De groene linde. Jaargang 2

[p. 181]

Boekennieuws.

De uiterste Dag van Johannes Jörgensen. Vertaald door Kees Meekel. Amsterdam, C.L. van Langenhuysen, 1906. (fl. 0,90).

‘Maar ver weg van de vele menschen lag - hoog boven den bruisenden vloed der straat - in eene kamer welke uitzag op een ouden tuin, op kanteelige schoorsteenen en roode daken, een man eenzaam te bed en wachtte den dood’.

Die man was Niels Graff, de dichter.

Nooit te voren had hij aan den dood gedacht; nu dacht hij er aan, aan zijn dood.

In een lange beeldenrij, één voor één, trekken al de gebeurtenissen van 't verloopen leven zijn geest voorbij. Hij ziet den zomertuin, waarin hij zwijgend hand in hand zit aan de zijde van Agnes, zijn lieve bruid; hij ziet het gezellige huis, waarin hij stil-gelukkig is met Agnes, zijn beminnende vrouw, en Erik, zijn engel van 'n zoon; hij ziet den tijd, dat hij het rustig huiselijk geluk beu wordt en den blauwen blik ontmoet van Mevrouw Lily Linden, ‘hij staart er in - een sekonde - maar een sekonde, welke hem duizelig maakt’. Er volgt 'n tijd van weelderig gezelschapsleven en een dag, dat Graff wegens slordigen dienst zijn ontslag krijgt op het kantoor, waar hij arbeidt en ‘het wonderlijk leven begint te leiden van een letterkundig daglooner’. Hij verkwist zijn geld, zijn gezondheid en zijn eer met Lily, terwijl zijn vrouw en kind gebrek lijden; zijn vrouw en kind verlaten hem, omdat hij hen laat hongeren; hij gaat met Lily naar het Zuiden, en drinkt met haar den beker der ontucht, tot ze, op een zekeren dag, hem verlaat voor 'n ander man. Weken lang zwerft hij rond, van stad tot stad, zonder rust noch geluk, nergens voldaan, altijd zoekend naar vrede, - vruchteloos! Te Florence krijgt hij 'n telegram: Agnes is dood. Dienzelfden Allerzielendag wordt in de kerk zijn ziel geschokt door 't Dies irae...

‘Nog een keer droomt Niels Graff - maar niet langer van datgene wat hem gebeurd is en zijn leven was...’ Hij ziet den hemel vlammend rood en ‘aan oostelijke lucht, zich opheffend boven de donkere boomen en hel uitschietend tot het toppunt des hemels een onmeetelijk kruis van vlammen, dat alles verlicht,’ hij hoort ‘alle klokken der stad in koor tegen den hemel luiden, biemend en klagend... en plotseling is er iemand buiten op de straat die roept met eene stem, welke heesch is van verschrikking en gilt als in wanhoop - en de stem schreeuwt dat het krijscht door de stilte:

- De uiterste dag! de uiterste dag!

Dan grijpt een bevende angst hem aan en hij buigt zich ter aarde neer. Maar als hij opnieuw het hoofd opheft, omstraalt hem een wit, sterk licht dat heel zijn wezen doordringt, een licht dat zijne ziel ver-

[p. 182]

licht tot in den diepsten grond toe, en hij valt op zijn aangezicht en biddend roept hij: ‘Vergeef mij, Heer! Eerbam u!’ En met deemoedige vreugd voelt hij zich verlost - overgegeven aan de smartelijk louterende macht van het witte licht - van verre getrokken in die zon van het eeuwige leven, aan Jesus' Hart.

Niels Graff stierf.

De oude vrouw, die hem verpleegde, bad ‘het gebed voor de afgestorvenen. Een gebed schaadt nimmer - zelfs al is het voor een ongeloovige, die gestorven is zonder priester of sacramenten. Want niemand, buiten God, weet wat eene ziel kan geschieden in haar laatste uur’.

Zooals aan de ziel van Niels Graff.

En zoo eindigt dit boek van zonde en bekeering, van waarheid en geloof, van poëzie en schoonheid.

Avondschemering, verzen van Huibrecht Haenen, Hasselt, St-Quintinus-drukkerij, 1906.

‘Ik kom van 't stille Limburg, ik kom van 't heideland...

Ik heb geen adelbrieven, geen vrienden, hoog in macht,

Ik heb alleen mijn harte, mijn lijden en mijn klacht,

Alleen mijn zucht naar 't schoone, mijn streven naar de kunst;

'k Ben arm, van elk verlaten, beroofd van alle gunst...’

Zoo schildert de dichter zich zelf op de eerste bladzij van zijn bundel, en - het laatste vers, waarover ik geen oordeel heb, daargelaten - is het portret gelijkend. Hij gaat met gebogen hoofd en droef-mijmerenden blik over zijn eenzame Limburgsche heide, niet wanneer de zonne levenwekkend rijst aan de kim of terwijl ze met vorstelijk pralen, door de schepping toegejubeld, heur zegebaan bewandelt, maar - als de nacht zijn zwarte vleugels rekt, en de moegereisde zonne wegzinkt in zijn donkere veeren. Dan, in de dikkende schemering, bij maneschijn en sterrengegloor, bijvoorkeur als de dorrende blaren zijgen door kouden herfstnevel, zucht Haenen zijn droeve verzen en klaagt hij zijn weenende strofen. Hij bemint werkelijk het schoone en streeft ernstig naar kunst. Nu en dan zelfs bereikt hij zuivere kunst, of daaromtrent, als b.v. in ‘Herfstmaanlicht in Mei,’ in ‘Wat ligt er veel in die vergeten hoeken’, in enkele brokken van den cyclus ‘De Zee’. Even vroom maar opgeruimder dan Avondschemering is

Binnen en Buiten van V. Naveau. Brecht, L. Braeckmans, 1906.

