De groene linde. Jaargang 1

[p. 65]

Een nieuw hoedje.
(Slot.)

Aan den hoek, bij het appelkraam, waar de eerste kleermaker woonde, stonden een bendje jongens van de plaats en als ze den koeier zagen afkomen, hielden zij hem al gezamenlijk in den kijk. Als diezelfde kneekers het waagden binst de weke, een buitentoeitje te doen te lande en Spoore hen zag afkomen waren ze zeker van iets naar den kop te krijgen en de koeier was hen de baas met hoeveel ze ook waren, en als ze wegvluchtten kregen ze nog wat scheldwoorden achter hun veegen kop; daar op 't land of in de weide voelde de koeier zich in zijn volle doening en was hij bewust van zijne overmacht; - maar hier in de huizen, werd hij zoo verlegen voor die snotters, als een schuchter kind en hij vreesde al dat ze hem gingen uitlachen met zijn broek die te lang was, met zijn hemd dat uitbusde onder zijn open vestje en met zijne groote schoenen. Hij voelde 't al branden aan zijn lijf en misstaan al 't geen hij aan had. Hij was verlegen dat ze zijn stap gingen nadoen en den zwaai van zijne armen en hij stond een oogenblik in beraad of hij zou durven voorbijgaan waar ze stonden.

Hij vertrok naar den overkant kwansuis om aan den spekkenwinkel te kijken en vandaar dreefelde hij met den schouder langs de vensterbanken tot bij den ijzerwinkel. Hij bezag de vogelijzers, de messen, de trektangen en beitels en 't ander alaam, maar zonder lust of belang. En zijn flauw-

[p. 66]

heid dwong hem zoo zeer dat bij bijna toegaf om een vogelijzerken te koopen en gauw weer naar huis te keeren. 't Scheen hem nu een heel lastig dingen hier alleen te loopen en zijn noodigheid te zoeken en hij wilde het liever uitstellen.

Maar op den zelfden stond vermande hij zich en vervocht die vrees met 't gedacht: wat hebben ze aan mij! ik kom hier met mijn geld! en hij duwde zich stout vooruit. Nu wilde hij zijn koop haastig aflappen als iemand die 't alle dagen doet maar in die stoutigheid bleef de verbouwering en hij vreesde voor een overhaasting die hem spijt zou bijbrengen. - 'K moet die mutse alle zondagen dragen en als ze misstaat 't is voor lange... en daarbij bedacht hij wat eendlijk jammer ding het is een muts te moeten dragen tegen zijn goesting: 't is verlangen naar den zondag of tegenzin voor den zondag, blij zijn of verdrietig. Hij wist er wonen, jongens die hun mutse te groot was of te klein, die er eene afgedeeld hadden van hun vader of voor wie moeder ze zelf maakte! en de jongens waren er als ongelukkigaards meê en de mutse was eene reden om overal mede te spotten! Een winkel op den hoek ging hij voorbij zonder 't venster in te kijken, en hij stapte de plaatsenaars zonder pinkoogen, vóor de teenen op 't plankier.

Al de hoofden draaiden mêe waar hij ging, geen enkele jongen die een woord sprak maar zoo gauw de koeier drie stappen ver was, schoten zij gezamentlijk in éen lach.

- Boerke-van-den-buiten! riep er een. Kwakkelgat! Wittekop! g'hebt uw vaders vestjen aan!

De scheldwoorden voelde Spoorke als steenen op zijn rug.

- Snotkeersen! gromde hij uit 't diepste van zijn verachting. Wacht tot ik u krijge! ge moogt allemale komen! 'k steek u den greep door den balg!

Dat was de ingeboren, redelooze vijandschap, de haat van boer tegen plaatsenaar bij de jongens. Maar nu was 't er mede afgeloopen zonder meer; ze riepen nog wat en loechen en Spoore voelde 't branden en zieden en krijzelen in zijn haar

[p. 67]

