De groene linde. Jaargang 2

[p. 17]

Victor De Meyere en Albert Samain⁽¹⁾.

En ach, 'k zoek woorden om toch weer te geven
Mijn stemming, dezen avond week en broos.

Victor De Meyere - Avondgaarde, bl. 26.

Ik zoek naar stille, simple woorden
Maar voel me aan woorden leeggeloopen
en 'k scheur voor u mijn binnenste open
en 'k schenk u al wat lang daar gloorde.

Id. Id. bl. 40.

O droom van jeugd, o kon 'k u nog omvangen
Mirakels doen zooals een jonge held...
Vaarwel, ik lig in onmacht vastgekneld.

Id. Id. bl. 49.

Zijn ziele in lichtheid bevend, opengaat...
O, al wat hij niet uit kan spreken -
maar toch zijn eigen is! -

Id. Id. bl. 56.

Uit alle dingen in de lucht... stijgt een freelheid.

Id. Id. bl. 57.

Vroeger heb ik wel eens gunstiger over Victor De Meyere's ‘Avondgaarde’ geschreven; toen-ten-tijde echter wist ik nog niet - al werd mijn argwaan dan reeds gewekt door het overtollig-groot getal gallicismen in den bundel voorkomend - hetgeen me nu uit louter toeval te wete kwam en stellig

(1) a) Victor De Meyere werd geboren den 13 April 1873 te Boom. Hij publiceerde reeds. ‘verzen’ (1894) ‘Gunlang en Helga’ drama (1898) ‘Avondgaarde’ (1903) ‘Uit mijn Land’ proza-bundel (1904) en ‘Het Dorp’ (1904). Victor De Meyere was mede-redakteur van ‘De (n) Arbeid’, de (n) Nieuwe (n) Arbeid’ en thans is hij lid van de redactie van ‘Vlaanderen’.
(b) Albert Samain werd geboren te Rijsel den 4^en April 1858 en stierf reeds in 1900 te Parijs. Hij schreef: ‘Au Jardin de 1'Infante’ poëmes, ‘Le Chariot d'Or’ poëmes, ‘Aux Flancs du Vase’.
Zie verder ‘Poëtes d'aujourd'hui’ door Ad. van Bever en Paul Leautaud. Paris-Mercure de France.

[p. 18]

van zulken aard is dat het een totale wijziging aan mijn uitgesproken meening toebrengen moet.

De volgende overeenkomst-aanduidingen uit beider werk, waaruit blijken zal dat Victor De Meyere heel wat aan Samain te danken heeft, zullen dan ook doen inzien dat mijne waardeering niet Victor De Meyere maar rechtstreeks Albert Samain beoogde.

Aan het degelijk opstel van Dr Edw. B. Koster ‘Over navolging en Overeenkomst in Literatuur’ (uitgegeven bij Johan Pieterse-Wageningen) ontleen ik mijn noodige inleiding.

‘Het is voor de studie der letterkunde en voor de kennis van de ontwikkeling der schrijvers van groot belang na te gaan, welken invloed andere auteurs op hun werk hebben uitgeoefend. Navolging van anderen kan geschieden bewust of onbewust. De eene schrijver kan den anderen bewust navolgen óf uit impotentie, als hijzelf heelemaal niets te zeggen heeft, óf omdat hij op een zeker oogenblik een gedachte niet beter kan uitdrukken dan zijn voorganger en de moeite niet neemt er zelf naar te zoeken, uit een soort van vadsigheid dus, óf om aan de woorden van zijn medeartiest zijn eigen beschouwingen vast te knoopen. In het laatste geval plaatst de schrijver vaak de woorden van zijn voorganger tusschen aanhalingsteekens’.

‘De onbewuste navolging getuigt van nog minder kracht en zelfstandigheid dan de bewuste: zij bewijst, dat een schrijver zóó opgaat in de klanken- of ideeënsfeer van een ander, dat hij zich willoos laat leiden door dat ‘dubbel-ik’ en als 't ware automatisch zijn woorden neerschrijft. Dat zal men zeer dikwijls aantreffen bij jonge dichters in hun eerste proeven; 't ligt trouwens in den aard der zaak, dat zij afhankelijk zijn van de door hen gelezen en bestudeerde dichters. Deze worden dan van zelf de modellen, die zij zich tot navolging kiezen, 't Is een dergelijk verloop als met het

[p. 19]

schilderen. Hoe meer oefening in een studie van de natuur een schilder heeft gehad, des te minder afhankelijk wordt hij van haar. Hij zal uit den rijken herinneringschat van natuurschoon eclectistisch datgene kunnen afzonderen, wat hij op een gegeven oogenblik noodig heeft, zonder zich weer direct tot de natuur behoeven te wenden, en zoo zal de dichter of prozaïst uit den vollen schat van eigen gedachten, verkregen en ontwikkeld door de studie eerst van groote schrijvers en dan van het leven en de natuur, putten wat hij noodig heeft, zonder slaafsche overgave aan anderen’.

