De groene linde. Jaargang 1

[p. 52]

Een nieuw hoedje.

Van den zomer nu was het juist drie jaar sedert zijn eerste communie en drie jaar dat zijn mutse nieuw was, rekende de jongen daar hij gekleed op zijn bedde zat en die muts in de handen hield en ze langs alle kanten ommewendde om ze te bezien. Schoon was ze wel in den tijd; hij wist het nog heel goed hoe preusch hij ze gedragen had alle zondagen en hoe weiger hij ze wegstak die eerste weken en er naar verlangde om ze den volgenden zondag weer uit te halen! Hij had ze gekregen van zijn peetje die nu al zoolange dood was en hij had nog onthouden het strenge beles op den grooten dag dat hij ze den eersten keer aandeed, en als hij er meê optrok om koeier te komen zijn hier op de hofstede:

- Zorg nu maar goed voor uw dingen, had peetje gezegd, en moeder zegde 't hem na: bezonderlijk uw kostelijke muts want ge krijgt er zoo gauw geen nieuwe!

Het was eene muts van blauwe pane die blonk en zwarte afzetsels in satijn die blonken en een bek die blonk dat hij hem er in spiegelen kon! En er stonden twee koperen knopjes van weerskanten die een gouden snoertje hielden om onder zijn kin te spannen als 't waaide. Daar waren geen kostelijker mutsen denkelijk in den jongen zijn meening en daarom had hij ze zoo goed bewaard; - maar aan alle schoone dingen komt een einde: hoelange was 't nu al voorbij en wat was er met hem al niet gebeurd dat zijn mutse had meêgemaakt? - Hij herinnerde zich een regenvlaag en

[p. 53]

een vechtpartij waar ze bijzonder veel door geleden hadden - de muts bovenal! En van langerhand was de luister van de pane en de blank van 't satijn vervaald en de draden en naden waren bloot gekomen en er was een knopje verloren geraakt en 't gouden snoertje was uitgerafeld en open gevlasd... en alzoo was die groote eerbied versleten tot dat hij ze elken zondag achteloos op den kop trok als een ding dat hij door lange dragen gewend was geworden zonder nog te merken hoe 't er uit zag. Tot dat hij op een schoonen keer den boever had zien thuiskomen van de jaarmarkt met een glinster-nieuwe muts op waarvoor hij maar dertien stuivers betaald had. Dan was 't hem ingevallen dat die schoone, panen muts nu wel haar tijd had uitgedaan en daarbij had hij iets gevoeld als een vreugdige bekoring: de mogelijkheid met al 't belang van iets nieuws om op zijn hoofd voor den zondag! 't Gedacht had hij weken en weken bij gehouden, gekeurd en tegengesproken in zijn eigen en nu, dien zondagnoen dat hij zijn stalwerk gedaan en geëten had en gekleed zat op zijn bed boven den peerdenstal, heel alleen in de uiterste stilte van den zomerschen noenestond, was hij er ernstig mede bezig.

Ja, ze was versleten, de voering was eruit en als die naad nog een beetje verder loskwam zou er een vendel afhangen en 't ingewand blootliggen. - Mijn haar zou er deure groeien, bedacht hij en dit was het doorslaande van zijn redeneering omdat hij het spreekwoord kende waarmede men het uiterste van armoede en verval kenmerkte! Maar hij ontzag het alevenwel als eene daad van groot belang; de boerin moest het weten en 't zou een heele opschudding verwekken op de hoeve - de boever, de knecht en de meid en de dochters - elk zou er 't zijne op weten te zeggen; en 't was de eerste keer dat hij zoo iets op eigen hand moest begaan - moeder was er vroeger altijd bij geweest toen hij iets nieuws moest krijgen en, buiten een mes of een pijpje had hij nooit voor geen vijf cent verdaan....

[p. 54]

Heel de week nu had hij 't bij zichzelf vast gezet om moed te krijgen: zondag koop ik een nieuwe muts! en hij had er een voorsmaak van vreugd in genomen bij 't gedacht alleen. Maar nu alevenwel, als 't te doene was, durfde hij niet, hij kreeg er al meer vreeze voor omdat 't hem een gewaagd, groot dingen scheen dat mislukken kon en zijn herte klopte.

Aan niemand en had hij nog zijn voornemen vermond, hij had het heel op zijn eigen willen doen en de gasten ermede verrassen en thuiskomen als 't gedaan was - evenals een kloeke vent en stoutmoedig vragen: hewel, wat denkt ge ervan? hoe staat ze mij, mijn nieuwe muts?

Maar hij voelde zich te flauw nu en er waren nog andere redens ook. Hij ging dus eerst tot bij Free den boever die onder 't euzie van 't ovenbuur een vogelnette te breien zat en hij toonde zijn versletene muts:

- Vindt ge niet dat ze versleten is Free?

- Ja, Spore, ze wordt kaal van nu voort, zei de knecht die achteloos van zijn werk opkeek om zoo gauw weer voort te doen.

- 'k Ga er mij vandage een nieuwe koopen, Free....

- Ja, deed de boever droog weg.