en hij ging om weg te zijn tot ver over den derden hoedjeswinkel. Hij wandelde voort als iemand die ergens zijn moet over het dorp, drie straten ver, en als hij langs een ommeweg weer op zijn punt kwam, had het geklopt voor de vespers en de jongens waren met d'andere menschen gelukkiglijk in de kerk. Nu had hij de straten en heel het dorp voor zich alleen en hij kon met moete, als een gedaagde kerel zijn koop beleggen en zijn keus doen in den winkel. - Waar ik met geld in zijn hand zal staan, zullen ze mij wel geern zien komen, meende hij. De mutsen lagen bij heele reesems, opgeplooid in malkaar gesteken, voor 't venster, andere lagen open afzonderlijk met een prijscijfer op den band, schoone bloot aanschouwelijk en koopziende uitgestald om de liefhebbers aan te lokken. Er waren er bruine, zwarte, grijze, blauwe, gestreepte, met watjes bereuzeld en bevlokt, gestippelde, achtstikjes met blinkende kleppen, andere met oorlappen en van elke soort een heele hoeveelheid... en hoedjes en hoeden te veel om wel te zijn - heel den donkeren ondergrond vol, boven kleergoed en kleeren lagen zij als in een haaste, ordeloos opengeroefeld. In de open deur stonden houten postenakels op éen pikkel die beste drachten aanhadden met den prijs aangeduid voor heel het boeltje op een papierken aan den hals; en aan kapstokken hingen gemaakte broeken en vesten en baaien - ge mocht hier in uw hemd binnen gaan ze konden u uitzetten op uw best als een bruidegom. Maar hij liet er alles liggen en ging naar den tweeden winkel en dan naar den derden en keerde dan weer naar den eersten. Wat hij beraamde stond op zijn wezen niet te zien; hij leunde met den schouder tegen den vensterboord en keek schijnbaar achteloos en gerust op al die dingen als iemand die niets noodig heeft en alleen wat staat te wachten. Binnen was een boerin bezig een vest te koopen voor haar jongen en een oud boerke dingelde op den prijs van eene broek. Spoorke wachtte, liet hen doen en als ze weg waren trad hij ineens en regelrecht 't deurgat in en zonder aarzelen wees hij naar een hoedje dat hij aan 't venster gezien had.

[p. 68]

- Hoeveel kost dat daar, bazinne? vroeg hij stout.

Was 't gedacht gekomen al kijkend terwijl hij buiten stond of viel het als een ginster in zijn hoofd op 't groote oogenblik dat hij den mond opende? Hij wist het niet, maar 't was eruit en de bazinne had hem begrepen.

- Dat hoedje dáar? ze reikte het hem over. Ze nam hem de oude muts af en zette hem het hoedje op.

- Te klein, zei hij seffens en zonder haperen nam hij het af.

- En een muts? - vroeg hij halfluide. Die twee dingen worstelden nu in zijn voornemen en 't zou van de bazinne of van 't geluk afhangen - hij voelde zijn besluit heel in hare handen.

- O, we hebben er wel grootere, - hier zie, o... als ge een hoedje wilt? een hoedje is toch schooner....

Hij bedacht zich een oogenblîk als een gedaagde man die wacht om een besluit te nemen...

- Ba-ja, laat eens zien.

Nu haalde zij een groote doos en die lag vol met hoedjes van alle grootte en de vrouw pastte hem geduldig 't een na 't andere aan.

- Dit zal uwe cijfer zijn, besloot ze; zie ne keer in den spiegel - 't zit u als voor u gemaakt.

De jongen was nog achterdochtig, hij voelde 't ding zoo vreemd op den kop drukken en lijk hij zijn eigen beeld zag in den spiegel, wist hij op den stond niet of 't hoedje hem schoon of leelijk miek: hij verkende zich niet met dat ding op. Zijn herte hamerde geweldig van aandoening: nu moest hij beslissen en al de gedachten bestormden hem ineens. Waarom kocht hij nu een hoedje? en wat zouden ze zeggen op 't hof? en zijn moeder t'huis? 't Stond op zijn hoofd en 't scheen hem of hij een heldendaad beging met zoo ineens, zonder voorbedachtheid een hoedje te koopen in plaats van een muts: een koeier met een hoedje dat was hem ineens boven al de makkers stellen van de streek, dàar, klop!

[p. 69]

- Hoeveel kost dat?

Ze nam het hem af en bekeek het cijfer waarmeê 't geteekend was. Daarbinst zag hij zijn oude muts als een fakel daar liggen, zijn afgedragen, versleten muts en hij had medelijden met die oude sloore: 't was een eigen goede kameraad dien hij ging verlaten!

- Twee frank vijftig.

- 'K heb zooveel geld niet! schoot hem 't gedacht als een schicht te binnen en nu kwam de goesting met al 't verlangen van zijn zinnen. De frank van zijn daghuur bekoorde hem reeds, maar tezelfder tijde schoot hem de boerenkneep door het hoofd; nu hij op het punt was van toe te geven, hersnapte hij zich met een zelfverwijtsel: ik was bijkans de aap!

- 't Is te veel, zei hij en medeen reikte hij naar zijn muts om te vertrekken.

- Een hoedje is toch deugdelijker dan een muts en profijtiger ook, het doet nog zooveel slete en alzoo wint ge 't in en 't verschoont met dragen.

- 'K heb zooveel geld niet, zei de jongen kortaf, - 'k wil u twee frank geven....

- Alla toe, met wien komt ge lachen.