‘Ik zou haast zeggen dat elke navolging minder mooi is dan het voorbeeld, omdat zij niet heel van de ziel des schrijvers komt, maar verdund, verkoeld, verwaterd. Er heeft in elk der beide gevallen een ander proces plaats.

‘Het is natuurlijk moeilijk uit te maken in elk speciaal geval, of de navolging bewust is of niet, en voor 't overige is 't zeer goed mogelijk, dat sommige overeenkomsten puur toevallig zijn.’

Ik zal daarom de parallelplaatsen eenvoudig naast elkaar zetten en aan den lezer de beslissing laten.

Le chariot d'or Albert Samain.^(1) Soir sur la plaine (bl. 45).	Avondgaarde Victor De Meyere^(2). (XXVI bl. 60).
Vers l'Occident, là-bas, le ciel est tout en or	In 't Westen ginds de hemel is al goud
Le long des prés déserts où le sentier dévale	aan stronk en struiken blijft het duister hangen
La penétrante odeur des foins coupés s'exhale,	en van alom de winden mij bevangen,
Et c'est l'heure émouvante où la terre s'endort.	met sterke geuren van het avond woud
Las d'avoir, toutun jour, penché mon front qui brûle	en moe van alles wat door 't hoofd mij ging
Comme on pose un fardeau j'ai quitté la maison.	een langen dag van veel en neerstig peizen,
J'ai soif de grande ligne et de vaste horizon,	zie 'k blij nu, als een kind, de maan op rijzen
Et devant moi moi s'étale la plaine au crépuscule.	boven het woud in matte schemering

(1) Edition Mercure de France.

(2) Uitgave H. Van Romburgh, Utrecht.

[p. 20]

Une solemnité douce flotte dans l'air;	Ik zie haar klimmen in een nevelglans
Ma poitrine se gonfle au vent rude qui passe;	en hare stralen, geel en paars, aan 't beven
Et mon coeur, on dirait, grandit avec l'espace,	op top en tak, een spelend, weemlend leven
Car la plaine infinie est pareille à la mer.	en 't woud begiet zij met haar lichtheid gansch
La faux des moissonneurs a passé sur les terres,	Vóór mij het veld zoo droef in de avond ligt!
Et le repos succède aux travaux des longs jours,	de ploeg ging, dagen lang, er door de voren
Parfois une charrue, oubliée aux labours,	en van het afgepikte, blonde koren
Sort, comme un bras levé, des sillons solitaires.	nauw, hier en daar, een halmpje uit de aarde spicht.
L'Angélus au loin sonne, et, simple en son devoir,	'k Ga door en eensklaps leeft alom 't gerucht
La glèbe écoute au ciel tinter la cloche pure,	uit de ongeziene torens om mij henen,
Et comme une humble vieille en sa robe de bure	zóó droevig of de klokken luide weenen
Semble dire tout bas sa prière du soir.	om de avond die in treurnis henen vlucht.
La nuit à l'orient verse sa cendre fine;	De nacht verdrijft de laatste schemering....
Seule au couchant s'attarde une barre de feu;	Alleen in 't Westen blijft een vuurstreep gloeien,
Et dans l'obscurité qui s'accroît peu à peu	ofschoon in 't duister, dat aldoor blijft groeien,
La blancheur de la route à peine se devine.	het veld met al zijn verten reeds verging.
Puis tout sombre et s'enfonce en la grande unité.	Nu staart van overal de nacht mij aan!
Le ciel enténébré rejoint la pleine immense..	En hoor: een lange zucht ging op en rilde,
Écoute!.. Un grand soupir traverse la silence...	van oost naar West, al siddrend door de stilte,
Et voici que le coeur du jour s'est arrêté!	en al het goud is aan de kim vergaan!
Et mon âme a frémi de se sentir trop seule,	Maar vreemder wordt het in de zielen bang!
Et tout à coups s'allège à retrouver là-bas,	'K zie hoog de maan in nevels opgestegen;
Enorme et toute rose en son halo hilas,	ik voel haar weemoed op mijn ziele wegen.
La lune qui se lève au-dessus d'une meule.	en ga nu voort met aarzelenden gang.
(bl. 91)	(XXXI bl. 72).
Une douceur splendide et sombre	Een zachtheid komt van overal,
Flotte sous le ciel étoilé	blijft vlotten en blijft zweven
On dirait que là-haut, dans l'ombre	en zie: om alle dingen nu
Un paradis s'est écroulé!	verdoofde glanzen leven.
Et c'est comme l'odeur ardente,	Er komt een geur zóó wellustvol
L'odeur fiévreuse dans l'air noir,	uit bosch en gras gevaren
D'une chevelure d'amante	en 'k hoor weerklagen iets of wat...
Dénouée à travers le soir.	er sterft iets in de blaren.
Tout l'espace languit de fièvres.	En in mij zelve ook iets vergaat,
Du fond des coeurs mystérieux	iets dat ik graag wou uiten
S'en viennent mourir sur les lèvres	in woorden die, met vroom gebaar,
Des mots qui font fermer les yeux.	mijn oogen zouden sluiten.
Et de ma bouche où s'évapore	En op mijn mond zich vaster drukt
Le parfum des bonheurs derniers,	het ingetogen zwijgen,
Et de mon coeur vibrant encore	wijl uit mijn hart nu enkel nog
S'élèvent des vagues pitiés	wat medelij komt stijgen,

