Groot Nederland. Jaargang 41

[p. 115]

De landsknecht

‘Vandaag is 't Jan van Brabant
en morgen Oostervant;
Landsknechten zonder Meester,
en zonder Vaderland.’

Dat zong de huursoldaat.

Dat was zo'n bravourmanneke. Die had steden zien branden, oude mensen zien hangen, en z'n geweten voor een pint bier verkocht, en dat scheen ruim genoeg betaald.

Hij had een liefje op iedere puinhoop, roet onder z'n nagels en bloed aan z'n broek, maar dat zag niemand, omdat die toch rood was. Z'n liefjes schreiden rode tranen; kregen groene vlekken op de blanke huid, verleerden het praten en konden enkel nog vloeken. En dat alles soms binnen drie, vier nachten. Dan zocht de landsknecht het weer elders, kikirikiede als een haan en ontlokte lopende vlammetjes aan strodaken van armoedige hutten. Maar dat was z'n privé genoegen.

Als een deerntje in z'n harige oren fluisterde, dat het wel zeker was, dat de landsknecht niet uit zou sterven, trapte hij met z'n laars een paar losse stenen uit het muurtje, waarop hij zat te vrijen, hoorde een doffe plons in de slotgracht achter zich, keek niet eens achterom, maar vloekte, dat die wijven altijd wat hadden.

En in de slotgracht kwaakten de kikkers op de bollende rokken van het meisje: ‘Ook-dat-nog’.

Er was altijd veel rood om den landsknecht. Eigenlijk was alles rood aan hem. Maar het roodst was z'n oogwit. Dat kwam van de rook en de vlammen. En omdat z'n oogwit rood was wist geen meisje precies welke kleur de iris van z'n ogen had, want het was helemaal geen genoegen om in die ogen te kijken. Ook z'n mond was rood en je zou gedacht hebben, dat z'n tong gespleten was van alle dubbelzinnigheden, die er over kwamen.

Vandaag had ie een bizonder vrolijke hui.

Hij had een heks zien verbranden op de markt en haar zwarte poes, die nog op de brandstapel met opgestoken staart om haar rokken had gedraaid, was door den landsknecht gegrepen; hij had haar in een zak gestopt, haar in en met de zak opgehangen aan een spijker in de paal, waaraan de heks gebonden stond, en met wilde sprongen was de zak gaan dansen naast de oude vrouw en zó, dat telkens de felle nagels van de gehangen poes, die uit de zak staken, over haar gezicht krabden.

[p. 116]

‘Jij bent me d'r een,’ zei de beul, ‘jou zal men zo gauw niet iets verbeteren,’ en hij stak de vlam in de houtmijt.

De landsknecht grijnsde breed, en liep verder, omdat de walm van het schroeiende vlees op z'n stembanden sloeg.

Voor het kerkportaal zag hij hongerige ogen in het verterende gelaatsvlees van melaatsen en hij dacht: ‘Geef den armen,’ en wierp ze munten toe, waarom ze, door hun gebreken, zo komisch vochten, dat de landsknecht het uit schaterde.

En toen de zieken ontdekten, dat de moeitevol verworven munten ook nog vals en ondeugdelijk waren, lachte de landsknecht nog harder.

‘M'n kind,’ zei hij, en streek een fris meiske onder de kin, dat aanstonds giechelde, omdat ze een sieraad had ontdekt in de palm van de strelende hand. ‘M'n kind,’ maar hij maakte aanstonds rechts-om-keert, omdat de schout met z'n rakkers in aantocht was. De melaatsen scholden hem onverstaanbare verwensingen achterna.

Buiten de poort was weer iets schoons te zien.

Daar hobbelde de beulskar met drie veroordeelden. Die waren in goede doen. Ze braakten over de rand van de kar en een beulsknecht riep: ‘Houd je vuiligheid bij je. Beheers je een beetje. Je kunt toch wel vijf minuten je fatsoen houden, schoeljes!’

Dat was uit het hart van den landsknecht gesproken.

M'n God-nog-an-toe. Er waren altijd nog twee kansen en welk leven hééft twee kansen. Er kon een meiske komen, dat riep: ‘Ik verbid je. Ik verbid je,’ dan was de veroordeelde vrij, maar verplicht het meiske te trouwen.

En als de strop brak, was je ook vrij, als kennelijk Godsoordeel. En waarom dus zich zo aan te stellen.

Er was een lange, magere; een korte dikke; en een met een waterhoofd op een onmogelijk dun halsje.

‘Dat moet ik zien’, zei de landsknecht, ‘die kalebas zal wel van het steeltje knakken.’ En hij lachte luid om het schone vooruitzicht.

Uit de sporen, waarin het beulskarretje hobbelde, steeg, tierelierend, een leeuwerik omhoog; op de winkelhaak van een galg zat een kraai de veren te kuisen.

De lange, magere stond bloedschuim op de lippen. De landsknecht neuriede:

‘Vandaag is 't Jan van Brabant
en morgen Oostervant;
Landsknechten zonder Meester,
en zonder Vaderland.’

[p. 117]

‘We krijgen ander weer,’ riep hij tegen den beulsknecht, ‘m'n brandmerken jeuken.’

En toen strompelde het gezelschap de hoofdschedelplaats op. De landsknecht hielp vrijwillig aan het hangen van dien met het waterhoofd.

‘Dank je,’ zei de beul, ‘een volgende keer jou.’

De landsknecht knipoogde. ‘Eén keer verbeden -; één keer gebroken. Je weet er niets van,’ dat antwoordde hij, en ging zingende over de landen verder:

‘Vandaag is 't Jan van Brabant
en morgen Oostervant.’

En weer lachte hij luidkeels om de dwaze toespeling van den beul. Had hij niet evenveel brandmerken op z'n rug, als zomersproeten op z'n gelaat en kende hij niet de uitgezochtste tormenten van aller Heren pijnbanken?

Hij was door de hennepstrop gesprongen, als een kermispoedel door een brandende hoepel, had zijn: ‘Bemin je mij’? afgeteld aan de bungelende benen van de lijken, die aan het rad op de paal hingen en was bij het twaalfde been van de stank het aftelrijmpje vergeten.

En vrolijk zong hij:

‘Hüt dich, Baur, ich komm

Mach dich bald davon;

Hauptmann, gib uns Geld,

Während wir im Feld;

Mädel, komm heran,

Füg dich zu der Kann.’

JAC. VAN HATTUM