Hij stond in 't deurgat met zijn rug half gewend naar de vrouw die 't hoedje op de hand hield. 't Scheen hem schoon als een droom en bekoorlijk als een zonde. Drie-en-twintig stuivers, rekende hij, zooveel had hij er zitten en daarvan waren er hem zes onverwacht toegerold op den molenwal. Maar 't scheen hem schande zooveel geld te verdoen als hij voor half zooveel eene muts kon krijgen.... maar 't gebeurde maar eens!

- 'K ga bloot spelen, zei hij, laat ons 't verschil deelen: mijn moeder heeft mij drie-en-twintig stuivers meêgegeven. Hij wachtte met angst naar de uitspraak maar vertrok toch. - Ze zal mij wel terug roepen, meende hij.

En ze riep hem terug.

- Manneke!

[p. 70]

Hij kwam en telde met aandacht zijn stuivers op den disch. Hij zette het hoedje op vóor den spiegel en duwde zijn oude muts in zijn vestezak en vertrok zonder een woord. 't Speet hem voor 't geld maar hij was blij en bewust dat hij een goeden koop gedaan had en zooveel had afgedongen van de koopsom. Langs de huizen, in al de vensters zag hij de nieuwigheid op zijn hoofd weerspiegeld en hoe meer hij keek hoe beter hij 't vond. En eens dat hij de straat uit was, duwde hij om de vrees weg te krijgen en de ontroering en hij wilde gebaren dat hij het hoedje kalm en met voorbedachten rade gekocht en betaald had en dat er niets gebeurd was. Hij wandelde alzoo straat in, straat uit en bezag nu het goeds aan al de winkels zonder nog iets te koopen of bekoord te geraken naar iets. Nu had hij zijn wensch en zijn verlangen. En als hij meende dat 't tijd was, zette hij uit om zijn wegen te korten met de benieuwdheid om zijn koop te laten zien op het hof. De weg wenschte hij nog zoo lang want hoe goed was het met zijn hoofd waar hij 't hoedje staan wist en hoe preusch was hij om de boorden eens te beraken en 't nu eens wat achteruit en dan weer wat vooruit te zetten! Hij had het willen afnemen en 't nog eens goed bezien maar hij durfde niet omdat de menschen 't belachelijk zouden vinden; - maar zoo gauw hij thuis zou komen, daar mocht hij 't bewonderen met gemak! Hoe zou hij zijn beleg vertellen? en de dochters en de boever en de knape!... dàt was zijn grootste reden van preusche blijdschap. Dat was nu in plaats van een muts! Ja, jongens! maar hij zou het goed zorge dragen - 't was profijtiger dan een muts en 't zou wel zes jaar meêgaan zonder te verslijten, hadden ze gezegd. 't Knaagde hem algelijk een beetje dat hij al zijn drinkgeld verteerd had zonder iemands raad te vragen, maar 't was toch 't zijne. De poort stond open en hij beende voorzichtig langs de schuur en hij zou nu nog wat ronddraaien tot de anderen thuis kwamen eer hij zich uitkleeden wilde. Maar als hij voorbij den stal ging hoorde hij Matje die reeds bezig was met melken.

[p. 71]

- Wie hebben we daar? riep het meisje. Toe, jongen, waar blijft ge zoolang, we zijn al aan 't werk.

- Seffens, seffens! kraaide de jongen luidruchtig en hij sprong haastig naar den peerdenstal om zijn beste kleeren uit te doen. Wanneer was het zoo laat geworden? - Hij sloot het hoedje in de koffer en snapte schoffelachtig zijn werkebroek en zijn kloefen.

- Lientje is uit en de meid is ook nog niet thuis, we moeten het werk alleen doen, zei Matje, waar bleeft ge zoolang? 't is bijna avond.

- 'K kom recht van 't dorp, antwoordde de koeier bedeesd en hij haastte zich om voort te doen. Matje zat onder een koe te melken en ze zong nu lustig haar liedje. Overal rond den stal en over de werf lag de verlatene stilte nog van den zomerschen vooravond in zondagsche stemming. De jongen overdacht hoe hij zijn belangend nieuws zou vertellen. Matje mocht het wel eerst weten, ze zag hem geern maar hij wachtte nog tot haar liedje uit was...

- Matje, zei hij dan, wilt ge wat weten? 'k heb mij een nieuw hoedje gekocht!

- Een hoedje!? toe ge lacht! deed zij ongeloovig.

- Wilt ge 't eens zien?

- Ja, gauw, kom, en ze sprong op van haar melkstoelken, zette den aker weg en keek eerst naar buiten of moeder er niet was. Ze liepen samen naar de slaapsteê van de boevers en daar haalde hij het uit de koffer.