[p. 21]

Pour tous ceux-là qui, sur la terre,	meelij om wie alleenig gaat
Par un tel soir tendant les bras,	en nergens weet te vinden
N'ont point dans leur coeur solitaire	een boezem waar hij rusten kan
Un nom à sangloter tout bas.	den kus van een beminde.
Les roses dans la coupe (III p. 29)	(XXVIII bl. 66).
	Dees avondhemel, vurig rood daareven,
Le ciel rouge et doré par degrés a pâli;	verbleekt; de boomen, als verzilverd, staan
Les oliviers d'argent frémissent; l'herbe ondule;	met grijze hoofden ruiselend te beven
Rose au front, la montagne à sa base accumule	in 't lillend licht der opgekomen maan.
De grands bloes transparents de lapis-lazuli.
C'est le retour des champs... Une étoile a fremi.	In purpren lucht zie 'k enkle sterren hangen
Dans l'air une douceur de Bethleém circule.	en in de verte een dichte wasem blauwt;
L'homme est à pied; la femme assise sur la mule	hij komt er boom en bosch in 't duister prangen,
Berce sous son manteau son enfant endormi.	tot eindelijk de nacht om alles grauwt.
	Van overal, in uitgelaten scharen,
Et partout, sur le front portant en équilibre	het weeldrig geurend voeder op den rug,
Des mannes où l'odeur des violettes vibre,	langs mistge wegen, waar ze als schaadwen waren,
Par la grand route grise et par les sentiers bruns,	de meiden komen van het veld terug.
Des femmes, que l'instant et leur marche rend belles,
	O! Heerlijk schijnt hun gang, hun zacht gewiegel,
	nu op dit uur van waasge roerloosheid;
Passent avec lenteur en laissant derrière elles	zij gaan als schimmen op een matten spiegel
Le divin crépuscule empli de longs parfums.	met achter zich de oneindige eindloosheid!
Soir (bl. 23)	(XXIV bl. 68).
L'angélique échanson des couchants violets	Zoo zacht dees avond in het zwoele zwijgen.
Penchant l'urne du rêve emplit l'or vieux des coupes,	Zie: als een droom ligt 't oud-vergane goud
	op kruin en blad waaruit de nevels stijgen,
	waar het mysterie zich verborgen houdt.
Des blancheurs d'ailes vers le ciel volent par troupes.	De nacht komt aan... De werkers, moe-gebogen.
Le noir des jardins s'ouvre aux mystères seulets	op alle wegen vaagrumoerig gaan...
La nuit vient. Des pêcheurs chargés de lourds filets	het avondwater ligt reeds onbewogen
Passent; de jeunes voix vont s'éloignant, en groupes;	in zilver- groenen weerschijn van de maan.
Et l'étang de saphyr, où dorment les chaloupes,	De pure hemel rilt door alle blaren;
Met son manteau de lune et sort ses feux follets.	het is een uur dat mij zóó zeldzaam schijnt,
Tout le firmament brille à travers les ramures.	nu stil geluk aan weemoed zich komt paren
Des pètales mourants tombent des roses mûres:	en luide vreugd lijk diepe smart in hen verdwijnt.
La fleur iriste des sons divins vient de s'ouvrir...	Nu wordt mijn ziel zoo zacht, fluweelig-effen;
Mon âme est un velours douloureux que tout froisse,	het kleinste woordjen er een kreuking laat,
Et je sens en mon coeur lourd d'ineffable angoisse,	lijk't in mijn hart - wat ik niet kan beseffen,
Je ne sais quoi de doux, qui voudrait bien mourir..	een vreemd gevoelen van vertwijfling laat.