Zie wel, 't was maar dàt: Free vond er geen aardigheid in en Spoorke ging weer bij zijn bed, zette de muts op en zonder aarzelen nu begon hij verlaan zijn stuivers te overtellen. Hij haalde ze één voor één uit zijn ondervestezak en legde ze vóor hem open. Hij kende anders wel de zwaarte van zijn rijkdom en hij wist nog goed hoe hij aan de stuivers geraakt was. Zijn daghuur dat was 't zijne niet, dàt was moeders, daar dacht hij niet aan en hij droeg geregeld alle veertien dagen zijn loon naar huis. Maar 't andere was zijn drinkgeld en dàt mocht hij verdoen naar zijn zin en als hij 't in kleeren verdeed was 't toch niet verloren of vermooscht, meende hij. Vijf stuivers had hij gewonnen met mollen vangen; drie stuivers stiersgeld; vier had hij er gekregen van Lientje als aandeel in den konijnenkweek; vijf had hij er

[p. 55]

gekregen om 't peerd uit te spannen van den huisheer als hij gekomen was. Dat miek samen zeventien stuivers, meer dan geld genoeg. Maar hij wilde 't niet al verdoen aan die muts - er kon iets voorvallen en zonder geld kon hij niet zijn en te kermis moest hij ook nog iets over hebben of als hij een anderen inval moest krijgen of iets zien dat hem aanstond of iets dat hij bij toeval onder den prijs kon bemachtigen....

En nu hij vastbesloten gereed stond met zijn schoenen aan, kreeg hij plots een anderen twijfel en vervaardheid en een nieuw gedacht kwam hem helpen.

- Als de boever eens gelogen had en een mutse veel duurder kostte?! en hij dacht hoe hij daar beschaamd zou staan in dien grooten winkel....

In plaats van ongezien te vertrekken langs de schuurpoort gelijk 't zijn voornemen was, besloot hij het ineens anders en hij ging naar de achterdeur en trad recht de keuken binnen waar de boerinne zat bij de koffietafel met de dochters, gelukkiglijk zonder ander volk erbij. Hij stond er eerst wat te drenzen met zijn schouder tegen de deurpost en mijde te glimlachen tot de boerin merkte dat hij iets vragen moest.

- Wat is er, Spoorke?

- Vrouwe, mag ik mijn weekgeld hebben? vroeg hij.

- Uw weekgeld? om wat te doen? - Ge zijt zondag naar huis geweest!

- 'k Moet mij een nieuwe mutse koopen, vrouwe.

- Gaat ge een nieuwe mutse koopen, een nieuwe mutse, Spoorke! ha, ha, riepen de dochters, - Spoorke koopt hem een nieuwe mutse en ze sprongen recht om het koeierke te bezien. En 't ventje eerzelde bedeesd achteruit. - Zie ne keer, Spoorke!!!

- En hebt ge geen geld? vroeg de boerin.

- Wat voor eene koopt ge? vroeg Matje.

- Ge moet zien dat ge een schoone koopt! en Lientje stak vermanend haar vinger op.

- Eene lijk den knape, dàt is een schoone! deed de jongen verstout.

[p. 56]

- O, O, riepen de meisjes, ge zult er leelijk meê zijn en een ouden vent gelijken - de bek is te groot.

- Laat hem gerust, riep de boerin. Kom, hier is een frank en ze haalde het geldstuk uit haren schortezak.

- Ge moet een achtstikske koopen, dàt is schoon, eentje lijk onze Fons zijn zondagsche! riep Matje nog. Maar de jongen liet haar nu zeggen, hij kon voort, hij was gerust. Ze riepen en gekschoeren hem nog achterna maar hij was weg en hoorde 't niet meer. 'tWas een effen zondagnoen buiten, in de scheierende helderheid van de opene, zonnige lucht met loopenden wind en wolkjes. De menschen waren nog aan hun noenedutje - 't was nog te vroeg voor de vespers - en nergens was er iemand te zien op de landwegeltjes. In 't voorjaar was er noch kermis noch ommegang op heel de streek; de straten waren nog niet opgedroogd van de geweldige regens, de vruchten waren nog in den eersten groei - 't boerejaar was maar rechts begonnen en die eerste schoone zondag was er niets in de lucht van die bijzondere blijde stemming die zoo verschilt van de wekedagen buiten. De verlatenheid op de velden was de gedwongene kalme ruste met de versche herinnering van 't werk van gister en 't voorvoelen van 't werk dat wachtte voor morgen: een dag die zooeven begonnen, zonder feest of gerucht of blij getier zou voorbij zijn zonder iets achter te laten, geen enkel gedacht. Dit gevoelen hing den jongen in zijn gemoed door 't uitzicht van het land dat op hem wrocht; hij was zoo opgetogen uitgezet en nauw had hij eenige stappen gedaan of de verdrietigheid overviel hem en 't scheen hem nutteloos hier uit te zetten en belachelijk 't geen hij doen ging op 't dorp. - Waarom wachtte hij niet van eene muts te koopen tot het kermis of jaarmarkt was? Hij wist het niet en 't was nu te laat ook om 't uit te stellen, maar hij voelde er de deugd niet van en al de lust die hij verwacht had, was eraf! Hij stapte zonder overhaasting, bezig met zijn belangend voornemen en bewust dat hij nu een volslagen boeren-