- Zet het ne keer op. - O, jongen, riep ze, ge zijt een geirnde heerekind! en zult ge dat durven dragen? hoe meer ze hem bezag hoe harder ze lachen moest. En de jongen raadde dat het hem vreemd stond op zijn werkekleeren en hij hield het liever in de hand.

- 't En doet, ge zijt djent! ge zijt schoone! o, Spoorke, en hoeveel kost het?

- 'K heb het voor drie-en-twintig stuivers - ze vroegen twee frank en half, 't stond alzoo gemerkt, en hij keek in 's meisjes oogen om haar goedkeuring.

[p. 72]

- 't Is schoone, deed ze bewonderend en ze draaide het in haar handen; - wat zal de knape zeggen? ze zullen jaloersch zijn! Gauw nu, we moeten voortdoen. Spoorke, t'avond moet ge 't eens opzetten, als ze thuis komen.

- 'K en doe, zeg het niet, Matje, ze zullen lachen!

En Matje loech het eerst en lijvelijk.

De meid kwam thuis en Lientje ook en de boever en de knape en elk haastte zich om zijn zondagsche kleeren uit te doen en aan 't werk te gaan.

Onder schuifelen en zingen en raadde niemand 't geen Spoore en Matje wisten en geheim hielden. Maar als de bezigheid voorbij was en ze buiten onder de linden bij tafel zaten en den avondkost verorberden, riep Matje luide:

- Gasten, g'en weet niets, gulder; hebt ge Spoorke al gezien en zijn nieuw hoedje? Hij heeft een hoedje gekocht!

- Een hoedje! riepen ze allemaal. Een hoedje, Spoorke! En de boerin ook keek ongeloovig naar het koeierken. De jongen wist niet waar kijken, verlegen hoe ze 't zouden opnemen, loech hij stilletjes en hij stond op en ging tot bij de boerin.

- Daar, Vrouwe, is mijn frank weer, houd hem tot zondag als ik naar huis ga.

- Haal het ne keer. Haal het hoedje dat we 't zien!

Hij wipte weg met een flikkersprong, blij als een smouterke en seffens was hij er bij en 't stond nu los en achteruit op zijn witten vlaskop. Fons, de zoon, en de boever wilden 't hem afnemen en bepootelen maar de boerin verbood het.

- Hier jongske; ja, waarlijk, 't is een hoedje! o, Gij blindersche kapoen! De dochters ook moesten het zien en betasten. Ze mieken het trensje los, onderzochten het zijden lint en het lederen omslag al den binnenkant en het merk in gouden letters dat in de kobbe geprent stond. Nu moest hij het opzetten en hem ronddraaien achter en vooren. Ze loechen en de meisjes palulden den jongen en dreelden hem en zegden al wat ze wisten om hem preusch te maken. Als de

[p. 73]

knape en Free, de boever, naar bedde kwamen, vonden zij Spoorke bij 't lampje op de sponde zitten met zijn hoedje in de handen. En nu hadden zij hem gunstig: de boever met zijn grove pooten en de knaap onvoorzichtig genoeg, namen het jongentje tusschen hen. Ze deukten met een slag het nieuwe hoedje schandelijk op zijn hoofd en gaven er nog een dulst boven op en ze kittelden het koeierken en schonken en wribbelden hem maatjes dat zijn kinneken gloeide. Spoorke spartelde en riep ongenadig om hulp en als hij los gerocht uit hun geweldige armen, sprong hij weg met zijn hoedje uit den slag, al weenend als hij 't verneukte ding bezag en hij trachtte er de leelijke builen en blutsen uit te doen en het vermooschte ding weer bolrond te krijgen. 't Geen hij zoo weiger en kostelijk meende te behandelen, die wreede loeders hadden 't ineens aan de rampe geholpen en geschonden!

- Sloebers! riep hij al wat hij schelden kon, dat 'k maar macht en had, 'k zou u!... en hij stak de kleine gebalde vuist op. Tranen van spijt rolden uit zijn oogen. En de groote kerels lagen achterover op het bed te spartelen met armen en beenen en onbermhertig te lachen.

- Spoorke, kom e keer hier! spotten zij overhands. Spoorke, ik weet een schoon pauwpluimke zitten, kom hier en 'k steek het op uw hoedje!

Maar Spoorke zwichte zich wel; hij haastte zich de ladder op naar den hooidilte met zijn hoedje en daar, gerust op zijn eentje in 't donker lag hij te bedenken en te verlangen naar den komenden zondag, om naar huis te gaan met zijn schat. En hij voorzag hoe zijn broerkes en zustertjes rond hem zouden springen en hij preusch daar staan zou.

Maar, morgen was 't nog maar maandag en daar waren nog zes wekedagen achter om te wachten en te verlangen!

Stijn Streuvels.