De groene linde. Jaargang 1

[p. 63]

Boekennieuws.

Beschouwingen, door M.A.P.C. Poelhekke, (fl. 1.50 = fr. 3.00). Venloo, G. Mosmans Sr. 1904.

Er zijn twee wijzen om zijn denkbeelden aan den man te brengen. Ofwel men beklimt den leerstoel, schrijft boven op de zwarte plank een grondbeginsel, een algemene waarheid en leidt daaruit af al de gevolgen, bizondere waarheden en toepassingen die er maar enigszins insteken. Deze methode volgt Poelhekke in het opstel: Katholicisme en Vooruitgang, welk opstel eigenlik een degelik-gedachte, warm-gevoelde en mooibewoorde rede is, door hem uitgesproken op den katholiekendag te Roermond (1900). Ofwel men volgt de methode die Lessing den ‘kritischen Schrifsteller’ met raad en daad aanprijst: ‘Er suche sich nur erst jemanden, mit dem er streiten kann: so kömmt er nach und nach in die Materie, und das übrige findet sich.’ Met deze aanbeveling heeft Poelhekke zijn voordeel gedaan in de overige zes stukken die zijn boek vullen en waarvan de opschriften luiden: Katholicisme en literatuur bij onze naburen; Geestelijke (?) Poëzie; Hilda van Suylenburg; Shakespeare; Aubry de Vere; Potgieter.

Belangwekkend, leerrijk en welgestijleerd zijn de beschouwingen welke de schrijver aan de boeken knoopt die hij in de genoemde stukken bespreekt.

In het eerste stuk ontleedt hij den inhoud van de bekende Veremundus'-schriften; hij is het met Veremundus, alias Karl Muth, ‘omtrent de hoofdzaak eens,’ en geeft hem gelijk waar hij zegt, ‘dat de kunst der katholieken niet op de hoogte staat, waarop zij staan kon en moest en dat het hoog tijd wordt pogingen aan te wenden om dezen toestand te veranderen.’

Onder den titel: ‘Geestelijke poëzie’, zegt hij veel goeds van Rostand's dichtgave in La Samaritaine, ‘ziet echter met weerzin dit drama op de planken’; elleboogmaten hoger stelt hij, als geestelik dichter, den schrijver der Fioretti; en wat andere Franciscus-bezingers betreft, de middeleeuwse Maerlant heeft het, volgens P., tienmaal beter gemaakt dan François Dejoux in zijn epico-dramatisen S. François d'Assise, of dan Lod. de Koninck in zijn tekst voor het Franciscus-oratoria van Tinel. ‘Moge de weer ontluikende geestelijke poëzie steeds nader komen tot de Waarheid en daardoor zoowel deze als zichzelf dienen’: zo besluit hij met een wens.

Hilda van Suylenburg is de heldin van een vrouwenroman dien P. ‘een allerverderfelijkst werk’ noemt, waartegen hij protest aantekent en dien hij ‘zonder eenig voorbehoud’ tot de klasse der ‘gevaarlijke boeken’ verwijst.

A Life of Willem Shakespeare door Sidney Lee, is een boek, waarop P. wel enige aanmerkingen maakt, maar dat hij niettemin ‘uitmuntend’ heet.

[p. 64]

Den Iersen dichter Aubry de Vere ‘prijst P. het hoogst, als hij hem zijn Old Irish Lays hoort zingen, waarin bijwijlen de legende tot epos wordt. Hier viert de Vere's scheppende kracht haar grootste triomfen. Hier vooral staat hij als objectief dichter boven zijn stof, ordenend en schikkend, uitbeeldend, en toch - al treedt zijn persoonlijkheid geheel op den achtergrond - bezielend tot het levenlooze leven krijgt, tot de natuur bloeit en geurt, tot uit ver vervlogen tijden gestalten tot ons naderen van vleesch en bloed als wij, voelend, denkend, handelend, minnend en hatend als wij, en toch niet gelijk aan ons, toch levend in hooger sfeer, in reiner lucht. Eene breede kloof scheidt ons van het land waar zij leven, toch begrijpen wij hen. Uit dichterlijken geest geboren, zijn zij onstoffelijker dan wij en envenwel menschen der aarde; niet alledaagsch, toch door en door waar’.

-‘Waarlijk, de verschijning van Verwey's boek (Leven van Potgieter) is een gelukkige gebeurtenis. Juist en vooral, doordat Verwey dit Leven schreef, blijkt, dat in Potgieter's werk de duurzame levenskracht woont, eigen aan alle echte kunst, die ze een bestaan verzekert door wisselende inzichten en modes heen. Ieder voorname periode in de kunstontwikkeling moge in haar leuze een of meer factoren tot het ontstaan van artistiek werk als de eerste, ja de eenigste uitroepen: onafhankelijk van scholen bestaat het echte talent, dat wel den invloed van zijn tijd ondergaat, maar door het warre struikgewas van leer en leuzen toch uit eigen vermogen weet door te dringen tot de heldere bron des levens. De groote meesterwerken uit verschillende tijden staan naast elkaar in het nauwe verband, dat alle echte kunst samenvoegt, als het stralende bewijs, dat de schoonheid alle scholen overleeft.

We kunnen niet dan winnen bij de breedste opvatting. Waar we het echte zoeken, kan tijd of school ons onverschillig zijn. Zoo is 't ons om 't even, tot welke school of tot welken kring Potgieter behoorde, wij, die in hem zien een waarachtig dichter, een hard werker, een diep en gezond voelend kunstenaar, die in de dagen der beweging als in de rust zijner eenzaamheid na 1865, met onvermoeide kracht bleef werken, en in zijn arbeid een rijken schat naliet.’

Dit Beschouwingen-boek neemt met eer zijn plaats in naast Poelhekke's andere pennekinderen: Modernen en Het Land der Zon.

j.d.c.

De Vrouw en het Hooger Onderwijs. Uit het engelsch van Mgr J.L. Spalding, door Albertine Steenhoff-Smulders, (fl. 0.25 = fr. 0. 50). Venloo, G. Mosmans Sr. 1904.

Dit vlugschrift, eigenlik een lezing van den bekenden bisschop van Peoria ten voordele van een nieuw-te-stichten, thans reeds gestichte Katholieke Hoogeschool voor meisjes in Amerika, wordt door de vertaalster ‘onder de oogen der Hollandsche katholieke vrouwen gebracht, om de groote waarheden die er in verkondigd worden, en die nog maar al te weinig voor waarheid worden aangezien.’ - De vertaling is vloeiend; de uitgaaf, artistiek.

j.d.c.