De groene linde. Jaargang 2

[p. 157]

Avondgetij.

Een voor een kwamen ze binnen. Ze veegden hun voeten af aan de mat, dopten twee vingeren in het witstenen wijwaterbakje aan den arduinen deurpost, maakten een kruis, en zochten al sleepvoeten en stoelen verschuiven een passende plaats. Er kwamen een paar grijsharige zwartgemutste vrouwen met een regenscherm onder den arm en een dikken halfversleten kerkboek met de beide handen op de borst vastgehouden; daar kwam een meisje met het lange donkerblond haar overvloedig over het blauwe japon gedreven; daar kwam een jongetje met korte broek en wit kraagje; daar kwamen twee geesteliken met rugschapulier en ronde kruin in 't midden van den zwarten kop; daar kwamen enige oude mannen op holleblokken en een paternoster in den palm.

Het kloosterklokje hield op te kleppen.

Er verliep nog een korte poos. Dan ging de Clausura open, er naderde gestommel door den gang, en gepaard schreden de paters, gezet en ingetogen, tussen de stoelen heen, voorbij de twee zijoutertjes, een links en een rechts, bleven staan in den koor, bogen diep naar het tabernakel en traden op de houten zittingen toe die ter weerszijden langs den wand gaapten. Al die bewegingen geschiedden ordelik, op maat, met schielike gebaren, afsof er een bevel gegeven werd, dat wel zij vernamen, maar dat onhoorbaar bleef voor de menigte.

Daar zaten ze nu, wachtend. Een dubbele rij van weerskanten. Tegen den wand, in de hoogste stallen, zetelden de

[p. 158]

ouderen. Vóór de ouderen, dichter bij 't koormidden, hadden de jongeren hun plaats.

't Waren allemaal bleke, beenderige gezichten, edel van snit, doorzield. De koppen waren niet gehalsd, ze rustten onmiddelik, zonder overgang, in een wrong plooien, en leunden gedeeltelik tegen de kap die plat tussen de schouders hing. De zwarte rok omving wijd en los borst, heup en benen en liet enkel de voettippen onbedekt.

Ze zaten daar, hielden het gezangboek met rode snee vóór hen opgeslagen borsthoog, roerden den kop naar links noch rechts, maar keken strak voor zich als beelden.

Nevens het tabernakel brandden op zilveren kandelaars vier keersen.

De mensen in de voorkerk kikten noch mikten, wachtend op hetgeen komen zou. Ze wisten wat er nakende was, van verleden Zondag nog en van al de vorige Zondagen, maar ze lieten niettemin boek en paternoster rusten en staarden met gespannen voorhoofd.

Daar kwam weer het bevel dat niemand hoorde. Al de paters tegelijk sloegen een kruis: Deus in adjutorium - bogen naar malkaar onder 't Gloria Patri en zetten zich neer bij 't begin van den volgenden psalm.

Vers volgde nu op vers, gezongen met zachte, lijze stem, de aanhef wat rasser en eentonig, vertragend naar het midden toe, met een paar hogere of lagere noten voor het rustpunt, om dan opnieuw te spoeden naar den stil en langzaam uitdunnenden val. Er werd een nadruk gelegd op hier en daar een lettergreep, maar die nadruk verzwaarde het woord niet genoeg om daardoor het evenwicht te storen der klankenreeks.

En verzen gingen en keerden, regelmatig als de zwaaien van een slinger, het een niet sneller dan het ander, het een niet luider dan het ander. Men had kunnen denken aan kastmuziek dat men opwindt en dat afloopt. Maar 't was meer

[p. 159]

en beter dan klank voortgebracht door dode stof. Er was ziel in deze geluiden. Deze geluiden werden gedragen op adem van mensen; die adem was gezwollen van ziel, van schone, ontroerde ziel, van ziel die heuren Schepper kent, bewondert en looft, van ziel die jubelt in diepe dankbaarheid, van ziel die kent heur eigen zwakheid en zonde en er om klaagt en weent, van ziel die hoopt op steun van Omhoog, die roept en bidt, luid en innig. Er speelde een drama in die verzen. Maar het openbaarde zich niet in geweld van gebaar, in gejaagdheid van stem. Die zang werd voorgedragen met een klare zekerheid, een bewuste vastheid door niets gestoord, door kracht van buiten noch van binnen, noodwendig, gelaten en onweerhoudelik als een werk der natuur, en evenals de regelmatige natuurgang gerustheid brengend in de ziel, gerustheid, vrede en kalmte. Men vergat den strijd des levens, de wereld, zichzelf. De ogen staarden niet meer naar buiten, maar naar binnen en rustten, voldaan, op een groene wei, op een stil, helder meer met roerloze zonne daarin. Daar heerste vrede, evenwicht van alle krachten, geluk.

Een twede maal ging de Clausura open.

Voorop gingen twee paters met wit koorhemd aan. Op hen volgde de prior, een groenen goudgestikten mantel om het lijf, den kop in wit linnen gedoken als in een spannende nis. De zangers richtten zich op en groetten. De prior ging zitten rechts van het hoog outer.

De vespers begonnen. De zang ging voort, gelijkmatig, gezapig, lijk vroeger, vrede ademend en vrede brengend.

Dan kwamen de paters in koorhemd met opgeheven kandelaar vóór den prior staan. Deze zong rechtstaande het Capitulum.

De dienaars droegen het licht terug naar den outertrap. Nu rees de lofzang, zacht als de psalmen, maar met meer zwier en kadans.

Ten slotte ving het lof aan.

[p. 160]

Het gouden tabernakel ging open; al de kaarsen brandden: klare, helgele, onbewegelike vlammetjes met een rode schemering daarrond. Het koperen reukvat werd gebracht, en de blauwige wolkjes wasemden op en hingen onder het gewelf, traag zich uitbreidend en zoetekens naderend en neerzakkend met liefelike geuren.

Er was meer leven in het koor. Het harmonium werd wakker en ruiste zijn tonen uit, de stemmen der zangers steunend. Roerend en smekend weerklonk de litanie van Onze Lieve Vrouw. Het Tantum Ergo loofde den God verborgen in het Altaargeheimenis. Dat was een gaan af en toe, een buigen en opstaan, een wierookzwaaien en belrinkelen, een klimmen naar de hoogste trede. De prior, pralend in den luister van zijn gewaad, beschenen door een zonnestraal die opeens door de ruiten drong, tekende plechtig het kruis in de lucht en zond den zegen van 't Allerheiligste op de hoofden der geknielde paters en op de hoofden der diepgebukte menigte.

Nog eenmaal ging de Clausura open.

Twee en twee zoals ze gekomen waren, zedig en ingetogen, schreden de paters heen, verdwenen in den gang met minderend gestommel van voeten... 't was gedaan.

De hemel was toe en de aarde weer open. De glans die de ziel een tijd had beschenen, verduisterde. Er schoof een wolk over de hoofden; 't was weer het donkere, dreigende leven.

De oude vrouwen schoven den regenscherm weer onder den arm, duwden het dikke kerkboek met beide handen tegen de maag, en gingen devotelik ter deur uit. Het meisje schudde heur lokken rugwaarts; het jongetje verschikte zijn wit kraagje; de mannen drumden door de stoelen, de geesteliken sloegen hun brevier toe en allen verdwenen,

Ik ook pakte wijwater en daalde den berg af waarop het klooster stond.

Gezegende plek!