicht in mine memorie,

 

Die du scoots bi haren weene

 

Int herte der helicher Magdalene.

385

In bem niet wert te ziene di;

 

Maer wil die oghen slaen up mi

 

Van dijnre groter ontfaermicheide,

 

Ende doe of al mijn qwaetheide.

 

 

 

Almachtich God ende vader, heere,

390

Met groten rechte berauwt mi zeere

 

Dat ye ghedochte in mi ghecam,

 

Dies du up mi mochts wesen gram.

 

Ziet hier mijn aerme handen twee;

 

Ic wil di dienen emmermee;

395

Suver minen aermen, verdoolden zin;

 

Daer es zo vele belemmers in.

 

Recht mine voeten te dinen weghe,

 

Ende ghef mi voort te gane zeghe

 

Naer dinen wille zonder sneven.

400

Di alleene zo willic gheven

[p. 532]

 

Mijn herte, die noit an di ne claf.

 

Mi rauwt dat icse ye meinsghe gaf,

 

Ontfaermich God, nu wilze ontfaen,

 

Ende tdijnre eeren so willic gaen,

405

Te dijnre moeder, der maghet reine."

 

Minre, nu doe di zijn alleine;

 

Kniel, sprec ende ken di zelven cleine.

 

 

 

"O zoete ontfaermiche fonteine,

 

Die van gracien altoos vloit,

410

O roze, die in den hemel bloit,

 

Die den troon al duere verchiert,

 

Nu biddic hu dat ghi mi bestiert.

 

Bewaer mijn leven al gheheel;

 

Ic hebbe ghedoolt dat meeste deel

415

Van mijnre tijt, dat mi berauwt.

 

Elc zondaer hem in hu betrauwt,

 

Hier in dit aerme dal van weene;

 

Mijn zonden zijn groot, mijn duecht es cleene.

 

Naer dat ghi moeder ghecoren zijt

420

Om pais te makene talre tijt

 

Tusghen dijns zoons gherechticheit,

 

Ende onser bezondichder meinsghelicheit,

 

Moederlic di te mi waert keer.

 

Ic wil di dienen emmermeer,

425

Ende in orconden, moeder, van dien

 

Knielic vor di up mine knien,

 

Nighende metten hoofde mijn;

 

Sla over mi den mantel dijn,

[p. 533]

 

Ende bid om gracie, maghet zoet,

430

Dat ic dijn kint voort minnen moet.

 

Ic hope bidstu nu voor mi

 

Hine zaelt niet willen waernen di,

 

Alzo ghewaerlic, reine maecht,

 

Als mijn ghelove daer toe draecht,

435

So help mi nu met dijnre bede,

 

Ende ontfa nu mijn bidden mede.

 

 

 

Ave Maria, der inghelen vrauwe,

 

Gracia plena, vul gracien al;

 

Dominus tecum, met shemels dauwe,

440

God es metti, ende bliven zal.

 

Benedicta tu zonder ghetal

 

In mulieribus, ghebenedijt

 

Voor alle wiven groot ende smal.

 

Fructus daer ghi moeder af zijt,

445

Dat es de vrucht der eewicher vruecht,

 

Ventris tui, heift ons verhuecht,

 

Dies ghi met rechte wel heeten muecht

 

Moeder der weesen, vul alre duecht,

 

Der maechden vrauwe, der inghelen lof,

450

Help mi dat ic der weerelt stof

 

Uut mijnre herten so reine ghevaghe

 

Dat zoe hem voortan zo behaghe

 

Dat hi daer stede mach vinden in,

 

Ende minen aermen donkeren zin

455

Verlichte met zijnre gracien zoet,

 

So dat icken eewelic minnen moet,

[p. 534]

 

Ende nemmermeer ne sceede van hem."

 

Dan, wertt minre, vor oghen nem,

 

Alstu Marien dit hebs ghebeden,

460

Dattu haer met omoedicheden

 

Eenen hoet wils maken leeren

 

Te haerre weerde, ende tharer eeren

 

Van .XV. bloumen uutvercoren,

 

Sulc als toot desen hoede behooren,

465

Alzo hier staet ghetekent na;

 

Secht telken een Ave Maria,

 

Knielende met ghebochden zinne:

 

 

 

God groetu, hemelsce coninginne,

 

Die twoort ontfinct bi singles groete.

470

God meinsghe wart bi dijnre minne;

 

Maecht bleifstu, hemelsche roze zoete,

 

Bit dat hem mijns ontfaermen moete.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu vul van shemels lichte,

 

In deere der vruecht, doe ghi vernaemt

475

Elisabeth, uwer helicher nichte,

 

Daer ghi haer te ghemoete quaemt;

 

Troost mi die zondelic bem bescaemt.

 

Ave Maria, etc.

 

 

[p. 535]

 

God groetu vul van shemels gracie,

 

Der bliscap teeren hu beqwame

480

Doe ghi tbehoud der zondegher nacie

 

Droucht levende in uwen lichame;

 

Lof zijnre ontfaermicheden name.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, moeder, ghelijc den doren,

 

Die Moisis bernen zach onghenoost,

485

Des vruechden teeren dat dus gheboren

 

Wilde van hu zijn der werelt troost;

 

Qwijt ons den tijt verroukeloost.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, vrauwe, der bliscap teeren,

 

Die ghi hadt te selven stonden,

490

Doe derdekine qwamen den heere der heeren

 

Anebeden, die lach in douken ghebonden;

 

Ontbint ons dies wi zijn ghebonden.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu teeren der zalicgher vruecht,

 

Dat coningen drie uut vremden lande

495

Zochten den ghevere van alre duecht,

 

Hu kint, ende daden hem offrande;

 

Vrauwe, nemt mijn leven onderhande.