[p. 22]

Tu te taisais; sous tes beaux cheveux lourds	En toen, toen werd't een hoog en heilig zwijgen
Ta tète à l'abandon, lasse, s'était penchée,	Uw hoofd, te zwaar van vreugd, kwam nedernijgen
Et l'indéfinissable douceur épanchée	en bergen moest gij wat te plots bewoog
A travers le ciel tiède et le parfum amer	aan weelde en wellust in uw zalig oog.
De la grève noyait ton coeur d'une autre mer,
Si bien que, lentement, sur ta main pâle et chaude	Ik rilde... Tranen in uw oogen brandden
Une larme tomba de tes yeux d'émeraude.	en vielen drupplend op mijn heete handen...
Pauvre, comme une enfant tu te mis à pleurer,	O Lief, mijn lief, gij weendet als een kind
Souffrante de n'avoir nul mot à proférer.	wanneer het schielijk zich gelukkig vindt.
Elégies (p. 87)	(XXX bl. 70).
Dans le parc aux lointains voilés de brume, sous	In de avondgaarde, waar de nevels waren
Les grands arbres d'où tombe avec un bruit très	om 't hoog geboomt, wij dwalen en 't gerucht
L'adieu des feuilles d'or parmi la solitude, [doux	der najaarsblaren, die gestadig vallen,
Sous le ciel pâlissant comme de lassitude,	lijkt van onszelven wel de intiemste zucht.
Nous irons, si tu veux, jusqu'au soir, à pas lents,
Bercer l'été qui meurt dans nos coeurs indolents.	Ons stemmen klinken doof en dof in de avond
Nous marcherons parmi les muettes allées;	Wij voelen diep in 't hart dat alles is gedaan
Et cet amer parfum qu'ont les herbes foulées,	en niets meer blijft van al ons schoone droomen
Et ce silence, et ce grand charme langoureux	en moede gaan we als met een last belaan.
Que verse en nous l'automne exquis et douloureux
Et qui sort des jardins, des bois, des eaux, des arbres	Wij spreken niet. In alle de avondlanen,
Et des parterres mis où grelottent les marbres	de sterke geur van 't drooge gras benauwt,
Baignera doucement notre âme tout un jour,	terwijl een vreemde bleekheid nu om alles
Comme un mouchoir ancien qui sent encor l'amour	een brooze stilte strak-gespannen houdt.
	Dees avond roert ons als een drooge bloeme
	die men in een oud boek vergeten vindt,
	herinnering aan lang- vervlogen dagen,
	met flauwen geur en bleek-vergane tint.
	(id.)
Au Jardin De L'infante. Albert Samain Automne. (p. 33)	(VI bl. 19).
A pas lents et suivis du chien de la maison	Bleek weende 't najaar waar we moedloos gingen
Nous refaisons la route a présent trop connue.	- 't was dwalen eer dan gaan en 't laatste goud
Un pâle automne saigne au fond de l'avenue	geworden loof, viel als erinneringen
Et des femmes en deuil passent á l'horizon	met rasse glanzen van het najaars hout.
Comme dans un préau d'hospice ou de prison.	De stilte ging ons voor en peinzend deden
l' Air est calme et d'une tristesse contenue	wij wegen weer, de ons welbekende baan
Et chaque feuille d'or tombe, l'heure venue	alleenig in de ziel, met moede schreden,
Ainsi qu'un souvenir, lente, sur le gazon	gebroken na dees eersten liefdewaan
Le Silence entre nous marche.. coeurs de mensonges	Onstuimig had de smart ons overwonnen;
Chacun, las du voyage, et mûr pour d'autres songes	zij rukte ons hooploos neer uit al haar kracht
Rêve egoïstement se retourner au port.	en toch, zooals mijn hart voor nieuwe wonne,
Mais les bois ont, ce soir, tant de mélancolie	uw mond zich rijp voor andre kussen dacht....
Que notre coeur s'emeut à son tour et s'oublie	Het veld, het woord, o alles ligt van avend
A parler du passé, sous le ciel qui s'endort	weer in denzelfden weemoed uitgestrekt;
Doucement, à mi voix, comme d'un enfant mort.	en 't hart, dat schooner droomen rijk omgaven,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	ontroert, als werd die liefde weer gewekt...

