De groene linde. Jaargang 2

[p. 111]

Tegen-Terechtwijzing.

In 't eerste nummer van den eersten jaargang van De Groene Linde schreef ik een artikel over ‘Jezus de Nazarener’ van R. Verhulst.

Kort daarop kwam er in het redaktie-bureel van Gr. L. een stuk toe, bedoeld als weerlegging van mijn artikel, maar dat ik èn om den toon dien het aansloeg èn om zijn innerlijke waardeloosheid weigerde op te nemen.

Dat stuk was onderteekend: J.v.H., en de schrijver ervan heeft het teruggekregen toen hij het terugvroeg.

Nu den 11ⁿ Februari 1906 verschijnt er in de ‘Tijdingen van de katholieke vlaamsche hoogeschooluitbreiding’ van Antwerpen, een artikeltje dat binnen de programgrenzen van dit weekblad niet past, maar waarvan de opname verklaarbaar is indien men weet dat J.v.H. lid is van den opstelraad.

Want het artikel is van J.v.H., het is getiteld ‘Eene Terechtwijzing’ en het is, eenigszins verkort en verzacht, dunkt me, hetzelfde stuk als het door mij geweigerde.

Den 12ⁿ Februari, in de overtuiging dat ik het recht had mij te verdedigen daar waar ik aangevallen werd, zond ik naar de redaktie der Tijdingen een ‘Tegen-Terechtwijzing’ waaruit de innerlijke waardeloosheid van J.v.H.'s artikel moest blijken.

De redaktie der Tijdingen zond mijn ‘Tegen-Terechtwijzing’ terug.

Hier volgt ze.

Om mijn eer van rechtgeloovig Katholiek te handhaven, ben ik verplicht eenige tekstverdraaiingen, sofismen en Don-Quichoterieën van J.v.H.'s ‘Terechtwijzing’ (Tijdingen, 11 Febr. '06) op mijn beurt terecht te wijzen.

1. J.v.H. schrijft: ‘Ziehier de redeneering van 't artikel: Het treurspel heeft voor doel medelijden en vrees te verwekken... Dat medelijden komt voort uit de vrees die wij gevoelen,’ enz.

- Ik moet J.v.H. ernstig verzoeken een andermaal mijn woorden weer te geven zooals ze zijn. Bl. 27 van Groene Linde (1905) staat voor al wie oogen heeft te lezen: ‘Doel van het treurspel is: hartstochten louteren; middel daartoe: medelijden en vrees verwekken.’ En ik daag J.v.H. uit den volzin aan te halen waar ik uitdrukkelijk of anderszins zeg, dat het medelijden voortkomt uit de vrees...

Beken, lezer, dat het Tantalus-werk is, een polemiek te moeten gaan beginnen met iemand die - laat ons zacht spreken - te lichtzinnig schijnt te zijn om iemands gezegden getrouw voor te stellen.

2. J.v.H. schrijft vervolgens: ‘Laten wij deze opgebouwde stelling, waar Aristoteles en Lessing worden voor ingeroepen, onaangeroerd.’

[p. 112]

- Aristoteles zal zich gelukkig achten, dat hij door J.v.H. ‘onaangeroerd’ gelaten wordt: want het is de stelling van Aristoteles, zooals die door Lessing werd verklaard en uitgewerkt, die men in Groene Linde te lezen krijgt - en niet de mijne! Op zooveel vinders- eer maak ik geen aanspraak.

3. J.v.H. haalt daarna zes regels uit mijn artikel aan, verzwijgt echter de regels die er onmiddellijk op volgen en die de zes aangehaalde nader moeten toelichten, en wijst dan op het ‘besluit van den schrijver, dat wij wel met Jezus'lijden een zekere meewarigheid (?) kunnen gevoelen, maar geen medelijden.’

- J.v.H. schokt zijn schouders bij 't woord ‘meewarigheid.’ Hij ziet niet dat ‘zekere meewarigheid’ hier als pis-aller staat ter beduiding van iets dat verschilt van ‘medelijden,’ nl. - vermits er van de tragedie spraak is - van het tragisch medelijden, d.w.z., het medelijden verhoogd en versterkt door de vrees, dat ons, schuld- hebben- kunnende menschen, hetzelfde lijden zou kunnen treffen als datgene waardoor de treurspelheld, ten gevolge van zijn schuld, getroffen wordt.

En in plaats van nu te bewijzen dat de Godmensch wèl tragisch medelijden kan verwekken, haalt J.v.H. de Katholieke leer aan: ‘Jezus, als mensch, is waarlijk van ons eigen vleesch en bloed. In alles is Hij ons gelijk geworden, zooals de H. Paulus zegt, in alles, uitgenomen de zonde.’

Uitgenomen de zonde!

Zoodat er dan tóch nog verschil is, niet waar, J.v.H., tusschen mijn en uw menschelijke natuur en die van Jezus. De onze is besmet met zonde, wij kunnen lijden door schuld; die van Jesus is zonder zonde, Hij lijdt zonder schuld, Hij kan dus geen tragisch, let wel op, geen tragisch medelijden verwekken.

Waartoe dient nu uw would-be-verpletterende, maar inderdaad slechts verbluffende uitroep: ‘Welnu, dat wegdoezelen van Jezus' menschelijke natuur in een schemerige boven-menschelijkheid, is in strijd met de Katholieke leer en zweemt naar de Gnostisch-Manicheesche dwalingen der Doceten.’ Deze volzin getuigt van bekendheid met ketternamen, maar met den besten wil van de wereld vat ik niet, in welk logisch verband hij zou mogen staan met zijn omgeving.

4. Voorts citeert J.v.H. uit mijn artikel: ‘De taak van het treurspel is: hartstochten door hartstochten te louteren’ enz. en knoopt daaraan een welsprekende brok vastenpreek om te bewijzen dat Jezus niet is ‘een wazige gestalte zonder hartstochten.’

- J.v.H. schermt hier alweer tegen windwolens. Waar schrijf ik ievers dat Jezus ‘zonder hartstochten’ is? Ik beweer alleen dat Hij geen hartstochten heeft, die kunnen dienen in het treurspel zooals dit sedert de Oudheid opgevat wordt, nl. geen hartstochten die, gelijk de onze, kunnen voeren tot persoonlijke schuld en tragisch medelijden kunnen opwekken bij den toeschouwer.

Indien J.v.H. door mijn tegen- terechtwijzing niet overtuigd is dat zijn terechtwijzing verre van ‘volstrekt noodzakelijk’ was, dan kan ik

[p. 113]

dat niet gebeteren. Dat hij mij de katholieke leer heeft willen herinneren, komt waarschijnlijk uit een goed hart, maar was toch overbodig, zooals blijkt. De lieftalligheden ‘Gnostisch Manicheër, Doceet, protestantsch Puritein,’ die hij naar mijn hoofd slingert, vergeef ik hem gaarne, als oprecht Katholiek die ik ben en, met Gods hulp, hoop te blijven.

Tot zoover mijn antwoord aan J.v.H.

Ik vraag de Groene-Lindelezers verschooning, indien dit gekijf hen verveelt. Maar, het móést: ‘draag zorg voor een goeden naam’ zegt de H. Geest (Ecclesiasticus XLIV, 16) en, mijn orthodoxie was verdacht gemaakt.

J.D.C.