Dit zijn verzen van een gelukkige. Van een jongen echtgenoot, die verliefd is op zijn vrouw - en met reden, want 't is een perel - die geen grooter pleizier kent dan met haar een spel te kaarten of een pot koffie te drinken, die met de voeten op de stoof genoegelijk zijn pijpke rookt, tusschenin zijn eersteling wiegt of hem pappeke geeft, soms wel eens verlangt om uit de stad te zijn in bosschen en velden, maar zich het levensleed aan 't hart niet laat komen, en zoohaast het zonneken schijnt, lustig zijn liedje zingt.

[p. 183]

Decadentie naar God, door Gérard Kinnie, 1906,

kan ik noch beschrijven noch beoordeelen, want ik begrijp noch den titel noch den inhoud. Daar zijn 88 bladzz. wit papier, waarop gedrukt staan vele zonderlinge woorden gerangschikt in heele en halve regels en op vele plaatsen onderbroken door een rij puntjes. Het boekske begint zoo:

Grauw-mistig' omwazeming... ontspannen in flauw gedoezel...

vaag-zwaar sehnen hong in me achter nat-warme watte;

bizarre blokken duisternis met schemergrijs doorvederd en wegzwartend gevlak schoven beverig voort; enz.

Hier en daar meent ge iets te vatten van die nachtwandelaarstaal, als b.v. ‘God vóelen is godsdienst’, maar dunkt u niet dat dergelijke zinnen het heele gedoe verdacht maken?

J.D.C.

Tooneel-studies door Herm. Heyermans, n^o IV Allerzielen. - Uitgave van C.A.J. Van Dishoeck te Bussum. 1906. - fl. 1.35.

Zekeren avond vindt pastoor Nansen eene vrouw halfdood voor zijne deur liggen. Hij laat een doktor ontbieden en.... de vrouw wordt moeder in de pastorij. De protestanten maken van de gelegenheid gebruik om den pastoor van allerlei hatelijke dingen te beschuldigen. Ook de katholieke burgemeester, de koster, tot Bronk, de pastoor der naburige gemeente, toe, beginnen al meer te gelooven dat Pastoor Nansen dwaas gehandeld heeft en eene misdadige vrouw in huis opnam. Bronk beweert dat zijn collega de vrouw moet buiten zetten ten einde zijne faam en die der Kerk te redden; Nansen daarentegen acht het zijn plicht de zieke vrouw bij zich te houden en met Gods hulp hare ziel te redden. Dit lukt niet. Rika, de zieke vrouw, is een lichtzinnig meisje met weinig of geen begrip van den Roomschen Godsdienst. Bronk nu verwittigt den Bisschop en deze beveelt aan Nansen de vrouw nog denzelfden dag weg te zenden. Tot overmaat van ongeluk, het kind wordt ziek.... is stervend; en Nansen kan er niet toe besluiten het bevel uit te voeren. Hij wordt opgeschorst. Het kind sterft en de moeder wil van het lijk niet scheiden niettegenstaande al de pogingen van Bronk en Nansen. Niets kan haar troosten. Terwijl Nansen naar 't dorp gaat om zijne vrienden vaarwel te zeggen, komt de man waarmede Rika leeft terug uit zee en beide zeggen tot Nansen: ‘komt bij ons!’

Er komt in deze boeiende schets een enkele bemerking voor die eerder dwaas te noemen is: - ‘Bronk is een priester die gebukt loopt onder 'n dogma’ meent Heyermans, ‘Nansen is er een die rechtop gaat, ongebroken met de idealen van onzen Heiland.’ Uit die opvatting blijkt al te duidelijk dat de schrijver maar oppervlakkig kennis heeft

[p. 184]

van het katholieke ideaal, en een geloovige zal, bij de ontknooping van het verhaal, in den geidealiseerden Nansen zeker geen voorzichtigen en verlichten katholieken priester nog erkennen. De lichtzinnige Rika en de pleegzuster zijn daarentegen goed geschetst.

J. Bernolet.

Ontvangen:

Hoogl. E. VLIEBERGH. De Belgische Ongevallenwet van 24 December 1903. n^o 81 der Verhandelingen van de Kath. Vl. Hoogeschooluitbreiding. Nederl. Boekh. Antwerpen, 1906. Pr. 0,25 fr.

M^r Hector LEBON. De Misdaad en de Verantwoordelijkheid. N^o 82 der zelfde Verh.

C. SCHILLEBEECKX. Kath. Vl. Sprekersbond van Geel: Jaarlijksch Verslag. Geel, H. Rombouts. 1906.

R. JOHN NIELSEN (een Hervormer). De Burgerkoning. Noordsche Renaissance schets, uit het deensch vertaald door Mr. E.M. Driebeek. Amsterdam, C.L. Van Langenhuysen, 1906.

BESCHRIJVEND CATALOGUS van 't Koninklijk Muzeum van Schoone Kunsten te Antwerpen. I. Oude meesters. II. Moderne meesters. Antwerpen, Jan Boucherij, 1906.

J. LEROY. De Pensejager. Yper, Callewaert-de Meulenaere, 1906.

Gedrukt bij Bomans en Vanbrusselen, Parijsstraat, 81, Leuven.