[p. 23]

Id. (p. 39)	(id 13)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	Het land ligt wit bewasemd in den nacht
Voici que les jardins de la nuit vont fleurir	en verf en lijn en klanken zich vervagen.
Les lignes, les couleurs, les sons deviennent vagues	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Id. p.(39)	(bl. 14)
Il semble qu'a mon coeur cuivré le racontent	En 'k zie, in 't licht, uw oogen opgeheven
Tes yeux levés au ciel si tristes et si doux.	Uw oogen vreemd en groot en toch zoo zacht.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Id. (p. 26)	id. (bl. 15)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Et je regarde tes prunelles	Ik staarde u aan en zag uw droomende oogen
Se pâmer sous les chanterelles	zoo zacht beglansd door 't matte licht der maan,
Comme deux fleurs surnaturelles	zooals twee bloemen die geen wind bewogen
Sous un rayon mélodieux.	en in een zonnestraling opengaan.
LE CHARIOT D'OR. Id. (p. 111)	id (bl. 47)
	Weemoedig over eigen leed gebogen
Pour la voir aussitôt m'apparaître, fidèle,	zit het verleden spraakloos naast mij neer.
Je n'ai qu'a prononcer son nom mystérieux	Ik heb haar naam slechts even uit te spreken.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Id. (p. 114)	id (bl. 47).
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dans la vallée aux vieux clocher du souvenir	Wijl d'arme klokken der herinnring slaan.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Id. (112)	id (48).
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Et sa voix musicale est fllle du sanglot	werd dra mijn zang een zuster van de klacht
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ik zette de parallelplaatsen eenvoudig-weg naast elkaar zonder ergens te commentarieeren; aan den scherpzienden lezer laat ik dus alle onmiddellijke gevolgtrekking over...

In elk geval blijft het alleszins te betreuren dat een werkelijk-begaafd dichter door exclusieve lezing van moderne

[p. 24]

dichters⁽¹⁾ zijn eigen oorspronkelijkheid moest gaan inboeten en kan op het aanzetten der jongeren tot klassieke-studiën-doen geen stevige nadruk genoeg gelegd worden.

Nu geloof ik niet dat ooit 's dichters verwachting in de slotverzen van ‘De Avondgaarde’ besloten

‘'t Kan dat eenmaal dees simple verzen, vroom
geschreven en U eenge, toegewijd,
opduiken, lijk een lang-verdwaalde droom
als nieuwe menschen staan in nieuwen tijd...

ooit tot werkelijkheid rijpen zal; misschien zal de ‘dooreigen-handen-geworgde’ dichter Victor De Meyere ons op een ander gebied bevrediging schenken?⁽²⁾

Joris Eeckhout.

(1) Ik zou nog kunnen wijzen op overeenkomsten tusschen Francis Velle-Griffin en De Meyere. Lees in ‘Poèmes et Poésies’ van eerst genoemden bl. 36 ‘La chevelure éparse’ en bl. 32 ‘Ton coeur larmoie’ en sla dan op bladz. 18 ‘Victor De Meyere's Dorp’ open ‘Op 't gras uw haar...’ en op bladz. 9 het eerste gedicht uit ‘Het Dorp’.
Daarbij herinnert het gedicht in d'Avondgaarde bl. 29 sterk aan Hugo Verriests ‘Avondrust’.
Zie nog het gedicht XXXIII uit ‘de Avondgaarde’ ‘Kent gij de zachtheid van die nachten enz.’ en leg daarnaast het volgende uit Iwan Gilkin's ‘La Nuit’ (1897) ‘Connais-tu la douceur des beaux jardins nocturnes’... Het zelfde geldt voor gedicht II ‘Als voor ons uit, gelijk een blomme’ en Gilkin's ‘Comme une fleur qui chante, en la vasque d'eau vive’ (id.) en voor het aldus-luidend stuk ‘Dan heeft de wind een vreemde weelde...’ en Gilkin's ‘Viens, la brise épuisée a des saveurs étranges.’

(2) Wij lazen reeds van Victor De Meyere krachtige prozaschetsen en critisch-diepe kunst-opstellen in ‘Vlaanderen.’