 

Ave Maria, etc.

 

 

[p. 536]

 

God groetu, vrauwe, om hu verbliden

 

Dat hem na wetteliken doene

500

God zelve wilde doen sniden

 

Van zinen knecht, her Simeoene,

 

Ende al om onser zonden soene.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu der zuverheiden exempel,

 

Der bliscap teeren, die ghi van hem

505

Hadt, doe ghine in der joden tempel

 

Vont zittende te Jherusalem;

 

Doet dat ic bi hem vonden bem.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, die verblidet zeere,

 

Dat God ter brulocht van Archeteclijn

510

Bi uwer bede ende tuwer eere

 

Van watere wilde maken wijn;

 

Ghebenedijt zo moet hi zijn.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, troosticge der keitive,

 

Der vruechden teeren dat dheere groot

515

Met visschen .II., met broden vive,

 

Voede .V. duust meinsghen tharen noot,

 

Daers .VII. corven over scoot.

 

Ave Maria, etc.

 

 

[p. 537]

 

God groetu, moeder, bedructe vrauwe,

 

Der droufheit teeren, die ghi ten stonden

520

Hadt, doe ghine zaecht met bitteren rauwe

 

Ant cruce sterven, ende al vul wonden,

 

Ay lacen! ende al om onse zonden.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu teeren der blider mare,

 

Daer hu de rauwe bi wart ghenesen,

525

Doe ghi dies worden waert gheware

 

Dat hi was van der doot verresen;

 

Doet ons verresen met hem wesen.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, alder werelt troost,

 

Dor de bliscap als ghine zaecht

530

Themele varen, die hadde verloost

 

Al dat die viant hadde gheplaecht;

 

Lof moetti hebben, moeder, maecht.

 

Ave Maria, etc.

 

 

 

God groetu, vercorne maghet reine,

 

Dor de bliscap zonder ghelike,

535

Doe hi uut desen erdschen weine

 

Hu haelde bi hem in zijn rike,

 

Ghecroont met vruechden eewelike.

 

Ave Maria, etc.

 

 

[p. 538]

 

God groetu vul van hemelscher glorie,

 

Die al dat hemelsche heere verchiert;

540

Hebt ons altoos in hu zoete memorie,

 

Maecht, vul glorien ghegloryert,

 

Dat ons Gods gracie altoos bestiert.

 

Ave Maria, etc.

 

Nu minre, alstu dan desen hoet

 

Ter eeren der zuverre rozen zoet

545

Hebs ghemaect, saltu up staen,

 

Ende dijn ogen te hemele slaen,

 

Ende spreken: "Vader, ic danke di;

 

Sulc een groot zondaer als ic zi,

 

Ene aerme onwerdicghe creature

550

Dattu ghewerdichs te deser ure

 

Mi te spaerne in minen zonden,

 

Ende bider passie, ende bi den wonden

 

Dijns eenichs zoons, Jesus Christus,

 

Ghecocht, behouden bem aldus,

555

Ende bides Helichs Gheestes gratie

 

Boven alre temptacien tribelatie

 

Vermonden mach dijnre moeder teeren

 

Haer bliscepen om haren lof te meeren,

 

Dies ic zondaer niet waert en bin,

560

Ende daer mijn aerme belemmerde zin

 

Onabel toe es te deser tijt.

 

Ic biddu, die als machtich zijt,

 

Drie persoon, een warich God,

[p. 539]

 

Mi, die so dicwile dijn gebod

565

Te broken hebbe in zwaren mesdaden,

 

Wilt an mi tooghen dine grote genaden,

 

Die leift ende regneirt te samen,

 

God in de werelt der werelden; amen.

 

 

 

O minre, nu staet di wel te pleigene

570

Te overdinkene de pointen neghene,

 

Daer du hebs in de minne der werelt

 

Den tijt verloren, den zin versperelt.

 

Teerste point, soot es voorzeit,

 

Dats buten ende binnen reinicheit,

575

Twelke elken minre wel betaemt;

 

Want alte zeere ware elc bescaemt,

 

Als hi bi lieve comt present,

 

Hine ware gesuvert al omtrent

 

Van meszitte ende van messtane;

580

Ende datter hinge een pluumkin ane,

 

Het moester of al waert ghewayt;

 

Ende warer ooc yewers yet ontnayt,

 

Dat moeste te voren sijn verwaert,

 

Dies ne worde cost no const gespaert.

585

Voort pijnt de minre in al sijn dingen,

 

In talen ende ooc in wandelingen,

 

Ende al sijnre werken soo te ghoomen

 

Dat hi onbescaemt mach comen

 

Voor de ghone, die hi mint;

590

Nochtan door al de minre kint

 

Dat hi begrijps waent wesen vry.

[p. 540]

 

Hi wert bescaemt als hi comt bi,

 

Ende al bevreest als hi lief ziet

 

Van datten mach ghebreken yet.

595

Nu merct of minne draecht sulken ducht

 

Van buten voor begrijps gherucht.

 

Hoe node worde dan van binnen geseit

 

Onreine woorden ter doorperheit,

 

Al wildet therte te sprekene jonnen,

600

De tonge ne zouts niet woorden connen.

einde