[p. 57]

knecht was en geen jongen meer, omdat hij op eigen hand zijn noodigheden verschafte. Zijn gedacht was vastberaden en hij belegde het om niets te nemen tegen zijn goesting of iets van twijfelachtig uitzicht... en van moeders doening herinnerde hij zich hoe ze het beging om iets te koopen. Terwijl zaten zijn vingers in den ondervestezak en telden het geld. De weinige menschen die hij ontmoette zag hij van ver afkomen en hij bespiedde het hoedje of de muts die ze op het hoofd hadden en antwoordde in 't voorbijgaan verstrooid-norsch een korten groet. En naar gelang het geval was herhaalde hij in zijn eigen, telkens er eèn voorbij was:

- Ventje, ge zoudt ook mogen naar den winkel trekken gelijk ik... Of -: Die heeft verleden zondag ook een nieuwe mutse gekocht!

Op den molendam, langs den grooten steenweg, zag de koeier een troepje jongens van zijn ouderdom die aan 't klinkemutsen waren. Hij kende ze, 't waren koeiers lijk hij van deze of gindsche hofstede en jongens van kortwoners die hier de vespers kwamen duiken en tuischten daar 't niemand zien mocht. 't Belangde Spoorke een stonde te blijven staan en 't geldspel van naderbij te volgen.

- Ha, Spore, ik win al dertien cent! riep Mussche en zegevierend hield hij hem 't geld in de opene hand onder den neus. Ze legden de muntstukken in reek, overhand een kop en een munte boven, en met een zwaai van den arm gooiden zij 't omhoog dat ze draaiend en naar goed geluk op den grond vielen. Dan schrabbelden zij errond om te zien ‘wat en welk’ en d'eene raapte de ‘koppen’ en d'andere de ‘munten’ op, gelijk ze gevallen lagen. De jongens spraken niet tenzij tusschen de gejaagde verwachting een luiden kreet van spijt of van vreugde, een verwijtsel of een spotspreuk of een uitdaging of een koeierslach als ze een geluksmeet gedaan hadden of als de kans hen tegensloeg. Spore stond dat af te zien en eindelijk, zonder een woord legde hij ineens een stuiver bij in de reke op Kalewiers hand.

[p. 58]

Hij vervolgde de smete - de draaiende stuivers in de lucht en rap erbij was hij bij den grond om te tellen.

- Vier koppen!

De twee stuivers die hij gewonnen had raapte hij op en hield nu zijn eigen palm uitgesteken en liet de andere hun zaadje bijleggen. Hij speelde tot hij zes stuivers gewonnen had en liep dan den Molendam af zonder juw of houw te zeggen aan de gasten. Ze keken hem verwonderd achterna.

- Scheidt ge er al uit omdat ge wint? G'hebt er al genoeg van! riep Mussche.

- Waar loopt ge naartoe, ge vlucht met ons geld?!

- 'k Heb het gewonnen, dacht Spoorke en hij hield zijn lippen gesloten en ging zonder ommezien.

- Wat scheelt mij hun geleur, dacht hij als de molen ver genoeg bachten hem was. 't Poppelde en 't sprong en hij mocht geen blijdschap laten zien. Hij stapte kalm, stap, stap, omdat hij niet loopen dorst, maar hij telde ongeduldig den afstand die verbreedde bachten hem en hem veilig wegbracht van de rakkers die hun kluiten zoo dapper verloren hadden. Gasten! dat was nu een gelukske! Zes stuivers in zijn handje gegooid! Heb ik ze meê! - Ja! a! riep hij in zijn eigen. Drie-en-twintig stuivers zaten in zijn zakske.

Maar hij kwam aan de eerste huizen van 't dorp.

Binst de week loopt een koeier er onbedacht en zonder schroom blootshoofds en barvoets door de straat en gaat er stout de winkels in om boodschappen te doen voor den boer, maar 's zondags en op zijn eigen heeft de dorpsplaats iets dwingends voor hem, hij is er ongemakkelijk, beschaamd voor de menschen die zijn zondagsche kleeren bezien en dan weet hij niet hoe hij doen moet met handen en voeten en hij durft niets of niemand bezien. De huizen, de plantsieren zijn er heel anders dan bij den boer en te lande en de menschen 't zijn al gaapmuilen en treiters die er wonen. Nu rolde Spoorke algauw de beenderlingen van zijn broek neêr, stampte de modder van zijn schoenen en herknoopte zijn

[p. 59]

halsdoek. Hij voelde iets als een bangen herteklop met 't ingaan van die nauwe straat in die hooge huizenreek, en ginder zag hij de opening van de dorpplaats waar 't zou te doen zijn. Hij kende drie hoedjeswinkels en die wilde hij rekewijs gaan afzien zonder besluit te nemen of keus te doen voor 't koopen vooraleer te weten wat er al te krijgen was - hij had heel den achtermiddag zijn tijd.

(Vervolgt.)

Stijn Streuvels.